19) UE na arenie międzynarodowej po wejściu Traktatu Lizbońskiego

( źródło: http://europa.eu/lisbon_treaty/glance/index_pl.htm , http://europa.eu/lisbon_treaty/glance/institutions/index_pl.htm )

Traktat lizboński nie zmienia zasadniczo struktury instytucjonalnej Unii Europejskiej. Wprowadza pewne nowe elementy, które wzmocnią wydajność, spójność i przejrzystość funkcjonowania instytucji, dzięki czemu będą one lepiej służyć obywatelom UE.

Parlament Europejski

Parlament Europejski reprezentuje obywateli państw członkowskich. Traktat lizboński zwiększa jego uprawnienia prawodawcze, budżetowe i w dziedzinie zatwierdzania umów międzynarodowych. Zmienia jego skład: liczba posłów do PE nie może przekroczyć 751 (750 deputowanych oraz przewodniczący), a podział miejsc pomiędzy państwa członkowskie odbywa się na zasadzie proporcjonalności degresywnej. Oznacza to, że deputowani z krajów o większej liczbie ludności reprezentują większą liczbę obywateli niż deputowani z krajów o mniejszej liczbie ludności. Traktat stanowi również, że na jedno państwo członkowskie musi przypadać co najmniej 6 i najwyżej 96 europosłów.

Rada Europejska

Nie przydzielono jej nowych zadań. Ustanowiono nowe stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej. Główne zadanie osoby sprawującej tę funkcję, wybranej przez Radę Europejską na dwuipółletnią kadencję, polega na zapewnieniu przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej oraz działaniu na rzecz osiągnięcia konsensusu. Funkcja przewodniczącego Rady Europejskiej nie może być łączona z innymi mandatami krajowymi.

Rada Unii Europejskiej

Rada reprezentuje rządy państw członkowskich. Jej rola pozostaje w dużej mierze niezmieniona. Na mocy traktatu Rada nadal dzieli funkcję prawodawczą i budżetową z Parlamentem Europejskim oraz zachowuje swoją pierwszoplanową rolę w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) oraz koordynacji polityki gospodarczej.

Istotną zmianą, jaką wprowadza traktat lizboński, jest zmiana dotycząca procesu decyzyjnego. Przede wszystkim stanowi on, że Rada podejmuje decyzje większością kwalifikowaną, z wyjątkiem przypadków, w których traktaty przewidują inną procedurę, taką jak decyzja jednogłośna. W praktyce oznacza to, że głosowanie większością kwalifikowaną zostało rozszerzone na wiele obszarów polityki (jak na przykład imigracja lub kultura).

Komisja Europejska

Głównym zadaniem Komisji jest dbanie o ogólny interes europejski. Zgodnie z traktatem lizbońskim w skład Komisji wchodzi po jednym komisarzu z każdego państwa członkowskiego, podczas gdy na mocy poprzednich traktatów komisarzy miało być mniej niż państw członkowskich.

Kolejna istotna zmiana polega na tym, że traktat lizboński ustanawia bezpośrednie powiązanie między wynikami wyborów do Parlamentu Europejskiego a wyborem kandydata na przewodniczącego Komisji.

Wzmacnia się również pozycja przewodniczącego Komisji - może on nakazać członkowi kolegium rezygnację ze sprawowanej funkcji.

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz wiceprzewodniczący Komisji

Powołanie stanowiska wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa jest jedną z najważniejszych zmian instytucjonalnych wprowadzonych traktatem lizbońskim. Powinna ona zapewnić wzrost spójności działań Unii na arenie międzynarodowej.

Wysoki przedstawiciel pełni podwójną rolę: jest przedstawicielem Rady do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a zarazem wiceprzewodniczącym Komisji odpowiedzialnym za stosunki zewnętrzne. Przedstawiciel, w którego zakres kompetencji wchodzą polityka zagraniczna i wspólna polityka obrony, przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych. Ponadto reprezentuje Unię na arenie międzynarodowej w kontekście wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wspiera go Europejska Służba Działań Zewnętrznych, w skład której wchodzą urzędnicy Rady, Komisji i członkowie korpusu dyplomatycznego państw członkowskich.

Pozostałe instytucje

Rola i kompetencje Europejskiego Banku Centralnego i Trybunału Obrachunkowego pozostają zasadniczo takie same. Jeżeli chodzi o Europejski Trybunał Sprawiedliwości, traktat lizboński rozszerza jego zakres działania, przede wszystkim w zakresie współpracy w sprawach karnych i współpracy policyjnej, oraz wprowadza kilka zmian proceduralnych.

Parlamenty narodowe

Mimo że parlamenty narodowe nie wchodzą w skład oficjalnej struktury instytucjonalnej UE, są bardzo ważne dla jej funkcjonowania. Traktat podkreśla znaczenie parlamentów krajowych i wzmacnia ich rolę. Na przykład jeśli wystarczająca liczba parlamentów krajowych uzna, że dana inicjatywa prawodawcza powinna zostać podjęta na szczeblu lokalnym, regionalnym lub krajowym, Komisja musi wycofać swój wniosek albo wyraźnie uzasadnić, dlaczego według niej inicjatywa ta nie narusza zasady pomocniczości

I jeszcze znalazłam to:

Traktat lizboński wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Tym samym zakończyły się kilkuletnie dyskusje na temat spraw instytucjonalnych.

Traktat lizboński zmienia traktaty UE i WE, ale ich nie zastępuje. Wyposaża on Unię w ramy prawne oraz instrumenty potrzebne do sprostania przyszłym wyzwaniom i spełnienia oczekiwań społeczeństwa.

1) Bardziej demokratyczna i oparta na bardziej przejrzystych zasadach Europa: w traktacie wzmocniono rolę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, zwiększono możliwość uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym oraz wyraźniej określono podział zadań między władzami europejskimi i krajowymi.

- Większe znaczenie Parlamentu Europejskiego: traktat wyposaża Parlament Europejski, wybierany w wyborach bezpośrednich przez obywateli UE, w istotne nowe kompetencje w dziedzinie prawodawstwa unijnego, budżetu i umów międzynarodowych. Rozszerzenie zakresu stosowania procedury współdecyzji zapewnia Parlamentowi Europejskiemu pozycję równorzędną z Radą (reprezentującą państwa członkowskie) przy przyjmowaniu zdecydowanej większości unijnych aktów prawnych.

- Większe zaangażowanie parlamentów krajowych: zwiększają się możliwości udziału parlamentów narodowych w pracach UE, w szczególności dzięki nowemu mechanizmowi gwarantującemu, że UE będzie podejmować działania jedynie, jeżeli na szczeblu unijnym można osiągnąć lepsze wyniki (zasada pomocniczości). Większa rola parlamentów narodowych i Parlamentu Europejskiego wpłynie na wzmocnienie demokracji i legitymacji władzy w UE.

- Większy wpływ obywateli: dzięki inicjatywie obywatelskiej milion obywateli z różnych państw członkowskich może zwrócić się do Komisji o przedłożenie nowego wniosku legislacyjnego.

- Podział kompetencji: wyraźna klasyfikacja kompetencji pozwoli jasno określić relacje między państwami członkowskimi i Unią Europejską.

- Wystąpienie z Unii: w traktacie lizbońskim po raz pierwszy wyraźnie przewidziano możliwość wystąpienia z Unii.

2) Sprawniej działająca Unia: traktat uproszcza metody pracy i zasady głosowania oraz usprawnia i modernizuje zasady funkcjonowania instytucji UE liczącej 27 państw. Zwiększają się także możliwości działania w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla współczesnej Unii.

- Skuteczne i efektywne podejmowanie decyzji: głosowanie większością kwalifikowaną w Radzie rozszerzono na nowe obszary polityki. Dzięki temu proces decyzyjny stanie się szybszy i sprawniejszy. Od 2014 r. większość kwalifikowaną będzie się obliczać na zasadzie podwójnej większości: państw członkowskich i ludności. Dzięki temu zwiększy się w Unii legitymacja władzy. Podwójną większość stanowić będzie co najmniej 55% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności UE.

- Stabilniejsze i mniej skomplikowane ramy instytucjonalne: traktat ustanawia urząd stałego przewodniczącego Rady Europejskiej wybieranego na okres dwóch i pół roku, wprowadza bezpośredni związek pomiędzy wyborem przewodniczącego Komisji Europejskiej a wynikami wyborów do PE, przewiduje nowe przepisy w zakresie składu Parlamentu Europejskiego oraz określa bardziej przejrzyste zasady w zakresie wzmocnionej współpracy i przepisów finansowych.

- Poprawa jakości życia Europejczyków: traktat lizboński wzmacnia możliwości działania UE w wielu dziedzinach o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej Unii i jej obywateli, w szczególności w zakresie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (walka z terroryzmem, zwalczanie przestępczości), lecz również w dziedzinach takich jak: polityka energetyczna, zdrowie publiczne, ochrona ludności, zmiany klimatyczne, usługi użyteczności publicznej, badania, przestrzeń kosmiczna, spójność terytorialna, polityka handlowa, pomoc humanitarna, sport, turystyka i współpraca administracyjna.

3) Europa praw i wartości, wolności, solidarności i bezpieczeństwa: traktat promuje wartości UE, włącza Kartę praw podstawowych do prawa pierwotnego, przewiduje nowe mechanizmy solidarności i zapewnia lepszą ochronę obywateli europejskich.

- Wartości demokratyczne: traktat lizboński wymienia i umacnia wartości i cele, na których opiera się Unia. Mają one służyć jako punkt odniesienia dla europejskich obywateli, symbolizując to, co Europa może zaoferować partnerom na całym świecie.

- Prawa obywateli i Karta praw podstawowych: traktat lizboński chroni istniejące prawa i wprowadza nowe. W szczególności zapewnia poszanowanie wolności i zasad określonych w Karcie praw podstawowych i nadaje im wiążącą moc prawną. Dotyczy praw cywilnych, politycznych, gospodarczych i socjalnych.

- Wolność obywateli europejskich: traktat lizboński chroni i umacnia „cztery swobody”, a także swobody polityczne, gospodarcze i społeczne przysługujące mieszkańcom Europy.

Solidarność państw członkowskich: traktat stanowi, że Unia i jej państwa członkowskie działają wspólnie w duchu solidarności, jeżeli którekolwiek państwo członkowskie stanie się przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej bądź katastrofy spowodowanej przez człowieka. Podkreślono również znaczenie solidarności w dziedzinie energii.

- Poprawa ogólnego bezpieczeństwa: traktat zwiększa potencjał Unii do działania w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, co przekłada się bezpośrednio na większe możliwości Unii w zakresie zwalczania przestępczości i terroryzmu. Nowe postanowienia dotyczące ochrony ludności, pomocy humanitarnej i zdrowia publicznego mają również na celu zapewnienie Unii większych możliwości reagowania na zagrożenia bezpieczeństwa europejskich obywateli.

4) Zwiększy się znaczenie Europy na arenie międzynarodowej dzięki połączeniu instrumentów europejskiej polityki zewnętrznej, zarówno w zakresie kształtowania, jak i realizacji polityki. Traktat lizboński pozwoli Europie zajmować przejrzyste stanowisko w kontaktach z partnerami na całym świecie oraz zapewni wykorzystanie potencjału gospodarczego, humanitarnego, politycznego i dyplomatycznego Unii dla promowania jej interesów i wartości na całym świecie przy jednoczesnym poszanowaniu interesów poszczególnych państw członkowskich w zakresie spraw zagranicznych.

- Nowy urząd wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i jednocześnie wiceprzewodniczącego Komisji zapewni większe oddziaływanie, spójność i widoczność działań zewnętrznych UE.

- Wysokiego przedstawiciela wspomaga nowa Europejska Służba Działań Zewnętrznych.

- Ustanowienie jednolitej osobowości prawnej Unii wzmocni jej pozycję negocjacyjną, zapewniając jej jeszcze większą siłę oddziaływania na arenie międzynarodowej, oraz sprawi, że stanie się ona bardziej widocznym partnerem dla państw trzecich i organizacji międzynarodowych.

- W zakresie europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony zachowano szczególne zasady podejmowania decyzji, ale równocześnie ułatwiono podejmowanie działań w ramach wzmocnionej współpracy w mniejszej grupie państw członkowskich.