Kazus 2
Krzysztof K., Maria D. i Robert W., obywatel Szwecji pochodzenia polskiego, odbywali podróż jachtem morskim. Wszyscy mieli uprawnienia do sterowania tego typu jednostką. Gdy jacht znajdował się w środkowej części Morza Bałtyckiego doszło do załamania pogody. W pewnym momencie z uwagi na silny wiatr zachodni Krzysztof K. zdecydował się na zwinięcie jednego z żagli. Zapytał o to bardziej doświadczonego Roberta W. Ten, mimo że początkowo miał wątpliwości, wyraził aprobatę dla pomysłu Krzysztofa K. Wspólnie przystąpili do czynności zwijania żagla. Manewr okazał się fatalny w skutkach — doszło do wywrotki jachtu. W trakcie tej wywrotki Maria D. została uderzona przez jeden z masztów i doznała złamania ręki. Znajdowała się w szoku. Skarżyła się także na ostre bóle w klatce piersiowej. Dzięki posiadanym kamizelkom ratunkowym załoga jachtu utrzymała się na wodzie. Po upływie pół godziny unoszących się na wodzie Krzysztofa K., Marię D. i Roberta W. zabrał na pokład przepływający obok polski prom. Po wstępnym badaniu stwierdzono konieczność natychmiastowej hospitalizacji Marii D. Szok spowodowany wywrotką doprowadził do rozległego zawału serca. Przewieziono ją helikopterem do szpitala w Gdyni. Mimo wysiłku lekarzy Maria D. zmarła.
Według opinii biegłych manewr zwinięcia żagla w warunkach, jakie panowały tuż przed wypadkiem był rażącym naruszeniem reguł sztuki żeglarskiej.
Oceń odpowiedzialność karną Krzysztofa K.
Oceniane zachowanie - przeprowadzenie manewru zwinięcie żagla, w efekcie czego doszło do wywrotki i uszczerbku na zdrowiu Marii D.
Wstępna kwalifikacja: art. 177 § 2
Znamiona strony przedmiotowej wskazanego powyżej typu czynu zabronionego:
naruszenie reguł bezpieczeństwa w ruchu wodnym - znamię to zostało zrealizowane poprzez zwinięcie przez Krzysztofa K. żagla w niekorzystnych warunkach pogodowych (wskazuje na to bezpośrednio opinia biegłych); dla stwierdzenia naruszenia reguł nie ma znaczenia, że Krzysztof pytał się o zdanie bardziej doświadczonego żeglarza i zasugerował się jego opinią; reguły mają charakter obiektywny, wyznaczają dozwolone narażenie na niebezpieczeństwo dobra prawnego i obowiązują każdego podejmującego określone działanie, z którym wiąże się obowiązek ich przestrzegania niezależnie od jego indywidualnych właściwości,
skutek - spowodowanie wypadku (wywrotka jachtu) w efekcie którego Maria D. zmarła na zawał będący konsekwencją szoku jakiego wówczas doznała.
Przyjęcie, że Krzysztof K. spowodował wskazany powyżej skutek wymaga wykazania, iż zostały spełnione przesłanki obiektywnego przypisania na płaszczyźnie empirycznej i normatywnej
Płaszczyzna empiryczna: stosując test warunku właściwego należy stwierdzić, iż pomiędzy zachowaniem sprawcy (zwijaniem żagla) a skutkiem (wywrotką jachtu i złamaniem ręki) zachodzi powiązanie przyczynowe; oba zdarzenia powiązane są bowiem ze sobą łańcuchem zmian odpowiadających istniejącej w otaczającym nas świecie prawidłowości.
Wątpliwości natomiast budzi możliwość powiązania węzłem empirycznie sprawdzalnej prawidłowości ocenianego zachowania Krzysztofa K. ze skutkiem w postaci śmierci na skutek zawału spowodowanego szokiem. Brak jest bowiem podstaw do statuuowania prawa przyczynowego pozwalającego powiązać ze sobą wywrotkę jachtu z tak wielkim szokiem, którego konsekwencję stanowić będzie rozlegały zawał serca. Rozstrzygnięcie tej tezy wymagałoby jednak dodatkowych danych np. czy Maria D. chorowała już na serce itp.. Brak ich powoduje, iż na tej płaszczyźnie trudno takie powiązanie wykluczyć.
Płaszczyzna normatywna: zachowanie sprawcy stworzyło niedozwolone (sprzeczne z regułami postępowania - patrz powyżej) niebezpieczeństwo uszczerbku na zdrowiu, które to niebezpieczeństwo się zrealizowało w postaci najpierw złamania ręki potem śmierci Marii D. Można bowiem przyjąć, iż gdyby nie naruszenie reguł ostrożności (Podjęcie się wskazanego manewru w niekorzystnych warunkach pogodowych) do wypadku i jego konsekwencji by nie doszło.
Nie można natomiast przyjąć, iż skutek w postaci śmierci (stanowiący znamię omawianego typu czynu zabronionego) był obiektywnie przewidywalny - modelowy dobry żeglarz przewidziałby wprawdzie możliwość spowodowania wywrotki na skutek manewru zwinięcia żagla, nie byłby natomiast w stanie przewidzieć, iż jej konsekwencją będzie dla Mari D. taki szok, który skończy się rozległym zawałem a w końcu śmiercią.
Z tego względu niemożliwe jest obiektywne przypisanie skutku w postaci śmierci Krzysztofowi K. , co przesądza o braku zrealizowania przez jego zachowanie znamion badanego typu czynu zabronionego, a tym samym o niemożności pociągnięcia Krzysztofa K. do odpowiedzialności z art. 177 § 2 k.k.
Wskutek wypadku Maria D., jak już wspomniano powyżej, doznała także złamania ręki. Złamanie to stanowi średni uszczerbek na zdrowiu, o którym mowa w art. 157 § 1 k.k. Należy się zatem zastanowić nad możliwością przypisania Krzysztofowi K. realizacji znamion określonych w art. 177 § 1 k.k.
Strona przedmiotowa wskazanego typu:
Naruszenie reguł bezpieczeństwa - odnoszą się rozważania zawarte przy omawianiu realizacji znamion z art. 177 § 2 k.k.
Skutek - wypadek i złamanie ręki Marii D.
Obiektywne przypisanie:
Płaszczyzna empiryczna i normatywna - patrz rozważania przy badaniu realizacji znamion z art. 177 § 2 k.k.- poza obiektywną przewidywalnością. O ile bowiem trudno uznać za obiektywnie przewidywalne spowodowanie śmierci na skutek szoku, o tyle modelowy dobry żeglarz byłby w stanie przewidzieć zarówno możliwość wywrotki jak i możliwość doznania bezpośrednio w jej efekcie uszczerbku na zdrowiu typu: złamanie ręki.
Oznacza to, iż spowodowany skutek można obiektywnie przypisać Krzysztofowi K., a zatem że zostały spełnione znamiona strony przedmiotowej.
Znamiona strony podmiotowej: nieumyślność. Brak było zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Można go wykluczyć już na płaszczyźnie intelektualnej. Sprawca dział bowiem w tzw. nieświadomej nieumyślności. Objęte nią było zarówno naruszenie reguł bezpieczeństwa jak i spowodowanie wypadku, jako że sprawca nie zdawał sobie sprawy iż swoim zachowaniem narusza reguły postępowania (zapewnił go o tym bardziej doświadczony kolega) ani że może spowodować wywrotkę a w jej efekcie uszczerbek na zdrowiu osoby trzeciej. Jednakże możliwość popełnienia czynu zabronionego była obiektywnie przewidywalna (modelowy dobry żeglarz przewidziałby ją).
Spełniony został także warunek popełnienia czynu zabronionego na skutek naruszenia ostrożności (patrz rozważania przy obiektywnym przypisaniu).
Krzysztofowi K. można zatem przypisać realizację znamion określoną w art. 177 § 1 k.k.
Brak jest okoliczności wyłączających bezprawność, karalność czy winę sprawcy.
Sprawca znajdował się poza terytorium państwa polskiego (przyjmijmy, że jacht nie płynął pod polską banderą) Mając jednak na względzie art. 109 i 111 § 3 k.k. można pociągnąć go do odpowiedzialności na podstawie polskiej ustawy.
1