Aronson definicje

Rozdział 3 Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania samooceny

Dysonans poznawczy – popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania się dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych ( def Aronson) następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i uczciwej ( def Festinger -> niezgodność między dwoma elementami poznawczymi)

Elementy poznawcze – myśli, uczucia, przekonania bądź wiedza o czymś

Redukcja dysonansu – jak to zrobić ?

1. Przez zmianę naszego zachowania – tak aby było ono zgodne z dysonansowanym elementem poznawczym

2. Poprzez uzasadnienie naszego zachowania – zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny z zachowaniem

3. Przez uzasadnienie naszego zachowania - dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają

Dysonans podecyzyjny – dysonans który pozostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej syt dysonans jest najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie ( obniżenie wartości ) alternatywy odrzuconej.

Technika niskiej piłki – pozbawiona skrupułów strategia, mocą której sprzedawca nakłania klienta aby zgodził się kupić po niskiej cenie następnie twierdzi ze to była pomyłka i podnosi cenę często klient godzi się na zakup po zawyżonej cenie.

Pojęcie Ja – suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolności i role

Uzasadnienie wysiłku – uzasadniona u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego na co ciężko pracowali aby to osiągnąć.

Uzasadnienie zewnętrzne – wyjaśnienie jakie podaje osoba dla swojego dysonasownego zachowania, wskazujące na przyczynę która znajduje się poza nią samą ( jeśli ktoś coś robi aby uzyskać dużą nagrodę lub uniknąć surowej kary)

Uzasadnienie wewnętrzne – likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie ( np. swojej postawy lub zachowania)

Obrona stanowiska niezgodnego z własną postawą – proces, który pojawia się gdy ktoś wyraża opinię lub postawę sprzeczną ze swoim osobistym przekonaniem lub postawą.

Niewystarczająca kara – dysonans wzbudzany, wtedy gdy jednostka nie ma wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia, że nie zaangażowała się w pożądane przez nią działanie lub zrezygnowała z pożądanego przez nią obiektu, co zwykle prowadzi do obniżenia atrakcyjności zakazanego działania lub obiektu.

Autoperswazja – długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwienia samego siebie.

Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości Tessera – teoria, która głosi, że wyobrażenie o nas może być zagrożone zachowaniem drugiej osoby i że na wielkość tego zagrożenia wpływa zarówno to jak bliska jest nam ta osoba, jak i znaczenie jej zachowania dla naszego pojęcia Ja.

Teoria autoafirmacji – teoria sugerująca, że ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny przez potwierdzenie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem.

Teoria samo potwierdzenia – teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzenia swojego pojęcia Ja, bez względu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych syt ta tendencja może być w konflikcie z podwyższeniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie.

Pułapka racjonalizacji – możliwy skutek działania wywołanych w procenie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie, które ostatecznie skończą się łańcuchem niedorzecznych i niemoralnych działań.

Usprawiedliwianie samego siebie – tendencja do usprawiedliwiania własnych działań w celu podtrzymywania swojej samooceny.

Rozdział 4 Poznanie społeczne w jaki sposób myślimy o świecie społecznym

Poznanie społeczne – sposób w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społ a dokładniej jak selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują inf społ w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji.

Oszczędność poznawcza – teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich inf społ.

Schematy – struktury poznawcze za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów schematy silnie wpływają na to co z otrzymanej inf zauważamy, o czym myślimy i co póżniej pamiętamy.

Dostępność – łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee, idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości.

Wzbudzenie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających – zwiększenie się sostępnośći schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.

Zjawisko wrogich mediów – odkrycie, że każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup spostrzega neutralne zrównoważone przekazy mediów jako sobie wrogie ponieważ media nie przedstawiły faktów w jednostronnym ujęciu, w którym antagoniści wiedzą że jest prawdą.

Efekt pierwszeństwa – proces za sprawą, którego nasze pierwsze wrażenie dotyczą Ce innej osoby wpływa na to, że jej póżniejsze zachowanie interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem.

Efekt uporczywości – odkrycie, że przekonania ludzi dotyczące ich samych i świata społ utrzymują się nawet wtedy, gdy dane wspierające te przekonania zostały podważone.

Samospełniające się proroctwo – zjawisko polegające na tym, że ludzie :

1. Mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby co

2. Wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które

3. Powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich oczekiwaniami wyjściowymi.

Heurystyki wydawania sądów – uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny.

Heurystyka dostępności – nieformalna reguła umysłowa, na mocy której ludzie wydają sąd kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości.

Heurystyka reprezentatywności – uproszczona metoda wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuję się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego

Informacja i proporcji podstawowej – inf o częstości występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii.

Heurystyka zakotwiczenia/ dostosowania – uproszczona metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartości jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odp na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie ludzie często nie modyfikują jej w stopniu wystarczającym

Wnioskowanie z prób niereprezentatywnych – dokonywanie uogólnień na podstawie prób inf, o których wiadomo, że są tendencyjne bądź nietypowe.

Szacowanie współzmienności – ocenianie stopnia, w jakim dwie zmienne są skorelowane, tzn przewidywanie jednej zmiennej ( np. tego jak przyjacielska jest dana osoba) na podstawie innej zmiennej ( np. płci tej osoby)

Korelacja pozorna - przekonanie, że dwie zmienne są skorelowane, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest wynika ono ze schematu zgodnie z którym istnieje pomiędzy nimi związek.

Bariera nadmiernej ufności – zbyt duże zaufanie do trafności własnych sądów zazwyczaj nie są one tak trafne za jakie się je przyjmuje

Rozdział 5 Spostrzeganie społeczne jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi

Spostrzeganie społeczne – badanie w jaki sposób tworzymy wyobrażenia innych ludzi w wyciągamy wnioski ich dotyczące

Komunikacja niewerbalna – sposób w jaki ludzie komunikują, intencjonalnie bądź nieintencjonalnie bez słów wskazówki niewerbalne obejmują mimikę, ton głosu, gesty, pozycje i ruchy ciała, dotyk i spoglądnie.

Reguły ujawniania – kulturowo zdeterminowanie reguły określające jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia.

Emblematy – niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki tak jak znak OK.

Teoria roli społecznej A. Eagly – teoria mówiąca że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społ wynikają ze społ podziału pracy pomiędzy płciami podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w poł zachowaniach kobiet i mężczyzn.

Ukryta teoria osobowości – schematy, które ludzie stosują by pogrupować różne rodzaje cehc osobowości np. wielu ludzi jest przekonanych że jeżeli ktoś jest uprzejmy to jest również hojny.

Teoria atrybucji Heider ( określany ojcem tej teorii) – określenie sposobu, w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego zachowania jak i zachowania innych ludzi.

Atrybucja wewnetrzna – wnioskowanie że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości jak i postawy charakter czy osobowość

Atrybucja zewnętrzna – wnioskowanie iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła zakłada się tu, że w tej syt większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób.

Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących E. Jones i K. Davis – teoria w myśl której dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby gdy

1. Istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania

2. Zachowanie jest nieoczekiwane

Rezultaty nietożsame – konsekwencje określonego przebiegu działania które nie mogłoby wystąpić przy alternatywnym działaniu

Oczekiwania oparte na kategorii – oczekiwania dotyczące ludzi bazujące na cechach grupy do których te osoby przynależą np. oczekiwanie że ktoś kocha chodzić na przyjęcia ponieważ należy do miłośników przyjęć lub żeńskiego kółka studenckiego

Oczekiwania oparte na obiekcie – oczekiwania wobec jakiejś osoby bazujące na jej wcześniejszych działaniach takie jak oczekiwanie, że ktoś w czasie wakacji pójdzie na plaże, ponieważ zwykle chodził na plaże w przeszłości

Model współzmienności Kelley – koncepcja według której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które zmieniają się wraz z jej zachowaniem np. jak dalece czyjś taniec staje się niezdarny tylko wówczas, gdy tańczy z tym, a nie innym partnerem.

Zgodność informacji – inf dotycząca tego w jakim stopniu inni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców tak samo jak to czyni aktor

Wybiórczość informacji – inf mówiąca o tym do jakiego stopnia dany aktor zachowuje się w ten sam sposób, wobec różnych bodźców

Spójność informacji – inf mówiąca o stopniu w jakim zachowanie jakiegoś aktora wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych okoliczności

Podstawowy błąd atrybucji – tendencja do przeceniania czynników wewnętrznych przynależnych do dyspozycji a niedocenianie roli sytuacji.

Wyrazistość spostrzeżeniowa – inf która skupia naszą uwagę ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę inf która jest wyrazista spostrzeżeniowo

Różnica między aktorem a obserwatorem – tendencja do spostrzegania zachowań innych ludzi jako następstwa ich dyspozycji, podczas gdy swoje własne zachowania tłumaczy się wpływem czynników sytuacyjnych.

Atrybucje w służbie ego – wyjaśnienia które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji

Atrybucje obronne – wyjaśnienia zachowania które pozwalają tłumić świadomość tego, że się jest śmiertelnym i podatnym na zranienia

Nierealistyczny optymizm – forma obronnej atrybucji polegająca na przeświadczeniu ludzi że rzeczy dobre przydarzają się raczej im niż ich partnerom a złe spotykają innych niż ich samych

Wiara w sprawiedliwy świat – forma atrybucji obronnej gdzie zakłada się, że zło dotyka złych ludzi natomiast dobro spotyka dobrych.

Rozdział 7 konformizm wpływanie na zachowanie

Konformizm - zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi

informacyjny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza

prywatna akceptacja: dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawdziwego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią, jest słuszne

publiczny konformizm: dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy

indukowanie: szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie

psychoza tłumu: pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez znanej fizycznej przyczyny

normy społeczne: ukryte albo jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków

normatywny wpływ społeczny: wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani

bezrefleksyjny konformizm: posłuszne zinternalizowanie norm społecznych, bez zastanowienia się nad ich działaniem

norma wzajemności: norma społeczna, która stwierdza, że jeżeli otrzymujesz coś dobrego od innej osoby, to jesteś zobowiązany odpłacić jej tym samym (zachować się podobnie)

teoria wpływu społecznego B. Latanego: teoria, według której dostosowanie się do wpływu społecznego zależy od siły, bezpośredniości i liczby innych ludzi w grupie

kredyt zaufania: zaufanie, które w ciągu długiego czasu zdobywa człowiek, dostosowując się do norm grupowych; kiedy zdobędzie już dość zaufania, może — jeżeli jest ku temu sposobność — zachować się niezgodnie z normami, bez groźby odwetu ze strony grupy

wpływ mniejszości: przypadek, w którym mniejszość członków grupy wpływa na zachowanie albo na przekonania większości

Rozdział 9 Procesy grupowe

grupa niespołeczna: grupa, w której dwie osoby lub więcej osób znajduje się w tym samym miejscu, w tym samym czasie, lecz nie współdziała ze sobą (np. kibice na meczu)

grupa społeczna: grupa, w której dwie lub więcej osób wpółdziąlą ze sobą oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi na sobie polegać

facylitacja społeczna: napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych

próżniactwo społeczne: uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania; uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych

deindywiduacja: utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywnosci i patologiczności czynow

odpowiedzialność: przekonanie, że opowiada się zawłasne czyny

samoświadomość: skupienie uwagi na własnych uczuciach, przekonaniach i wartościach

zadanie addytywne: zadanie grupowe, którego wykonanie jest uzależnione od wysiłku wszystkich osób (np. ogólny okrzyk całej grupy)

zadanie koniunktywne: zadanie grupowe, którego wynik zależy od tego, jak dobrze pracuje najsłabszy jej członek (np. jak szybko zespół alpinistów, połączonych liną, zdobędzie szczyt)

zadanie dysjunktywne: zadanie grupowe, którego poziom rozwiązania zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy (np. gdy grupa osób rozwiązuje wspólnie trudne zadanie matematyczne)

strata ponoszona w toku procesu: każdy rodzaj współdziałania w grupie, który utrudnia rozwiązanie problemu

burza mózgów: technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu

myślenie grupowe: rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów

polaryzacja grupowa: tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe inklinacje członków

konflikt intrapersonalny: napięcie jednostki wywołane dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. rodzice pragną przebywać w domu z dziećmi, ale jednocześnie chcą robić karierę zawodowa)

konflikt interpersonalny: napięcie między dwiema lub więcej osobami albo pulpami, które mają sprzeczne cele

konflikt o sumie zerowej: konflikt, w którym wygrana jednej strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony, tak jak w zawodach lekkoatletycznych

konflikt motywów mieszanych: konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem

strategia coś za coś: oznacza zachęcanie do współdziałania najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań

przeciwnika (współdziałania lub rywalizacji), które podjął on bezpośrednio przed nami

negocjacje: forma porozumiewania się przeciwnych stron konfliktu, gdzie zainteresowani składają wzajemne propozycje i kontrpropozycje, a problem jest rozwiązany pod warunkiem, że obie strony osiągną zgodę

rozwiązania integrujące: rozwiązania konfliktów z korzyścią dla obu stron

GRIT, czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia: strategia ograniczania konfliktu w sytuacjach codziennego życia, w których:

a) informujesz o swojej chęci do współpracy,

b) współpracujesz,

c) odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale

d) jeżeli twój oponent działa agresywnie, odpowiadaszmu tym samym

mediacja: wyrażanie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu zaistniałego konfliktu

arbitraż: sposób rozwiązywania konfliktów polegający na tym, że trzecia strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom

Rozdział 10 Atrakcyjność interpersonalna od pierwszego wrażenia do związków uczuciowych

efekt częstotliwości kontaktów: zjawisko polegające na tym, że im częściej kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem

efekt czystej ekspozycji: zjawisko polegające na tym, że im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec polubić

ingracjacja: stosowanie strategii (np. polegających na udzielaniu pochwal, dostarczaniu pozytywnego wsparcia) w celu manipulowania innymi czy zdobywania ich sympatii

efekt zysku-straty: zjawisko polegające na tym, że tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy wlożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (tj. nie lubiani na początku znajomości teraz jesteśmy lubiani), natomiast tym mniej lubimy daną osobę, im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas lubiła, a teraz nas nie lubi)

teoria wymiany społecznej: w teorii tej zakłada się, że

to, co ludzie sądzą o swoim związku z inną osobą,

zależy od tego, jak spostrzegają nagrody, które daje im

ten związek, koszty, na jakie się narażają, na jaki — ich

zdaniem — związek zasługują i jakie jest — ich zdaniem

— prawdopodobieństwo nawiązania lepszych

stosunków z kimś innym

poziom odniesienia: bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku

porównawczy poziom odniesienia: bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku, w porównaniu z innym, możliwym związkiem

teoria równości: teoria, w której przyjmuje się, że ludzie czują się najszczęśliwsi w związkach, w których zarówno koszty, jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie

miłość braterska: uczucie zaangażowania, bliskości w stosunku do drugiej osoby, któremu nie towarzyszy namiętność ani pobudzenie fizyczne

miłość erotyczna: intensywna tęsknota za drugą osobą, której towarzyszy fizjologiczne pobudzenie. Kiedy wszystko układa się dobrze — druga strona również nas kocha — przeżywamy ogromne spełnienie i ekstazę, a kiedy nie — odczuwamy głęboki smutek i rozpacz

trójczynnikowa koncepcja miłości: koncepcja, zgodnie z którą miłość jest stanem składającym się z trzech podstawowych elementów: uczucia bliskości, namiętności oraz zaangażowania

inwestycyjny model związku C. Rusbult: teoria, w której przyjmuje się, że to, co ludzie wnoszą w dany związek, zależy od satysfakcji, jaką im daje; satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów, a także poziomu odniesienia i porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku wycofają

relacje wymiany: relacje interpersonalne oparte na potrzebie równości (tj. na potrzebie wyrównania stosunku kosztów do zysków)

relacje darowizny: związki, w których ludzie troszczą się przede wszystkim o zaspokojenie potrzeb drugiej osoby

styl przywiązywania się: oczekiwania, jakie ludzie formują co do kontaktów z innymi osobami; oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami

styl przywiązywania się oparty na poczuciu bezpieczeństwa: styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem

i świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą

styl przywiązywania się oparty na unikaniu: styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest tłumienie potrzeby nawiązania intymnych kontaktów z tą osobą, ponieważ realizacja tej potrzeby zakończyła się niepowodzeniem? ludzie, dla których charakterystyczny jest ten styl przywiązywania się, z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi

lękowo-ambiwalentny styl przywiązywania się: styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest niepokój wynikający z niepewności, czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu; rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom lęku

Rozdział 11 Zachowania prospołeczne dlaczego ludzie pomagają innym

zachowanie prospołeczne: każde działanie ukierunkowanena niesienie korzyści innej osobie

socjobiologia: perspektywa, w ramach której zjawiska społeczne tłumaczy się, stosując prawa teorii ewolucji

dobór krewniaczy: koncepcja, zgodnie z którą zachowania jednostki mające na celu ochronę życia spokrewnionych z nią osób są utrwalane poprzez mechanizm naturalnej selekcji

norma wzajemności: założenie, że inni będą nas traktować w ten sam sposób, w jaki my ich traktujemy (np. jeżeli pomożemy jakiemuś człowiekowi, to w przyszłości on pomoże nam)

teoria wymiany społecznej: przekonanie, w którym przyjmuje się, że dwie zasady: zasada maksymalizacji zysków i zasada minimalizacji kosztów najlepiej wyjaśniają społeczne relacje

altruizm: każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści drugiej osobie z pominięciem własnego interesu; często człowiek angażując się w takie działania, ponosi określone koszty

empatia: zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji (np. radości i smutku)

hipoteza empatii-altruizmu D Batson. : przekonanie, zgodnie z którym empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań

osobowość altruistyczna: osobowość, którą charakteryzuje tendencja do udzielania pomocy innym osobom

hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego R Cialdini. : przekonanie, iż ludzie angażują się w pomoc dla innych, aby pozbyć się własnego uczucia smutku i przygnębienia

hipoteza przeładowania urbanistycznego Stanley Milgram : przekonanie, że mieszkańcy miast, broniąc się przed nadmiarem stymulacji, jakich dostarcza im miejskie życie, wykazują tendencję do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi

efekt widza: zależność polegająca na tym, że im więcej jest świadków nagłego wypadku, tym mniejsza istnieje szansa, że którykolwiek z nich podejmie interwencję

kumulacja ignorancji: fenomen polegający na tym, że świadkowie nagiego wypadku wzajemnie obserwując swoją obojętność, interpretują zdarzenie jako niegroźne i nie wymagające interwencji

rozproszenie odpowiedzialności: fenomen polegający na tym, że wraz ze wzrostem liczby przygodnych świadków zmniejsza się poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków

Rozdział 12 Agresja dlaczego ranimy innych ludzi

działanie agresywne: zachowanie, którego celem jest spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody

agresja wroga: akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie

agresja instrumentalna: akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem

eros: instynkt życia, pojęcie występujące w teorii Freudowskiej

tanatos: zgodnie z teorią Freudowską — instynkt śmierci, popęd odpowiedzialny za agresywne skłonności człowieka

teoria hydrauliczna Freud: teoria, zgodnie z którą nie ujawnione emocje ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia ustępujący w chwili, gdy dojdzie do ekspresji stłumionych emocji

teoria frustracji-agresji: teoria, zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnych

deprywacja relatywna: poczucie jednostki (albo grupy społecznej), że posiada mniej niż zasługuje lub umiej niż pozwolono jej oczekiwać lub też mniej niż posiadają ludzie do niej podobni

bodziec wyzwalający agresję: przedmiot kojarzony potocznie z działaniami agresywnymi (np. rewolwer); sama jego obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia aktów agresji

teoria społecznego uczenia się Bandura: teoria, zgodnie z którą uczenie się społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo innych ludzi

katharsis: pojęcie określające zjawisko uwalniania nagromadzonej agresywnej energii poprzez wysiłek fizyczny, obserwację zachowań agresywnych innych ludzi lub dopuszczenie się samemu czynu noszącego znamiona agresji. Takie „wypuszczenie pary" obniża prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości

dehumanizacja: proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich i deprecjonowaniu jej wartości (np. gdy słowo „człowiek" zastępujemy określeniem „żółtek"). Dehumanizacja obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji i sprawia, że raz podjęta agresja ułatwia następne zachowania tego typu i znacznie zwiększa prawdopodobieństwo ich wystąpienia