Anthropos – gr człowiek (ludzkość) logos- nauka

Antropologia ma charakter interdyscyplinarny nauki, początek- wiek XIX, antropologia sytuowana jest w obszarze nauk społecznych wraz z socjologią, psychologią i naukami politycznymi lub historią, etnografią etnologią – ogólnie w obszarze nauk humanistycznych.

Antropologiczny obszar zadań: studia nad ludzkością (grupami ludzi) w każdym studium rozwoju. Ze względu na rozległość obszaru badań możemy wyróżnić:

-antropologię kulturową

• Koncentruje się na aktualnie żyjących lub ostatni ożyjących kulturach

• Rozpoznaje zasady zachowań społecznych

• Analizuje w jaki sposób ludzie identyfikują siebie w swoich społecznościach oraz szerzej- jak ludzie identyfikują się w świecie (tożsamość)

- antropologię lingwistyczną

• Skupia się na ludzkiej komunikacji

• Prowadzi studia, badania nad sposobem tworzenia struktur wypowiedzi

• Obejmuje takie zagadnienia jak m.i. korelacje pracy mózgu i mowy w kontekście poznawania sposobów efektywnego komunikowania się

- antropologię biologiczną (rasa, płeć i ewolucja ludzkości)

• Studia nad człowiekiem w aspekcie biologicznym (ewolucja, historie populacji i prokreacji), pojawienie się idei rasy i rasizmu oraz ich konsekwencje

- archeologia

• Studia nad ludzkością w kontekście przedmiotów pozostawionych przez poprzednie pokolenia (artefakty)

• Daje unikalne przekrojowe spojrzenie w czasie na kulturę i język- bada zaginione cywilizacje i kultury przeszłości

Te 4 obszary badań powiązane przez:

- odniesienie do rodzaju ludzkiego

- nie można mówić o archeologii bez odnoszenia się do kultury, czy o języku bez odniesienia się do biologii kultury

- wszystkie te pola są ze sobą powiązane jeżeli umieścimy tam człowieka

Podsumowanie:

Antropologia jest nauką o kondycji ludzkiej i wszystkich jej przejawach, jest nauką interdyscyplinarną. To wiedza dająca zrozumienie jak funkcjonują ludzie (jednostki) w systemach społecznych oraz jak te systemy kreują. Pomaga w prowadzeniu m.in. biznesu i usług, szczególnie w warunkach międzykulturowych.

Kultura

• To podstawowa, kluczowa koncepcja w antropologii

• Wyjaśnia jak indywidualnie wyrażane zachowania są ze sobą powiązane

• Układa nasze wierzenia i założenia o tym jak działa świat – nasze czyny wyrażają to w jaki sposób używamy tych wierzeń i założeń

• Wszystko co robimy a co nie jest uzasadnione biologicznie jest produktem kultury

Kultura może być wyrażana na wiele sposobów:

-językowo,

-ubraniem

-muzyką

-dietą

- dzielimy są na kulturę materialną (rzeczy) i niematerialną (idee)

Kultura- definicja

Definiowana była i jest na wiele sposobów, jako pierwszy podał def. Edward B. Tylor w 1971r. – zrównywał kulturę z cywilizacją (tzn. XIX wieczną angielską cywilizację), Taylor wierzył że wszyscy ludzie są tacy sami, wszystkie społeczeństwa rozwinęły się wraz z jednokierunkową ścieżką linearnej ewolucji kulturowej: dzikość barbarzyństwo cywilizacja

Problemy z definicją Taylora:

- wszystkie społeczeństwa mają kulturę ale nie wszystkie mają cywilizację jaką Taylor znał z XIX wiecznej Anglii- tak więc idea zrównania kultury i cywilizacji nie działa

- koncentrował się na rzeczach i osiągnięciach a nie wierzeniach i ideach o świecie, czyli koncentrował się na kulturze materialnej a nie kulturze rozumianej jako kompleks zachowań, definicja podkreśla takie aspekty jak: architektura, literatura, osiągnięcia akademickie

Rozwój nowej koncepcji kultury: FRANZ BOAS – ojciec amerykańskiej antropologii, rozwinął wiele podstaw naukowych, których używa się w antropologii do dzisiaj oraz wykształcił wiele wczesnych antropologów, których prace miały kluczowe znaczenie dla tej dyscypliny naukowej

Współczesna definicja: Kultura jest wyuczoną serią zachowań zaprojektowanych dla radzenia sobie z naturalnymi i społecznymi warunkami otoczenia

Charakterystyka kultury:

-uczenie

-dzielenie

-integrowanie

-adaptacja i ciągłe zmiany (nawet jeżeli nieadaptacyjne) ograniczanie

-używanie symboli w myśleniu i działaniu

Uczenie (ENKULTURACJA) - Jest to proces uczenia się wartości, znaczeń, i założen danego społeczeństwa to znaczy podstaw jego kultury. Mamy 3 drogi enkulturacji: naśladowanie, eksperymentowanie, interpretacja. Większość zasadniczych koncepcji kulturowych wyuczymy się w okresie dzieciństwa. Akulturacja- proces wchodzenia w obcą kulturę.

Podstawowe wartości:

Podstawowe idee i zachowania musza być podzielane w społeczeństwie

-nie muszą być identyczne- ale każdy musi akceptować podstawowe znaczenie tak aby móc się integrować

-brak umiejętności w podzielaniu wartości w obszarze kulturowym prowadzi do ostracyzmu, naznaczania (jako wariat czy szaleniec) lub alienacji

Procesy integracyjne- większość znaczeń i wartości kulturowych działa w sposób nie powodujący większych sprzeciwów- to nie znaczy, ze wszytkie kultury są homogeniczne (ujednolicone) i nie ma konfliktów ale zachowania jednostki mają tendencje do współpracy z zachowaniami innych.

Adaptacja – kultura pomaga nam w radzeniu sobie z wyzwaniami zarówno w sensie społecznym jak i psychicznym. Kulturowe zmiany mają na celu lepsze sprostanie wyzwaniom.

Nieustanne zmiany: Kulturowe zmiany wychodzą naprzeciw indywidualnym i grupowym zapotrzebowaniom (preferencjom) ale nie wszystkie zmiany odpowiadają aktualnym potrzebom społecznym. Niektóre zmiany zgodne są z preferencjami- czyli tym co lubiane i nielubiane.

Ograniczenia: Ponieważ kultura jest współdzielona, w większości zintegrowana i zaprojektowana do radzenia sobie z naszymi potrzebami to kreuje granice, kiedy natrafimy na sytuacje z którymi nie mamy doświadczenia a nasza kultura nie ma ,,instrukcji’’ na ten temat czy gotowego modelu adaptacji do nowej sytuacji to wtedy napotykamy na ogrniczenia i przeskzody. Te ograniczenia oznaczają różnice pomiędzy kulturami jak i wewnątrz kultur.

Operacje symboliczne: informacje, które otrzymujemy i na które odpowiadamy przyjmują postać kodów- dźwięków czy obrazów, które należy zinterpretować bazując na własnym kulturowym podłożu. Te pakiety symboli są mechanizmami poprzez które działamy w społeczeństwie- przykładem jest język.

Struktura społeczna wg. R. Dahrendorfa: Struktura społeczna to całość, a jej elementy sa od siebie zależne. Elementy struktury współdziałają ze sobą na rzecz istnienia struktury. Elementy struktury zgadzają się na wspólny system wartości.

Zależność systemów -system kulturowy jest traktowany jako nadrzędny wobec systemu społecznego, system społeczny jest nadrzędny wobec systemu osobowości.

Stopień świadomości międzykulturowej:

1. stopień turystyczny

2. szok kulturowy

3. analiza intelektualna

4. zanurzenie kulturowe

ISLAM JAKO RELIGIA

• VII wiek naszej ery

• Półwysep arabski- Mekka (Arabia Saudyjska)

• Założyciel islamu- Muhammad Ibn Abd Allah (Mahotem)

Podstawowe pojęcia: Islam- dobrowolne poddanie się woli Boga, Allah- Bóg (oddające znaczenie monoteizmu- jeden Bóg), Muslim-osoba dobrowolnie akceptująca islamski sposób życia, Koran (Al.-Qur’an) objawione, święte pismo muzułmanów

Trzy podstawowe prawdy wiary:

1. TAUHID-jest tylko jeden Bóg

2. RISALA- Mahomet był ostatnim prorokiem i wysłannikiem Boga

3. AKHIRA- wiata w istnienie życia po śmierci

ISLAM – POLITYKA

UMMA- zjednoczenie w imię islamu

Dwa główne nurty:

1. Islam Sunnicki- SUNNA

2. Islam Szyicki - Szyi’a

ISLAM JAKO SPOŁECZEŃSTWO

Filary islamu:

• Szahada

• Salad

• Saum – post (ramadan)

• Zakat – jałmużna pod postacią pomocy społecznej (dobroczynność)- podzielenie się swoimi dochodami, ok 1/10 rocznych dochodów powinno się komuś ubogiemu oddać

• Hadżdż-pielgrzymka do Mekki

• Szaria’t- prawo religijne (koraniczne)

• Podział na: HARAM-to co zrobione , HALLAL- to co dozwolone

• Podział przestrzeni na: prywatną i publiczną

JUDAIZM

Definicja ogólna: Judaizm to wierzenia, rytuały i instytucje związane z istnieniem Świątyni Jerozolimskiej do 70 r.n.e. a po jej zburzeniu z narodem żydowskim.

Żydowska literatura religijna stanowisąca podstawy judaizmu: biblia hebrajska, miszna, talmud jerozolimski i babiloński, literatura midraszowa, komentarze biblijne, egzegza, homiletyka, komentarze prawne do Talmudu.

Języki: starohebrajski, aramejski, współczesny hebrajski. Alfabet hebrajski

Tradycyjnie Judaizm był to zbiór nauk i przykazań jako konsekwencja zawarcia przymierza pomiędzy Bogiem a Abrahamem (ofiarowanie Izaaka – aqeda), potwierdzona przyjęciem Tory na górze Synaj (rola Mojżesza w przekształcaniu społeczności nomadycznej w grupę etniczno-narodową z wykształconym pojęciem tożsamości).

Tora- Pięcioksiąg Mojżesza, determinuje sposób życia i myślenia związanego z koncepcją tożsamości żydowskiej

Partykularyzm Tory- przymierze Boga z Izraelem i dziedziczenie przymierza przez wszystkiego pokolenia narodu żydowskiego

Uniwersalizm Tory- przesłanie Boga skierowane do każdego człowieka

Halacha- część nauki żydowskiej dotyczącej rytuału i norm postępowania, prawa strona judaizmu (w tłumaczeniu: żydowska droga)

Micwa- przykazanie, nakaz spełniania dobrych uczynków, całość sposobu życia zgodnego z wzorcem moralnym judaizmu.

Tarjag micwot -613 nakazów i zakazów; wyjaśnienie i interpretacja dekalogu bardzo szczegółowo rozpisane

Szulchan Aruch- komentarz Rabina Juzefa Karo z XVI wieku – kształtowało życie wszystkich gmin żydowskich poza jemeńskimi

Synagoga, bożnica, bóżnica (zgromadzenie, miejsce zebrań) –żydowski dom modlitwy. W judaizmie miejsce modlitw i zgromadzeń religijnych, również miejsce zebrań społecznych gminy żydowksiej. Słowo synagoga odpowiada hebrajskim nazwom Bejt knesset (dom zgromadzenia) i Bejt Midrasz(dom nauki, szkoła, miejsce studiowania Tory i Talmudu) oraz Bejt Tefila (dom modlitwy)

JEDNYO Z PYTAŃ NA TEŚCIE: CZY SYNAGOGA TO ŚWIATYNIA? Odp: Synagoga to nie świątynia – to okreśnie dotyczy tylko I i II świątyni Jerozolimskiej, która będzie odbudowana wraz z nadejściem Mesjasza.

BUDDYZM

Buddyzm jest religią bardzo otwartą. Wyznawcy buddyzmu szanują wiarę nawet w zjawiska bardzo odległe od zasadniczych wytycznych własnej religii, stąd duża tolerancja dla zachowań właściwych dla odmiennego kręgu kulturowego. Zrodził się w Indiach ok. V w.p.n.e.

Wyróżniane współcześnie szkoły buddyjskie

• hinajana (mały wóz) – elitarna, duży nacisk na naukę i medytację,

• mahajana (wielki wóz) – charakter popularny,

• mantrajana (wóz formuł magicznych) – wyodrębniła się z mahajany, powstała pod wpływem tantryzmu. Rozwinięty kult śakti (pierwiastka żeńskiego) i bodhisattów.

Kim jest bodhisatwa: przebudzony, który zrezygnował z wstępu do nirwany, by pozostać na ziemi i pomagać innym w drodze do oświecenia.

4 prawdy stanowiące istotę nauki buddyjskiej:

• dukkha – wszystko jest cierpieniem, cierpienie stoi u początku życia ludzkiego;

• samudaya – przyczyną cierpienia jest pragnienie;

• nirodha – wyzwolenie od cierpienia poprzez unicestwienie pragnień;

• magga – droga do unicestwienia cierpienia (tzw. 8−częściowa droga środka): dobre rozumienie, dobre zamiary, dobra mowa, dobre działanie, dobre życie, dobry wysiłek, dobry umysł, dobre skupienie

Co oznacza określenie nirwana: unicestwienie cierpienia, które osiąga się poprzez gromadzenie zasług w długim cyklu śmierci i odrodzenia. Natura odrodzenia zależy od karmy. Większość ludzi jedynie zmierza do odrodzenia w nowym, lepszym życiu, nie umie jednak określić, czym jest stan nirwany. zgaśnięcie pragnień, następnie zanik bytu indywidualnego, stan błogości w tym życiu lub po śmierci. Osiągnięcie nirwany zupełnej wyzwala od ponownych narodzin (paranirwana).Z tego powodu buddyzm nieuznawany jest przez chrześcijaństwo za religię, lecz za ideologię ateistyczną.

Kim był budda i co oznacza to określenie:

Budda- oświecony, ten który wie. Każdy organizm żywy ma pierwiastek buddy, czyli pierwiastek oświecenia. Sam Budda (Siddhartha Gautama) nie jest uważany, ani sam nie uważał się za boga. Ranga bóstw hinduistycznych nie była przez niego ani potwierdzana, ani podważana.

Różnice pomiędzy pojęciem „mnicha” w kulturze europejskiej i buddyjskiej

Instytucja mnicha buddyjskiego różni się zasadniczo od instytucji mnicha w europejskim kręgu kulturowym. Przywdzianie habitu nie wiąże się ze ślubami wieczystymi –mnichem można zostać na okres roku, miesiąca..., zależnie od potrzeb psychicznych i czasowych możliwości. Dotyczy to również najważniejszych osobistości życia politycznego. Droga do zbawienia wiedzie przez stan mnisi.

250 reguł (w tym abstynencja seksualna, zakaz picia alkoholu itd.), mniszki – kobiety obowiązuje 10 reguł, stąd szacunek społeczny, jakim się cieszą, jest mniejszy niż w przypadku mnichów.

HINDUIZM

Co stanowi podstawę hinduizmu: podstawą wyznania jest kasta i rodzina.

Jakie 4 kasty wyróżniane są w hinduizmie:

1) bramini – kapłani,

2) kszatrije – rycerze, władcy, ziemiaństwo,

3) wajsowie – handel, rzemiosło,

4) siudrowie – rolnicy, chłopi.

Czy system kastowy funkcjonuje oficjalnie: Oficjalnie system kastowy został w Indiach zdelegalizowany, w praktyce jednak nadal obowiązuje

Znaczenie rodziny w hinduizmie:

Wielka rodzina zamieszkuje pod jednym dachem, zarobione pieniądze oddawane są do wspólnego budżetu, o którego podziale decydują najstarsi. Do normalnych należy sytuacja, że małżonka świetnie zarabiającego biznesmena nie może od lat doczekać nowej sukni, a jej szwagierki, których mężowie zarabiają znacznie gorzej, korzystają z dobrodziejstw pensji jej męża. O podziale decyduje teściowa.

Najważniejsi bogowie hinduizmu (wymienić)

• Brahma – stwórca,

• Vishnu – zachowuje,

• Shiva – niszczyciel.

Czy Wody Gangesu pełnią rolę sakralną (jeżeli tak, to jaką)

W wodach Gangesu odbywają się kąpiele rytualne, do rzeki wrzucane są prochy zmarłych. Wierni, którzy nie mają możliwości dotarcia nad świętą rzekę, otaczają kultem dopływy do Gangesu. Woda Gangesu  (kąpiel) pełni rolę oczyszczenie.

KONFUCJANIZM

1.Hierarchiczność w rodzinie jako wzór hierarchii państwowej

2.Relacje rodzinne jako podstawa funkcjonowania państwa

- nazwisko rodowe, miłość synowska, Miłość braterska

3. Dobrze funkcjonująca rodzina jako podstawadobrze funkcjonującego państwa

4. Dynastia QIN – zjednoczenie Chin 221 r.pne: hierarchia urzędnicza (prestiż społeczny poprzez urząd a nie urodzenie)

CESARZ

1. Cesarz – SYN NIEBA

2. Legitymizacja władzy – Mandat Nieba

3. Instytucja dynastii w Chinach

ETYKA URZĘDNICZA

1. Stanowi przykład praktycznego wykorzystania nauk Konfucjusza

2. Dynastia QIN – wprowadzenie zwyczaju mianowania urzędników

3. 137 r. Pne: konfucjanizm jako ideologia państwowa – powstanie teoretycznych podstaw systemu zarządzania poprzez administrację państwową

4. Biurokracja jako władza cesarza – rola cenzorów umieszczanych na każdym stopniu administracji, od stanowisk lokalnych do cesarza

5. Etyka konfucjańska jako etyka urzędnicza

WARTOŚCI KONFUCJAŃSKIE

1.Praktyka urzędnicza

2. Połączenie prawa i obyczaju (połączenie władzy sądowniczej, wykonawczej i ustawodawczej)

3. Niedocenianie roli prawa stanowionego – akceptowanie norm prawa karnego jako niezbędny czynnik umożliwiający kształtowanie obyczaju

4. Kodeksy – zapisy regulujące odpowiedzialność w zależności od pozycji społecznej

5. Prawo nie stanowiło instrumentu przeprowadzania zmian społecznych

6. Rola prawa zwyczajowego – podstawa ładu społecznego

KONFUCJANIZM

1. Jako system etyczny: wskazania zachowały się do dzisiaj (m.in.: wychowanie dzieci, relacje międzypokoleniowe, relacje władzy)

2. Jako nauka: klucz do zrozumienia społeczeństw Dalekiego Wschodu

3. Wpływy w Korei i Japonii

model hierarchicznego społeczeństwa o skodyfikowanym prawie i rytuałach, racjonalistycznym podejściu do spraw społecznych dominował przez 2 tys. lat. W zasadzie poprawnie funkcjonujący system miał jedną podstawową wadę - pozostawiał niewiele miejsca inicjatywie jednostki.

TAOIZM

1. Nie szuka wzorców idealnego społeczeństwa

2. Złoty wiek jest dla taoistów okresem braku kultury, czasem życia zgodnego z naturą

3. Ruch pustelników – świętych ludzi taoizmu (ascetów)

4. Uwagę zwrócono ku mistyce, metafizyce i filozofii przyrody. W tej ostatniej dziedzinie przejęto dziedzictwo po pokrewnej szkole naturalistów (tzw. szkoła yin-yang).

Główne pojęcia :

• dao (tao) - to dosłownie "droga",

• de (te) - znaczy "cnota" i jest cechą, sposobem przejawiania się dao.

• Dla konfucjanistów : dao oznaczało rodzaj najwyższego prawa moralnego.

• Dla taoistów - dao oznaczało powszechne prawo natury, ale też zasadę bytu, istotę świata.

• Pojęcie dao jest złożone i niejasne, a jego znaczenie zmieniało się i ewoluowało.

TAO

Świat znajduje się w stanie dynamicznej równowagi. Dwa pierwiastki: yang (męski, jasny, aktywny, dynamiczny, działający) i yin (żeński, ciemny, bierny, przyjmujący) uzupełniają się wzajemnie.

Symbolem bezustannej zmiany i dopełniania się przeciwieństw jest koło taiji. Przedzielone jest esowatą linią na dwie połówki, ciemną i jasną, czyli yin i yang. Każde z nich zawiera odrobinę drugiego w postaci małej plamki na swym polu.

Wpływy filozofów przyrody szkoły yin-yang: system pięciu żywiołów (ziemia, drzewo, ogień, metal, woda) budujących świat. Zasady ich tworzenia i niszczenia stały się podstawą chińskiej filozofii przyrody i medycyny.

ZASADA WU WEI:

• działanie zgodne z naturą (Człowiek może być dowolnie aktywny, jeśli nie przeciwstawia się naturze.)

• może oznaczać też niechęć do włączania się w życie społeczne

• aspekt polityczny. Oznacza formę rządów, gdzie każdy robi swoje, bez konieczności dozoru i regulacji. Interwencja władzy jest minimalna, w sytuacji idealnej - zerowa.

Taoizm postuluje całkowitą wolność jednostki, wolność aspołeczną (nie antyspołeczną!). Różni się ona od wolności europejskiego indywidualizmu, czyli wolności jednostki w obrębie społeczeństwa. Taoistyczną koncepcję człowieka charakteryzuje też naturalizm. Niczym nie różnimy się od innych istot, tak samo podlegamy prawom natury. Jako religia taoizm rozwinął się z tradycyjnej religii ludowej w bardzo złożony system panteistyczy. Przechował pierwotne obrzędy, mity i zwyczaje. Na podstawie idei taoizmu filozoficznego (których szkic podano wyżej) wykształcił doktrynę łączącą lokalne kulty w ponadregionalną całość. Stał się religią zbawienia, przynoszącą ukojenie i nadzieję. Wyjaśniał, omijane przez konfucjanizm, boleśnie istotne problemy metafizyczne, jak np. śmierć. taoizm religijny w swej dzisiejszej postaci jest trudny do odróżnienia od tradycyjnej religii ludowej. Ponieważ taoistyczni kapłani przewodniczą większości obrzędów, opiekują się świątyniami lokalnych bóstw itp., w artykule religie te traktowane są jako tożsame. Za początek organizacji religii taoistycznej często uznaje się powstanie Sekty Niebiańskich Mistrzów (Tianshidao) w I wieku n.e. Sekta, zasilona przez członków innej sekty o nazwie Doktryna Wielkiej Równości (Taipingdao), stworzyła rodzaj autonomicznego, teokratycznego państwa, najpierw w prowincji Syczuan, a potem w Jiangxi. Składało się ono z 24 wspólnot i przetrwało do 1927 roku, kiedy to zniszczyła je Chińska Armia Czerwona. Linia taoistycznych "papieży" kontynuowana jest na Tajwanie.