1. Rak płuca i opłucnej:

   1. Etiologia i epidemiologia:

      1. Rak płaskonabłonkowy 40 – 60%

      2. Gruczolakorak 10 – 20%

      3. Niezróżnicowany 50 – 60%

      4. Przerzuty drogą naczyń chłonnych do węzłów chłonnych i krwionośną do kości, mózgu, wątroby, nerek, nadnerczy, tarczycy

      5. Doubling time – czas podwojenia średnicy pierwotnego guza wynosi 3 do 6 miesięcy

      6. Wśród palących zapadalność 10 – 20x większa, poza tym: przemysłowe zapylenie atmosfery, praca w pyle, przy azbeście, uranie, chromie, niklu; zapalne zmiany włókniste płuc (pogruźlicze)

      7. Zapadalność wzrasta po 45 r.ż., szczyt 60 – 70 lat

   2. Objawy:

      1. W późnym (ok. 20 miesięcy) okresie choroby

      2. Kolejno: kaszel, nawrotowe zapalenie płuc, ból w klatce piersiowej, osłabienie, krwioplucie, chudniecie, duszność, palce pałeczkowate

      3. Okresy:

         1. Okres 0: w RTG brak zmian, dodatnia cytologia plwociny, guz nie nacieka ostrogi tchawicy

         2. Okres 1: cień okrągły, dobrze ograniczony, średnica < 3 cm, bez rozprzestrzeniania, bez naciekania

         3. Okres 2: cień okrągły, śr większa

         4. Okres 3: zmiana guzowata, nie powoduje wysięku opłucnowego i nacieczenia śródpiersia

         5. Okres 4: nowotworowe zmiany śródpiersia i w węzłach nadobojczykowych, brak przerzutów odległych

         6. Okres 5: przerzuty odległe

   3. Prewencja: Okresowe RTG klatki piersiowej i cytologia plwociny u osób narażonych, niepalenie

   4. Diagnostyka:

      1. RTG: rozpoznanie zmiany o średnicy > 1cm

      2. Cytologia plwociny: 5-krotne, wykrywa w 70 – 85%

      3. Histologia wycinka guza

   5. Rozpoznanie różnicowe: Zapalenie, ropień, gruźlica, grzybica, ziarnica złośliwa, zawał i niedodma płuc

   6. Rozpoznanie: Na podstawie cytologii lub histologii

   7. Leczenie:

      1. Chirurgiczne

      2. Chemio- i radioterapia

   8. Rokowanie:

      1. Złe: 1/3 wykrywanych przypadków może być poddana operacji, przeżycie 5 lat od operacji 20 – 50% przypadków, w nieleczonym od pojawienia się cienia do zgonu 3 lata.

2. Rak przełyku:

   1. Etiologia i epidemiologia:

      1. Płasko komórkowe albo gruczolakoraki

      2. Najczęściej po 50 r.ż, częściej u mężczyzn

      3. Sprzyjające palenie tytoniu

   2. Objawy:

      1. We wczesnym stadium bezobjawowe

      2. Większe zmiany: dysfagia, ból przy jedzeniu, spadek wagi

      3. Wczesne przerzuty do wątroby, płuc, kości

   3. Diagnostyka: RTG, endoskopia. Biopsja, cytologia materiału

   4. Rozpoznanie różnicowe: Podejrzewa się przy każdej nie wyjaśnionej dysfagii i zwężeniu przełyku

   5. Leczenie:

      1. Zabieg operacyjny

      2. Leczenie zachowawcze – paliatywne: wysokoenergetyczne pokarmy papkowate, później płynne

3. Rak żołądka:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. karcynogenne: wędzone ryby i mięso, sadza, aflatoksyny

      2. zanik błony sluzowej żołądka

      3. w Polsce ok. 20% zachorowań na nowotwory złośliwe

      4. lokalizacja najczęściej w okolicy odźwiernika, trzonie, wpustu

      5. podział: gruczolakorak, rak rdzenia sty, rak włóknisty; jelitowy (38%) i rozlany (58%)

   2. objawy:

      1. krwotok, ból, wyniszczenie, gorączka, wymioty – późno

      2. pobolewanie w dołku podsercowym, mdłości, odbijania, zgaga – wcześnie

      3. utrata apetytu, wstręt do mięsa, ubytek wagi

   3. diagnostyka:

      1. wstępna hipoteza + badania dodatkowe

      2. RTG: zmiany zaawansowane – guzy, wrzód rakowy

      3. Endoskopia:

         1. Zmiana guzowata

         2. Wrzód ograniczony wyniosłym brzegiem

         3. Wrzód wcale lub częściowo otoczony wałkowatym brzegiem, naciekający

         4. Płaski rak włóknisty

      4. Endoskopia:

         1. Wyniosły (guzkowaty)

         2. Płaski

         3. Zapadnięty (nisza)

   4. Leczenie:

      1. Radio- i farmakoterapia nie dają efektów

      2. Operacyjne – resekcja żołądka

4. Rak jelita grubego:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. Największa częstotliwość po 60 r.ż

      2. Głównie w odbytnicy i esicy

      3. Gluczorakorak, rak płasko komórkowy (odbyt), karcynoid (czynność hormonalna; wyrostek robaczkowy, odbyt)

      4. Często obecność antygenu rakowo – embrionalnego (CEA) we krwi

   2. Objawy:

      1. Zależą od umiejscowienia, dystalne: uczucie parcia na stolec, częste wypróżnienia ze śluzem i krwią

      2. Utrata wagi, gorączka, niedokrwistość, ból może promieniować do krzyża

      3. Później: obfite krwotoki, objawy niedrożności

      4. Duży guz wyczuwalny przy badaniu palpacyjnym

   3. Diagnostyka: Endoskopia z pobraniem wycinka, RTG, wlew doodbytniczy z podwójnym kontrastem

   4. Leczenie: Operacyjne, uzupełniające

5. Rak piersi:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. Najczęstszy nowotwór złośliwy kobiet, najbardziej rozpowszechniony na świecie

      2. W większości przypadków etiologia nie możliwa do ustalenia

      3. Duży wpływ czynników środowiskowych, 10% podłoże dziedziczne, wiek >50, przebyty rak sutka 4x większe ryzyko

      4. Kobiety z mutacjami genów supresorowych BRCA1 i BRCA2 70% ryzyko zachorowania na raka sutka

      5. Ekspozycja na promieniowanie jonizujące, wczesna menarche, późna menopauza, nieródki, alkohol, insektydy, dieta bogata w tłuszcze, otyłość, doustne środki antykoncepcyjne

   2. Diagnostyka:

      1. Badanie przedmiotowe/podmiotowe

      2. Mammografia: czułośc 80% po 40 r.ż., przed < 50%

      3. USG

      4. Badanie mikroskopowe

   3. Rozpoznanie: biopsja

   4. Leczenie:

      1. Wycięcie guza z marginesem tkanek, mastektomia: całkowita, z oszczędzeniem skóry (od razu rekonstrukcja), zmodyfikowana (usunięcie węzłów chłonnych wraz z gruczołem piersiowym)

      2. Radioterapia: wczesne etapy

      3. Chemioterapia, hormonoterapia

   5. Prewencja:

      1. Kobiety w wieku 20 – 40 -> samobadanie co miesiąc, lekarskie co 36 miesięcy

      2. 40 – 49 lat -> samobadanie co miesiąc, lekarskie co 12

      3. >50 -> - II -

6. Opieka paliatywna:

   1. Definicja (WHO): postępowanie mająca na celu poprawę jakości życia chorych i ich rodzin, stających wobec problemów związanych z chorobą ograniczającą życie; poprzez zapobieganie i łagodzenie cierpienia dzięki wczesnemu wykrywaniu, ocenie, i leczeniu bólu i innych objawów fizycznych oraz problemów psycho – socjalnych i duchowych.

   2. Zadania (WHO, 2002):

      1. Zapewnienie leczenia bólu i innych objawów

      2. Integracja psychologicznych i duchowych aspektów opieki nad chorym

      3. Wsparcie dla pacjenta(pacjent ustala cele i priorytety)i rodziny (choroba i żałoba)

      4. Poprawa jakości życia

7. AIDS:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. Końcowe stadium zarażenia HIV, zespół nabytego niedoboru odporności

      2. Zakażenie przez krew, wydzieliny – stosunek, matka – dziecko

      3. Fazy zarażenia:

         1. Ostry zespół retrowirusowy

         2. Faza utajenia

         3. Faza nabytego spadku odporności

   2. Objawy:

      1. Encefalopatia HIV, aseptyczne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, neuropatia obwodowa

      2. Nudności, wymioty, zakazenia jamy ustnej, zapalenia przełyku, biegunka, choroby wątroby

      3. Mięsak kaposiego, liszaje wywołane mięsakiem

      4. Zakazenia oportunistyczne: gruźlica, nawracające bakteryjne zapalenie płuc, rak szyjki macicy, chłoniak pierwotny mózgu, gruźlica, kandydoza przełyku, salmonelloza

   3. Diagnostyka: Test Helisa

   4. Leczenie: Intensywna terapia antyretrowirusowa HAART

8. Świnka:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. Głównie dzieci, przebieg łagodny

      2. Rzadko u dorosłych, przebieg ciężki, u mężczyzn może dojść do zapalenia jąder i bezpłodności

      3. Najczęściej jesień – zima, okres inkubacji 2 – 4 tygodnie

      4. Zakażenie drogą kropelkową lub przez kontakt ze śliną

   2. Objawy:

      1. Na początku: gorączka, ból głowy, złe samopoczucie, problemy z przełykaniem i otwieraniem ust

      2. Później: bolesne nabrzmienie ślinianek, wzrost gorączki

   3. Leczenie Objawowe: leki przeciwbólowe, ciepłe wilgotne okłady, duża ilość płynów, pielęgnacja jamy ustnej

   4. Prewencja: Szczepienia (gł.w wieku 2 lat)

9. Różyczka:

   1. Etiologia, epidemiologia:

      1. Choroba wieku dziecięcego (gł.szkolnego), zwykle łagodny przebieg

      2. Zakaźność niewielka, 4ty dzień przed wysypką do 2go tygodnia od jej wystąpienia

      3. Zakażenie drogą kropelkową lub przez kontakt z materiałem zakaźnym

      4. Okres wylęgania 2 – 3 tygodnie

      5. Nabyta i wrodzona

   2. Objawy:

      1. Połowa zakażeń bezobjawowa

      2. Przebieg z wysypką: bóle mięśni, głowy, zapalenie spojówek, powiększenie węzłów chłonnych, temperatura umiarkowanie podwyższona

      3. Wysypka średnioplamista, bladoróżowa, najpierw na czole i twarzy, później na tułowiu i kończynach; utrzymuje się ok. 3 dni

      4. Wrodzona – zespół wad wrodzonych wywołanych wewnątrzmacicznym zakażeniem płodu; powikłania: embriopatia różyczkowa (ryzyko największe w pierwszym trymestrze) – uszkodzenia oczu (retinopatia – uszkodzenie siatkówki), uszu (głuchota), serca, mózgu (opóźnienia rozwoju, zaburzenia wzrostu)

   3. Rozpoznanie: Przeciwciała przeciwróżyczkowe IgM

   4. Leczenie – brak leczenia przyczynowego

   5. Prewencja: szczepienia kombinowane (odra + różyczka + świnka) w 15 miesiącu życia; w Polsce szczepienie 13 – letnich dziewczynek

10. Zapalenie płuc:

    1. Bakteryjne

    2. Wirusowe,

    3. Ornitozy

    4. Mikoplazmatyczne

    5. Riketsjowe – gorączka Q

    6. Grzybicze

    7. Pierwotniakowe

    8. Alergiczne

    1. Bakteryjne:

       1. Etiologia i epidemiologia:

          1. Zapalenie szpitalne i pozaszpitalne, dwoinka zapalenia płuc, gronkowiec złocisty, paciorkowce, promieniowce, Klebsiella, pałeczka ropy błękitnej, Haemophilus influenzae, Proteus, Escherichia,Legionella

       2. Objawy: Kaszel, duszność, wykrztuszanie ropnej plwociny, gorączka, dreszcze, bóle w klatce piersiowej

       3. Diagnostyka:

          1. Osłuchiwanie – drobnobańkowe rzężenia, dźwięczne trzeszczenia, szmer oskrzelowy

          2. RTG

          3. Badania laboratoryjne – wzrost liczby krwinek białych obojętnochłonnych

          4. Posiew plwociny

       4. Przebieg:

          1. Dwoinkowe – odczyn opłucnowy, nagły początek, wysoka gorączka, dreszcze, ból opłucnowy

          2. Gronkowcowe – częste u dzieci i osób z upośledzoną odpornością, przebieg ostry, w RTG nacieki, po ich rozpadzie ropnie; często powstaje ropniak opłucnej

          3. Paciorkowcowe – przebieg dość ostry, powikłania: ropniak opłucnej, ropień płuc

          4. Klebsiella: podobne do pneumokokowego, ropnie górnych płatów płuc

          5. Pałeczka ropy błękitnej – wewnątrzszpitalne, narażeni chorzy z tracheostomią, łatwe tworzenie ropni i ropniaków

          6. Flora beztlenowa – po zaaspirowaniu zawartości jamy ustnej, osoby nieprzytomne, ropnie i ropniaki

       5. Rozpoznanie:

          1. Objawy podmiotowe: gorączka, kaszel, dreszcze

          2. Objawy przedmiotowe: rzężenia, trzeszczenia, szmer oskrzelowy, przytłumienie odgłosu opukowego, wzmożenie drżenia piersiowego

          3. RTG

          4. Wzrost leukocytozy, przyspieszone OB.

       6. Rozpoznanie różnicowe:

          1. Maskowanie nowotworu, ciała obcego

          2. Inne grupy zapaleń płuc

          3. Gruźlica

       7. Leczenie:

          1. Start przed wynikami posiewu

          2. Monitorowanie – po 48 h leczenia nadal gorączka -> zmiana antybiotyku/rozszerzenie spektrum

          3. Antybiotyki o szerokim spektrum w wysokich lub średnich dawkach, rutynowo najpierw ampicylina

          4. Antybiotyki jeszcze przez 7 – 10 dni po ustapieniu gorączki

       8. Prewencja:

          1. Szpital: dokładna dezynfekcja, właściwa fizjoterapia oddechowa u chorych,

          2. Szczepionka pneumokokowi, czas trwałości 5 lat

    2. Wirusowe:

       1. Etiologia, patogeneza:

          1. Rzadko, poniżej 10% zapaleń płuc

          2. wirus grypy A, B; wirusy para grypy 1, 2, 3; RS, różyczki, odry, ospy wietrznej

          3. okres wylęgania 1 – 5 dni

       2. objawy:

          1. faza – wysoki wzrost temperatury, ogólne rozbicie

          2. faza – suchy kaszel, duszność, bóle w klatce piersiowej, objawy obwodowej niewydolności krążenia

       3. diagnostyka:

          1. RTG – nacieki, cienie

          2. Brak przyspieszonego OB i leukocytozy

          3. Wzgledna leukopenia i bezwzględna limfopenia, od 7go dnia choroby u 50% chorych obecnośc zimnych aglutynin w surowicy

       4. Różnicowanie: Zwykłe zakażenie grypowe, inne zapalenia płuc

       5. Leczenie:

          1. Objawowe

          2. Antybiotyki, leki wykrztuśne

          3. Tlenoterapia, leki nasercowe

       6. Prewencja:

          1. Izolowanie chorych

          2. W grupach narażonych na zakażenie A – 2 grypy podawanie amantadyny

          3. Szczepionki przeciwko grypie

    3. Mikoplazmatyczne:

       1. Etiologia, patogeneza:

          1. Mycoplasma pneumoniae

          2. 20 – 40% wszystkich zapaleń

          3. Głównie osoby młode

       2. Objawy:

          1. Okres wylęgania 2 – 3 tygodnie, objawy niecharakterystyczne

          2. zapalenie górnych dróg oddechowych, bóle mięśni, suchy kaszel, ogólne osłabienie, naciek w płucu

          3. Ustępuje po 3 – 4 tygodniach

       3. Diagnostyka:

          1. RTG: nacieki

          2. OB. Nieznacznie przyspieszone, IgM

          3. Posiew plwociny (wzrost kolonii po 2 – 3 tygodniach)

          4. Badania serologiczne

       4. Rozpoznanie po 3 – 4 tygodniach (ex post)

       5. Różnicowanie: Zakażenie grypowe, inne postacie zapalenia płuc

       6. Leczenie: antybiotyki

       7. Prewencja: szczepienia

    4. Riketsjowe – gorączka Q:

       1. Etiologia, patogeneza:

          1. Odzwierzęca, zapalenie płuc o atypowym przebiegu

          2. Okres wylęgania 2 tygodnie

          3. Zakażenie drogą wziewną przez kontakt z odchodami porodowymi, moczem, mlekiem bydlęcym

       2. Objawy: Wysoka gorączka, silne bóle głowy, bóle mięśniowe, kaszel

       3. Diagnostyka:

          1. RTG: miękkie nacieki

          2. Przyspieszone OB z prawidłową leukocytozą

          3. Posiew, odczyn wiązania dopełniacza

       4. Różnicowanie: dur brzuszny, leptospirozy, grypa, inne zapalenia płuc

       5. Leczenie: tetracykliny

       6. Prewencja: szczepienia

    5. Grzybicze

11. Klasyfikacja i ocena natężenia bólu:

    1. Kryteria podziału bólu:

       1. Czas:

          1. Ostry – do 3 miesięcy

          2. Przewlekły – dłużej

       2. Miejsce:

          1. Nocyceptywny/receptorowy – powstaje w wyniku podrażnienia zakończeń nerwowych

             1. Fizjologiczny – podrażnienie bez uszkodzenia tkanek

          2. Nienocyceptywny/niereceptorowy:

             1. Patologiczny – uszkodzenie obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego lub zmniejszenie wrażliwości receptorów bólowych

             2. Zapalny – obniżenie progu pobudliwości receptorów, związanego z procesem zapalnym

             3. Neuropatyczny – obniżenie progu pobudliwości receptorów bólowych lub uszkodzenie obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego

             4. Psychogenny – bez uszkodzenia tkanek, ale odnoszący się do takiego uszkodzenia

          3. Miejsce postrzegania:

             1. Zlokalizowany – ograniczony, dający się dobrze umiejscowić

             2. Rzutowany – odczuwany w innym miejscu niż miejsce powstania

             3. Uogólniony – wszechogarniający, wiele miejsc, zmiany psychiczne

    2. ocena natężenia:

       1. skala słowna VRS – słowna ocena bólu, skala porządkowa zawierająca cyfry z przypisanymi określeniami stopnia natężenia bólu; trudności interpretacyjne

       2. numeryczna NRS – ocena na skali liczbowej (np. 0 – 10, gdzie 0 – „brak bólu”, 10 – „ból nie do zniesienia”), zrozumiała dla pacjentów i łatwa w zastosowaniu

       3. wzrokowo – analogowa VAS – chory zaznacza stopień natężenia bólu na linii długości 10 cm, nie używana przy pacjentach < 5 rż, w wieku podeszłym, niewidomych

       4. obrazkowa – stopień nasilenia przedstawiony za pomocą wyrazu twarzy, używana dla dzieci, pacjentów w wieku podeszłym z deficytami poznawczymi, niepiśmiennych, dyslektyków, nieznających języka

12. półpasiec:

    1. etiologia, itp.:

       1. choroba zakaźna wywoływana przez wirusa ospy wietrznej, który po przebyciu w dzieciństwie ospy i zagojeniu zmian skórnych przedostaje się do zwoju rdzeniowego (DRG), gdzie może przebywac przez wiele lat

       2. uaktywnia się w sytuacjach obniżonej odporności: nowotwory, chemioterapia, podeszły wiek

       3. ok. 4/1000 osób na rok

       4. zmiany zapalne, krwotoczne, martwicze w zwojach rdzeniowych i rogach tylnych rdzenia kręgowego; w nerwach demielinizacja, zwłóknienie, komórkowy odczyn zapalny

    2. objawy:

       1. ostry ból o stałym natężeniu

       2. pęcherzykowe wykwity skórne, gojące się w ciągu 3 – 5 tygodni

       3. rzadko: gorączka, sztywność karku, bóle głowy, nudności, powiększenie węzłów chłonnych

    3. profilaktyka: szczepienie

    4. leczenie:

       1. przeciwwirusowe, zapobieganie wtórnym zakażeniom bakteryjnym – antybiotyki

       2. miejscowe – maści, puder, jałowe kompresy

       3. przeciwbólowe: NLPZ, paracetamol, gdy b.silny: opioidy; blokady w celu zapobieżeniu neuralgii i przy b.silnym bólu, lidokaina dożylnie

       4. przeciwdepresyjne – zapobieganie neuralgii

13. bóle głowy:

    1. migrena:

       1. choroba przewlekła z epizodycznymi napadami, uwarunkowana rodzinnie

       2. z aurą: migocące mroczki i zygzaki, przepowiadające atak, większośc bez aury

       3. kryteria diagnostyczne:

          1. przynajmniej 5 napadów

          2. napad trwający 4 – 72 h

          3. co najmniej 2 z nastepujących cech bólu głowy:

             1. jednostronny

             2. pulsujący

             3. nasilenie od średniego do ciężkiego

             4. narastanie przy rutynowej aktywności fizycznej

          4. podczas bólów co najmniej jeden z objawów towarzyszących:

             1. nudności/wymioty

             2. fotofobia, fonofobia

          5. brak innego wyjaśnienia objawów

       4. czynniki prowokujące napad:

          1. stres i odprężenie po stresie

          2. zmiany hormonalne (miesiączka)

          3. pokarmy (czekolada, nabiał, kakao, alkohol, tłuste potrawy)

          4. post

          5. sen (zbyt długi/krótki)

          6. zmęczenie, nadmierny wysiłek fizyczny

          7. leki (nitraty, estrogeny, nifedypina)

          8. gwałtowane zmiany pogody

          9. duze wysokości

          10. jasne światło, hałas

          11. jazda samochodem, pociagiem

       5. leczenie:

          1. łagodne i umiarkowane napady NLPZ, ciężkie i średniociężkie tryptany

          2. stan migrenowy (długotrwała migrena, prowadząca do wyczerpania) – hospitalizacja

       6. profilaktyka: przy napadach48 – 72 h, 3x w miesiącu i częściej: farmakoterapia i psychoterapia

    2. napięciowy ból głowy:

       1. różnicowanie z migreną

       2. charakter opasujący, gniotący; umiarkowane natężenie, większa część dnia

       3. kryteria rozpoznawania:

          1. ból głowy trwający 30 min – 7 dni

          2. dwie cechy z:

             1. obustronny

             2. uciskowy

             3. łagodny lub umiarkowany

             4. nie nasila się przy rutynowej aktywności fizycznej

          3. brak nudności i wymiotów, może towarzyszyć foto lub fonofobia, ale nie 2 naraz

          4. nieprzypisywany innemu zaburzeniu

       4. farmakoterapia doraźna lub profilaktyczna: leki przeciwdepresyjne

    3. klasterowy:

       1. różnicowanie z migreną

       2. krótki, bardzo intensywny, mała powierzchnia bólu

       3. kryteria:

          1. co najmniej 5 napadów bólowych

          2. silny jednostronny oczodołowy, nadoczodołowy lub skroniowy ból trwający bez leczenia 15 – 180 minut, pojawiający się rzutami

          3. co najmniej jeden z:

             1. przekrwienie spojówki oka lub łzawienie

             2. uczucie zatkania przewodu nosowego lub wyciek

             3. wzmożona potliwość czoła i twarzy

             4. zwężenie szpary powiekowej lub źrenicy po stronie bólu

             5. obrzek powieki

             6. niepokój lub pobudzenie

          4. częstośc: 1 co drugi dzień do 8 dziennie

          5. brak innych wyjaśnień

       4. leczenie epizodyczne od razu, kontynuacja 10 – 14 dni po wygaśnięciu bólu; tlen i tryptany

       5. alkohol i papierosy sprzyjają powstawaniu

       6. profilaktyka: leki przeciwpadaczkowe

    4. zespół szyjny górny:

       1. głównie u kobiet 40 – 50 lat, często towarzyszy zespołowu depresyjno – hipochondrycznemu

       2. napadowy, tępy, świdrujący, umiarkowany

       3. w ciagu dnia mniejsze natężenie, nocą większe

       4. jedno – lub obustronny, w potylicy lub karku, promieniujący do czoła

       5. przy urazach kręgosłupa szyjnego

       6. leki przeciwzapalne, zmniejszające napiecie mięśniowe, przeciwdepresyjne, psychoterapia, akupunktura, okresowe unieruchomienie, terapia manualna

    5. bolesne zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnicy skroniowej:

       1. 2x częściej u kobiet, zwykle po 50

       2. Jednostronny, w okolicy tętnicy skroniowej, nasilający się w nocy, promieniuje do potylicy

       3. Obrzek i zmiany w okolicy tętnicy skroniowej, hiperalgezja owłosionej skóry głowy (hiperbólowość), złe samopoczucie, brak łaknienia, osłabienie, gorączka, niedowidzenie

       4. Leczenie: kortykosteroidy, blokady

    6. Nerwoból potyliczny:

       1. Głównie u kobiet, 30-50 lat,

       2. Napadowy, kłujący, przeważnie jednostronny i może promieniowac do ciemienia, czoła, oczodołu

       3. Kark i tyłogłowie

       4. Przeczulica skóry głowy, nadwrażliwość miesni karku na ucisk

       5. Przyczyna: mikrouszkodzenia okolicy wyjścia nerwu potylicznego, wzmożone napiecie mięśni karku

       6. Leczenie: leki przeciwdrgawkowe, blokady, destrukcja nerwu

    7. Polekowe bóle głowy:

       1. Błędne koło przy migrenie i napięciowym bólu głowy (przy klasterach nie, bo tam leki niezbyt działają): coraz większy ból, więcej leków, ból od leków

       2. Codzienny, obustronny, okolica czołowa i potyliczna, zmienne natężenie

       3. Leczenie: odstawienie leków, akupunktura, psychoterapia

14. Objawy w chorobach skóry:

Wykwity pierwotne są płaskie, niewyczuwalne np. plama, wyniosłe wyczuwalne np. grudka, guzek, blaszka, pęcherz, pęcherzyk, krosta.

Wykwity wtórne- krosta, łuska, strup, nadżerka , przeczos, owrzodzenie , blizna

Plama- ograniczona zmiana zabarwienia skóry, leżąca w poziomie skóry, niewyczuwalna przy dotyku.

- czerwona, niebieska, brązowa, biała, żółta, szaroczarna

- naczyniowa- naczynia odgrywają rolę w jej powstaniu

- plama barwnikowa – dotyczy naskórka

Grudka- zmiana o średnicy mniejszej niż 5 mm, spowodowana pogrubieniem naskórka, skóry lub obu.

- grudka skórna- dotyczy skóry właściwej

- grudka naskórkowo- skórna

- grudka naskórkowa

Guzek- zmiana o średnicy powyżej 5 mm, wyniosła ponad powierzchnie skóry, często związana ze zmianami w skórze właściwej, ulega rozpadowi, nie pozostawia blizn.

Bąbel pokrzywkowy – wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry ( obrzęk skóry właściwej) barwy porcelanowo- białej lub różowej, szybko powstaje i szybko ustępuje, nie pozostawia blizn.

Pęcherzyk i pęcherz

- wypełnione płynem, ustępują bez pozostawiania śladu

- pęcherz to zmiana o średnicy powyżej 5mm

Krosta – wykwit typu pęcherzyka, pęcherza, zawierający od początku treść ropną

Cysta, torbiel – przestrzeń ograniczona nabłonkiem, wypełniona produktami wnętrza komórek (keratyna, łój, mucyna)

Łuska- złuszczająca się warstwa ropna( łuski są widocznymi skupieniami korneocytów, różnią się wielkością i barwą)

Strup- zaschnięta surowica lub wysięk, często zmieszane z łuską

Nadżerka- powierzchniowy ubytek dotyczący naskórka, ustępujący bez pozostawienia blizny

Przeczos- nadżerka powstająca w skórze niezmienionej (ubytek sięgający tez skóry właściwej) nie pozostawia blizn

Pęknięcie- ubytki głębszych warstw skóry właściwej

Rozpadliny – mogą powstawać blizny

Owrzodzenie- przewlekły ubytek skóry właściwej lub tkanki podskórnej, powstający w następstwie martwicy tkanek, trudno gojący, ustępuje z pozostawieniem blizny.

Blizna- powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą. Może być płaska, wyniosła, przerostowa- keloid, zanikowa