F => C T_oC = 5/9 (T_oF – 32); 1F = 5/9 ^oC

C => F T_{oF =} 1,8 T_oC + 32; K = -273,15 ^oC

K K = T_oC + 273,15;

W_w = W_b / W_max * 100%

Wilgotność powietrza – ilość pary wodnej w powietrzu.

W. min/max – najmn/najw. możliwa do osiągnięcia ilość

pary wodnej w danej temp. W. bezwzględna – ilość pary

wodnej znajd. się w powietrzu w danej chwili. W_b = [g/m3]

W. względna – stopień nasycenia powietrza parą wodna

w danej chwili. W_w = [%]. Do pomiaru W. min/max/b. slużą

PSYCHOMETRY, W_w HIGROMETRY – (włosowy) zbudowany

w oparciu o rozszerzalność włosa ludzkiego.

Pod wpływem wilgoci włosy rozszerzają się, przy obniżeniu

schną, łamią się; HIGROGRAFY – higrometr połączony z

urządzeniem piszącym, przedst. odczyt graficzny.

Norma W_w pomieszczeniach od 40% - 60%

Ruch powietrza – wywołany przez różnicę temp.

i cieśn. atmosf. [m/s lub km/h] Norma 0,15 m/s

Do pomiaru służą ANEMOMETR, KATATERMOMETR,

ANEMOGRAF (odczyt graficzny).

Ciśnienie powietrza – ciśnienie masy powietrza znajd. się

nad nami na powierzchni ziemi na wszystkie organizmy żywe

oraz na wszystkie przedmioty martwe. Wpływa na pogodę

i samopoczucie człowieka. Wyrażany w atmosferach [atm],

milibarach, hektopaskalach, milimetrach słupa rtęci.

1 atm = ciśnieniu słupa pow. O masie 1033kg.

Wyżej - niskie ciśnienie – zwiększa się grubość warstwy pow.,

maleje zawart. tlenu w powietrzu. Niżej – wysokie ciśnienie –

zmniejsza -,- rośnie -,-

W wodzie działa siła 2 ciśnień: ATMOSFERYCZNEGO

I HYDROSTATYCZNEGO. Pomiar – BAROMETR, BAROGRAF,

MIKROBAROGRAF. Jonizacja powietrza – wywołana działaniem

promieniowania jonizującego na cząstki znajd. się w powietrzu.

Pod wpływem prom. jonizującego powst. jony + i – co wpływa

na zjawiska atmosferyczne (np. burze). Jony - - wywieraja

korzystny wpływ na org. Człowieka, Jony + - działają niekorzystnie.

Wytwarzane przez sprzęt elektroniczny. Norma 1,2 J- / 1J+

Poprawę można uzyskać stosując JONIZATORY – urządzenia

mikroklimatyczne wytwarzające jony.

HIGIENIA – nauka o zdrowiu człowieka i jego życiu w określonym

środowisku. Badanie wpływu czynników nat., sztucz., społ. na

zdrowie fiz. i psych. człowieka; Wprowadzanie czynników działających

korzystnie na człow.; Sygnalizowanie i usuwanie z otoczenia czynników

szkodliwych dla człow.; Zapobieganie chorobom zakaźnym i ich zwalcz.

Działy Higieny : ogólna, żywienia i żywności, pracy, komunalna,

w zakładach opieki zdrowotnej, osobista, psychiczna, człow. w różnych

okresach życia, społeczna. Zadania: utrzymanie zdrowia,

niedopuszczczenie do wyst. choroby, profilaktyka. ZDROWIE jest:

wartością, zasobem, środkiem. Należy je CHRONIĆ, DOSKONALIĆ,

POMNAŻAĆ, ZWIĘKSZAĆ JEGO POTENCJAŁ, PRZYWRACAĆ.

Warunki zapewniające zdrowie: spokój, stabilny system ekonomiczny,

odtwarzalne zasoby natur., globalne i lokalne bezp. w tym ekologiczne,

mieszkanie, żywienie, edukacja, zarobki, sprawiedliwość, równość społ.

Zdrowie zależne jest od: własnego post.(50-60%), aparatu genet. (20%),

czynników środowiska (20%), służby zdrowia (10%).

CZYNNIKI ŚRODOWISKA : FIZYCZNE – powietrze, hałas, oświetlenie,

promieniowanie, BIOLOGICZNE – org. żywe wyst. w otoczeniu człow.

CHEMICZNE – wszystkie subst. chem. wyst. w powietrzu atmosf.

WPŁYW NA CZŁOWIEKA: 1. Zanieczyszczenia : PYŁOWE – Pył – aerozol,

którego fazę rozproszoną stanowią ziarna ciała stałego, a fazę

rozpraszającą powietrze. Do org. człowieka dostają się przez ukł.

oddechowy. Choroby: pylice, nieżyty, alergie, nowotwory.

GAZOWE – dwutlenek siarki, tlenki azotu, dwutlenek węgla, tlenek

węgla, dwusiarczek węgla, siarkowodór, chlorowodór, fluorowodór,

amoniak, związki ołowiu. Źródła zanieczyszczeń: przemysł, motoryzacja,

paleniska domowe. Spalanie węgla -> powst. tlenek węgla, sadza i dym –

rakotwórcze węglowodory aromatyczne; Spalanie plastików -> powst.

pochodne cyjanków; Spalanie odpadów komunalnych -> powst. dioksyny.

BIOLOGICZNE – chorobotwórcze bakterie i wirusy, grzyby, cząstki organ.,

roztocza i ich odchody. PYŁY RADIOAKTYWNE – zawarte w nich izotopy

promieniotwórcze emitują prom. jonizujące, powodujące skażenie wody,

gleby, i org. żywych -> choroba promienna. Substancje promieniotwórcze

dostają się do powietrza w wyniku: próbnych wybuchów atomowych

i termojądrowych, z przemysłu jądrowego, jako skutek katastrof

elektrowni atomów., w wyniku działań wojennych, z kopalni uranu,

ze źle zabezp. zbiorników z odpadami radioaktywnymi.

SKUTKI PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO: SOMATYCZNE –

napromieniowanie całego ciała (nowotwory, białaczki),

GENETYCZNE – uszkodzenia materiału genet. (wady wrodzone,

śmiertelność płodów i noworodków. KONSEKWENCJE ZANIECZYSZCZ.:

choroby ukł. oddechowego, zaburzenia ośrodkowego ukł. nerwowego,

choroby oczu, alergie, zaburzenia ukł. krążenia, choroby serca.

NIEKORZYSTNE ZJAWISKA ATMOSFERYCZNE: SMOG –

zanieczyszczenie pyłowe i gazowe, rodzaj połączenia dymu i mgły.

Wyst. na terenie dużych miast i okręgów przemysłowych.

Wyróżniamy: S. fotochemiczny (kalifornijski) – klimat tropikalny,

subtropikalny;

S. siarkowy londyński – wlk. aglomeracje klimatu

umiarkowanego, tworzy się rano, temp 0-5^oC, duża wilgotność,

opada jako kwaśne deszcze. Działa parząco, poraża drogi oddech.,

szkodliwie oddział. na ukł. krążenia, powoduje nagłe zachorowania

i zgony, niszczą budowle; S. fotochemiczny – tworzy się ok.

południa, przydużym nasłonecznieniu, wilgotności.

DZIURA OZONOWA – niekorzystne zjawisko ubytku ozonu w atmosf.

związ. z zanieczyszczającymi zw. reagującymi z ozonem. Powoduje

zwiększenie natężenia promieniowaniem UV, zachorowania na

choroby skóry, oczu, mutacje genetyczne. EFEKT CIEPLARNIANY –

związ. z zatrzymywaniem pewnej ilości ciepła emitowanego do

atmosfery. Spowodowany wzrostem zawart. gazów cieplarnianych.

HIGIENA WODY: podstawa reakcji metabolicznych, doskonały

rozpuszczalnik ważny dla życia subst. i płynów ustrojowych.

Dzięki temu odbywa się: wchłanianie witamin rozp. w wodzie,

sprawne wydalanie z moczem nieużytecznych lub szkodliwych subst.,

sprawne trawienie i krążenie, pełni ważną role w termoregulacji,

cenne źródło składn. mineral., niezbędna do utrzym. czystości

i higieny osobistej, niezastąpiona w celach terapeutycznych

i rekreacyjnych, służy do komunikacji i transportu wodnego,

niezbędna dla przemysłu i całej gospodarki. U człowieka stanowi

45-75% masy ciała. BILANS WODY ZDROWEGO CZŁOWIEKA:

powinien być zerowy, dzieci i kobiety mogą mieć dodatni,

przyjmujemy ok. 3l wody na dobę, w tkankach powst. woda

metaboliczna – endogenna.

Wydalamy: moczem, przez skórę, przez płuca, z kałem.

Odwodnienie: niebezp. ubytek wody w org. Objawy: zaburzenia

elektrolitowe, suchość skóry, skąpomocz, zawroty głowy, skurcze

mięśni. Stopnie odwodnienia: 5% - łagodne, 10% - średnie,

15% - ciężkie. Najpierw wyst. uczucie pragnienia przy braku ok.3%

wody. Zapotrzebowanie człow. na wodę zależy od rodzaju diety,

pory roku, aktywności fiz. CZYNNIKI ŚROD. MAJĄCE WPŁYW

NA ZDROWIE CZŁOW.: działanie promieniowanie UV, elektro-

magnetyczne, cieplne, ciśnienie, oddziaływanie zanieczyszczeń, temp.,

wilgotność, prędkość wiatru, zachmurzenie, opady atmosf., klimat,

jonizacja powietrza, odległość od mórz i oceanów, szata roślinna,

ciśnienie tlenu w powietrzu, wzniesienie nad poziomem morza.

CHARAKTERYSTYKA WODY – zw. chem. wodoru i tlenu, najbardziej

rozpowszechniona subst. w środowisku. Ocena sanitarna wody:

Woda do picia powinna być : bezbarwna, bezwonna, klarowna,

orzeźwiająca w smaku, pozbawiona szkodliwych subst., dostępna w

dużej ilości, źródłem mikroelementów o określonym stężeniu.

Ujęcia wodne powinny być odpowiednio zabezp. przed zanieczyszcz.

Stan wody jest regularnie kontrolowany przez terenowe stacje

sanitarno-epidemiologiczne. Badania jakości wody obejmują analizę

wskaźników fiz., chem. i mikrobiologicznych. WSKAŹNIKI FIZYCZNE:

TEMPERATURA – wpływa na smak i własn. orzeźwiające wody

(najsmaczniejsza 7-11^OC). Wody powierzchniowe i podskórne mają

zmienną temp. zależną od pory roku. Wody podziemne głębinowe

charakteryzują się temp. stałą 8-12^oC.

MĘTNOŚĆ – wyrażana w µg ziemi krzemowej, 1 l wody destylowanej,

1^o skali mętności = 1mg SiO₂/1l; zależy od zawart. zawiesin w wodzie.

Zawiesiny mogą być pochodz. nieorganicznego lub organicznego.

Normy mętności: w w. wodociągowej max 1mg SiO₂/l (1^o); w

zaopatrz. indywidualnym max 10 mg SiO₂/l (10⁰); w. płynące

30 mg SiO₂/l (30⁰). Jeżeli woda nie jest klarowna ważne jest stwierdz.

co stanowi przycz. mętności, niebezp. jest obecność bakterii

patogennych i związków toksycznych. PRZEŹROCZYSTOŚĆ –

odwrotnością mętności. Stopień przezroczystości wody oznacza się

przez stopniowe zanurzenie białego krążka i określenie wysokości

słupa wody, przy której krążek staje się niewidoczny. BARWA –

woda chem. czysta – destylowana nie ma barwy; w warunkach natural.

i grubych warstwach przyjmuje odcień błękitu pochodzące od

zanieczyszczeń chem. wody od substancji organicznych i od podłoża.

Najsilniej zabarw. są wody torfiaste i bagienne. Naturalne skł.

zabarwiające wodę nie są szkodliwe ani toksyczne. Zabarwienie pochodz.

roślinnego niekorzystnie zmienia smak wody. Barwę ocenia się metodą

kolorymetryczną, porównując jej zabarwienie ze skalą barw wzorców.

Jako układ odniesienia przyjmuje się koloidalny roztwór platyny.

1^o skali platynowej = 1mg Pt/dm³ wody. Woda wodociągowa oraz

używana do napojów gazowanych musi być bezbarwna. Barwa wody

może być: pozorna (znika po przesączeniu lub odwirowaniu),

rzeczywista (pozostaje po zabiegach). Wodę można odbarwić stosując

metodę koagulacji, sedymentacji lub przesączenia przez filtry przemysł.

ZAPACH - zależy od składników znajdujących się w wodzie. Wyróżniamy:

zapachy pochodz. natural. - zapachy roślinne; zapachy nienaturalne –

specyficzne - pochodzą od związków chem. przedostających się do wody;

zapach gliny(G) - pochodzi od gnijących ryb, pleśni i rozkładających się

subst. organicznych. Do określ. intensywności zapachu używa się skali

0-5. Zapach ustala się metodą organoleptyczną, przez narząd powonienia.

0- zapach niewyczuwalny, 1- z. b. słaby, 2- z. słaby, 3- z. wyraźny,

4- z. silny, 5- z. b. silny. Wg polskich przepisów woda może mieć

zapach naturalny, roślinny, który nie może przekraczać 3 jednostek w

temp 60^o, woda do picia może mieć 0-1 punktów. SMAK - zależy od

temp., ilości i rodzaju subst. rozp. w wodzie. Może być: słony, gorzki,

gorzkosłony, kwaśny. WSKAŹNIKI CHEM.: ODCZYN WODY (pH)

Wody naturalne pH 4-9, wody pitne pH 6,5 - 9-5. Na odczyn wody

wpływ mają zaw. w niej zw. jonowe. Odczyn kwaśny mają wody

podziemne silnie nasycone dwutlenkiem węgla i wody torfowiskowe.

Wody kwaśne powodują duże straty gosp. TWARDOŚĆ WODY - związ.

z obecnością związków miner. Ca, Mg , Fe, Al, Mn, metali ciężkich.

Wyróżnia się: twardość wapniową, magnezową, węglanową –

Przemijająca (można usunąć przez gotowanie), nie węglanową –

siarczanową – trwałą (można usunąć tylko metodami chem.).

Twardość całkowita wody (ogólna) TWo = TWw + TWnw

Wyrażana w stopniach niemieckich 1^on = 18mg CaCO₃ w 1l wody.

Twardość węglanowa, Twardość nie węglanowa. Woda twarda powod.

duże zużycie mydła, twardnienie jarzyn, mięsa podczas gotowania,

wytrąca osad w czajnikach i pralkach, może podrażniać skórę.

Kamień kotłowy pogarsza przewodnictwo cieplne.

ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW WODY - pierwiastki śladowe. Wody

mineralne dostarcz. pierwiastki - Ca, Mg, Na, K, Fe, E, As, Zn. Mn, Cu, Pb

OBECNOŚĆ GAZÓW W WODZIE: Tlen - pochodzi z atmosfery

i fotosyntezy roślin wodnych. Dwutlenek węgla- świadczy o

zanieczyszcz.org. wody. ZAWART. SUBST. SZKODLIWYCH:

AMONIAK - jego obecność dyskwalifikuje wodę do picia; norma w

wodzie przeznaczonej dopicia wynosi 0,5mg/dm3; nadaje ostry zapach;

świadczy o niedawnym zanieczyszczeniu wody. AZOTYNY - ich obecność

świadczy o począt. rozkładzie zw. org. pochodzenia białkowego. Woda

pitna musi być wolna od azotynów, które mogą przekszt. się w

rakotwórcze nitroza aminy. AZOTANY - stanowią końcowy etap rozkładu

subst. organ. Ich obecność świadczy o długotrwałym zanieczyszcz., nie są

szkodliwe dla zdrowia. CHLORKI, PESTYCYDY, DETERGENTY

WSKAŻNIKI MIKROBIOLOGICZNE: związ. z obecnością w wodzie

rozmaitych mikroorganizmów - bakterii, wirusów, grzybów, glonów.

W większości nieszkodliwe dla zdrowia.

Obecność pałeczek okrężnicy służy jako wskaźnik czystości wody.

Miano Coli - liczba komórek okrężnicy w danej obj. wody - im wyższe

miano coli tym czystsza woda; dla wód wodociągowych wynosi od 100,

dla wód studziennych od 50, dla wód źródlanych 500-600 CZYSTOŚĆ!!!

WODA W KOSMETYCE: służy zachowaniu zdrowia i urody skóry; bierze

udział we wszystkich proc. fizjologicznych zachodz. w skórze; składnik

strukturalny białek skóry, keratyny, kolagenu i elastyny – właść.

fizykochemiczne; odpow. za jędrność, elastyczność skóry; środowisko,

w którym zachodzą r. enzymatyczne dostarczające skórze energii,

skł. budulcowych oraz elementów do wzrostu, odnowy tkanek; niezbędny

składnik większości kosmetyków - stanowi pow. 50% zaw. kremu;

dla skóry wrażliwej niewskazana jest twarda woda – może wywołać

podrażnienia; skóra nawadniana jest od wewnątrz;

za nawilżenie skóry odpowiadają: czynnik NMF - występ. w naskórku,

składający się z aminokwasów mających zdolność wiązania wody

i zatrzym. jej w skórze; kwas hialuronowy - produkowany przez nasz

org. składnik skóry właść., stosowany w terapiach odmładzających.

Zaleca się stosowanie wody wysokoenerget. – strukturalnej, we

wszystkich stanach skupienia. Para wodna - służy do zmiękczania,

ogrzewania i pęcznienia skóry, przygotowanie do zabiegów. Lód –

stosowany jako maseczka lodowa do wygładzenia skóry, likwidacji

obrzęków i "worków pod oczami". SPA - zdrowie dzięki wodzie.

Woda w stanie ciekłym: usuwanie zanieczyszczeń skóry i włosów;

rozpuszczalnikiem oraz rozcieńczalnikiem subst. czynnych

i pomocniczych stosowanych w zabiegach kosm., niezastąpiona w

kuracjach wodnych- kompresy, polewanie, kąpiele, bicze wodne.

Wody mineralne - wody naturalne, podziemne, które w skorupie

ziemskiej uzyskują swój specyficzny skład chem. i właść. fiz.

warunkujące przydatność dietetyczną i leczniczą Balneoterapia

zabiegi terapeutyczne z wykorzystaniem leczniczych właściwości

wód mineralnych. METODY DEZYNFEKCJI WODY: FIZYCZNE -

gotowanie, promieniowanie uv, prom. jonizujące, ultradźwięki

filtrowanie na filtrach glinowo-iłowych; CHEMICZNE – chlorowanie,

ozonowanie. ŚRODKI DO DEZYNFEKCJI: muszą działać bakteriobójczo,

nie mogą szkodzić ludziom, nie mogą wpływać negatywnie na własn.

organoleptyczne wody. Chlorowanie - stosuje się czysty chlor gazowy.

Ozonowanie - metodą bardziej skuteczną i bezp., kosztowna, wymaga

odpow. urządzeń.

ZANIECZYSZCZENIA WÓD: niekorzystne zmiany ich własn. fiz., chem.

i bakteriologicznych wód, spowodowane wprowadzeniem w nadmiarze

subst. nieorganicznych, organicznych, radioaktywnych, czy ciepła, które

ograniczają lub uniemożliwiają wykorzysta. wody do picia i celów gosp.

Rodzaje zanieczyszczeń: naturalne - pochodzące z domieszek zawart. w

wodach powierzchniowych lub podziemnych; sztuczne-antropogeniczne-

związane z działalnością człowieka; biologiczne - bakterii, wirusy;

chemiczne (oleje, benzyna, smary, detergenty) – najgroźniejsze -

posiadają odporność na rozkład biologiczny. DEGRADACJA GLEB:

pomniejszenie i zniszczenie ekolog. i produkcyjnej wartości gleby;

stopniowy spadek zawart. próchnicy, zakwaszanie, zasolenie

ubytek składników pokarmowych, zanieczyszczenie chemiczne

Czynniki degradujące: naturalne - zachodzące bez udziału człowieka;

antropogeniczne - spowodowane przez człowieka (pożary, erozja, susza,

trzęsienia ziemi, nawozy, chemizacja rolnictwa, eksploatacja wykopalisk,

budownictwo, działalność człowieka, odpady przemysłowe). Zjawisko

zmęczenia gleby: obniżenie jej żyzności na skutek zachowania równowagi

dynamicznej poprzez zanieczyszczenie lub nieumiejętne nawożenie.

Przemysłowe zanieczyszczenie gleb spowodowane są przez: zw. siarki,

Zw. sodu, zw. azotowe, ropa naftowa i jej pochodne, zw. metali ciężkich,

Subst. radioaktywne. Rolnicze zanieczyszczenie gleb: intensyfikacja

nawożenia mineralnego, nadmierne stosowanie gnojowicy, używanie

chem. środków ochrony roślin (ołowiu i kadmu).

Atmosferę mieszkań i miejsc pracy tworzą: CZYNNIKI FIZYCZNE -

promieniowanie, fale akustyczne, światło, drgania mechaniczne

CZYNNIKI CHEMICZNE - oleje, farby, środki czystości, subst. lotne;

drobiny gazu z kuchenek i piecyków gazowych; kurz; CZYNNIKI

BIOLOGICZNE – bakterie, wirusy, grzyby, pleśnie, roztocza

CZYNNIKI PSYCHOFIZYCZNE - obciążenia fiz., nerwowo – psych.

MIKROKLIMAT - czyli parametry fizyczne powietrza: temp, wilgotność,

ruch powietrza, ciśnienie, jonizacja; powietrze w pomieszczeniach, w

których przebywamy. Warunki optymalne dla org. to tzw. pas komfortu

cieplnego, w którym w sposób nieodczuwalny dla człowieka, przebiega

proc. termoregulacji.

Podstawowymi warunkami komfortu cieplnego człowieka są:

zrównoważony bilans cieplny, pot, średnia ważona temp. skóry.

Bilans cieplny: wymiana ciepła między org. człowieka a środowiskiem;

wypadkowa między ciepłem endogennym a egzogennym; równy zeru

w środowisku neutralnym