Szczecin, 26-10-2010 Edyta Smal
Aleksandra Nuszkiewicz
Michał Kędzia
WITAMINY
Witaminy są substancjami organicznymi, które w niewielkich ilościach są niezbędne dla człowieka, a których organizm sam nie potrafi wytworzyć. Substancje te są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są one zawarte w małych ilościach w produktach spożywczych w postaci związków, które są przetwarzane w witaminy bądź w postaci czynnej biologicznie.
Witaminy nie dają energii ani nie są żadnym materiałem budulcowym dla organizmu lecz pełnią bardzo ważną funkcję – są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania procesów życiowych. Nadmiar witamin nie jest szkodliwy dla organizmu ponieważ ich nadwyżka jest usuwana z organizmu razem z moczem lecz długotrwałe spożywanie dużej ilości witamin powoduje chorobę - hiperwitaminozę. Długotrwały brak witamin powoduje chorobę – awitaminozę.
Witaminy to grupa związków o różnorodnej budowie chemicznej, tworzące 2 rodziny różniące się obecnością azotu w cząsteczce. Bardzo duża część witamin ma budowę pierścieniową lub zawiera struktury pierścieniowe. Niektóre z witamin po przyłączeniu dodatkowych grup przekształca się w formy koenzymatyczne.
PODZIAŁ WITAMIN:
1)Witaminy można podzielić ze względu na ich rozpuszczalność:
- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach : A,D,E,K mogą one gromadzić się w niektórych tkankach dlatego nie jest wymagane aby koniecznie spożywać je codziennie w wymaganych ilościach
- witaminy rozpuszczalne w wodzie : B, B1, B2 , B6 , B12, PP , H, fola cyna, kw. pantotenowy, C są witaminami które nie kumulują się w organizmie, więc muszą być dostarczane w codziennym pożywieniu a ich nadmiar jest wydalany razem z moczem.
2)Można też podzielić ze względu na zawartość azotu i na różnice w mechanizmie działania:
- witaminy będące związkami azotowymi ( wszystkie witaminy z gr. B), które działają jako koenzymy, regulują zachodzące procesy metaboliczne.
- witaminy niezawierające azotu ( A,D,E,K,C) , pełniące pozakoenzymatyczne funkcje regulacyjne
ŹRÓDŁO WITAMIN:
- syntetyzowane w organiźmie : wit D,K i z gr. B
- żywność
- suplementy diet
CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH WITAMIN:
WITAMINA A – retinol
Witamina A należy do związków izoprenowych i powstaje w wątrobie z β-karotenu. Jest wrażliwa na światło oraz działanie temperatury.
Funkcje jakie pełni wit. A:
-uczestniczy w procesie widzenia
-wpływa na ukł immunologiczny
- czynnik wzrostowy
- zmniejsza prawdopodobieństwo powstawania komórek nowotworowych
- bierze udział w syntezie niektórych hormonów
Objawy niedoborów:
- suchość i utrata normalnej barwy rogówki
- zapalenia powieki i spojówek
- suchość i łamliwość włosów
- kurza ślepota
- zahamowania wzrostu
-niska odporność na zakażenia ropne
Źródła witaminy A: tran, ser, wątroba, twaróg, masło, marchew, śmietana, jaja, pomidory, szpinak.
WITAMINA B1 – tiamina i aneuryna
Tiamina bierze udział w przemianach kwasu pirogronowego, który jest końcowym produktem utleniania węglowodorów. Witamina B1 jest związkiem o charakterze zasadowym zawierającym w swej cząsteczce siarkę, łatwo rozpuszcza się w wodzie a w środowisku alkalicznym szybko ulega rozkładowi.
Funkcje:
-jest składnikiem tkankowych układów enzymatycznych związanych z dekarboksylacją
- współuczestniczy w prawidłowym działaniu układu nerwowego
- wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego
- wpływa na układ pokarmowy
Skutki niedoboru:
- zaburzenia koncentracji
- depresja
- zmiany w EKG
- zanik odruchu kolanowego
-spadek ciśnienia
- zapaść
- utrata apetytu
Źródła witaminy B1:
-drożdże
- wątroba
- ziarna zbóż ale nieoczyszczone
- serce
-nerki
-chude mięso wieprzowe
WITAMINA B2- ryboflawina
Witamina B2 jest pochodną barwników zwanych lawinami. Jest ona szeroko rozpowszechniona we wszystkich tkankach roślinnych i zwierzęcych. Jest rozpuszczalna w wodzie i stosunkowo odporna na działanie wyższej temperatury ale wrażliwa na działanie zasad i światła słonecznego.
Funkcje:
- składnik układów enzymatycznych oddychania tkankowego
- współdziała przy prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
- uczestniczy w przemianach aminokwasów i lipidów
- uczestniczy w procesie widzenia
Skutki niedoboru:
-nadwrażliwość na światło
- anemia
- zmiany skórne
- bezsenność
- zawroty głowy
- opóźnienie wzrostu
- uszkodzenie gałek ocznych i rogówki
Źródła występowania:
-mleko
- serwatka
-drożdże
-wątroba
-nerki
-serce
-jaja
-mięso
-pomidory
WITAMINA B6 – pirydoksyna
Witamina B6 – pirydoksyna występuje w połączeniu z białkiem i odgrywa podstawową rolę w przemianie białkowej.
Funkcje:
- uczestniczy w przemianie aminokwasów i metabolizmie kwasów tłuszczowych
- niezbędna w syntezie porfiryn i hormonów
- wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego
- podnosi odporność immunologiczną organizmu
Skutki niedoboru:
-wymioty
- nadpobudliwość
- depresja
- zmiany EKG
- zmiany skórne
- upośledzenie
Źródła występowania:
- wątroba
- mięso
-ryby
- melasa
- rośliny strączkowe
-kapusta
- ryż
- mleko
- ziemniaki
WITAMINA D - cholekalcyferol, ergokalcyferol
Funkcje:
-wpływa na regulację wchłaniania wapnia i fosforu w jelicie cienkim i utrzymanie stałego poziomu w osoczu krwi
- odpowiada za prawidłowy przebieg mineralizacji kości i zębów
- wpływa na mięśnie szkieletowe
Skutki niedoboru:
- upośledzenie wchłaniania wapnia i fosforanów
- zmniejszenie oszczędzania wapnia w nerkach
-krzywica u młodych i osteomalacja u dorosłych
-osteoporoza
Źródła witaminy D :
- tran
- jaja
-mleko
-masło
- produkty pochodzenia zwierzęcego
WITAMINA E tokoferol - występuje w kilku odmianach (alfa, beta, gamma, delta), z których najwyższą aktywność wykazuje alfa-tokoferol.
Witamina ta jest antyutleniaczem, a więc chroni struktury komórkowe (głównie fosfolipidy błon) przed ich utlenianiem przez wolne rodniki.
Objawy niedoboru witaminy E zdarzają się rzadko i są to: niedokrwistość (u kobiet ciężarnych i noworodków), osłabienie, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji i bezpłodność (u mężczyzn). Bardzo dobrymi, naturalnymi źródłami witaminy E są: kiełki pszenicy, oleje: słonecznikowy, sojowy i kukurydziany, orzechy, szpinak, brukselka, mleko i jaja.
WITAMINA K -filochinon, - nazwa grupy substancji o podobnej budowie. Filochinon (witamina K1) produkowany jest przez rośliny, a menachinony (witamina K2) - przez bakterie jelitowe.
Witamina K jest niezbędna do powstania biologicznie aktywnych czynników krzepnięcia krwi: II, VII, IX i X. Przyczynia się też do regulacji gospodarki wapniowej organizmu.
Jako, że witamina K2 syntetyzowana jest przez bakterie jelitowe, to objawy niedoboru zdarzają się u dorosłych rzadko i mają zwykle związek z wyjałowieniem jelit wskutek zażywania antybiotyków.
Oto te objawy: niska krzepliwość krwi, zwiększona podatność na krwotoki, trudno gojące się rany, upośledzona mineralizacja kości i u noworodków: skaza krwotoczna.
Bardzo dobrymi, naturalnymi źródłami witaminy K są: brokuły, szpinak, sałata, kapusta, jaja, jogurt, ser i tran rybi.
WITAMINA C -kwas askorbinowy - związek o działaniu anty utleniającym. Poza tym bierze udział w biosyntezie kolagenu, adrenaliny, kwasów żółciowych i sterydów kory nadnerczy.
Charakterystycznym skutkiem niedoboru witaminy C jest choroba: szkorbut (gnilec), objawiająca się obrzękiem dziąseł, chwiejącymi się zębami, krwotokami podskórnymi i osłabieniem mięśni.
Bardzo dobrymi, naturalnymi źródłami witaminy C są: owoc dzikiej róży, cytrusy, papryka, jabłka, porzeczki, maliny, jeżyny, szpinak, kapusta, kalafior, brokuły i cebula.
WITAMINA H -biotyna - związek będący integralną częścią kilku enzymów z grupy karboksylaz, mających istotne znaczenie dla cyklu Krebsa oraz w biosyntezie glukozy i kwasów tłuszczowych.
W przypadku niedoboru witaminy H obserwujemy: depresję, halucynacje, bóle mięśniowe, wypadanie włosów, podwyższony poziom cholesterolu we krwi i zapalenie skóry.
Do niedoboru dochodzi jednak rzadko, bo biotyna syntetyzowana jest przez bakterie jelitowe.
Bardzo dobrymi, naturalnymi źródłami witaminy H są: wątroba, orzechy, drożdże, jaja, grzyby, szpinak, marchew i pomidory.
WITAMINA PP –niacyna (kwas nikotynowy)
Wchodzi w skład enzymów biorących udział w przenoszeniu wodoru. Wodór przekazywany przez enzymy flawinowe (Wit B2) przechodzi do łańcucha oddechowego. W ten sposób uczestniczy w przemianie białek, tłuszczów i węglowodanów, również w reakcjach syntezy hormonów. Razem z witaminą C i metioniną przyśpiesza regenerację czerwieni wzrokowej. Pobudza również wydzielanie soku żołądkowego i uczestniczy w procesach wydzielania żółci. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i w dużej ilości przenika do tkanek. Po metabolizowaniu w wątrobie jej produkty końcowe wydalane są z moczem.
Skutki niedoborów:
-zwiększona wrażliwość skóry na czynniki zewnętrzne
- zmiany zapalne warg i języka
-pelagra
- biegunki
-przygnębienie
Źródła niacyny:
- chude mięso
- wątroba
- ziarna zbóż
- ryby