DOJRZAŁOŚĆ A DOROSŁOŚĆ – Czy to nie to samo ?
Kwestia dorosłości i dojrzałość rozpatrywana była przez wielu psychologów i socjologów. Najważniejsze jest jednak to, że pojęcia te nie są w żadnym stopniu od siebie zależne. Dorosłość według polskiego prawa oznacza ukończenie 18 roku życia. Bycie dorosłym daje między innymi możliwość zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Inną konsekwencją dorosłości jest także wygaśnięcie władzy rodzicielskiej rodziców nad dzieckiem i co za tym idzie także koniec odpowiedzialności finansowej. Osoba pełnoletnia w naszym kraju ma możliwość zawarcia związku małżeńskiego, głosowania w wyborach, uzyskania prawa jazdy, posiadania broni palnej, samodzielnego podróżowania za granice oraz legalnego stosowania niektórych używek takich jak alkohol czy papierosy. W większości kultur uważa się, że osoba dorosła posiada zestaw cech charakteryzujących osobę jako dorosłą. Te cechy to: samokontrola, stabilizacja społeczna, odpowiedzialność, powaga, samowolne decydowanie o sobie, obiektywność, doświadczenie, wytrzymałość, oraz taktowność. Nie wszystkie środowiska zgadzają się w jednak w pełni do zestawu tych cech dodatkowo wymieniane są także inne. Według neurologów proces dojrzewania mózgu od którego zależy wykształcenie tych cech może trwać nawet do 25 roku życia.1
Osoba dorosła nie zawsze jest jednak osobą dojrzałą, wiek więc nie gwarantuje nam dojrzałości. To nasze cechy osobiste i sposób patrzenia na świat świadczą o tym czy jesteśmy dojrzali.
Z punktu widzenia socjologii według Zofii Matulinki dorosłość człowieka ma dwa wymiary. Pierwszy jest wymiarem obiektywnym, odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określanej ramami chronologicznych oraz już wcześniej opisanymi normami formalno – prawnymi. Natomiast w wymiarze drugim – subiektywnym, który wyrażany jest w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę dorosłą i która, uzewnętrznia normy przypisywane tej fazie, realizując określony jej wzór.
Maria Tyszkowska przedstawia dorosłość z punktu widzenia biologiczno - psychologicznego. Według Tyszkowskiej dorosłość to ta część cyklu życia jednostki, która wstępuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Okres ten przypada pomiędzy 18 a 22 rokiem życia, jest to proces dojrzewania do dorosłości.
Włodzimierz Szewczuk przedstawia cechy które muszą wystąpić aby być dorosłym. Dorosły jest odpowiedzialny za siebie, jest niezależnym podmiotem działalności ekonomicznej, sam decyduję o swoim planie życiowym, samodzielnie podejmuje trudności w jego realizacji oraz sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.
Dorosłość można rozpatrywać także w aspekcie kryteriów. Pierwsze kryterium to kryterium wiekowe nazywane biologicznym, dotyczy wieku osoby, kolejne to kryterium psychologiczne, w którym człowieka dorosłego cechuje odpowiedzialności, adekwatne reakcje na bodźce oraz krytycyzm myślenia. Ostatnie kryterium, to kryterium społeczne w którym dojrzałość psychiczna przekłada się na społeczną. Wypełnia się wówczas odpowiednie role np. role męża – żony, także role zawodowe i tym podobne.
Warto się jeszcze zastanowić nad rozwojem człowiek dorosłego. Ponieważ zmieniamy się każdego dnia uczymy się, doświadczamy. Dlatego też osiągnięcie dojrzałości czy to psychicznej, fizycznej nie jest końcem a jedynie początkiem dalszego życia. Według Szewczuka człowiek dorosły przechodzi przez poszczególne fazy rozwojowe. Pierwsza faza to etap stabilizacji planów życiowych. Jest to etap wstępny zwany wczesną dorosłością, występujący między 18 a 27 rokiem życia. Na tym etapie konkretyzują się nasze plany życiowe, przystosowujemy nasze plany do rzeczywistości i możliwości jakie mamy. Faza druga to etap progresywnej ekspansji z opus magnum u szczytu czyli z wielkim dziełem. Jest to okres największej aktywności człowieka, charakteryzuje się nastawianiem na wielkie dzieła, na przyszłość, osiąganie szczytów możliwości, marzeń. W kolejnym etapie zwanym regresywną ekspansją możemy dostrzec już elementy starzenia się człowieka. Pojawiają się takie wyjątkowe zdarzenia zwane momentami zrywów. Występuje w wieku 45 – 55 lat. W tym okresie dostrzega się dużą umieralność mężczyzn. Ostatni okres to starość. Związany był on z przejściem na emerytuje w wieku 65 lat. Wiek ten jednak został w dzisiejszych czasach zwiększony, dlatego trudno jest rozpatrywać istotność określania wieku występowania starości ponieważ u każdego starość przebiega inaczej. Jest ona wykładnikiem tego co robiliśmy w naszym życiu wcześniej.
Kolejnym bardzo ważnym zagadnieniem w psychologii człowiek są zadania rozwojowe występujące w życiu każdego człowieka. Możemy je podzielić na 3 obszary. Wśród zadań wczesnej dorosłości możemy wymienić zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu; podjecie pracy zawodowej; rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości. Erikson w każdym z zadań podkreśla występujące dylematy rozwojowe. W tym okresie dylemat ten to znalezienie stałego partnera i założenie rodziny; wychowywanie dzieci; podjęcie obowiązków społecznych i obywatelskich; wypracowanie własnej filozofii życia; sformułowanie wizji dalszej przyszłości; nawiązanie stosunków z osobą ułatwiającą start życiowy z pozycji przyjaznego eksperta i protektora. Drugi obszar dotyczy średniej dorosłości, zadanie rozwojowe na ten okres dotyczą podjęcia większej niż dotąd odpowiedzialności społecznej. Natomiast dylemat rozwojowy w tym okresie dotyczy nadania swojemu życiu większej pełni oraz pomocy w tym współmałżonkowi; osiągnięcie zamierzonego standardu życia; wspomaganie rozwoju i startu życiowego dorastających dzieci; opieka nad starzejącymi się rodzicami; pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starości. Zadania rozwojowe dotyczące okresu późnej dorosłości i starości dotyczą podjęcia nowych ról i zajęć związanych z przejściem na emeryturę; włączanie się do grup rówieśniczych; utrzymanie zainteresowań światem; przystosowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych, w okresie tym zmienia się zakres życia ale nie jakoś zadań. Dylematem jest przystosowanie się do straty osób bliskich; wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci.
Życie każdego człowieka przechodzi przez pewne etapy, każdego dnia dorastamy do zmian które napotykamy w naszym życiu. Dorosły, to nie to samo co dojrzały. Dojrzałość związana jest przede wszystkim z naszą odpowiedzialnością za nasze czyny a także za osoby nam bliskie. W sytuacji dorosłości ważne jest aby w różnego typu placówkach edukacyjnych przekazać młodym ludziom wiedzę o tym co oznacza dorosłość i jakie są jej konsekwencja, a co jest dojrzałością. Istotne staje się poznanie tych różnic ponieważ pozwalają one na świadome odpowiadanie za siebie i konsekwencje swoich czynów.
Bibliografia:
Z. Pietrasiński „Rozwój człowieka dorosłego”
L. Turos „Andragogika ogólna”
T. Aleksander „Andragogika”
WWW.wprost.pl/?O=60911 [dostęp 09-12-2012]↩