Anaksagoras. Teoria materii sprowadza się do dwóch tez:

1) We wszystkim zawiera się część (porcja) wszystkiego - wszystko zawiera się we wszystkim.

2) Istnieją homoiomeria - czyli substancje jednorodne (substancje, które nie są mieszaninami).

Przyjmując pierwszą, nie sposób przyjąć drugą, i vice versa.

Istota umysłu - nous polega na tym, że jest zupełnie różny od całej reszty, właśnie w tym, że nie jest mieszaniną i dlatego pełni funkcję kierującą.

Słowo "homoiomera" najpewniej pochodzi od Arystotelesa. Pisze on o czterech stopniach zróżnicowania organicznego: ??, organy niehomoiomerczne (np. żadna z dwóch część oka nie będzie okiem), organy homoiomeryczne (czyli takie, które nie tracą tożsamości przy podziale - np. kość), a w końcu forma i materia (czyli najprostsze elementy).

1 teoria: Rzeczy są w swej istocie jednorodne, ale każda rzecz ma nieskończoną ilość cech. Mówiąc, że wszystko jest mieszane ze wszystkim, to ma na myśli właśnie to. Homoiomeria byłyby rzeczami analizowanymi niezależnie od tych cech. Minus tej interpretacji jest taki, że Anaksagoras nic o cechach nie mówił.

2 teoria: Anaksag pisze o zarodkach - miała to być pierwsza próba biologicznego opisu rzeczywistości: wszystko powstaje z zarodków. Świat byłby jednorodny dlatego, że jest zbiorem zarodków lub jednym zarodkiem. To, co powstaje później z zarodka, jest już zróżnicowane - różnice mają charakter proporcjonalny. W każdym zarodku jest zawarta proporcja pewnych cech, która sprawia, że wyrastają z nich cechy zróżnicowane. Odróżnia się tu od procesów przyrody np. krzesła, które są artefaktami, dziełami sztuki.

DEMOKRYT

Uczeń Leukiposa - o którym niewiele wiadomo. Zachodzi wobec tego ewentualność, że Demokryt głosił tak naprawdę słowa Leukiposa.

Niektórzy mówią, że był filozofem niedocenianym w przeszłości. Jest interpretacja, że jego dzieła zostały celowo zniszczone, a on sam był celowo ignorowany - "zamilczano go na śmierć". Miałaby to zrobić "konspiracja Sokratejsko-Platońsko-Arystotelesowska". Stąd te przypuszczenia, że niewiele zachowało się jego dzieł.

Pracę doktorską o nim i o Epikurze napisał Karl Marx. Marx i Engels twierdzili, że cała historia filozofii to: albo idealizm albo realizm. O taki podział opiera się książka K. Ajdukiewicza - "Zagadnienia i kierunki filozofii". Prof. Legutko zdecydowanie dystansuje się od takiej formy interpretacji filozofii.

Demokryt był generałem starogreckiego obozu materialistów, którego dzieła zniszczyło komando idealistów.

Demokryt zastanawiał się, jak działa świat, który jest wieczny i odwieczny. Zaproponował atomizm. To, co istnieje: to atomy i próżnia. Atomy to niepodzielne, jednorodne, odwieczne byty. Jest ich nieskończenie wiele. Niektórzy mówią, że próżnia, to jest Parmenidesowskie to, co nie jest. W każdym razie jest to przestrzeń, w której się atomy poruszają.

Różnorodność świata tłumaczy Demokryt różnością atomów i różnością ich uporządkowań. Arystoteles pisze, Demokryt i Leukipos twierdzili, że są 3 różnice w elementach: kształt, porządek i położenie.

Atomy łączyłyby się za pomocą wypustek, wydrążeń czy haczyków. Co jest ważne, to to, że każdy układ atomów jest nietrwały. Atomy są w ciągłym ruchu, zatem wszystko, co istnieje w świecie, jest nietrwałe - trwałe są wyłącznie atomy. Żadne dwa przedmioty nie są identyczne, nawet jeśli się takie wydają, ponieważ nie ma identycznych atomów. Demokryt pisze, że w świecie istnieje konieczność, która sprawia, że wszelkie przedmioty muszą prędzej czy poźniej ulec dezintegracji.

Świat jest tylko materialny i jest nieskończony. Wg Demokryta powstawanie światów jest zawsze przypadkowe. Nie da się przewidzieć, co wyniknie z ruchu wirowego. Świat który powstał, działa jednak w sposób regularny. Nie ma gwarancji, że ruch wirowy wygeneruje taki świat a nie inny. Nie ma też nikogo, kto mógłby chcieć, żeby taki a nie inny świat został wygenerowany - nie ma nous, nie ma architekta.

Poznanie - z przedmiotów emanują ich podobizny, atomowe duchy, widma: rozrzedzone, niewidzialne, które stykają się z konfiguracją atomów, którą jest podmiot poznający - czyli przez dotyk. Pogląd ten Arystoteles uznaje za absurdalny.

Poznanie zmysłowe (gnomo?) to poznanie konwencjonalne - nigdy nie jest akuratne, bo zanim podobizny dotrą do podmiotu, uderzają o inne atomy i ulegają zniekształceniu.

Poznanie intelektualne - mamy duszę, która istnieje też przez atomy, ale te lepsze; lepsze, czyli kuliste. Jakie jest wyjaśnienie wiedzy intelektualnej - nie wiemy.

W swojej redukcjonistycznej teorii Demokryt zdaje się wprowadzać przez duszę coś więcej. Podobnie przez bogów: którzy także są złożeni z atomów oraz śmiertelni. Nie bardzo wiadomo, jaka miałaby być ich rola - na pewno nie odpowiadają za procesy przyrodnicze. Bogowie mieliby podsuwać obrazy w snach, ale po co? Tego już nie tłumaczy.

[Potoczne znaczenie słowa apeiron było: ogromne. Dopiero w języku filozofów zaczęło oznaczać nieskończoność]

[atoma megethe - wielkości niepodzielne (u Pitagorejczyków). Przez to mogli być interpretowani jako atomiści]