Międzynarodowe stosunki polityczne w Europie w okresie negocjacji (lata60/70 XX w.)

Początki okresy odprężenia zaczęły się od pierwszych uzgodnień radziecko amerykańskich o ograniczeniu zbrojeń. 21 września 1961 zawarto porozumienie McCloy – Zorin które nakreśliło wizję świata bez wyścigu zbrojeń. Sygnatariusze opowiedzieli się zgodnie za potrzeba rokowań które maja doprowadzić do podpisania układu eliminującego całkowicie zbrojeń i wojen z życia międzynarodowego. Wielka Brytania i USA postulowały także międzynarodową kontrolę wybuchów jądrowych.

5 sierpnia 1963 r. podpisano układ o zakazie doświadczeń z bronią jądrową w trzech środowiskach. Układu nie podpisały Francja i Chiny. Układ ten wywarł wpływ na odprężenie w stosunkach wschód – zachód i potwierdził możliwość uzgodnień rozbrojeniowych miedzy mocarstwami. Dla stos. Europejskich ważne było że układ podpisało również RFN.

Plan Gomułki z 1964 r. zapoczątkował rozmowy na temat zamrożenia zbrojeń jądrowych w Europie środkowej. W tej sprawie zaczęły porozumiewać się zarówno państwa zachodnie jak i państwa bloku wschodniego. 1 lipca 1968 r. podpisano NPT czyli układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, który zakazywał rozprzestrzeniania bezpośredniego i pośredniego broni jądrowej. To stworzyło podstawy do rozmów o SALT.

To wszystko wywarło dodatni wpływ na zmniejszanie napięcia w stosunkach ogólnoeuropejskich i sprzyjało współpracy miedzy obiema częściami kontynentu. Ułatwiało ją szybsze tępo wzrostu gospodarczego. Zaczęto podpisywać umowy o liberalizacji handlu . Wielka Brytania od1964 r. podpisała umowy z Polską, Czechosłowacją, Rumunią , Węgrami i Bułgarią. Później zrobiął to samo Francja. Kraje socjalistyczne zaczęły także wstępować do GATT. Państwa socjalistyczne dostały z tego powodu obniżki taryf celnych oraz zaczęły zaciągać kredyty importowe w bankach zachodnich. I tu pierwszy krok uczyniła W. Brytania w 1064 udzielając kredytu ZSRR. Później zrobiły to banki francuskie, włoskie i RFN. Zmniejszała się nieufność obu bloków dlatego możliwe było pogłębienie stos. gospodarczych.

Ważną rolę w tym okresie odegrała V Republika francuska pod przewodnictwem De Gaulle’a. Nie przestawał on myśleć o budowaniu wielkości Francji pragnąc przy tym wykorzystać w tym celu również stosunki ze wschodem. Przeszkodą był krytyczny stosunek bloku wschodniego do wojny algierskiej. Jednak gdy konflikt został zakończony Francja mogła zacząć działać. De Gaulle jednak nie wyrażał się jasno w swojej polityce wschodniej. Z jednej strony popierał Kenedego w konflikcie kubańskim i zawarł specjalny traktat z K. Adenauerem. Z drugiej zaś odmówił udziału w proponowanych przez Kenedego wielostronnych siłach jądrowych, a następnie uznał ChRL. De Gaulle nie pomijał w swojej polityce ważnej sprawy niemieckiej. Mówił o Niemcach jako budzących niepokój i poczucie zagrożenia w Europie uzależniając jedność Niemiec od tego czy wzbudza one zaufanie sąsiadów i zdołają brać udział w utrzymaniu światowego pokoju.

De Gaulle mówił o potrzebie przywrócenia zachwianej przez amerykanów równowagi europejskiej pragnąc przyczynić się do tego przez odbudowanie odwiecznych stosunków z państwami Europy Wschodniej. Nastąpiły wizyty De Gaulle’a w ZSRR, Polsce i Rumunii. Dużą rolę w równoważeniu jedności europejskiej przypisywał on Polsce. Jednak niestety De Gaulle zawiódł się na Polsce. W 1964 Adam Rapacki wystąpił z propozycja konferencji na temat bezpieczeństwa Europy. Rozpoczęcie dialogu ogólnoeuropejskiego sprawiły ze rząd L. Erharda w obawie przed izolacją wystąpił do wszystkich niemal państw świata z nota pokojową rządu RFN, która wyrażała pragnienia dobrych stosunków ze wszystkimi sąsiadami i proponowała państwom Układu Warszawskiego wymianę dwustronnych deklaracji na temat wyrzeczenia się siły Niestety notę odrzuciły państwa UW.

W 1966 r. rząd wielkiej koalicji SPD/CDU/CSU zaczął stosować wobec państw socjalistycznych zasadę selektywnego współistnienia co miało podważyć jednolity front UW. W 1967 RFN nawiązała stosunki dyplomatyczne z Rumunia i rozpoczęła rozmowy z Węgrami i Bułgarią nie doszło jednak do tego. UW sprzeciwiał się także aby RFN wypowiadało się w imieniu całych Niemiec. W 1968 r. doszło do interwencji ZSRR w Czechosłowacji w celu rozgromienia tamtejszych ruchów rewolucyjnych. Wywołało to oburzenie opinii publicznej, Ukazało to nierealność zachodniej polityki wobec selektywnego podejścia do państw Wschodu i skłoniła Zachodnie. Pakt Atlantycki zaprzestał uzależniać odprężenie europejskie od zjednoczenia Niemiec.

W 1969 r. po wielu apelach ze strony państw socjalistycznych i zachodnich rząd finlandzki ogłosił gotowość do przeprowadzenia konferencji na rzecz bezpieczeństwa i pokoju w Europie.

Polityka De Gaulle’a była antyamerykańska i miała na celu zahamowanie hegemonii USA w NATO. Podkreślał rozbieżność miedzy interesami narodowymi USA a interesami państw Europy Zach., krytykował amerykańska wojnę w Wietnamie. W 1966r. Francja wycofała się ze struktur wojskowych NATO. W duchu antygaulistowskim występowała na łamach NATO W. Brytania i RFN jednak nie miały możliwości wywierania wpływu na Francje. Wystąpienie Francji z sojuszu zachwiało mocno jego dorobkiem strategicznym i logistycznym.

Jeśli chodzi o państwa socjalistyczne zawierały one miedzy sobą masę bilateralnych umów o współpracy. Wciągając w to głównie NRD aby podnieść jej pozycje na arenie międzynarodowej. W 1968 doszło do praskiej wiosny. Interwencja w Czechosłowacji, polski grudzień 1970, prorynkowe reformy na Węgrzech. Po obaleniu 1964 r. Breżniewa władzę przejął Leonid Breżniew, który był zwolennikiem kontynuacji i i przeciwstawiał się dążeniom reformatorskim. Poszerzyła się współpraca państw socjalistycznych w ramach RWPG.

W 1974 r. mamy do czynienia z konfliktem cypryjskim oraz rządach czarnych pułkowników w Grecji. Jeśli chodzi o EWG w 1973 rozszerzono ją o W. Brytanie (której kandydaturę dwukrotnie blokował De Gaulle), Irlandię i Danie.

W tym okresie UW przeżył okres najbardziej dynamicznego rozwoju. Po kryzysie czechosłowackim rozszerzono polityczny wymiar UW.

W 1969 r. po porażce niemieckiej chadecji i zwycięstwie socjaldemokratów w Bonn pojawiła się koncepcja nowej polityki wschodniej. Kanclerz Willy Brandt zdecydowali się na wprowadzenie rzeczywistej nowej polityki wschodniej. Zadeklarowano podjęcie próby osiągnięcia realnego zrozumienia wzajemnego z narodami ZSRR i wszystkimi narodami Europy Wschodniej. Państwa UW uznały to za wyraz realizmu nowej polityki wschodniej Bonn. Doszło do rokowań radziecko - zachodnioniemieckich i w rezultacie podpisano 12 sierpnia 1970r. układ moskiewski o pokojowej współpracy obu państw. Doprowadził on do uznania prawno międzynarodowego statusu quo w Europie oraz do rezygnacji RFN z rewizjonistycznych roszczeń terytorialnych wobec Polski, ułatwiając normalizację stosunków między tymi państwami. Potwierdzono zarazem fakt istnienia 2 państw niemieckich zapowiadając tym samym kres izolacji międzynarodowej NRD oraz stwarzając przesłankę do przyjęcia obu państw do ONZ. Brandt uważał ze Niemcy powinni poczuwać się do winy wobec Polski za agresje i okupacje. W 1968 stwierdził iż należy uznać granice na Odrze i Nysie i podpisać traktat pokojowy. Tak tez się stało. 7 grudnia 1970 r. podpisano w Warszawie układ miedzy PRL a RFN o podstawach normalizacji i wzajemnych stosunkach.

W tym okresie doszło również do normalizacji stosunków między NRD a RFN. Bonn odrzuciło doktrynę Hallsteina. W 1969 Brandt wyraził gotowość do rozmów między dwoma państwami. Podkreślił jednak ze nie są one dla siebie zagranica i musza przyjąć formę stosunków specjalnego rodzaju oraz prowadzić do jedności narodu. Wejście w życie układów moskiewskiego, warszawskiego oraz czterostronnego porozumienia w sprawie Berlina przyczyniło się do podpisania 21 grudnia 1972 r. układu zasadniczego o podstawach stosunków między RFN a NRD. Następstwem było przyjecie obu państw do ONZ. Szybko zaczęła także rosnąć liczba państw nawiązujących stosunki dyplomatyczne z NRD. Doszło także do normalizacji stosunków między RFN a Czechosłowacją w 1973r.

W 1971r. podpisano czterostronne porozumienie w sprawie Berlina Zachodniego. USA, ZSRR, Francja i W. Brytania podpisały porozumienie, w którym była mowa o zapobieganiu napięciom, konfliktom i stosowaniu siły na obszarze Berlina. Postanowiono ułatwić ruch tranzytowy przez terytorium NRD. RFN nie będzie podejmować żadnych działań urzędowych na obszarze Zach. Sektorów Berlina. Porozumiano się także w sprawie odwiedzin rodzin i łączności telekomunikacyjnej.

Wzmożone stosunki między wschodem i zachodem uwidaczniają wizyty Breżniewa we Francji w 1971, Nixona w ZSRR w 1972 oraz doprowadzenie do zwołania KBWE i jej pierwszej rundy w Helsinkach w 1973r. 1 sierpnia 1975r. ustalono Akt Końcowy KBWE na który ustalono 10 zasad KBWE.