MIGRACJE

Migracja - wędrówka ludności mająca na celu zmianę miejsca pobytu. Przemieszczanie się ludności jest całkowicie naturalnym zjawiskiem i występowało we wszystkich czasach. Emigracja odbywa się głównie z krajów o niższym poziomie życia do krajów o tym poziomie wyższym. Jednak nie tylko. Obserwujemy również migracje ludzi wyjeżdżający ze swoich krajów z przyczyn politycznych, religijnych czy etnicznych. Pod koniec lat 80-tych liczba ludzi mieszkających poza swoją ojczyzną wynosiła 80-100 mln. Dzisiaj jest ona znacznie większa ze względu na to, że z początkiem lat 90-tych powstało wiele nowych państw, szczególnie w dawnym bloku socjalistycznym. Wcześniej były to migracje pomiędzy obszarami jednego państwa. Teraz są to migracje międzynarodowe. W Polsce w efekcie transformacji ustrojowej przyjęto zasadę swobodnego przepływu osób, tzn. zniesiono ograniczenia administracyjne, utrudniające lub uniemożliwiające obywatelom polskim swobodne wyjazdy za granicę, a cudzoziemcom – przyjazd do Polski.
Po roku 1990 uznano Polskę za kraj bezpieczny w związku z czym zaprzestano przyznawać osobom opuszczającym nasz kraj status azylanta.

Podział migracji

• zasięg:

- migracje wewnętrzne - przemieszczanie się ludności w granicach danej jednostki administracyjnej (miasto, gmina, województwo, etc.) lub politycznej (państwo);
- migracje zewnętrzne - przemieszczanie się ludności z jednej jednostki administracyjnej lub politycznej do innej;

• czas trwania:

- czasowe, w tym sezonowe i wahadłowe;
- trwałe;

• cel:

- turystyka;
- lecznictwo;
- pielgrzymki;
- zarobki;
- nauka;
- małżeństwo;
- uchodźctwo;
- ekonomiczny (otrzymanie ziemi, pracy, mieszkania);

- służbowy;

• formy migracji:

- emigracja – wyjazd;
- imigracja – przyjazd;
- reemigracja - powrót z emigracji czasowej;
- uchodźstwo – ucieczka;
- ewakuacja - zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego – zagrożenia;
- repatriacja - powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo;
- przesiedlenie (transfer) - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy;
- deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice;

Mobilność ludności

Mobilność ludności, czyli skłonność do zmiany miejsca zamieszkania wykazuje znaczne różnice. Do najwyższych należy mobilność ludności w Stanach Zjednoczonych, niższa jest w Europie Zachodniej, a bardzo niska w Polsce. Duża mobilność ludności przyczynia się do zmniejszenia różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy regionami. Jest też bardzo korzystna z ekonomicznego punktu widzenia i przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia o wyraźnej strukturze regionalnej.

Czynniki wpływające na migracje:

• zróżnicowanie atrakcyjności przestrzeni

• zróżnicowanie dochodów, warunków życia – w tym szczególna rola nowych inwestycji w przemyśle – przykład: Warszawa, Poznań i Kraków a Ściana Wschodnia w Polsce,

• zasoby mieszkaniowe,

• polityka państwa – prawo meldunkowe - azyl lub wiza w celu: zagospodarowania terenów cennych strategicznie (tereny sporne w Izraelu), zagospodarowania pustkowi demograficznych (południowa Amazonia), zagospodarowania terenów o cennych zasobach naturalnych - np. przymusowe przesiedlenia z Rosji do Kazachstanu w celu zagospodarowania zasobów węgla i miedzi,

• zróżnicowanie przestrzenne zasobów pracy (ludzkich),

• korzystna faza cyklu koniunkturalnego - dynamiczny wzrost gospodarczy(tworzenie miejsc pracy, poprawa infrastruktury, wzrost płac).

Przy analizie zjawiska migracji bierze się pod uwagę dwie grupy czynników wpływających na nie:

• czynniki wypychające - wywołują chęć opuszczenia danego miejsca, np. bezrobocie czy coraz bardziej pogarszające się warunki życiowe;

• czynniki przyciągające - dają jakąś alternatywę i skłaniają do przyjazdu do danego miejsca np. możliwość zatrudnienia czy podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych w kraju imigracji;

Migracja natrafia jednak na pewne przeszkody, które stanowią główne przyczyny małej mobilności ludności. Należą do nich:

• bariery polityczne - prawdopodobnie główna przyczyna niskiej mobilności ludności w skali świata;

• bariery językowe - jedna z głównych przyczyn niskiego poziomu migracji międzynarodowej w Unii Europejskiej i na innych obszarach bez barier politycznych;

• bariery kulturowe;

• bariery infrastrukturalne - np. słaby rozwój mieszkalnictwa (ważne w Polsce);

Migracja jako zjawisko przestrzenne

• W migracjach na małe odległości dominują kobiety,

• W migracjach na duże odległości dominują mężczyźni.

• Przeważa migracja ze wsi do miast.

• Sukcesja: migracja początkowo ze strefy podmiejskiej do centrum, potem z dalej położonych terenów do strefy podmiejskiej.

• Migracja rozchodzi się wzdłuż szlaków transportowych.

• Duże miasta mają większy zasięg oddziaływania niż małe miasta, wielkość zasięgu zależy od kosztów pokonywania odległości - obecnie maleje zakres dojazdów do pracy.

• Natężenie migracji rośnie proporcjonalnie do liczby mieszkańców, a odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu iloczynu odległości jednostek osadniczych, pomiędzy którymi zachodzi migracja.

 

Selektywność migracji

• Wiek - ruchliwość jest większa w przypadku grup wiekowych 18-35 lat oraz 0-4 lata.

• Stan cywilny – najczęściej migrują osoby wolne.

• Miejsce zamieszkania - częściej migrują osoby ze wsi.

• Płeć - bardziej ruchliwe są kobiety.

• Cechy osobowe - przedsiębiorczość, ryzykanckie skłonności, energiczność, dobre zdrowie, przynależność do narodu wędrującego - Cyganie, Nomadowie.
   

Modele migracji

Istnieją różne modele migracji. Po 1945 roku zostały wyróżnione cztery najważniejsze:

• Klasyczny model migracji - pomimo pewnych limitów ilościowych, migrantów generalnie zachęca się do przyjazdu, gwarantuje się im obywatelstwo. Ta kategoria dotyczy tak zwanych "narodów imigrantów", a więc USA, Kanady, Australii.

• Kolonialny model migracji - dotyczy dawnych imperiów kolonialnych, głównie Wielkiej Brytanii i Francji. Zakłada on faworyzowanie imigrantów z dawnych kolonii kosztem tych z innych krajów.

• Model gastarbeiterów - zakłada politykę przyjmowania imigrantów jako pracowników na określony czas, bez udzielania im obywatelstwa (nawet pomimo długotrwałego pobytu w kraju). Przykładem są tu Niemcy, Szwajcaria i Belgia.

• Imigracja nielegalna - samowolne przekraczanie granicy bądź też pozostawanie w kraju przyjazdu po upływie terminu np. wizy turystycznej. Nielegalni imigranci automatycznie stają się marginesem społecznym.

Skutki migracji na przykładzie Polski

• Wpływ na przyrost naturalny i strukturę demograficzną (niedobór kobiet w Polsce północno-wschodniej, odmłodzone i dojrzałe społeczeństwa w regionach Polski);

• Pośredni wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej ;

• Odpływ ludności wywołuje spadek realnego popytu – przykład Ściany Wschodniej – wymieranie ludności, ubożenie, narastanie ryzyka inwestycyjnego;

• Wpływ na rynek pracy i bezrobocie w Polsce – utajone (przeludnienie agrarne) i jawne (tereny północne Polski);

• Oddziaływanie na strukturę społeczną (przykład Zambrowa, Nowej Huty – podziały społeczne, elity, partykularyzm);

Nowe tendencje w migracji

Wyróżniono cztery tendencje, które będą kształtowały wzory migracji w najbliższym czasie:

• Nasilenie - migracje będą liczniejsze niż kiedykolwiek przedtem

• Zróżnicowanie - brak możliwości określenia konkretnych fal migracji (np. emigracja zarobkowa), imigranci będą należeć do bardzo różnych grup społecznych i etnicznych

• Globalizacja - migracje stopniowo obejmą cały świat, wiele krajów będzie źródłem i celem migrantów

• Feminizacja - większość migrantów będą stanowiły kobiety.

Ciekawostki

Migracje łańcuchowe

Ciekawym zjawiskiem są tzw. migracje łańcuchowe. Okazuje się, że migranci z danego państwa, regionu czy miejscowości mają tendencję do skupiania się w tych samych miejscach w krajach docelowych migracji. Wynika to z dostępu do informacji wśród migrantów oraz potrzeby zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa poprzez życie w jednej wspólnocie.

Nowa migracja

Pod pojęciem "nowej migracji" kryje się zmiana wzorców migracji w Europie, która jest wynikiem zakończenia zimnej wojny, zakończenia konfliktów na terenie byłej Jugosławii i pogłębiania integracji europejskiej.