ZLODOWACENIA

Głównym czynnikiem kształtującym dzisiejszą rzeźbę i budowę powierzchniowych warstw północnej i środkowej Polski był nasuwający się w plejstocenie od północy lądolód. Lądolód Polsce w plejstocenie miały miejsce cztery następujące po sobie zlodowacenia (okresy glacjalne), przedzielone okresami większego ocieplenia (interglacjałami). W okresie glacjału lądolód mógł nieznacznie cofnąć się w związku z czym rozróżnia się stadia zlodowaceń okresy interstadialne. Zlodowacenia w Polsce 1. Zlodowacenie Narwi (950-900 tyś. lat) o nieznanym dokładnie zasięgu- interglacjał podlaski (900-730 tyś. lat), 2. zlodowacenie południowo polskie (krakowskie) (730-600tyś. lat)- interglacjał wielki (600-300tyś. lat) 3. zlodowacenie środkowo polskie; - stadium południowe,- stadium warty,-interglacjał emski(130-150tyś. lat) 4.Zlodowacenie bałtyckie;- faza leszczyńska,- faza poznańska,- faza pomorska, interglacjał holoceński.

Zlodowacenie południowo polskie rozpoczęło sięprzed ok. 730 tyś lat. Osady jego sięgają północnych zboczy Sudetów Sudetów Karpat. Osady tego glacjału zostały silnie zanieczyszczone w czasie długotrwałych procesów erozyjnych erozyjnych denudacyjnych. Denudacyjnych interglacjale wielkim pojawia się roślinność roślinność świat zwierzęcy (mamuty, nosorożce, niedźwiedzie jaskiniowe). Zlodowacenie środkowo polskie zaznacza się pagórkami moren czołowych, jakkolwiek zostały one już znacznie zniszczone. W okresie tego zlodowacenia wyróżnia się dwa stadia: południowe i warty. Zlodowacenie północnopolskie- poszczególne stadia fazy zlodowaceń odznaczają się pasmami moren czołowych, utworami moreny dennej i rozległymi obszarami utworów wodno-lodowcowych wodnolodowcowych rzeczno-lodowcowych.

PRADOLINY

Pradolina lodowcowa utworzone zostały przez rzeki płynące wzdłuż czoła lodowca.W okresie zlodowacenia plejstoceńskiego na terenach Polski i północnej części Niemiec powstał cały system pradolin.Wody spływające z południa i północy topniejącego lodowca łączyły się i razem równolegle do czoła lodowca spływały potężną rzeką ku zachodowi. Pradoliny wypełnione są osadami rzecznymi, warstwowanymi. Przy dnie znajduje się materiał grubszy-rumosz, żwir prze4chudzący kupo wierzchni w pospółki i piaski grube, średnie pokryte często od góry młodymi osadami rzecznymi.

Przed czołami kolejnych postojów lądolodu uformowała się równoleżnikowa sieć pradolin, którymi wody odpływały w kierunku zachodnim. Najstarsza dolina to wrocławsko-magdeburska – stadium warty. Łączy ona odrę z Łabą przez Dolne Łóżyczę i Czarną Elsterę. Za Magdeburgiem przechodzi w dolinę Wezery. Pradolina barycko-głogowska - faza leszczyńska. Zaczyna się nad Baryczą. Pradolina warszawsko-berlińska – faza poznańska. Płynęła niewielka rzeka z pod Wilna do Hamburga. Pradolina toruńsko-eberswalska – faza pomorska łączy się z poprzednią koło Berlina. Najmłodsze pradoliny: Łeby i Redy, Słupi, Radwy i Parsęty, powstałe po regresji lądolodu fazy pomorskiej na Pomorzu. Pradoliny wykorzystywane są przez współczesne rzeki, są warstwami zasobnymi w wodę.

FORMY AKUMULACJI LODOWCOWEJ:

MORENY CZOŁOWE-przedstawiają się jako zespół pagórków uszeregowanych w w ały lub grzbiety ciągnące się łukami równolegle do danego skraju jęzorów lodowcowych. Materiał moreny czołowej składa się z piasku, żwirów, głazów i gliny, chaotycznie pomieszanych i pozbawionych uwarstwienia. Moreny prostopadle ustawione do lodowca. Materiał akumulacji lodowcowej nosi nazwę zwałowego.

MORENY DENNE-powstają z materiału gromadzonego w spodzie lodowca. Materiał pochodzi częściowo z gruzu skalnego, który z powierzchni lodowca dostaje się na jego dno. Materiał ten wskutek dużego ciśnienia lodu i wzajemnego ocierania się ulega zaokrągleniu i ścieraniu, przy czym wytwarzają się duże ilości gliny. Po stopnieniu lodowca materiał transportowany w dnie lodowca zostaje odłożony i pokrywa cały teren na którym się znajdował. Zbudowane są z gliny zwałowej z zawartością rumoszu i głazów skalnych.

MORENA BOCZNA-są to wały które tworzą się wzdłuż jęzora lodowcowego

DRUMLINY-powstają w wyniku niszczenia moreny dennej i bocznej przez ponownie przesuwający się lodowiec. Są to elipsowate, podłużne wzgórza, które są ułożone równolegle do ruchu lodowca. Zbudowane z gliny zwałowej lub zew żwirów i muchomorów muchomorów piasków pokrytych płaszczem gliny.

OZY-powstają w wyniku akumulacji pisaku i żwiru nie muchomoru przez strumienie płynące pod lodowcem są to doliny o stromych zboczach prostopadłe do moren a równoległe do ruchu lodowca.

SANDRY-utworzone z piasków. Pisaki wyniesine są przez strumień strumień lodowca, mają formę stożkową, jeż Eli się połączą tworzą tak zwane pola sandrowe. Miąższość tych osadów fluwioglacjalnych zmniejsza się w miarę oddalania od moren czołowych