Skrypt |
---|
Prawo Karne Skarbowe |
ARTUR PYTEL |
2011-07-03 |
Okrojona i usystematyzowana wersja skryptu z downloadu |
---|
Cechy charakterystyczne
Przedmiot ochrony
Chroni interes finansowy Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz Wspólnot Europejskich.
O charakterze ekonomicznym, a zarazem ponadindywidualnym.
Pokrzywdzony jawi się jako organizacja anonimowa.
Przestępczość skarbowa ma charakter raczej administracyjny niż kryminalny i obejmuje w zasadzie czyny drobne.
Interes finansowy Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego czy Wspólnot - stanowi pewną zbiorczą klauzulę obejmującą zróżnicowane dobra i interesy związane z funkcjonowaniem i egzekwowaniem różnych danin publicznych, z obrotem dewizowym oraz z działalnością w zakresie gier i zakładów wzajemnych.
Cztery grupy rodzajowe przestępstw i wykroczeń skarbowych (podatkowe, celne, dewizowe i w zakresie gier i zakładów wzajemnych).
Autonomia
Autonomia wobec powszechnego prawa karnego.
Art. 20 § 1 KKS zabrania:
zastosowania do przestępstw skarbowych przepisów części ogólnej Kodeksu karnego oraz przepisów ogólnych zawartych w części wojskowej tego Kodeksu.
Art. 46 KKS zakazuje
stosowania do wykroczeń skarbowych przepisów części ogólnej Kodeksu wykroczeń.
Do wykroczeń zaś skarbowych można z mocy art. 46 KKS stosować odpowiednio jedynie przepisy Kodeksu wykroczeń dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności.
Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdza, że pojęcie przestępstwa nie obejmuje przestępstwa skarbowego.
Subsydiarność wobec prawa finansowego
Subsydiarność prawa karnego skarbowego względem prawa finansowego a konkretnie względem prawa
podatkowego,
celnego,
dewizowego oraz
regulacji w zakresie gier i zakładów wzajemnych
polega na tym, że przepisy prawa karnego skarbowego chronią i zabezpieczają za pomocą sankcji karnych respektowanie norm finansowoprawnych w takim zakresie, w jakim samo prawo finansowe nie dysponuje wystarczającymi sankcjami w celu przymuszenia do przestrzegania własnych norm.
Norma sankcjonowana nakazuje lub zakazuje określonego zachowania, czyli decyduje o jego bezprawności. Norma sankcjonująca przewiduje konsekwencje naruszenia normy sankcjonowanej, czyli decyduje o karalności określonego zachowania
Przepisy prawa karnego skarbowego zawierają zasadniczo normy sankcjonujące, normy sankcjonowane bowiem zawarte są w prawie finansowym.
Jedynie za najpoważniejsze (w ocenie ustawodawcy) grożą sankcje karnoskarbowe.
Blankietowa technika legislacyjna
Do przepisów, które określając zagrożenie karne, odsyłają jednocześnie w zakresie opisu czynu do innych źródeł prawa.
W blankietowych przepisach karnych skarbowych występuje odesłanie poza Kodeks karny skarbowy, do
przepisów prawa finansowego, które dopełniają ustawowe opisy czynów zabronionych.
konkretnego aktu prawa finansowego,
bliżej niesprecyzowanej ustawy i następuje ono za pomocą zwrotów: „kto wbrew przepisom ustawy
w sposób dorozumiany, poprzez zawarcie w opisie czynu takich znamion, które bez sięgnięcia po odpowiednie przepisy pozostają niezrozumiałe
tzw. słowniczka pojęć
Hermetyczny charakter
Kodeks karny skarbowy nie przewiduje możliwości zastosowania przepisów swej części ogólnej do jakichkolwiek istniejących poza Kodeksem karnym skarbowym przepisów karnych.
Priorytet celu egzekucyjnego przed represją
Chodzi o egzekwowanie należności publicznoprawnych i wyrównanie uszczerbku finansowego Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innego uprawnionego podmiotu.
Im wcześniej zostanie wyrównany uszczerbek finansowy wierzyciela daninowego i zrealizowane będą zobowiązania publicznoprawne, na tym większe ulgi i złagodzenia odpowiedzialności karnej skarbowej może liczyć sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Warunkiem skorzystania z tych ulg jest zawsze uiszczenie w całości wymagalnej należności publicznoprawnej (z tytułu podatku, cła, rozliczenia dotacji lub subwencji) uszczuplonej czynem zabronionym.
Funkcje prawa karnego skarbowego
Represyjna
Ochronna
Prewencyjna(zarówno w aspekcie prewencji ogólnej, jak i szczególnej),
Gwarancyjna
Kompensacyjna
Funkcja sprawiedliwościowa kojarzona jest niekiedy z odwetem. Ma zaspokoić poczucie sprawiedliwości zarówno indywidualne (pokrzywdzonego), jak i społeczne.
Chroni interesy finansowe Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i Wspólnot Europejskich.
Rozróżnia się prewencję ogólną (generalną) oraz szczególną (indywidualną).
Prewencja ogólna - dwa aspekty:
Negatywna prewencja ogólna - polega na odstraszaniu potencjalnych sprawców od popełniania czynów karalnych. Wymaga surowych kar.
Pozytywna prewencja ogólna - utwierdzaniu przekonania w społeczeństwie, iż określone dobra prawne i wartości społeczne są należycie chronione, i tym samym na kształtowaniu świadomości prawnej społeczeństwa. Nie potrzebuje surowego karania.
Dotyczy relacji państwo-obywatel. Temu ostatniemu prawo karne powinno gwarantować pewność, że:
nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej za żadne zachowanie, które w czasie jego realizacji nie było zabronione pod groźbą kary,
może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej jedynie za ściśle w ustawie określone zachowania
zastosowanie represji karnej musi również ściśle opierać się na dokładnej regulacji prawnej.
Występuje pod nazwą funkcji egzekucyjnej czy też egzekucyjno-kompensacyjnej. Opiera się na założeniu priorytetu egzekwowania należności publicznoprawnych i wyrównywania uszczerbku finansowego wierzycieli daninowych przed represją.
Odpowiedzialność posiłkowa
Funkcja - zabezpieczenie realnego wykonania zwłaszcza grzywny.
Istota - sprowadza się do „przerzucenia" odpowiedzialności za wykonanie kary majątkowej ze sprawcy czynu na inny podmiot, pozostający ze sprawcą w określonych relacjach.
Dotyczy jedynie przestępstw skarbowych, nie odnosi się natomiast do wykroczeń skarbowych.
Może zostać nałożona
na osoby fizyczne
na osoby prawne
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
Przesłanki nałożenia odpowiedzialności posiłkowej:
korzyść majątkowa, którą podmiot odpowiedzialny posiłkowo odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa skarbowego,
działanie sprawcy tego przestępstwa w zastępstwie podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo przy prowadzeniu jego spraw (sprawca działa jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub w jakimkolwiek innym charakterze).
Przy spełnieniu tych warunków za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego czyni się w całości lub w części odpowiedzialnym posiłkowo podmiot pozostający w określonych wyżej relacjach ze sprawcą przestępstwa skarbowego.
Ma obecnie charakter obligatoryjny
Odpowiedzialna posiłkowo nie może być osoba, która sama ponosi odpowiedzialność karną skarbową za przestępstwo skarbowe
Nie obciąża ona spadku po odpowiedzialnym posiłkowo, czyli wygasa ze śmiercią odpowiedzialnego posiłkowo
Nie wygasa w razie śmierci sprawcy skazanego po uprawomocnieniu się orzeczenia oraz jeżeli kary grzywny lub środka karnego ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów nie wykonano z powodu nieobecności skazanego w kraju.
Odpowiedzialność posiłkową może ponosić kilka podmiotów, wówczas w zasadzie odpowiadają oni solidarnie,
Kryteria podziału czynów zabronionych na przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe
Ustawowy próg
Zastosowano 2 podstawowe kryteria tego przepołowienia.
Z wykroczeniem skarbowym mamy do czynienia wówczas, gdy wartość przedmiotu czynu bądź kwota uszczuplonej albo narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza tzw. ustawowego progu, czyli pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu
Wypadek mniejszej wagi
Z wykroczeniem skarbowym mamy do czynienia wówczas, gdy zachodzi tzw. wypadek mniejszej wagi.
To czyn, który w konkretnej sprawie ze względu na jej szczególne okoliczności zawiera niski stopień społecznej szkodliwości, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu, a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.
Za małą wartość Kodeks uznaje wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia
Kategoria wypadku mniejszej wagi ma charakter ocenny.
Podmiot
Podmiotem odpowiedzialności karnej skarbowej może być tylko osoba fizyczna
Kryteria wieku i poczytalności.
Granica wiekowa
Kodeks karny skarbowy nie przewiduje żadnej możliwości obniżenia granicy wiekowej odpowiedzialności karnej skarbowej, którą wyznacza osiągnięcie 17 lat
Przed ukończeniem 17 lat wchodzi w grę jedynie zastosowanie przepisów ustawy z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, stosuje środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają
Aktualny jest podział na czyny powszechne, których podmiotem może być każdy oraz indywidualne, których podmiot musi mieć cechy określone w ustawie.
Odpowiedzialność według Kodeksu karnego skarbowego mogą ponosić tylko konkretne osoby fizyczne, mianowicie te, które będąc uprawnione do decydowania o działaniu danej osoby prawnej łub innej jednostki organizacyjnej, są jednocześnie zobowiązane do przestrzegania reguł obowiązujących w tym działaniu i realizują znamiona określonego typu czynu.
Za przestępstwa i wykroczenia skarbowe odpowiada jak sprawca także ten, kto na podstawie przepisów prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną
Gwarant - ten, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Zobowiązany jest do racjonalnego wykorzystania w określonej sytuacji wszystkich dostępnych metod i środków, a ocena, czy zachował się racjonalnie, następować będzie przez porównanie z abstrakcyjnym wzorcem podmiotu mającego odpowiednią znajomość konsekwencji określonych stanów faktycznych, znajomość ciążącego w konkretnej sytuacji obowiązku, wreszcie postawę sumiennego jego wykonania.
Problem stanu wyższej konieczności w prawie karnym skarbowym
Usunięcie z prawa karnego skarbowego
Wypadki konfliktu interesu finansowego państwa z pewnymi fundamentalnymi wartościami, jak np. wolność, a nawet życie.
Wypadki tzw. przymusu kompulsywnego, gdy sprawca decyduje się na popełnienie czynu zabronionego prawem karnym skarbowym pod wpływem silnej presji psychicznej, np. groźby karalnej pozbawienia życia czy wyrządzenia innej poważnej dolegliwości jemu lub jego bliskim.
Doktryna karnistyczna upatruje w klauzuli znikomości społecznej szkodliwości art. 1 § 2 KKS podstawy do tworzenia kontratypów pozaustawowych.
Jest to jednak problematyczne z kilku powodów:
Po pierwsze. Próba znalezienia dla sytuacji odpowiadających pojęciu wyższej konieczności „zastępczej" podstawy w pozaustawowym stanie wyższej konieczności sprawia wrażenie ignorowania decyzji ustawodawcy i obchodzenia prawa.
Po drugie. Klauzula znikomości społecznej szkodliwości jest znacznie bardziej ogólna od regulacji ustawowej stanu wyższej konieczności.
Po trzecie, większość karnistów uznaje, że mogą istnieć także pozaustawowe kontratypy, ale nie wszyscy są tego zdania, głoszone są bowiem również poglądy przeciwne.
Brak stanu wyższej konieczności nic w rzeczywistości nie zmienia, skoro uznaje się winę w znaczeniu normatywnym. Jedną z przesłanek winy w ujęciu normatywnym jest wymagalność zachowania zgodnego z prawem. Wymagalność ta jest jedną z podstaw postawienia sprawcy zarzutu, a granice tej wymagalności wyznacza właśnie figura prawna stanu wyższej konieczności.
Stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność oraz winę.
Wyłączenie zatem odpowiedzialności karnej skarbowej przez pozaustawowy stan wyższej konieczności opierałoby się na klauzuli winy wyrażonej w art 1 § 3 KKS.
Rodzaje i funkcje błędu w prawie karnym skarbowym
Jest to różnica pomiędzy obiektywną rzeczywistością a jej odzwierciedleniem w świadomości człowieka.
Wówczas mówi się o urojeniu. Drugą postacią błędu jest nieświadomość.
Kategorie błędu:
błąd co do okoliczności stanowiącej ustawowe znamię czynu zabronionego (art. 10 § ł KKS).
błąd co do okoliczności stanowiącej znamię typu uprzywilejowanego (art. 10 § 2 KKS).
błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność czynu (art. 10 § 3 KKS),
błąd co do karalności czynu (art. 10 § 4 KKS)
Pierwszy
Wyłącza umyślność, zatem pozostający w takim błędzie nie popełnia czynu umyślnie.
Do rozpoznania znamion czynu potrzebna jest wiedza o prawie finansowym.
Sprawca powinien znać obowiązujące go w danej sytuacji przepisy finansowe.
Konsekwencją błędu co do znamienia jest wyłączenie umyślności, co nie oznacza automatycznie wyłączenia wszelkiej odpowiedzialności karnej skarbowej.
Może odpowiadać za czyn nieumyślny, jeżeli w danym przypadku Kodeks karny skarbowy przewiduje nieumyślną formę takiego czynu.
Błąd co do znamienia wyłączy w ogóle odpowiedzialność karną skarbową
Nieumyślna forma- paserstwa akcyzowego i celnego, nie jest przewidziana.
Drugi
Urojenie typu uprzywilejowanego.
Polega na błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której zależy łagodniejsza odpowiedzialność.
Jeżeli błędne przekonanie jest usprawiedliwione, odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność, czyli odpowiada za typ uprzywilejowany, który sobie uroił, pomimo że faktycznie zrealizował znamiona typu podstawowego.
Zarzut stawia się sprawcy nie za to, co faktycznie zrobił, ale za to, co obejmował swoją świadomością
Funkcją jest redukcja, czyli zmniejszenie winy.
Wymaga usprawiedliwienia definiowanego jako „wybaczalność z punktu widzenia ocen społecznych", przy uwzględnieniu tego:
jak sprawca działał (rozważnie czy pochopnie),
jakie były źródła
jaki charakter miała błędna informacja, którą uzyskał
Trzeci
Zwany urojeniem kontratypu.
Musi być usprawiedliwiony, aby mógł wyłączyć winę sprawcy czynu.
Czwarty
Nieświadomość karalności
Nieświadomość karalności to po prostu nieświadomość tego, że czyn jest zagrożony karą.
Wyłącza umyślność. Natomiast błąd co do karalności to nieświadomość istnienia normy sankcjonującej, czyli karnoskarbowych konsekwencji naruszenia normy sankcjonowanej zawartej w prawie finansowym.
Musi być usprawiedliwiona.
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a jeżeli czyn zabroniony jest tylko wykroczeniem skarbowym, sąd może odstąpić od wymierzenia kary łub środka karnego w postaci przepadku przedmiotów albo ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów objętych zakazem wytwarzania, posiadania, obrotu, przechowywania, przewozu, przenoszenia lub przesyłania pod groźbą kary.
Czynny żal
Okoliczności wyłączające karalność przestępstwa lub wykroczenia skarbowego
Ma zabarwienie etyczne i moralne, może bowiem sugerować zmianę w strukturze moralnej człowieka, który zaczyna negatywnie oceniać swoje postępowanie
Czyn człowieka polegający na podjęciu działania o charakterze kontrakcji niweczącej jego przestępne zachowanie.
odstąpienie od dokonania czynu i zapobieżenie jego dokonaniu,
zapobieżenie skutkowi przestępnemu,
ujawnienie czynu i jego okoliczności przed powołanymi do tego organami państwa,
odwrócenie szkodliwych następstw czynu.
Możemy tu zatem dostrzec aspekty: zapobiegawczy, denuncjacyjny oraz kompensacyjny.
Warunki skorzystania z czynnego żalu
Warunek denuncjacji
Ujawnienie czynu własnego i jego istotnych okoliczności, jak i zadenuncjowanie osób współdziałających w jego popełnieniu.
Brak jest ścisłych mierników owej „istotności", przy czym ocena, czy ujawnione okoliczności są „istotne", należy do organu dochodzenia.
Osoba taka może być następnie w sprawie przeciwko tym współuczestnikom powołana na świadka
Zawiadomienie może być zarówno złożone ustnie do protokołu, jak i na piśmie. Można je złożyć w każdym organie ścigania karnoskarbowego, nawet niewłaściwym w danym przypadku. Sposób doręczenia czy przedłożenia organowi zawiadomienia pisemnego jest obojętny
Jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli
Denuncjacja wyłącza karalność tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego sprawca uiści w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym.
Jeżeli obligatoryjny jest przepadek przedmiotów, sprawca powinien złożyć te przedmioty, a w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężna. Nie nakłada się obowiązku uiszczenia równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.
Pewne kategorie sprawców nie mogą z niej skorzystać. Są nimi:
Sprawstwa kierowniczego, polegającego na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego,
Sprawstwa polecającego, polegającego na poleceniu innej osobie wykonania czynu z wykorzystaniem uzależnienia tej osoby od siebie.
Organizatorzy grupy albo związku mającego na celu popełnienie przestępstwa skarbowego oraz kierujący taką grupą lub związkiem, chyba że zawiadomienia o popełnionym czynie dokonają ze wszystkimi członkami grupy lub związku,
Prowokatorzy, czyli nakłaniający inną osobę do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Kodeks od 2005 r. zna także szczególną postać czynnego żalu, uregulowaną w art. 16a.
Dotyczy ona tylko oszustw podatkowych wiążących się ze złożeniem deklaracji podatkowych zawierających nieprawdziwe dane i skutkujących narażeniem podatku na uszczuplenie lub na nienależny zwrot czy też na nienależne zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych
Czynny żal polega na złożeniu prawnie skutecznej korekty deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty oraz na uiszczeniu w całości, niezwłocznie łub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ należności publicznoprawnej uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie.
Nie ma wymogu ujawnienia współdziałających.
Po zakończeniu kontroli podatkowej niezależnie od jej wyniku, zatem nawet wówczas, gdy wykryła ona oszustwo w deklaracji podatkowej, podatnikowi nadal służy uprawnienie do złożenia prawnie skutecznej korekty tej deklaracji, co wyłącza karalność
Idealny zbieg przepisów prawa karnego powszechnego i prawa karnego skarbowego
Jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów.
Prowadzi się oddzielne postępowania i wydaje oddzielne orzeczenia odnośnie do przestępstwa lub wykroczenia skarbowego oraz odnośnie do przestępstwa lub wykroczenia powszechnego.
Wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar, co nie stoi na przeszkodzie wykonaniu środków karnych lub innych środków orzeczonych na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
Środki karne i środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, choćby je orzeczono tylko na podstawie jednego ze zbiegających się przepisów; w razie orzeczenia za zbiegające się czyny zabronione zakazów tego samego rodzaju lub pozbawienia praw publicznych sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej.
Wykonanie kar oparto na zasadzie absorpcji. Jedynie gdy obok kary najsurowszej, która podlega wykonaniu, orzeczono także karę grzywny, również ta kara podlega łącznemu wykonaniu; w razie orzeczenia obok kary najsurowszej kilku kar grzywny, łącznemu wykonaniu podlega tylko grzywna najsurowsza
Racjonalizacja reakcji karnoskarbowej – priorytet represji majątkowej i celu egzekucyjno kompensacyjnego.
Zasada priorytetu celu egzekucyjno-kompensacyjnego przed represją
Charakter represji ma odpowiadać charakterowi czynu i motywów sprawców.
Stanowi punkt wyjścia do osiągnięcia celu prewencyjnego i kompensacyjnego, wraz z uzupełniającą zasadą pozbawienia sprawcy korzyści z popełnionego przestępstwa skarbowego
Literatura karnoskarbowa rozróżnia cel egzekucyjny od kompensacyjnego celu reakcji karnoskarbowej.
Pierwszy z nich ujmuje jako skłonienie sprawcy do wykonania obowiązku publicznoprawnego względem Skarbu Państwa
Drugi jako wymierzenie sprawcy dolegliwości, która może też mieć charakter rekompensaty za wyrządzoną szkodę.
Należnością uszczuploną jest kwota, od której uiszczenia lub zadeklarowania zobowiązany się uchylił
Nieuiszczony podatek staje się zaległością, od której liczy się odsetki, a wpłaty niepokrywające całości tych sum, zaliczane są ex legę proporcjonalnie na rzecz zaległości i odsetek, co oznacza, że wpłata całej sumy odpowiadającej niewpłaconemu w terminie podatkowi nie będzie w istocie, i to z mocy prawa, oznaczała uiszczenia całej uszczuplonej należności
Czy grzywna za przestępstwo skarbowe może mieć charakter kompensacyjny.
Mamy kompensację w znaczeniu węższym i szerszym.
W węższym oznacza ona naprawienie szkody pokrzywdzonemu. Grzywna orzekana jest na rzecz Skarbu Państwa. Jeśli jednak chodzi o przestępstwa skarbowe, to grzywna za te czyny orzekana jest właśnie na rzecz pokrzywdzonego, gdy jest nim Skarb Państwa
W szerokim oznacza naprawienie wszelkich szkód wyrządzonych przestępstwem, w tym także szkody poniesionej przez społeczeństwo
Orzeczenie zapadłe w postępowaniu w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie zwalnia od obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej. Dopiero gdy podmiot zobowiązany w myśl prawa podatkowego obowiązku tego nie wykona i nie da się go także wyegzekwować w postępowaniu egzekucyjnym, wówczas może wchodzić w grę kompensacyjna funkcja grzywny.
Uiszczenie uszczuplonej należności publicznoprawnej pozwala na zastosowanie następujących środków redukcji, aż do wyłączenia odpowiedzialności:
w ramach czynnego żalu wyłącza karalność
pozwala na zastosowanie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności
pozwala sądowi odstąpić od wymierzania kary lub środka karnego, np. w przypadku uporczywego niepłacenia podatku lub nieodprowadzenia pobranego podatku
pozwala uznać za wykonaną karę ograniczenia wolności orzeczoną zamiast pozbawienia wolności
zapobiega zasadniczo przepadkowi przedmiotów, których dotyczy
pozwala na zastosowanie szczególnego trybu nadzwyczajnego złagodzenia kary a także na nadzwyczajne złagodzenie kary płatnikowi za nieodprowadzenie pobranego podatku
zapobiega w pewnych przypadkach nadzwyczajnemu obostrzeniu kary
jest elementem instytucji probacyjnych: warunkowego umorzenia, zawieszenia kary i zwolnienia
pozwala na skazanie bez rozprawy
pozwala na zastosowanie tzw. skróconej rozprawy
Obecnie stosowane przepisy Kodeksu karnego skarbowego nakładające obowiązek lub warunek uiszczenia należności publicznoprawnej wyraźnie stanowią, że chodzi wyłącznie o należność wymagalną i rzeczywiście uszczuploną czynem zabronionym,
Racjonalizacja reakcji karnoskarbowej – retrybucja (odpłata)
Kant - odwetu moralnego.
Moralne dobro, jak i moralne zło musi się spotkać z odpowiednim koniecznym skutkiem.
Kara za przestępstwo jest wcieleniem idei sprawiedliwości, która domaga się odpłaty złem za zło.
Hegel - odwetu dialektycznego
Istotę przestępstwa stanowi zaprzeczenie prawa, natomiast istotę kary stanowi „zaprzeczenie zaprzeczenia", czyli przywrócenie prawa znoszące pogwałcenie woli ogólnej wyrażonej w prawie.
Posługuje się znaną triadą: teza (wola ogólna wcielona w prawo) - antyteza (przestępstwo) - synteza (kara). Sprawiedliwość jako antytezę bezprawia
Durkheim - ujmuje karę jako afirmację żywotności reakcji zbiorowej na próby rozchwiania ładu społecznego, będącą wyrazem prymatu tego, co społeczne, nad tym, co jednostkowe.
Dwa kryteria istotne z punktu widzenia aktu wymiaru sprawiedliwości, stanowiące miarę,
stopień społecznej szkodliwości czynu
stopień winy (którego nie wolno przekroczyć), zatem w przepisie tym zostały zawarte de facto dwie dyrektywy sprawiedliwościowe. Są nimi:
dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości oraz
dyrektywa stopnia winy.
Racjonalizacja reakcji karnoskarbowej – prewencja
Karanie - prowadzić ma ono do społecznie korzystnych efektów w postaci zapobiegania dalszym przestępstwom, zarówno jeśli chodzi o samego karanego (prewencja indywidualna, zwana też szczególną), jak i innych (prewencja generalna, zwana też ogólną).
Funkcją prawa karnego skarbowego jest ochrona dóbr prawa finansowego, a nie jakaś misja pedagogiczno-etyczna wobec sprawców. Ogranicza się do utrzymywania porządku społeczno-finansowego w sensie zewnętrznym.
„cele zapobiegawcze i wychowawcze", jakie kary i inne środki mają osiągnąć w stosunku do sprawcy.
Jeśli chodzi o prewencję ogólną (generalną). Jest wyraźnie wymieniona w przepisie art. 12 § 2 KKS, nakazującym uwzględnienie także „potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa"
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jako środek karny
Do 1998r. występowała ona pod nazwą „dobrowolnego poddania się karze”.
Nowelizacja zakwalifikowała dobrowolne poddanie się odpowiedzialności do kategorii środków karnych.
Jest instytucją, której prawo karne skarbowe dopracowało się samodzielnie i która nie została przejęta z prawa karnego powszechnego.
Obecnie literatura karnoskarbowa wyróżnia trzy instytucje konsensualnego załatwiania spraw karnoskarbowych:
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
skazanie bez rozprawy
skróconej rozprawy
Przywileje zawarte w tych trzech instytucjach, zaoferowane sprawcy czynu zmniejszają się odwrotnie proporcjonalnie do wydłużającego się czasu poświęcanego przez organy procesowe na prowadzenie postępowania w danej sprawie.
Warunki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności
Warunek uiszczenia kwoty odpowiadającej co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony. W orzeczeniu zezwalającym na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności sąd orzeka m.in. tytułem kary grzywny kwotę nie wyższą niż uiszczona przez sprawcę .
Nie jest to instytucja zupełnie uznaniowa. Jej dobrowolność i fakultatywność nie oznaczają dowolności w jej stosowaniu. Decyzja udzielania zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności leży wyłącznie w gestii sądu, zaś poprzedzające ją negocjacje ze sprawcą mogą być prowadzone wyłącznie w finansowym organie postępowania przygotowawczego.
Wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie mogą budzić wątpliwości. Wymóg ten, dotyczyć jednak musi także siłą rzeczy finansowego organu postępowania przygotowawczego, to ten organ występuje bowiem do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, a uzasadnienie takiego wniosku powinno wskazywać m.in. dowody świadczące o tym, że wina i okoliczności czynu nie budzą wątpliwości .
Kolejne warunki adresowane do sprawcy są następujące:
uiszczenie wymagalnej należności publicznoprawnej, jeżeli w związku z przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności;
uiszczenie kwoty odpowiadającej co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn, aczkolwiek w toku negocjacji z finansowym organem dochodzenia organ ten może uzależnić wniesienie do sądu wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności od uiszczenia jeszcze dodatkowej kwoty, nieprzekraczającej jednak łącznie z już uiszczoną wysokości połowy sumy odpowiadającej górnej granicy ustawowego zagrożenia w danym przypadku (art. 146 § 2 pkt 1 KKS);
wyrażenie zgody na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, w razie zaś niemożności złożenia przedmiotów - uiszczenie ich równowartości pieniężnej, chyba że chodzi o przedmioty objęte zakazami wytwarzania, posiadania, obrotu, przewozu itp.;
uiszczenie co najmniej zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania
Nie orzeka się przepadku przedmiotów, jeżeli uiszczono należność publicznoprawną dotyczącą przedmiotów zagrożonych przepadkiem, chyba że należność ta jest niewspółmiernie niska do kwoty równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów albo przepadek dotyczy przedmiotów objętych zakazami (wytwarzania, posiadania, obrotu itp.) lub które zostały specjalnie przy sposobione do popełnienia czynu zabronionego.
Jest możliwe tylko w sprawach zagrożonych wyłącznie grzywną (tym samym zawsze może ono dotyczyć wykroczeń skarbowych)
Nie jest natomiast możliwe, nawet jeżeli przestępstwo skarbowe jest zagrożone wyłącznie grzywną, ale popełniono je w warunkach stanowiących podstawę do nadzwyczajnego obostrzenia kary, wreszcie nie jest także możliwe, gdy zgłoszono interwencję (czyli roszczenie) co do przedmiotów podlegających przepadkowi, chyba że interwencja zostanie cofnięta do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu.
Sąd, udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, orzeka „tytułem kary grzywny" kwotę nie wyższą niż uiszczona przez sprawcę w wyniku negocjacji z finansowym organem dochodzenia, zatem może to być także kwota niższa od uiszczonej - wówczas należy nakazać zwrot kwoty nadpłaconej.
Pozwala sprawcy uniknąć statusu i piętna skazanego oraz recydywisty skarbowego.
Jest ona podzielona na dwie fazy postępowania: pierwszą- negocjacyjną i dalszą- decyzyjną.
Jedynie kwestia czasu i sposobu uiszczenia należności publicznoprawnej, dopłacenia dodatkowej kwoty tytułem grzywny oraz wyrażenia zgody na przepadek przedmiotów nieobjętych wnioskiem sprawcy podlega negocjacji w tym sensie, że należy w tych sprawach „wysłuchać sprawcy
Przepadek korzyści majątkowej i ściągnięcie jej równowartości w prawie karnym skarbowym
Przewidziane wyłącznie w odniesieniu do przestępstw skarbowych.
Jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa skarbowego, chociażby pośrednio, korzyść majątkową niepodlegającą przepadkowi przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa skarbowego lub objętych wspomnianymi zakazami obrotu, wytwarzania itp., sąd orzeka środek karny przepadku tej korzyści majątkowej.
Korzyścią majątkową jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogoś innego.
Duża wartość korzyści majątkowej - wartość, która w czasie popełnienia czynu przekracza pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia, stanowi przesłankę do zastosowania domniemań prawnych, których istota sprowadza się do zmiany tradycyjnego rozkładu ciężaru dowodu w zakresie stwierdzenia przestępczego pochodzenia danych korzyści majątkowych. Domniemania te mają charakter wzruszalny
Uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w czasie popełnienia przestępstwa skarbowego lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku stanowi korzyść majątkową uzyskaną z popełnienia przestępstwa skarbowego, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny
Jeżeli okoliczności sprawy wskazują na duże prawdopodobieństwo, że sprawca taki przeniósł na osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, mienie stanowiące korzyść majątkową uzyskaną z popełnienia przestępstwa skarbowego, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą do sprawcy, chyba że zainteresowana osoba lub jednostka organizacyjna przedstawi dowód zgodnego z prawem ich uzyskania
Przepadku korzyści majątkowej nie orzeka się, jeżeli korzyść ta podlega zwrotowi innemu uprawnionemu podmiotowi. Natomiast w razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy.
Korzyść majątkowa przechodzi na własność Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku
Środek karny w postaci ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej ma charakter subsydiarny wobec samego przepadku tej korzyści. W razie zatem niemożności orzeczenia przepadku korzyści majątkowej nakazuje orzec ściągnięcie jej równowartości pieniężnej
Dyrektywy sądowego wymiary kary w prawie karnym skarbowym
To ustawowe wskazania ukierunkowujące sąd - w ramach przyznanej mu swobody - co do wyboru rodzaju kary i środków karnych oraz ich wysokości na gruncie indywidualnego przypadku.
Wyróżnia się dyrektywy ogólne i szczególne.
Pierwsze odnoszą się do wszystkich kategorii czynów, sprawców oraz środków penalnych.
Drugie mają zastosowanie do określonych tylko kategorii czynów, sprawców czy kar.
Dyrektywy ogólne:
dyrektywa stopnia winy.
dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości,
dyrektywa prewencji szczególnej (indywidualnej).
dyrektywa prewencji ogólnej (generalnej)
Pozwalają one na zachowanie właściwej proporcji pomiędzy czynem a reakcją karną skarbową.
Wymiar kary nie powinien swą dolegliwością przekroczyć stopnia winy, który to stopień stanowi granicę limitującą górny pułap kary.
13 § 1 - Ustawodawca nakazał uwzględnić w szczególności:
rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego,
rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego,
motywację sprawcy,
jego sposób zachowania się,
właściwości i warunki osobiste,
sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego
zachowanie się po jego popełnieniu. W tym zachowaniu po popełnieniu czynu istotne jest zwłaszcza to, czy sprawca czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie.
Wyliczenie okoliczności wypływających na wymiar kary w art. 13 § 1 KKS ma charakter przykładowy
Dyrektywy szczególne wymiaru kary i środków karnych
Mają ograniczone, a nie uniwersalne zastosowanie, odnosząc się do danych rodzajów czynów, kategorii sprawców czy określonych rodzajów kar. Przykładem dyrektywy szczególnej może być przepis art. 12 § 3 KKS, według którego wymierzając karę, środek karny lub inny środek młodocianemu albo nieletniemu, sąd powinien kierować się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować. Traktowanie bezwzględnej kary pozbawienia wolności jako środka ostatecznego, gdy inne środki nie mogą spełnić celów kary.
Nadzwyczajne obostrzenie kary w prawie karnym skarbowym
Przesłanki zastosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary są enumeratywnie wymienione. Jest obligatoryjne, jeżeli sprawca:
|
---|
Pomimo zaistnienia przesłanek nadzwyczajnego obostrzenia kary wymienionych wyżej w pkt 1) i 3), sprawca uniknie obostrzenia, jeżeli przed zamknięciem przewodu sądowego w I instancji uszczuplona w związku z danym przestępstwem skarbowym i wymagalna należność publicznoprawna zostanie uiszczona w całości
Także sprawca działający w strukturach zorganizowanych (pkt 5) uniknie obostrzenia kary, jeżeli odstąpi od udziału w zorganizowanej grupie lub związku i ujawni przed organem ścigania istotne okoliczności zamierzonego przestępstwa skarbowego, przez co zapobiegnie jego popełnieniu.
Zorganizowana grupa przestępcza - to porozumienie co najmniej 3 osób o strukturze bardziej uproszczonej i mniej sformalizowanej, niż to ma miejsce w przypadku zorganizowanego związku przestępczego. Istotną cechą zorganizowanej grupy jest wyraźne przywództwo.
Przemoc - takie oddziaływanie środkami fizycznymi, które poprzez wpływ na procesy motywacyjne ofiary przemocy ma na celu ukierunkowanie jej decyzji w pożądanym przez stosującego przemoc kierunku lub przełamanie oporu albo wyeliminowanie z góry możliwości podjęcia jakiejkolwiek decyzji czy przejawienia oporu.
Groźba - to wyrażona w jakikolwiek sposób zapowiedź wzbudzająca w zagrożonym określoną obawę.
Wykorzystanie „krytycznego położenia" - jest szczególną postacią stanu zależności Ma to być sytuacja, w której określonej osobie grozi niebezpieczeństwo doznania jakiegoś uszczerbku czy dolegliwości, a niebezpieczeństwu temu może zapobiec odpowiednie zachowanie sprawcy.
Stosując nadzwyczajne obostrzenie kary, sąd wymierza karę pozbawienia wolności:
do 6 miesięcy albo karę ograniczenia wolności, jeżeli przestępstwo skarbowe jest zagrożone tylko karą grzywny do 360 stawek dziennych, co nie wyłącza wymierzenia także kary grzywny grożącej za to przestępstwo,
do roku albo karę ograniczenia wolności, jeżeli przestępstwo skarbowe jest zagrożone tylko karą grzywny przekraczającą 360 stawek dziennych, co nie wyłącza wymierzenia także kary grzywny grożącej za to przestępstwo,
przewidzianą za przypisane przestępstw o skarbowe w wysokości nie niższej niż 1 miesiąc do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, co nie wyłącza wymierzenia z takim samym obostrzeniem także kary grzywny grożącej za to przestępstwo obok kary pozbawienia wolności.
W sytuacjach określonych w pkt 1) i 2) sąd określa ponadto obowiązek uiszczenia uszczuplonej i wymagalnej należności publicznoprawnej w całości w wyznaczonym terminie
Szczególny sposób nadzwyczajnego obostrzenia kary przewiduje przepis art. 38 § 2 KKS, łącząc to z dodatkową przesłanką w postaci wielkiej wartości przedmiotu czynu lub uszczuplonej należności publicznoprawnej. Sąd wymierza karę pozbawienia wolności w wysokości nie niższej niż 3 miesiące do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego podwójnie, co nie wyłącza wymierzenia w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę także kary grzywny grożącej za to przestępstwo
Sprawca uniknie nadzwyczajnego obostrzenia kary w powyższy sposób jeżeli uszczuplona w związku z danym przestępstwem skarbowym wymagalna należność publicznoprawna zostanie uiszczona w całości przed zamknięciem przewodu sądowego w I instancji, a jeśli idzie o działającego w strukturach zorganizowanych -jeżeli odstąpi od udziału w nich i - ujawniając przed organem ścigania istotne okoliczności zamierzonego przestępstwa skarbowego - zapobiegnie jego popełnieniu
Ogólna charakterystyka przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom podatkowym oraz rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji
Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach
Obowiązek podatkowy nie obejmuje obowiązków o charakterze instrumentalnym
Ograniczenie zakresu stosowania przepisów Rozdziału 6 KKS poprzez wyłączenie tych zachowań, które pomimo że pozornie naruszają określoną normę sankcjonowaną, to jednak brak w nich ataku na dobro prawne.
Przedmiotem penalizacji w Rozdziale 6 KKS są naruszenia wszelkich obowiązków podatkowych, tzn. zarówno tego podstawowego (który jest jeden), jak i instrumentalnych.
Przepisy Rozdziału 6 („podatkowego") KKS, służą ochronie zespołu zróżnicowanych dóbr i interesów prawnych związanych w jakiś sposób z interesem fiskalnym wierzyciela podatkowego .
W sferze prawa podatkowego tymi dobrami prawnymi będą:
mienie wierzyciela podatkowego, które chronione jest przede wszystkim przez przepisy określające te typy czynów, które polegają na narażeniu podatku na uszczuplenie (zob. art. 53 § 27-29 KKS), jak np. art. 54-56 § 1-3, art. 76, 76a, 77 i 78 KKS
wiarygodność dokumentacji podatkowej, znaków skarbowych itp. chroniona zwłaszcza przez przepisy określające typy fałszerstw podatkowych, jak np. art. 59, 62 § 2 czy art. 67 KKS
zasady dokumentowania i ewidencjonowania zdarzeń dla celów podatkowych oraz składania wymaganych informacji organom skarbowym, chronione przez takie przepisy, jak np. art. 60, 61, 80 i 80a KKS,
zasady ewidencji i identyfikacji podatników i płatników chronione przez przepis art. 81 KKS,
prawidłowość kontroli chroniona przez przepis art. 83 KKS,
instytucja dotacji i subwencji oraz zasady ich rozliczania chronione przez przepis art. 82 KKS
Oszustwo w deklaracji podatkowej
Polega ono na podaniu nieprawdy lub zatajeniu prawdy w deklaracji lub oświadczeniu albo na niedopełnieniu obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co podatek zostaje narażony na uszczuplenie.
Jest czynem skierowanym bezpośrednio przeciwko mieniu wierzyciela podatkowego.
Charakter indywidualny, a jego podmiotem może być wyłącznie podatnik.
W deklaracjach informacyjno-dowodowych podatnik obowiązany jest wykazać się wiedzą o faktach i „bierną" tylko wiedzą o prawie. Na przykład w podatku od nieruchomości elementy kwalifikacji prawnej to zaledwie wskazanie, z jakiego rodzaju nieruchomością podatnik ma do czynienia
Nie wymaga się więcej, niż na to pozwala jego indywidualny, a przez to i subiektywny stan świadomości prawnej i doświadczenia życiowego. Obowiązek jest spełniony wtedy, gdy podatnik oświadczył tyle, ile wiedział, i oświadczył zgodnie z prawdą.
W grupie podatków deklaracje te zawierają kwalifikowane oświadczenia wiedzy. Podatnik powinien w nich nie tylko oświadczać prawdę o faktach i znać prawo, ale także umieć je interpretować.
Nierzetelność podatkowa nie powinna być automatycznie utożsamiana z umyślnym oszustwem podatkowym. Strona podmiotowa oszustwa w deklaracji podatkowej obejmuje obie postacie zamiaru.
Ogólna charakterystyka przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami.
Prawo celne - regule zasady międzynarodowego obrotu towarowego, pobierania z tego tytułu ceł i innych należności celnych, prowadzenia kontroli tego obrotu oraz funkcjonowania administracji celnej.
Dwie funkcje prawa celnego:
Ekonomiczną związaną z realizacją celów polityki ekonomicznej w zakresie wymiany towarów i usług, zapewnieniem stabilizacji rynku wewnętrznego, tworzeniem barier ochronnych przed konkurencją.
Fiskalną (wynikającą rzecz jasna z faktu, że przywóz, wywóz lub tranzyt określonych dóbr majątkowych przez granice danego obszaru celnego wiąże się z pobieraniem przez administrację celną ceł i innych opłat celnych).
Cło - świadczenie o charakterze również podatkowym pobierane w związku z przemieszczaniem towarów przez granice obszaru celnego państwa czy międzynarodowej organizacji gospodarczej, posiadające wprawdzie cechy podatku, jednak ujmowane tradycyjnie jako kategoria odrębna, na co wpływa odrębność systemu źródeł prawa celnego, wyodrębnienie organizacyjne służb celnych oraz odrębność postępowania celnego.
Unia celna, której istotą jest likwidacja granic celnych między państwami objętymi unią, utworzenie jednego obszaru celnego na terytorium wszystkich państw Unii, zakaz stosowania ceł przywozowych i wywozowych, jak również ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie między państwami członkowskimi, a także innych środków o skutku równoważnym, wreszcie przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi.
Ustawa z 19.3.2004 r. - Prawo celne wraz z ustawą z 19.3.2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo celne.
Ogólna charakterystyka przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obrotowi dewizowemu.
Prawo odnoszące się do walorów zagranicznych (zagranicznych środków płatniczych, złota czy platyny dewizowej).
Przepisy dewizowe stanowią wyraz ingerencji władz w interesy finansowe jednostek.
Reglamentacja dewizowa - poprzez zespół nakazów i zakazów wpływa bezpośrednio na charakter i intensywność zachowań w sferze gospodarczo-finansowej.
Aktualnie obowiązująca ustawa z 27.7.2002 r. - Prawo dewizowe jest wyrazem dostosowywania polskich regulacji do prawa Unii Europejskiej
Obrotem dewizowym jest obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju.
Obrotem dewizowym z zagranicą jest:
zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności;
zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym, a także wykonywanie takich umów;
dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju.
Obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności.
Podmiotami są „rezydenci" i „nierezydenci
Rezydentami są:
osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa umorzone przez nierezydentów;
polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
Nierezydentami są:
osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów;
obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych
Wartościami dewizowymi są zagraniczne środki płatnicze oraz złoto i platyna dewizowa.
Zagranicznymi środkami płatniczymi są waluty obce i dewizy.
Walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie
Walutami wymienialnymi są waluty obce państw spełniających wymagania art. VIII statutu Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcje środka płatniczego, wystawione w walutach obcych.
Złotem dewizowym i platyną dewizową jest złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców.
Papierami wartościowymi są papiery wartościowe udziałowe, w szczególności akcje i prawa poboru nowych akcji oraz papiery wartościowe dłużne, w szczególności obligacje, wyemitowane lub wystawione na podstawie przepisów państwa, w którym emitent lub wystawca ma swoją siedzibę albo w którym dokonano ich emisji lub wystawienia.
Krajowymi zaś środkami płatniczymi są: waluta polska oraz papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcje środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej. Walutą polską są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie
Prawo Unii Europejskiej, której Polska jest obecnie członkiem, wyraża zasadę swobody przemieszczania środków pieniężnych między państwami Unii oraz między nimi a państwami trzecimi.
Rozróżnia się ograniczenia dewizowe, obowiązki dewizowe oraz inne obowiązki.
Ograniczenia dewizowe to ograniczenia w samych czynnościach obrotu dewizowego.
ograniczenia zwyczajne, funkcjonujące stale
ograniczenia szczególne, wprowadzane przez Radę Ministrów czasowo, np. w przypadku nagłych wahań kursu waluty polskiej zagrażających jej stabilności, nagłego załamania równowagi bilansu płatniczego czy dla zapewnienia porządku lub bezpieczeństwa publicznego
Ograniczeń nie stosuje się do obrotu dewizowego, o ile jedną z jego stron jest:
Skarb Państwa, w zakresie, w jakim jest reprezentowany przez ministra właściwego do spraw budżetu, finansów publicznych i instytucji finansowych lub ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa,
Narodowy Bank Polski,
Organ władzy publicznej podejmujący czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym, w tym zabezpieczającym lub egzekucyjnym
Ograniczeń zwyczajnych nie stosuje, o ile jedną z jego stron jest bank lub inna instytucja finansowa prowadząca działalność pod nadzorem władz nadzorczych. Gdy więc jedną ze stron obrotu dewizowego jest jeden z wymienionych podmiotów, obrót taki nie wymaga zezwolenia dewizowego.
Obowiązki dewizowe to określone powinności, których należy dokonać w trakcie legalnego obrotu dewizowego.
Przykładowo: obowiązki dokonywania określonych zgłoszeń, przedstawiania wywożonych lub przywożonych wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, korzystania z pośrednictwa „Poczty Polskiej" lub innych uprawnionych podmiotów albo uprawnionych banków czy przekazywania do NBP określonych danych
Ogólna charakterystyka przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko organizacji gier i zakładów wzajemnych
Sfera ta wymaga karnoprawnej ochrony przynajmniej z dwóch powodów.
Państwo ma w tej sferze swój monopol i czerpie z tej działalności różnego rodzaju dochody.
Sfera ta jest obecnie przedmiotem penetracji ze strony pewnych struktur zorganizowanej przestępczości, widzącej w niej zwłaszcza instrument legalizacji dochodów, czyli „prania brudnych pieniędzy".
Przepisy chronią tu różnorodne dobra prawne z kategorii
- ekonomicznych
- interes finansowy państwa i jego monopol
- porządek publiczny
- interes wymiaru sprawiedliwości
- rzetelność i uczciwość w prowadzeniu gier
Istota zachowań penalizowanych sprowadza się do:
- urządzania
- prowadzenia nielegalnych gier lub zakładów,
- uczestnictwa w nich,
- nielegalnej sprzedaży losów.
Pojęcie, przedmiot oraz cel procesu karnego skarbowego.
Forma prawna, za pośrednictwem której staje się możliwe ustalenie przede wszystkim tego, czy dane zachowanie stanowi przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe oraz ewentualnie kto taki czyn popełnił i jakie powinien ponieść konsekwencje prawne
Stanowi formę prawną niezbędną do urzeczywistnienia materialnego prawa karnego skarbowego.
Jest rodzajem postępowania karnego sensu largo - postępowania w sprawach o czyny zabronione pod groźbą kary, stanowiącego przewidzianą prawem działalność organów państwowych i innych uczestników, zmierzającą do rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu.
Przedmiot postępowania sprowadza się do jakiejś kwestii prawnej, której rozstrzygnięcie lub inne załatwienie jest zadaniem tego postępowania.
W procesie tym nie dochodzi do badania kwestii odpowiedzialności cywilnej
Zasadniczym przedmiotem procesu karnego skarbowego jest kwestia odpowiedzialności karnej osoby ściganej za zarzucane jej przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
.
Odpowiedzialność posiłkowa którą można obciążyć inny podmiot niż sprawcę, jeżeli odniósł lub mógł odnieść korzyść majątkową z przestępstwa skarbowego. Stanowi uboczny przedmiot tego procesu
Proces karny skarbowy stanowi prawnie uregulowaną działalność organów państwowych i innych uczestników, zmierzającą do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej osoby ściganej za zarzucane jej przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, a w sprawach o przestępstwa skarbowe ewentualnie także do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności prawnej podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej.
Zmierza on do urzeczywistnienia materialnego prawa karnego skarbowego poprzez rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu
Przewodnią ideę, której realizacji służą przepisy procesowego prawa karnego skarbowego, można wyrazić w postaci dyrektywy nakazującej ukształtowanie postępowania karnego skarbowego w taki sposób, aby sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, oraz aby trafnie zastosowano środki reakcji karnej przewidziane w przepisach materialnego prawa karnego skarbowego
Ważne ażeby do rozstrzygnięcia spraw dochodziło w rozsądnym terminie
Charakterystycznym celem, jest wyrównanie uszczerbku finansowego
Przewaga funkcji egzekucyjnej nad represją.
Odmiany procesu karnego skarbowego – założenia konstrukcyjne postępowań szczególnych.
Modelowy przebieg procesu karnego skarbowego w kwestii odpowiedzialności karnej jedynie w odniesieniu do spraw o przestępstwa skarbowe (postępowanie zwyczajne).
Postępowanie zwyczajne jest postępowaniem typu podstawowego
Odmiany procesu o zmodyfikowanym przebiegu w stosunku do przebiegu postępowania zwyczajnego, które określa się mianem „trybów szczególnych" lub „postępowań szczególnych". Cechę definiującą postępowania szczególne stanowi to, że jego przebieg związany z nurtem odpowiedzialności karnej różni się istotnie od przebiegu procesu karnego skarbowego, uznanego za typowy w danym systemie prawa karnego procesowego.
Jednoznaczne wyłączenie postępowania zwyczajnego w sprawach o wykroczenia skarbowe
Postępowanie zwyczajne sąd prowadzi w takim samym składzie, w jakim rozpoznaje sprawy o wykroczenia skarbowe w ramach postępowań szczególnych, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższego standardu gwarancji procesowych w procesie karnym skarbowym.
Trzy następujące grupy postępowań szczególnych:
Równoważne (ekwiwalentne), których formalizm procesowy nie odbiega od formalizmu postępowania zwyczajnego,
Wzbogacone, których formalizm procesowy podlega zwiększeniu poprzez wprzęgnięcie do ich przebiegu pewnych czynności nieznanych postępowaniu zwyczajnemu,
Zredukowane, przewidujące uproszczenie, a niekiedy rezygnację z czynności obligatoryjnych, występujących w postępowaniu zwyczajnym.
W sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe najliczniejszą grupę tworzą postępowania szczególne o zredukowanym formalizmie w stosunku do postępowania zwyczajnego, do których należą:
postępowanie o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
postępowanie nakazowe,
postępowanie uproszczone
Postępowanie w stosunku do nieobecnych uzasadnia potrzebę sprawowania wymiaru sprawiedliwości nawet wtedy, jeśli sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego przebywa za granicą albo nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju.
Modyfikacje przewidziane w ramach postępowania w stosunku do nieobecnych - w sprawach złożonych podmiotowo lub podmiotowo-przedmiotowo znoszące się tylko do nieobecnego podmiotu nie prowadzą do jednobiegunowego, istotnego zachowania proporcji, jeśli chodzi o formalizm procesowy trybu zwyczajnego lub trybu uproszczonego, można wysnuć tezę, że analizowane postępowanie stanowi tryb szczególny równoważny w stosunku do postępowania zwyczajnego lub postępowania uproszczonego.
Wyliczenie postępowań szczególnych występujących w procesie karnym skarbowym ma charakter wyczerpujący.
Jeśli do rozstrzygnięcia odpowiedzialności karnoskarbowej nie dojdzie w trybie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności albo trybie mandatowym, wówczas proces karny skarbowy toczy się na zasadach ogólnych
W zależności od spełniania warunków przewidzianych w ustawie - orzeczenie o przedmiocie procesu może nastąpić w jednym z pozostałych postępowań szczególnych (uproszczonym lub nakazowym) lub - w przypadku spraw o przestępstwa skarbowe - w postępowaniu zwyczajnym
Charakterystyka organów prowadzących postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych
Organy postępowania przygotowawczego:
urząd skarbowy,
inspektora kontroli skarbowej,
urząd celny,
Straż Graniczną,
Policję,
Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Centralne Biuro Antykorupcyjne
Żandarmerię Wojskową prokuratora.
Prokurator posiada szczególną pozycję wśród organów postępowania przygotowawczego. Strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.
Jest on legitymowany do prowadzenia postępowania przygotowawczego w każdej sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, podczas gdy uprawnienie innych organów do kierowania postępowaniem przygotowawczym podlega ograniczeniu.
Kompetencje prokuratora do sprawowania nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym , do dokonywania czynności procesowych, które niezależnie od organu kierującego postępowaniem przygotowawczym, są zastrzeżone do wyłącznej kompetencji omanu prokuratorskiego
Może wykonywać nadzór obok organu nadrzędnego nad wskazanymi organami postępowania przygotowawczego.
Do przejęcia każdej sprawy do osobistego prowadzenia
W procesie karnym skarbowym organem procesowym jest prokurator.
Prokuratura jest zorganizowana na zasadach jednolitości, centralizmu, hierarchicznego podporządkowania oraz jednolitości i niepodzielności prokuratury.
Dwie zasady dotyczące sfery działania tej instytucji, a mianowicie:
zasada substytucji, w myśl której prokurator wyższego rzędu może zlecić czynność prokuratorowi podwładnemu
zasada dewolucji, zakładająca możliwość przejęcia przez prokuratora wyższego rzędu do osobistego wykonania każdej czynności, która w myśl obowiązujących przepisów należy do prokuratora niższego rzędu: zasada ta ma charakter bezwzględny, nieprzewidujący wyjątków.
zasada indyferencji, dla skuteczności czynności procesowej nie ma znaczenia, który z prokuratorów jej dokonuje..
finansowe organy postępowania przygotowawczego, do których należą: urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej oraz urząd celny
niefinansowe organy postępowania przygotowawczego, do których zaliczają się: Policja, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Żandarmeria Wojskowa.
Jeżeli proces karny skarbowy w pierwszym stadium prowadzi niefinansowy organ postępowania przygotowawczego, funkcję nadzoru pełni prokurator lub prokurator wojskowy.
W postępowaniu przygotowawczym przybierającym formę śledztwa nadzór nad finansowymi organami postępowania przygotowawczego należy do prokuratora
Jeżeli postępowanie przygotowawcze przybiera formę dochodzenia, regułę stanowi sprawowanie nadzoru przez finansowy organ nadrzędny nad organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze.
Ustalona reguła doznaje ograniczenia w dwóch grupach sytuacji, w których dochodzi do utraty uprawnień nadzorczych - na rzecz prokuratora - przez organ nadrzędny nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, a mianowicie:
w razie najdalej idącej ingerencji nadzorczej prokuratora, przyjmującej postać przejęcia przez ten organ sprawy do swego prowadzenia
w przypadkach powołania przez prokuratora biegłych lekarzy psychiatrów w celu zbadania stanu poczytalności oskarżonego lub wystąpienia przez ten organ z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania
Obligatoryjność nadzoru prokuratorskiego ma charakter bezwzględny i nie zależy ani od treści opinii wydanej przez biegłych, ani też od tego, czy sąd uwzględnił wniosek prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Organy finansowe nadrzędne:
miejscowo właściwa izba celna w sprawach należących do właściwości urzędu celnego,
miejscowo właściwa izba skarbowa w sprawach należących do właściwości urzędu skarbowego,
Generalny Inspektor Kontroli, jeżeli postępowanie przygotowawcze prowadził inspektor kontroli skarbowej.
W odniesieniu do postanowień lub zarządzeń wydanych przez którykolwiek z wyszczególnionych organów nadrzędnych nad finansowymi organami postępowania przygotowawczego czynności nadzorcze wykonuje minister właściwy do spraw finansów publicznych
Oskarżyciel publiczny prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych
Do wyłącznej właściwości prokuratora należy prowadzenie śledztwa w sprawach, w których o konieczności prowadzenia postępowania przygotowawczego w bardziej sformalizowanej formie przesądza fakt, że osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego
Trzy kryteria determinujące właściwość tych organów:
kwalifikację prawną czynu zabronionego
ujawnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego przez określony organ,
pozostawanie czynu zabronionego w zakresie działania finansowego organu postępowania przygotowawczego
W odniesieniu do inspektora kontroli skarbowej ujawnienie czynu zabronionego w prawie karnym skarbowym stanowi samodzielne kryterium decydujące o właściwości tego organu.
W pozostałym zakresie następuje rozgraniczenie właściwości urzędów celnych i urzędów skarbowych. Na tym polu wiodące znaczenie posiada kryterium kwalifikacji prawnej czynu. Uzależnione od spełnienia wymienionych powyżej kryteriów dodatkowych, a mianowicie ujawnienia czynu przez urzędy celne w zakresie swojego działania albo pozostawania czynu w zakresie działania urzędu celnego
Finansowy organ postępowania przygotowawczego, który nie jest właściwy rzeczowo do prowadzenia tego postępowania, powinien ograniczyć podejmowane czynności do zabezpieczenia dowodów i przekazać sprawę do dalszego prowadzenia organów i właściwemu.
Oskarżycielem publicznym jest organ państwa, który wnosi i popiera oskarżenie przed sądem albo popiera oskarżenie wniesione przez inny uprawniony podmiot, którym w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe może być tylko inny organ państwowy działający w charakterze oskarżyciela publicznego. Przepisy procesowego prawa karnego skarbowego nie przewidują innej kategorii oskarżycieli niż oskarżyciel publiczny.
Występuje on jako rzecznik interesu publicznego. Nie może swej działalności procesowej sprowadzać wyłącznie do podejmowania czynności wspierających tezę oskarżenia, lecz powinien dokonywać czynności korzystnych dla oskarżonego, jeżeli przemawiają za tym okoliczności danej sprawy.
Prokurator jest zasadniczym oskarżycielem publicznym zarówno w sprawach o przestępstwa skarbowe, jak i w sprawach o wykroczenia skarbowe. Ma on pozycję nadrzędną wobec innych organów uprawnionych do wystąpienia w charakterze oskarżyciela publicznego.
W sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, których rozpoznanie należy do sądów powszechnych, legitymację do wystąpienia w procesie karnym skarbowym w charakterze oskarżyciela publicznego posiadają oprócz prokuratora, inne organy, które wniosły i popierają akt oskarżenia przed sądem.
W sprawach o wykroczenia skarbowe uprawnienie do sporządzenia i wniesienia aktu oskarżenia oraz do popierania go przed sądem, a także do dokonywania czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, przysługuje również finansowym organom postępowania przygotowawczego, a także Policji i Straży Granicznej
Mogą wystąpić w procesie sądowym w charakterze oskarżyciela publicznego, jeżeli wniosą i będą popierały akt oskarżenia przed sądem.
W sprawach o przestępstwa skarbowe, których rozpoznanie nie wymaga przeprowadzenia postępowania zwyczajnego, generalne uprawnienie do sporządzenia, wniesienia, a następnie popierania oskarżenia przed sądem powszechnym przysługuje finansowym organom postępowania przygotowawczego.
Odrębnej analizy wymaga ocena sytuacji procesowej finansowego organu postępowania przygotowawczego w postępowaniu sądowym zainaugurowanym przez prokuratora, który sporządził i wniósł akt oskarżenia albo zatwierdził i wniósł akt oskarżenia sporządzony przez finansowy lub niefinansowy organ postępowania przygotowawczego
Finansowy organ postępowania przygotowawczego uzyskuje prawo do wystąpienia przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego także wówczas, gdy akt oskarżenia wniósł prokurator.
Oskarżyciele publiczni są zobowiązani do zachowania bezstronnego stosunku do sprawy i uczestników postępowania. Gwarancję bezstronności oskarżycieli publicznych stanowi instytucja wyłączenia
Prokurator jest zobowiązany do wzięcia udziału w rozprawie w sprawach o przestępstwa skarbowe podlegających rozpoznaniu w postępowaniu zwyczajnym
Prokuratorowi przysługuje w każdej sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe uprawnienie do wystąpienia w charakterze oskarżyciela publicznego. Z jego wykorzystaniem nie należy łączyć uchylenia uprawnień oskarżycielskich innego organu działającego w tym charakterze w procesie karnym skarbowym
Udział finansowego organu postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciela na rozprawie ma charakter obligatoryjny w sprawach karnych skarbowych, w których organ tej jest uprawniony do wniesienia i popierania oskarżenia przed sądem, czyli w sprawach podlegających rozpoznaniu przez sąd w trybie uproszczonym (
W sprawach o wykroczenia skarbowe, w których akt oskarżenia wniosła Policja lub Straż Graniczna, wymienione organy są uprawnione do wystąpienia w charakterze oskarżyciela publicznego w postępowaniu przed sądem
Podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej i jego pełnomocnik
Jest szczególną stroną bierną występującą tylko w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe.
Ustawodawca położył nacisk na wezwanie określonego podmiotu przez organ prowadzący postępowanie o przestępstwo skarbowe do udziału w procesie karnym skarbowym w tym charakterze.
Podmiotem pociągniętym do odpowiedzialności posiłkowej jest osoba fizyczną, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, wezwana do udziału w tym charakterze w procesie karnym skarbowym w sprawie o przestępstwo skarbowe, na którą w rezultacie procesu nakłada odpowiedzialność w całości lub w części za karę grzywny lub środek karny ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów orzeczone wobec sprawcy, jeżeli między sprawcą i tym podmiotem zachodził szczególny stosunek, polegający na tym, że sprawca był zastępcą tego podmiotu, prowadzącym jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działającym w jakimkolwiek innym charakterze, a zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa skarbowego jakąkolwiek korzyść majątkową.
Obligatoryjny charakter nałożenia odpowiedzialności posiłkowej
Pociągnięcie do odpowiedzialności posiłkowej następuje w drodze postanowienia
Może do niego dojść zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i w postępowaniu jurysdykcyjnym, dopiero wówczas, gdy postępowanie przygotowawcze znalazło się w fazie in personom, wtedy bowiem staje się możliwe wskazanie w decyzji podejrzanego, któremu zarzucono przestępstwo skarbowe.
Jeżeli materialnoprawne przesłanki odpowiedzialności posiłkowej ujawnią się po wpłynięciu aktu oskarżenia do sądu, ale przed wyznaczeniem rozprawy głównej, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie sądu w celu rozważenia kwestii pociągnięcia do odpowiedzialności posiłkowej
Wydanie tego postanowienia inauguruje postępowanie w kwestii odpowiedzialności posiłkowej, stanowiącej uboczny przedmiot procesu karnego skarbowego, przebiegające obok zasadniczego nurtu tego procesu, mianowicie postępowania w kwestii odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe
Postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności posiłkowej powinno zawierać wskazanie
oskarżonego,
zarzucanego mu przestępstwa skarbowego,
kwalifikacji prawnej,
podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej
podstaw pociągnięcia do tej odpowiedzialności.
Organ procesowy jest zobowiązany przytoczyć nie tylko podstawę prawną wydawanej decyzji, czyli sam przepis, ale również wskazać podstawę faktyczną, a więc okoliczności wskazujące na istnienie w konkretnej konfiguracji procesowej przesłanek odpowiedzialności posiłkowej.
W toku procesu może dojść do modyfikacji postanowienia o pociągnięciu do odpowiedzialności, polegającej na jego zmianie lub uzupełnieniu, które wymagają wydania kolejnego postanowienia.
W przypadku ustalenia w toku procesu karnego skarbowego, iż odpadły materialnoprawne podstawy odpowiedzialności posiłkowej, zmiana postanowienia o pociągnięciu do tej odpowiedzialności polega na jego uchyleniu
Do uprawnień i obowiązków podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, świadczących najlepiej o podobieństwie sytuacji procesowej tej strony szczególnej do sytuacji procesowej oskarżonego należą przede wszystkim:
prawo do korzystania w procesie karnym skarbon z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim
podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej nie ma obowiązku dowodzenia braku podstaw tej odpowiedzialności oraz dostarczania dowodów przeciwko sobie
obowiązek stawiania się na każde wezwanie organu procesowego oraz zawiadamiania o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni
prawo do otrzymania pouczenia na piśmie o przysługujących uprawnieniach i ciążących obowiązkach w procesie karnym skarbowym, podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej może również żądać przesłuchania go z udziałem pełnomocnika
gwarancja posiadania odpowiedniego czasu na przygotowanie się do udziału w rozprawie; pomiędzy doręczeniem wezwania na rozprawę podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej a terminem rozprawy powinien być zachowany termin 7-dniowy, zaś uchybienie temu terminowi w stosunku do tego podmiotu lub jego pełnomocnika powoduje, że rozprawa na ich wniosek, zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego, podlega obligatoryjnie odroczeniu.
Możliwość korzystania z pomocy pełnomocnika przez strony szczególne, a więc
interwenienta
podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej,
osobę niebędąca stroną, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu
Ograniczenie liczby pełnomocników do trzech
Ograniczenie reprezentacji interwenienta w sprawach o wykroczenia skarbowe, przyjmując, że może on korzystać z pomocy tylko jednego pełnomocnika.
Źródłem umocowania do działania pełnomocnika jest najczęściej jednostronne oświadczenie woli podmiotu, który ma być reprezentowany. Może być ono złożone na piśmie lub w formie ustnej
Wyznaczenie pełnomocnika z urzędu dotyczy następujących sytuacji:
podmiot uprawniony nie jest w stanie bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i swojej rodziny ponieść kosztów pełnomocnictwa
nie posiada pełnomocnika z wyboru, a ustawa wymaga posiadania pełnomocnika przez tę stronę procesową (pełnomocnictwo obligatoryjne).
Podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej musi mieć pełnomocnika w całym procesie karnym skarbowym, jeżeli:
jest nieletni, czyli nie ukończył 17 lat;
jest głuchy, niemy lub niewidomy
zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności
w ocenie sądu zachodzą okoliczności utrudniające temu podmiotowi samodzielne reprezentowanie swoich interesów.
Wystąpienie pełnomocnika z urzędu ma charakter subsydiarny, to znaczy, że działa on w procesie karnym skarbowym, tylko pod warunkiem że podmiot reprezentowany nie ma pełnomocnika z wyboru
Pełnomocnik jest uprawniony w granicach umocowania, do powzięcia i wyrażenia woli. która jest uważana za wolę reprezentowanego.
Każda czynność, nawet niekorzystna dla reprezentowanego, podjęta w granicach umocowania, wywołuje dla niego skutki, również te niekorzystne.
Podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej nie może ponosić ujemnych skutków zaniedbań pełnomocnika, np. w zakresie uchybienia terminowi zawitemu do wniesienia środka odwoławczego.
Interwenient
Podmiot, który nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w procesie karnym skarbowym, zgłosił w tym procesie roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi
osoby fizyczne
osoby prawne,
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej.
Może wynikać z prawa własności lub innego prawa, np. ograniczonego prawa rzeczowego.
Zgłoszenie interwencji może nastąpić ustnie lub na piśmie do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji
Zgłoszenie interwencji musi zawierać prawdziwe dane dotyczące miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby podmiotu występującego z roszczeniem
Zgłoszenie interwencji ma charakter konstytuujący, powodujący, że od tej chwili w procesie karnym skarbowym występuje interwenient.
Organ kierujący procesem jest uprawniony i zarazem zobowiązany do zbadania:
czy interwencja pochodzi od uprawnionego pomiotu,
czy została zgłoszona w terminie,
czy jej zgłoszenie zawiera wskazane już wyżej dane, bez których nie wywołuje ona skutków procesowych.
Stwierdzenie bezskuteczności interwencji przez sąd wymaga wydania postanowienia.
Pismo zawierające interwencję powinno odpowiadać ogólnym wymaganiom formalnym pisma procesowego,
Uprawnienia interwenienta w procesie karnym skarbowym mają charakter ograniczony, przysługują mu bowiem jedynie w granicach interwencji.
Wnioski dowodowe pochodzące od tego podmiotu mogą dotyczyć z jednej strony okoliczności potwierdzających przysługujące mu prawo do przedmiotów podlegających przepadkowi, z drugiej strony okoliczności, w świetle których orzeczenie przepadku w procesie karnym skarbowym nie powinno nastąpić.
Nie można wykluczyć wypowiadania się przez interwenienta w kwestii kwalifikacji prawnej, jeżeli mogłoby to mieć wpływ na dopuszczalność orzeczenia przepadku w konkretnej sprawie.
W procesie karnym skarbowym może wystąpić więcej niż jeden interwenient.
Zakaz łączenia roli procesowej tego podmiotu z rolą oskarżonego lub podejrzanego
O kumulacji ról procesowych w przypadku interwenienta należy mówić w związku z możliwością przesłuchania go w charakterze świadka.
Urealnieniu prawa do zgłoszenia interwencji służy nałożenie na organy prowadzące proces karny skarbowy obowiązku niezwłocznego zawiadomienia o uprawnieniu do wystąpienia z roszczeniem co do przedmiotów podlegających przepadkowi
Konsekwencje niezgłoszenia interwencji przez osobę uprawnioną do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w procesie karnym skarbowym z przyczyn niezależnych od niej:
dochodzenie roszczeń od Skarbu Państwa w drodze powództwa o bezpodstawne wzbogacenie wygasa, jeżeli powództwa nie wytoczono w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia, w którym powód dowiedział się o prawomocnym orzeczeniu przepadku przedmiotów nie później jednak niż przed upływem 2 lat od daty uprawomocnienia się tego orzeczenia
wykazanie, że Skarb Państwa w wyniku orzeczenia przepadku przedmiotów uzyskał, kosztem osoby zgłaszającej roszczenie, korzyść majątkową bez podstawy prawnej.
Nadzór nad śledztwem i dochodzeniem w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe
Organom nadrzędnym przysługują uprawnienia nadzorcze w odniesieniu do dochodzeń prowadzonych przez finansowe organy postępowania przygotowawczego.
W odniesieniu do śledztwa, które prowadzi finansowy organ postępowania przygotowawczego, oraz dochodzenia prowadzonego przez organy niefinansowe, nadzór nad postępowaniem przygotowawczym stanowi domenę prokuratora.
Wyłącznie organ prokuratorski może przejąć dochodzenie prowadzone przez finansowy organ postępowania przygotowawczego do własnego prowadzenia
W ramach sprawowanego nadzoru prokurator lub organ nadrzędny nad finansowym organem postępowania przygotowawczego są zobowiązani do czuwania nad prawidłowym przebiegiem całego postępowania przygotowawczego
Prokurator lub organ nadrzędny nad finansowym organem postępowania przygotowawczego mogą w szczególności:
zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie przygotowawcze, wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia
żądać przedstawienia sobie materiałów zgromadzonych w postępowaniu,
uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, przeprowadzać je osobiście, przy czym tylko prokurator może przejąć sprawę do swego prowadzenia,
wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia lub zarządzenia wydawane przez prowadzącego postępowanie
Konsekwencją niewykonania przez organ nieprokuratorski zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora w ramach nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym jest wszczęcie - na żądanie prokuratora - postępowania służbowego w stosunku do funkcjonariusza, który uchylił się od obowiązku wynikającego z decyzji organu prokuratorskiego.
Postępowanie mandatowe
Postępowanie to charakteryzują najdalej idące redukcje formalizmu
Przekazanie kompetencji do rozstrzygania o odpowiedzialności karnej za wykroczenia skarbowe organom niesądowym prowadzące w istocie do ograniczenia kompetencji sądu do sprawowania wymiaru sprawiedliwości we wskazanej kategorii spraw.
Zamysł usprawnienia procesu karnego skarbowego i przyspieszenia reakcji karnej w sprawach o czyny zabronione o stosunkowo niewielkim ciężarze gatunkowym poprzez maksymalne odformalizowanie procesu, pozwalające na uniknięcie wielu, nierzadko czasochłonnych, czynności procesowych.
Dopuszczalność postępowania mandatowego i nałożenia kary grzywny w drodze mandatu karnego jest uzależniona od zachowania dodatkowych warunków, stanowiących przesłanki szczególne tego postępowania.
Wśród przesłanek szczególnych występują takie które są konieczne, aby postępowanie mogło być prowadzone w postępowaniu mandatowym (szczególne przesłanki dodatnie) oraz takie, których wystąpienie wyklucza możliwość toczenia postępowania w tym trybie (szczególne przesłanki ujemne).
Przesłanki pozytywne:
|
---|
Wymóg wyrażenia przez sprawcę zgody na przepadek przedmiotów, jeżeli przepisy materialnego prawa karnego skarbowego przewidują jego obligatoryjne orzeczenie w sprawie o wykroczenie
Przesłanki negatywne:
|
---|
Postępowanie mandatowe ma charakter fakultatywny, co oznacza, że nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego w sytuacji istnienia szczególnych przesłanek dodatnich i braku szczególnych przesłanek ujemnych pozostaje w sferze uprawnień organu postępowania przygotowawczego, który w miejsce wskazanej decyzji procesowej może nadać sprawie bieg i prowadzić ją na zasadach ogólnych (w formie dochodzenia) lub w trybie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności
Przebieg postępowania mandatowego. Rodzaje mandatów karnych
Kompetencja w tej materii przysługuje przede wszystkim:
finansowym organom postępowania przygotowawczego
ich upoważnionemu przedstawicielowi
upoważnionym przez urząd celny funkcjonariuszom celnym pełniącym służbę w izbie celnej.
Oprócz finansowych organów postępowania przygotowawczego
funkcjonariuszom Policji,
funkcjonariuszom Straży Granicznej
funkcjonariuszom Żandarmerii Wojskowej
Postępowanie mandatowe i nałożenie w jego ramach grzywny za wykroczenie skarbowe w drodze mandatu karnego nie wymaga uprzedniego wszczęcia procesu karnego skarbowego.
Ewentualne wszczęcie postępowania przygotowawczego w sprawie o wykroczenie skarbowe nie stanowi przeszkody w nałożeniu grzywny w drodze mandatu karnego.
Dwa rodzaje mandatów karnych, na podstawie których nakłada się grzywnę za wykroczenie skarbowe, a mianowicie:
mandat karny wydawany ukaranemu po uiszczeniu kary grzywny bezpośrednio na ręce organu, który ją nałożył; ten rodzaj mandatu określa się mianem gotówkowego;
- do osób czasowo przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub nie-mających stałego miejsca zamieszkania albo stałego miejsca pobytu (art. 138 § 2 KKS) oraz osób wprawdzie stale przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jednak czasowo opuszczających to terytorium
- w sytuacjach, w których wyegzekwowanie mandatu karnego kredytowanego mogłoby natrafiać trudności;
- prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny organowi postępowania przygotowawczego, który ją nałożył;
mandat karny kredytowany, wydawany za potwierdzeniem odbioru ukaranemu, na którym spoczywa obowiązek uiszczenia nałożonej grzywny w terminie 7 dni;
- chwilą pokwitowania jego odbioru zyskuje cechę prawomocność
Upoważniony organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel jest zobowiązany do określenia wykroczenia skarbowego zarzucanego sprawcy oraz pouczenia o warunkach dopuszczalności postępowania mandatowego, a przede wszystkim o skutkach prawnych braku zgody na przyjęcie mandatu karnego, a ponadto możliwość - zwłaszcza gdy sprawca wykroczenia skarbowego przebywa stale za granicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju - tymczasowego zajęcia mienia ruchomego sprawcy, w szczególności przedmiotów zagrożonych przepadkiem.
Nadzór nad postępowaniem mandatowym prowadzonym przez finansowe organy postępowania przygotowawczego albo Straż Graniczną lub Policję należy do ministra właściwego do spraw finansów publicznych, natomiast
Nad postępowaniem mandatowym, które prowadzi Żandarmeria Wojskowa, nadzór sprawuje Minister Obrony Narodowej.
Uchylenie prawomocnego mandatu karnego
uchybienie polegające na nałożeniu kary grzywny w drodze mandatu karnego za czyn niebędący czynem zabronionym, jako wykroczenie skarbowe .Za czyn z prawa karnego materialnego albo za czyn wypełniający znamiona wykroczenia pospolitego, przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Postępowanie w przedmiocie uchylenia prawomocnego mandatu jest
inaugurowane na wniosek ukaranego lub z urzędu. Wniosek inicjujący postępowanie sądowe w tej kwestii należy uznać za nadzwyczajny
środek zaskarżenia, tyle że odnoszący się do decyzji wydanej przez organ niesądowy
Siedmiodniowy termin zawity, w którym wniosek może zostać złożony, biegnącego od daty uprawomocnienia się mandatu, a więc od chwili uiszczenia grzywny nałożonej mandatem gotówkowym lub od daty przyjęcia (za pokwitowaniem odbioru) mandatu kredytowanego. W razie uchybienia ustalonemu terminowi wniosek ukaranego nie wywołuje skutków prawnych
Regułę stanowi orzekanie w przedmiocie uchylenia prawomocnego mandatu karnego przez sąd rejonowy, w którego okręgu został on wydany. Sąd orzeka jednoosobowo na posiedzeniu. Wymienione podmioty powinny być zawiadomione o czasie i miejscu posiedzenia sądu podczas którego mogą składać oświadczenia oraz wnioski w formie ustnej lub na piśmie . Sąd może zarządzić czynności sprawdzające.
W wyniku rozpoznania wniosku o uchylenie prawomocnego mandatu karnego sąd wydaje postanowienie o uchyleniu lub odmowie uchylenia mandatu karnego.
Jeżeli uchybienie stanowiące podstawę uchylenia prawomocnego mandatu karnego polega na nałożeniu kary grzywny za czyn, który nie stanowi czynu zabronionego w świetle obowiązującego prawa, sąd, uchylając mandat karny, powinien nakazać podmiotowi, na którego rachunek bankowy lub do którego kasy wpłacono grzywnę, niezwłoczny zwrot ukaranemu kwoty. Odmiennie przedstawiają się konsekwencje uchylenia prawomocnego mandatu karnego z powodu uchybienia sprowadzającego się do nałożenia kary grzywny w procesie karnym skarbowym za czyn wyczerpujący znamiona przestępstwa skarbowego, przestępstwa powszechnego lub wykroczenia powszechnego. W naświetlonej konfiguracji procesowej zasadniczym skutkiem uchylenia mandatu karnego jest rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych Dodatkowym skutkiem jest zatrzymanie ex legę uiszczonej przez ukaranego grzywny do czasu zakończenia postępowania
Postępowanie w przedmiocie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności
Dopuszczalność rozstrzygnięcia sprawy karnej skarbowej na kanwie porozumienia zawartego pomiędzy finansowymi organami postępowania przygotowawczego i sprawcą
Motywem przewodnim tej koncepcji normatywnej jest odciążenie wymiaru sprawiedliwości od spraw drobniejszych, zalegających w sądach w wyniku stosowania tradycyjnych, długotrwałych procedur
Struktura postępowania szczególnego w kwestii dobrowolnego poddania się odpowiedzialności obejmuje dwie fazy.
Na pierwszą z nich składają się negocjacje prowadzone ze sprawcą przez finansowy organ postępowania przygotowawczego, których zwieńczeniem może być wystąpienie do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (faza negocjacyjna).
Drugą fazę wypełnia postępowanie przed sądem, zmierzające do zweryfikowania porozumienia zawartego w fazie negocjacyjnej i do wydania końcowego rozstrzygnięcia
Faza negocjacyjna postępowania – wniosek sprawcy o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności:
Zainaugurowanie postępowania na podstawie wniosku sprawcy przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Pojęcie „sprawcy", będącego osobą legitymowaną do wystąpienia z wnioskiem o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności należy definiować poprzez odwołanie się do:
wszelkich postaci sprawstwa
form zjawiskowych popełnienia czynu zabronionego w postaci podżegania i pomocnictwa
formy stadialnej w postaci usiłowania.
Sprawca korzysta z uprawnień przysługujących podejrzanemu, w tym z domniemania niewinności i prawa do obrony.
Wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może zostać złożony przez sprawcę przed skierowaniem przeciwko niemu postępowania karnego, a zatem przed przedstawieniem zarzutów w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe
Na organach prowadzących postępowanie przygotowawcze spoczywa obowiązek pouczenia sprawcy o uprawnieniu do złożenia wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
Pouczenie o prawie do złożenia wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności powinno nastąpić przed pierwszym przesłuchaniem, co oznacza obowiązek jego udzielenia po ogłoszeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub poinformowaniu o treści zarzutu, a przed przesłuchaniem określonej osoby w charakterze podejrzanego
Złożenie wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może nastąpić jedynie do momentu wniesienia aktu oskarżenia do sądu. Podany termin należy do kategorii terminów prekluzyjnych
Wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może zostać złożony na piśmie lub ustnie do protokołu
Przedstawiciel ustawowy może złożyć wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w imieniu sprawcy, który wprawdzie ukończył 17 lat, ale jest osobą małoletnią lub ubezwłasnowolnioną
.
Do wniosku sprawca jest zobowiązany dołączyć dowody wykonania warunków brzegowych (wstępne), od których spełnienia zależy skuteczność składanego wniosku.
Do warunków tych należą:
uiszczenie należności publicznoprawnej, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności, chyba że do chwili zgłoszenia wniosku ta wymagalna należność została w całości uiszczona
wpłacenie tytułem kary grzywny kwoty odpowiadającej co najmniej jednej trzeciej minimalnego wynagrodzenia, a za wykroczenie skarbowe - kwoty odpowiadającej co najmniej jednej dziesiątej tego wynagrodzenia
uiszczenie co najmniej zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania
- w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe określa wysokość tych kosztów w sprawach o przestępstwa skarbowe na jedną dziesiątą minimalnego wynagrodzenia, natomiast w sprawach o wykroczenia skarbowe na jedną dwunastą minimalnego wynagrodzenia;
wyrażenie zgody na przepadek przedmiotów, jeżeli przepisy niniejszego kodeksu przewidują jego obligatoryjne orzeczenie, a w razie niemożności złożenia takich przedmiotów uiszczenie kwoty stanowiącej ich równowartość; jeżeli orzeczenie przepadku przedmiotów ma charakter fakultatywny, wymagania stawiane sprawcy ulegają złagodzeniu, przysługuje mu bowiem uprawnienie do ograniczenia zakresu zgody na przepadek przedmiotów, do niektórych z nich, a nawet do złożenia wniosku o całkowite zaniechanie orzekania przepadku przedmiotów;
- uiszczenie równowartości pieniężnej jest wykluczone, gdyby miało odnosić się do przedmiotów zagrożonych przepadkiem, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione
- wymóg zgody na przepadek przedmiotów lub uiszczenia ich równowartości pieniężnej odpada w sytuacji uiszczenia przez sprawcę, przy złożeniu wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, należności publicznoprawnej dotyczącej przedmiotów zagrożonych przepadkiem,
Wniosek sprawcy o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności podlega kontroli finansowego organu postępowania przygotowawczego pod kątem spełnienia wymagań formalnych.
- Kontrola obejmuje sprawdzenie zarówno warunków szczególnych wniosku, które zostały przedstawione wyżej jak i ogólnych wymagań formalnych pisma procesowego, jeżeli wniosek został przez sprawcę złożony w formie pisemnej
- W razie stwierdzenia braków formalnych wniosku finansowy organ postępowania przygotowawczego wzywa sprawcę do ich usunięcia w terminie 7 dni.
Wniosek może zostać cofnięty.
Cofnięcie wniosku jest oświadczeniem woli sprawcy, obejmującym odstąpienie od inicjatywy zmierzającej do rozstrzygnięcia jego odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe w drodze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.
Może ono być złożone na piśmie lub ustnie do protokołu
Sprawca traci prawo jego ponownego złożenia w sprawie o ten sam czyn zabroniony, którego dotyczył uprzednio złożony wniosek
Cofnięcie wniosku jest niedopuszczalne przed upływem miesiąca od dnia jego złożenia.
Cofnięcie jest całkowicie wykluczone, jeżeli w terminie miesiąca od jego złożenia finansowy organ postępowania przygotowawczego zakończył fazę negocjacyjną, występując do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Uiszczone przez sprawcę kwoty podlegają z mocy prawa zatrzymaniu do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie grożących mu kar, środków karnych lub innych środków oraz kosztów postępowania
Faza negocjacyjna – rozpoznanie wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności:
W razie złożenia przez sprawcę wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności finansowy organ postępowania przygotowawczego może zamiast wniesienia aktu oskarżenia wystąpić niezwłocznie do sądu z wnioskiem o udzielenie takiego zezwolenia albo odmówić wystąpienia z takim wnioskiem.
Zasadniczym przejawem konsensualnego charakteru analizowanego postępowania szczególnego jest możliwość uzależnienia przez finansowy organ postępowania przygotowawczego wystąpienia do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności od spełnienia przez sprawcę dodatkowych warunków zakreślonych przez wskazany organ, wykraczających poza zakres obowiązków, stanowiących warunki brzegowe, od których realizacji zależy skuteczność wniosku sprawcy.
Dodatkowe warunki stawiane sprawcy przez finansowy organ postępowania przygotowawczego mogą wiązać się z uzależnieniem wystąpienia do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności od:
|
---|
Przed określeniem rodzaju, czasu i sposobu wykonania spoczywających na sprawcy lub nałożonych na niego obowiązków finansowy organ postępowania przygotowawczego powinien wysłuchać sprawcę, a jeżeli jest on niepełnoletni, jego przedstawiciela ustawowego
Uznając w wyniku przeprowadzonych negocjacji, że zachodzą podstawy do złożenia do sądu wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, finansowy organ postępowania przygotowawczego przystępuje niezwłocznie do jego sporządzenia. Jest surogatem aktu oskarżenia.
Na strukturę treściową wniosku o udzielenie przez sąd zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności składają się:
imię i nazwisko sprawcy oraz inne dane określające jego tożsamość,
dokładne określenie czynu zarzucanego sprawcy ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia, a zwłaszcza wysokości uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej,
wskazanie przepisów Kodeksu, pod które zarzucany czyn podpada,
dokładne określenie wykonanych przez sprawcę obowiązków,
wskazanie sądu właściwego do udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Możliwość ograniczenia uzasadnienia wniosku do dwóch kwestii:
pierwszą stanowi wskazanie dowodów świadczących o tym, że wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości.
obowiązek wykazania, że udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności stanowi wystarczającą reakcję na przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zwłaszcza z punktu widzenia zaspokojenia interesu finansowego Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innego uprawnionego podmiotu.
Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności należy przesłać sądowi cały materiał zgromadzony w postępowaniu poprzedzającym złożenie wniosku wraz z załącznikami
Finansowy organ postępowania przygotowawczego jest zobowiązany zawiadomić sprawcę o wniesieniu do sądu wniosku o udzielenie zezwolenia
Druga spośród wymienionych na wstępie alternatywnych decyzji, przyjmuje formę postanowienia o odmowie wystąpienia do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
w razie niespełnienia przez sprawcę chociażby jednego z warunków brzegowych
niewykonania dodatkowych obowiązków nałożonych przez finansowy organ postępowania przygotowawczego,
ujawnienia okoliczności wyłączającej dopuszczalność udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
pojawienie się wątpliwości co do winy lub okoliczności popełnienia czynu zabronionego,
ustalenie, że w konkretnym układzie procesowym pociągnięcie do odpowiedzialności w analizowanym trybie nie stanowi wystarczającej reakcji na przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Niezbędne jest wyczerpujące podanie powodów nieuwzględnienia wniosku sprawcy, a zatem skrupulatne wyjaśnienie podstawy faktycznej postanowienia, a także wskazanie przesłanek prawnych jego wydania
Na postanowienie odmawiające przysługuje zażalenie do organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, o czym należy sprawcę pouczyć
Ma zatem prawo uchylić lub utrzymać w mocy zaskarżone orzeczenie.
Uchylenie postanowienia o odmowie wniesienia wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności pociąga za sobą konieczność wydania rozstrzygnięcia wtórnego, na mocy którego sprawa podlega przekazaniu finansowemu organowi postępowania przygotowawczego w celu ponownego rozważenia kwestii podstaw do wystąpienia do sądu z omawianym wnioskiem.
Zasadniczą konsekwencją uprawomocnienia się negatywnej decyzji w kwestii wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest powrót do sytuacji sprzed złożenia tego wniosku, oznaczający w istocie kontynuację postępowania przygotowawczego w danej sprawie.
Następuje ponadto zatrzymanie z mocy prawa kwot wpłaconych przez sprawcę
Faza sądowa postępowania w kwestii dobrowolnego poddania się odpowiedzialności
Do zainaugurowania postępowania sądowego dochodzi na podstawie skargi, która w analizowanym postępowaniu szczególnym przybiera postać wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
W I instancji wniosek o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności rozpoznaje sąd rejonowy albo wojskowy sąd garnizonowy, a w sprawach o przestępstwa skarbowe popełnione przez żołnierza posiadających stopień majora i wyższy wojskowy sąd okręgowy.
Sąd rozpoznaje analizowany wniosek na posiedzeniu w składzie jednoosobowym.
Sprawcy oraz jego obrońcy, jego przedstawicielowi ustawowemu przysługuje bezwzględne uprawnienie do wzięcia udziału w posiedzeniu sądu co oznacza, że wymienione podmioty należy powiadomić o czasie i miejscu posiedzenia
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo wskazanych uczestników postępowania prawidłowo zawiadomionych o posiedzeniu nie stoi na przeszkodzie procedowaniu nad wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Sąd powinien przystąpić do rozpoznania wniosku niezwłocznie, czyli bez zbędnej zwłoki, tak szybko, jak to jest w okolicznościach danej sprawy możliwe.
W konsekwencji merytorycznego rozpoznania wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności sąd wydaje jedno z następujących alternatywnych rozstrzygnięć:
udziela zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
omawiane rozstrzygnięcie wymaga zachowania formy wyroku;
wyrok udzielający zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności powinien zawierać elementy przewidujące, że sąd, udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, orzeka tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę oraz przepadek przedmiotów, przy czym tylko w takich granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę,
wyrok jest wydawany poza rozprawą, a jego treść udostępnia się publicznie przez złożenie odpisu wyroku na okres 7 dni w sekretariacie, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia
odpis wyroku podlega doręczeniu finansowemu organowi postępowania przygotowawczego oraz sprawcy
nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru
zwraca sprawę finansowemu organowi postępowania przygotowawczego
przybiera formę postanowienia
uznania przez sąd, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku:
niewypełnienie przez sprawcę ciążących na nim lub nałożonych na niego obowiązków
winy sprawcy i okoliczności popełnienia czynu zabronionego
nie stanowi wystarczającej reakcji na przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe
sąd nie ma uprawnienia do modyfikowania treści wniosku i uzależnienia jego uwzględnienia np. od spełnienia przez sprawcę dalszych obowiązków;
oznacza w istocie ograniczenie roli sądu do zatwierdzenia, ewentualnie odmowy zatwierdzenia, propozycji, która została wypracowana w fazie negocjacyjnej, bazującej na porozumieniu pomiędzy finansowym organem postępowania przygotowawczego i sprawcą
kwoty podlegają zatrzymaniu do czasu zakończenia postępowania, jako zabezpieczenie
postanowienie sądu odmawiające uwzględnienia analizowanego wniosku nie podlega zaskarżeniu
Decyzje sądu które nie stanowią orzeczeń. Do takich decyzji należą:
postanowienie o zwrocie sprawy w celu uzupełnienia postępowania;
prawidłowe rozpoznanie wniosku i wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia nie jest możliwe na skutek niekompletności materiału dowodowego;
sąd jest legitymowany do zwrotu sprawy w celu uzupełniania postępowania, jeżeli materiał dowodowy wykazuje istotne braki w zakresie przesłanek decydujących o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
postanowienie podlega zaskarżeniu zażaleniem, które przysługuje stronom
uprawomocnienie się analizowanego postanowienia oznacza ustanie zawisłości sprawy przed sądem i cofnięcie postępowania do fazy negocjacyjnej,
postanowienie o umorzeniu postępowania;
do wydania tego orzeczenia w analizowanym postępowaniu dochodzi w konsekwencji ujawnienia przez sąd przeszkody procesowej, wynikającej z braku warunku dopuszczalności procesu karnego skarbowego
przysługuje od niego zażalenie.
sąd rozpoznaje środek odwoławczy w trybie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności na posiedzeniu w składzie jednoosobowym.
Sąd odwoławczy przeprowadzający kontrolę wyroku o udzieleniu zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ma do dyspozycji pełen wachlarz rozstrzygnięć. W zależności od wyników kontroli sąd wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć:
utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok; wówczas, gdy sąd I instancji orzekł tytułem grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę oraz przepadek przedmiotów lub uiszczenie ich równowartości pieniężnej w zakresie, w jakim sprawca wyraził zgodę na orzeczenie wskazanych środków represji karnej i nie zachodzi żadna z bezwzględnych przyczyn odwoławczych, determinujących zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia niezależnie od granic środka odwoławczego;
zmienia zaskarżony wyrok; wymaga uwzględnienia w orzeczeniu zapadającym w instancji odwoławczej porozumienia zawartego przez finansowy organ postępowania przygotowawczego ze sprawcą, co w praktyce powinno z reguły polegać na dostosowaniu treści wyroku sądu odwoławczego do wysokości kwoty uiszczonej tytułem grzywny przez sprawcę lub do zakresu udzielonej przez sprawcę zgody na orzeczenie przepadku przedmiotów albo uiszczenie ich równowartości pieniężnej;
uchyla zaskarżony wyrok; wyrok zezwalający na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przestaje obowiązywać; rozstrzygnięcie wtórne polegające na przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania będzie stanowiło regułę, to nie można całkowicie wykluczyć rozstrzygnięcia w postaci umorzenia postępowania.
Postępowanie uproszczone
Podstawowy tryb procesu dla spraw o wykroczenia skarbowe, w tych sprawach nie prowadzi się bowiem postępowania w trybie zwyczajnym.
Prowadzenie postępowania uproszczonego jest uzależnione od zachowania przesłanek ogólnych, decydujących o dopuszczalności każdego procesu karnego skarbowego oraz przesłanek szczególnych warunkujących analizowany tryb szczególny.
Pozytywną przesłanką szczególną jest przeprowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia.
Negatywna przesłanka, którą stanowi podleganie sprawy orzecznictwu sądów wojskowych, ma zasięg ograniczony do spraw o przestępstwa skarbowe. W sprawach o wykroczenia skarbowe postępowanie przed sądem wojskowym przebiega według przepisów o postępowaniu uproszczonym
W odniesieniu do dochodzenia na pierwszy plan wysuwa się konieczność zweryfikowania dopuszczalności tej formy postępowania, o tyle podobna weryfikacja nie jest potrzebna w przypadku śledztwa,
Śledztwo jest legalnie prowadzone również wtedy, gdy sprawa o przestępstwo skarbowe może być prowadzona w dochodzeniu
Modyfikacje charakteryzujące postępowanie uproszczone,
modyfikacje dotyczące składu orzekającego.
w I instancji, w składzie jednego sędziego
możliwości postanowienia przez sąd orzekający w trybie uproszczonym o rozpoznaniu sprawy w składzie trzech sędziów ze względu na jej wagę lub zawiłość
możliwości wydania przez prezesa sądu okręgowego zarządzenia o rozpoznaniu w składzie jednego sędziego apelacji od wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym
rozszerzenie kręgu organów uprawnionych do wystąpienia w roli oskarżyciela publicznego w sprawach karnych skarbowych poprzez udzielenie upoważnienia do wniesienia i popierania oskarżenia w postępowaniu uproszczonym prowadzonym w tej kategorii spraw organom nieprokuratorskim.
generalne uprawnienie do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego zamiast łub obok prokuratora przysługuje finansowym organom postępowania przygotowawczego. Ponadto w sprawach o wykroczenia skarbowe w roli oskarżyciela publicznego może wystąpić Policja lub Straż Graniczna, pod warunkiem że wniesie i będzie popierać akt oskarżenia przed sądem.
modyfikacje związane bezpośrednio z jego przebiegiem:
można dokonać jednocześnie dwóch czynności procesowych, łącząc doręczenie oskarżonemu, podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej oraz interwenientowi odpisu aktu oskarżenia z wezwaniem na rozprawę;
udział w rozprawie finansowego organu postępowania przygotowawczego w charakterze oskarżyciela publicznego jest obligatoryjny a niestawiennictwo tego organu tamuje rozpoznanie sprawy;
niestawiennictwo prawidłowo wezwanego oskarżonego na rozprawie głównej nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu postępowania podczas jego nieobecności, chyba że usprawiedliwszy swoje niestawiennictwo, wniósł o odroczenie rozprawy; jeżeli oskarżony nie zgłosił wniosku o odroczenie rozprawy połączonego z należytym usprawiedliwieniem niestawiennictwa, a nie stawił się również jego obrońca, istnieje możliwość wydania wyroku zaocznego
każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni. Konsekwencję przekroczenia terminu przerwy w sprawach o przestępstwa skarbowe stanowi zmiana trybu postępowania z uproszczonego na zwyczajny; finansowy organ postępowania przygotowawczego, jest zobowiązany do udziału w rozprawie kontynuowanej w trybie zwyczajnym, a jego niestawiennictwo tamuje jej dalszy bieg;
Wyrok zaoczny
ma charakter fakultatywny, co oznacza, że wydanie wyroku zaocznego pozostaje w sferze uprawnień sądu.
|
---|
Wyrok wydany na rozprawie, na której wprawdzie nie stawił się oskarżony, nie usprawiedliwiając swojej nieobecności, ale był obecny jego obrońca, nie jest wyrokiem zaocznym
Nie stanowi również wyroku zaocznego wyrok wydany na rozprawie prowadzonej w dalszym ciągu pod nieobecność oskarżonego, który po złożeniu wyjaśnień opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego
W każdym wypadku niestawiennictwa oskarżonego na rozprawie wyznaczonej w postępowaniu uproszczonym odczytuje się uprzednio złożone przez niego wyjaśnienia
Treścią wyroku zaocznego może być każde rozstrzygnięcie - skazać, uniewinnić lub umorzyć postępowanie.
Podlega z urzędu doręczeniu oskarżonemu, podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej oraz interwenientowi. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, usprawiedliwiając jednocześnie swą nieobecność na rozprawie. Prawo do wniesienia sprzeciwu, przysługuje podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej.
Oskarżony oraz podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej mogą połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku na piśmie na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu
Przyjęcia sprzeciwu należy odmówić, jeżeli został wniesiony:
po terminie
przez osobę nieuprawnioną,
gdy sprzeciw pochodzący od oskarżonego w ogóle nie zawiera usprawiedliwienia nieobecności na rozprawie i brak ten nie został usunięty w terminie 7-dniowym,
Decyzja o przyjęciu lub odmowie przyjęcia sprzeciwu od wyroku zaocznego należy do prezesa sądu. Przysługuje zażalenie
Jeżeli oskarżony lub podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej wnieśli sprzeciw, nie połączywszy z nim wniosku o uzasadnienie wyroku na piśmie, nieprzyjęcie lub nieuwzględnienie sprzeciwu powoduje, że wyrok zaoczny staje się prawomocny
W razie nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu, z którym połączono wniosek o uzasadnienie wyroku zaocznego na piśmie, sąd jest zobowiązany sporządzić uzasadnienie, które następnie doręcza się oskarżonemu.
Uwzględnienie sprzeciwu otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy w zakresie rozstrzygnięcia o zasadniczym przedmiocie procesu karnego skarbowego. Nie powoduje ono jednak automatycznej utraty mocy prawnej przez wyrok zaoczny. Do wywołania takiego skutku konieczne jest stawienie się oskarżonego lub jego obrońcy na rozprawie wyznaczonej w następstwie uwzględnienia sprzeciwu
Stawiennictwo oskarżonego lub obrońcy na rozprawie wyznaczonej w następstwie wniesienia sprzeciwu warunkuje utratę mocy prawnej przez wyrok zaoczny, również w sytuacji jego zaskarżenia sprzeciwem w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej
Warunkiem rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności posiłkowej pod nieobecność podmiotu pociągniętego do tej odpowiedzialności jest jego niestawiennictwo na rozprawie, o której został prawidłowo powiadomiony, oraz brak wniosku tego podmiotu o odroczenie rozprawy, który byłby połączony z usprawiedliwieniem niestawiennictwa. Bez znaczenia pozostaje stawienie się na rozprawie jego pełnomocnika.
Wyrok wydany w rozpatrywanym układzie procesowym, w którym sąd rozstrzygnął o nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej, podlega doręczeniu podmiotowi pociągniętemu do tej odpowiedzialności
Wymienionemu podmiotowi przysługuje w takim wypadku sprzeciw od wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej. Jest skuteczny, jeżeli zostanie wniesiony w terminie 7 dni od doręczenia wyroku i zawiera usprawiedliwienie jego nieobecności na rozprawie.
Może połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku, zabezpieczając sobie w ten sposób możliwość uruchomienia kontroli odwoławczej na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu
Wniesienie sprzeciwu prowadzi do utraty mocy prawnej wyroku w części obejmującej wskazane rozstrzygnięcie, jeżeli na rozprawie wyznaczonej w następstwie uwzględnienia sprzeciwu stawi się podmiot, od którego ten środek zaskarżenia pochodził, lub jego pełnomocnik
Uwzględnienie sprzeciwu przez sad i stawienie się na rozprawie podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej lub jego pełnomocnika powoduje, że apelacja którejkolwiek z pozostałych stron procesowych w zakresie obejmującym rozstrzygnięcie o nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej musi być uznana za bezprzedmiotową ze względu na brak substratu zaskarżenia
Jeżeli w wypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu zarówno przez podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej, jak i oskarżonego, na rozprawie stawił się tylko pierwszy z wymienionych uczestników postępowania lub jego pełnomocnik, a pochodzący od nich sprzeciw obejmował jedynie rozstrzygnięcie o nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej, wyrok traci moc jedynie w zakresie tego rozstrzygnięcia, co oznacza, że w pozostałym zakresie orzeczenie to może zostać poddane kontroli odwoławczej, a zatem konieczne staje się jego doręczenie wraz z uzasadnieniem stronom, które o to występowały i są uprawnione do wniesienia apelacji.
Zmiana trybu postępowania
Zmiana trybu postępowania może zmierzać do przejścia z trybu zwyczajnego na tryb uproszczony. Jej podstawę stanowi ujawnienie przez sąd do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, że w sprawie legalnie przeprowadzono dochodzenie, które pozwala na wydanie postanowienia o zmianie trybu postępowania sądowego ze zwyczajnego na uproszczony.
Konieczność dokonania zmiany trybu postępowania zmierzającej w odwrotnym kierunku, jedynie w sprawach o przestępstwa skarbowe, może stanowić konsekwencję:
stwierdzenia braku pozytywnej przesłanki szczególnej postępowania uproszczonego; w tym zakresie należy mieć na uwadze dwie zasadnicze konfiguracje procesowe, a mianowicie:
tryb uproszczony jest nieadekwatny do formy postępowania przygotowawczego, ponieważ w sprawie o przestępstwo skarbowe faktycznie przeprowadzono śledztwo;
ustalenie braku w zakresie przesłanki postępowania uproszczonego po rozpoczęciu przewodu sądowego; w takim wypadku sąd jest uprawniony do prowadzenia sprawy w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym, pod warunkiem że oskarżony wyrazi na to zgodę. W razie braku zgody oskarżonego nieodzowne staje się odroczenie rozprawy i wyznaczenie jej ponownie w trybie zwyczajnym;
przekroczenia dwudziestojednodniowego terminu przerwy w rozprawie; w takiej sytuacji sąd rozpoznaje sprawę o przestępstwo skarbowe w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym, niezależnie od tego, jak strony, w tym oskarżony, zapatrują się na kwestię kontynuacji procesu sądowego.
Zmiana postępowania uproszczonego na inne postępowanie szczególne, np. postępowanie nakazowe. Wstępnej oceny w tej kwestii dokonuje prezes sądu, który może skierować sprawę na posiedzenie sądu w celu rozważenia zmiany trybu postępowania wskazanego w akcie oskarżenia
Postępowanie w stosunku do nieobecnych
Wymaga sprawowania wymiaru sprawiedliwości nawet wtedy, jeśli sprawca lub podmiot odpowiedzialny posiłkowo przebywa za granicą
Stanowi tryb szczególny postępowania karnego skarbowego, „nakładający się na postępowanie zwyczajne lub uproszczone"
W stosunku do nieobecnej strony biernej procesu karnego skarbowego, a więc oskarżonego lub podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej
Zgłoszenie się oskarżonego lub podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej do organu ścigania karnego lub sądu powoduje natychmiastowe uchylenie trybu w stosunku do nieobecnych i kontynuowanie procesu na zasadach ogólnych (w trybie zwyczajnym lub uproszczonym) z zachowaniem wyższego standardu gwarancji procesowych chroniących prawa wymienionych stron procesowych.
Dopuszczalność analizowanego trybu zależy zarówno od zachowania przesłanek szczególnych znamionujących ten tryb, jak i spełnienia przesłanek postępowania bazowego (zwyczajnego lub uproszczonego).
Dodatnie przesłanki:
Negatywne przesłanki:
|
---|
Przebieg postępowania w stosunku do nieobecnych
Zainaugurowanie następuje na podstawie postanowienia wydawanego przez organ prowadzący postępowanie.
W pierwszym stadium procesu karnego skarbowego legitymowany do wydania odnośnego postanowienia jest każdy organ prowadzący to postępowanie
W postępowaniu jurysdykcyjnym - sąd.
W postępowaniu przygotowawczym postanowienie organu nieprokuratorskiego o prowadzeniu sprawy w trybie w stosunku do nieobecnych wymaga zatwierdzenia przez prokuratora
Postanowienia o zastosowaniu postępowania w stosunku do nieobecnych nie ogłasza się nieobecnej stronie
Postanowienie nie podlega również zaskarżeniu.
Nie stosuje się w jego ramach przepisów wymagających obecności oskarżonego lub podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej
Postępowanie w stosunku do nieobecnych przebiega w stadium sądowym według przepisów regulujących postępowanie zwyczajne lub uproszczone, z tym zastrzeżeniem, że dodatkowo znajdują w nim zastosowanie przepisy normujące analizowane postępowanie szczególne, natomiast nie stosuje się unormowań Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu postępowania karnego, przewidujących czynności procesowe związane z osobą oskarżonego lub podmiotem pociągniętym do odpowiedzialności posiłkowej i oparte na ich osobistym udziale
Obowiązek wyznaczenia przez prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy odpowiednio obrońcy lub pełnomocnika z urzędu dla nieobecnej strony biernej jest obowiązkowe zarówno w sprawach o przestępstwa skarbowe, jak i w sprawach o wykroczenia skarbowe,
Obrońcą wyznaczonym z urzędu może być wyłącznie adwokat, natomiast w sprawach o wykroczenia skarbowe również radca prawny
Jest on zobowiązany do uczestnictwa nie tylko w rozprawie odwoławczej, ale w całym postępowaniu, zainaugurowanym na skutek wniesienia środka odwoławczego
Kontrola wyroku wydanego w postępowaniu w stosunku do nieobecnych
Wyrok wydany w postępowaniu w stosunku do nieobecnych może być zaskarżony przez wszystkie strony, w tym nieobecną stronę bierną, na zasadach ogólnych w drodze wniesienia apelacji
Specyficznym środkiem zaskarżenia, przysługującym od prawomocnego wyroku skazującego wydanego w postępowaniu w stosunku do nieobecnego oskarżonego, jest wniosek o wyznaczenie rozprawy. Przysługuje wyłącznie skazanemu. Nie można jednak wykluczyć jego wniesienia przez obrońcę
Urealnieniu prawa skazanego do złożenia wniosku o wyznaczenie rozprawy służy obowiązek doręczenia temu podmiotowi prawomocnego wyroku, aktualizujący się z chwilą zgłoszenia się skazanego do dyspozycji sądu lub z chwilą jego ujęcia. Przy doręczeniu wyroku skazanemu należy udzielić pouczenia o uprawnieniu do złożenia wniosku o wyznaczenie rozprawy oraz terminie do jego wniesienia.
Skuteczność wniosku o wyznaczenie rozprawy zależy od zachowania czternastodniowego terminu biegnącego od doręczenia skazanemu prawomocnego wyroku. Termin ten ma charakter zawity
Konsekwencję wniesienia wniosku o wyznaczenie rozprawy przez osobę nieuprawnioną lub po terminie albo nieusunięcia braków odnośnego wniosku w terminie siedmiodniowym, stanowi odmowa jego przyjęcia przez prezesa sądu, w którym zapadł kwestionowany w drodze quasi sprzeciwu wyrok.
Złożenie wniosku o wyznaczenie rozprawy nie przesądza o utracie mocy prawnej wyroku wydanego w postępowaniu w stosunku do nieobecnych. Dla wywołania takiego skutku prawnego konieczne jest dodatkowo stawienie się skazanego na rozprawie wyznaczonej w następstwie wniesienia wniosku
Obowiązek wyznaczenia rozprawy spoczywa na sądzie, którego wyrok się uprawomocnił, a zatem na sądzie I instancji, jeżeli od wyroku tego sądu nie wniesiono apelacji, a na sądzie odwoławczym w razie wyczerpania toku instancji. Moc prawną na skutek wniesienia omawianego quasi--sprzeciwu traci jedynie wyrok zapadły w instancji, w której uzyskał cechę prawomocności.
W postępowaniu wyznaczonym w następstwie złożenia wniosku skazany korzysta z ochrony wynikającej z zakazu reformationis in peius tylko wówczas, gdy utracił moc wyrok sądu II instancji, wydany w następstwie kontroli odwoławczej, zainaugurowanej wyłącznie na korzyść oskarżonego.
Wzruszenie prawomocnego wyroku wydanego w postępowaniu w stosunku do nieobecnych może nastąpić w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia w postaci kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania.