Podmiotami prawa międzynarodowego publicznego są :
1. Państwa jako podmioty pierwotne
2. Organizacje międzynarodowe rządowe jako podmioty wtórne
3. Międzynarodowy Trybunał Karny jako podmiot wtórny. Jest podmiotem ponieważ w jego statucie tak postanowiły państwa. Statut został przyjęty w Rzymie 17 lipca 1998 i wszedł w życie 1 lipca 2002 r. Siedzibę ma w Hadze. MTK działa na arenie międzynarodowej poprzez podpisywanie umów z państwami umów międzynarodowych, która dotyczy przekazywania osób, które są podejrzane albo oskarżone o popełnienie zbrodni przewidzianej w statucie MTK, a więc np. zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni agresji.
Zapamiętać że MTK jest także podmiotem prawa międzynarodowego bo tak napisano w jego statucie ; statut z roku 1998, który wszedł w życie w 2002 i od 2002 mamy jeszcze jeden podmiot prawa międzynarodowego podmiot wtórny z woli państw MTK jest podmiotem prawa międzynarodowego publicznego, który przed wszystkim tak działa na arenie międzynarodowej korzysta z ius tractatuum czyli z prawa do zawierania traktatów.
4. Ruchy narodowo- wyzwoleńcze (strony wojujące) jako podmioty wtórne
Żeby strona wojująca czy jakiś ruch narodowo wyzwoleńczy mógł być uznany przez państwa za podmiot prawa międzynarodowego to musi spełnić trzy warunki :
- musi zawładnąć jakimś terytorium,
- musi być zorganizowany
- musi przestrzegać praw o zwyczajów wojennych.
5. Naród uznany za podmiot - dwukrotnie w historii zdarzyło się uznanie narodu za podmiot, narodu polskiego i czeskiego. Jeżeli chodzi o naród czeski czy też czechosłowacki chodzi tutaj o uznanie go w roku 1916 przez władze Austro - Węgier i podobnie w przypadku narodu polskiego jest to rok 1917. To są dwa historyczne przykłady kiedy naród został uznany za podmiot w 1916 i 1917 potem już nigdy się nie zdarzyło, żeby naród stał się podmiotem. Są to bez wątpienia podmioty wtórne bo powstają z woli państwa.
6. Podmioty innego rodzaju - Stolica Apostolska i Zakon Maltański.
Stolica Apostolska korzysta z ius tractatuum czyli zawiera umowy międzynarodowe różnego rodzaju, bo są to i umowy dyplomatyczne i np. konkordaty (to też jest umowa międzynarodowa), bierze udział w konferencjach międzynarodowych, wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych, właściwie zachowuje się tak jak państwo, ale tym państwem nie jest. (Kiedyś było Państwo Kościelne, powstało w wieku X naszej ery za Pepina Małego, w 1870 r nastąpiło zjednoczenie państwa włoskiego i zlikwidowano Państwo Kościelne. Zlikwidowano terytorium Państwa Kościelnego i ludność stała się obywatelami włoskimi a nie Państwa Kościelnego, została sama władza w postaci Stolicy Apostolskiej.) Powstał dylemat czy Stolica Apostolska jest podmiotem prawa międzynarodowego, nie ma ludności nie ma terytoriom, zostaje sama władza. Jak traktować tą władzę? Ta władza nadal była bardzo aktywna, podpisywała umowy międzynarodowe, przedstawiciel Papieża brał udział w konferencjach międzynarodowych, były utrzymywane stosunki dyplomatyczne, tylko nie wiadomo było jak tą Stolicę Apostolską traktować.
W związku z tym 11.11.1929 r. (rok do zapamiętania) został podpisany Traktat Laterański pomiędzy Stolicą Apostolską i Państwem Włoskim. Ze strony Włoch traktat podpisał Benito Mussolini, natomiast ze strony Stolicy Apostolskiej podpisał kardynał Pietro Gasparri. Traktat Laterański składał się z dwóch części. Pierwsza część to był układ finansowy, Włochy miały zapłacić ogromne odszkodowanie Stolicy Apostolskiej za utratę terytorium w 1870 r. a oprócz tego, że miały zapłacić odszkodowanie finansowe w ciągu roku to do tego wszystkiego zawarto tam postanowienia o podłączeniu telefonów, linii telefonicznych, skanalizować Watykan, dopłacić do zabytków itd. Ale to co najważniejsze ! W Traktacie Laterańskim postanowiono o utworzeniu państwa Miasta Watykan. A więc na mocy Traktatu Laterańskiego powstał nowy podmiot prawa międzynarodowego, był już jeden - Stolica Apostolska, natomiast utworzono jeszcze Państwo Miasto Watykan, które też jest podmiotem prawa międzynarodowego. To Papież jest rządzącym zarówno Stolicy Apostolskiej jaki i Państwa Watykańskiego. Stolica Apostolska i Państwo Miasto Watykan podzieliły się rolami : państwo Miasto Watykan zajmuje się sprawami „przyziemnymi” a Stolica Apostolska zajmuje się polityką i sprawami duchowymi, To Stolica Apostolska podpisuje najważniejsze umowy z zakresu prawa międzynarodowego np. konwencję wiedeńską z 1969 roku o prawie traktatów, której Stany Zjednoczone nie podpisały. To Stolica Apostolska podpisała konwencję o stosunkach dyplomatycznych z 61 roku, bo to Stolica Apostolska wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych to jest nuncjusz papieski albo nuncjusz Stolicy Apostolskiej (nie ma nuncjusza watykańskiego!). Arcybiskup Józef Kowalczyk jest nuncjuszem papieskim albo nuncjuszem Stolicy Apostolskiej. Państwo Watykańskie zajmuje się np. ochroną zabytków i to Państwo Watykańskie jest stroną konwencji haskiej z 1954 roku o ochronie zabytków w czasie konfliktu zbrojnego, zajmuje się np. lotnictwem i jest członkiem ICAO czyli Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego, jest członkiem Powszechnej Unii Pocztowej bo są znaczki wydawane przez Państwo Miasto Watykan, jest członkiem Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, jest członkiem Międzynarodowej Unii Monetarnej bo ma euro watykańskie, aczkolwiek limit euro watykańskiego jest ograniczone ( tylko w roku śmierci Papieża może być wybita podwójna suma euro watykańskiego). Państwo Miasto Watykan należy do UNESCO.
Stolica Apostolska nie jest członkiem żadnej organizacji, nie należy do żadnej organizacji międzynarodowej, międzyrządowej, ale ma status obserwatora we wszystkich ważnych organizacjach międzynarodowych, może zawierać głos na ich forum, ale nie ma prawa głosowania. I tak jest np. że Stolica Apostolska ma status obserwatora w zgromadzeniu ogólnym Narodów Zjednoczonych, w Radzie Europy, ma swoje przedstawicielstwo przy Wspólnotach Europejskich też ze statusem obserwatora. Jeżeli jest organizowana jakaś konferencja międzynarodowa to nigdy się tak nie zdarzyło żeby na tej konferencji brał udział przedstawiciel i Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego, nie może być dwóch bo jest ten ścisły podział kompetencji. Tak samo jak jest umowa międzynarodowa to może być tylko jeden podpis Stolicy Apostolskiej najczęściej sekretarza stanu, kogoś w rodzaju Min. Spraw Zagranicznych. Obydwa te podmioty są ściśle ze sobą powiązane, przy czym Państwo Miasto Watykan pełni rolę służebną dla Stolicy Apostolskiej. Po to zostało Państwo Miasto Watykan zostało stworzone żeby podmiotowość prawno międzynarodowa nie budziła wątpliwości. Problem jest w przypadku Państwa Miasta Watykan z ludnością. Ludność watykańska wynosi 1000 osób, które posiadają paszporty watykańskie. Proszę pamiętać o pojęciu obywatelstwa funkcjonalnego. Obywatelem watykańskim nie można się urodzić, tutaj nie ma pojęcia tzw. prawa krwi. Obywatelstwo watykańskie jest ściśle związane z sprawowaną funkcją w strukturach watykańskich czy w strukturach Stolicy Apostolskiej ( np. jeżeli urodzi się dziecko gwardziście to zazwyczaj dzieci nie nabywają obywatelstwa watykańskiego bo jeżeli gwardzista skończy służbę po kadencji to dziecko by traciło obywatelstwo i stawałoby się bezpaństwowcem). O każdym nadaniu obywatelstwa watykańskiego decyduje Papież osobiście. Nie można mówić o tym, że jest to normalne obywatelstwo z tego względu, że nie ma normalnej ludności. O ludności można mówić tylko wtedy kiedy to jest ludność rozwojowa. Nie ma normalnego obywatelstwa jest tylko obywatelstwo funkcjonalne.
Zapamiętać z tej części - różnica pomiędzy Stolicą Apostolską i Państwem Watykańskim; kto czego jest członkiem; kto jakie umowy podpisał; kiedy powstało Państwo Watykańskie; kto podpisał Traktat Laterański ( uwaga w podręczniku nie jest wymieniony Kardynał Pietro Gasparri ! Proszę o nim pamiętać! ); pamiętać o podziale kompetencji; znać przejawy działalności na arenie międzynarodowej zarówno Stolicy Apostolskiej jak i Państwa Watykańskiego !!!
Następny podmiot to Zakon Maltański ( Zakon Kawalerów Maltańskich albo jeszcze inaczej Zakon Joannitów). Powstał w wieku XI przy okazji pierwszej wyprawy krzyżowej. Najpierw miał swoje posiadłości w Jerozolimie, potem zakon został wyparty z Jerozolimy, przeniósł się na wyspę Rodos, potem na wyspę Maltę. To było normalne państwo zakonne (takie państwo jak stworzyli krzyżacy), miało władzę w postaci zakonu Joannitów czyli św. Jana Chrzciciela, była normalna ludność mieszkańcy Malty i normalne terytorium. Zakon Maltański miał trochę utrudnione zadanie jeżeli chodzi o działalność ewangelizacyjną (w przeciwieństwie do zakonu krzyżackiego) bo nie za bardzo jak miał się rozprzestrzeniać. W związku z tym nie koncentrował się na szerzeniu wiary mieczem tylko na sprawach organizacyjnych, na pomocy biednym, na budowaniu szpitali, ochronek itd. Z tego był znany, to był zakon wielkich szpitalników. Przetrwał do końca wieku XVIII w. ciesząc się bardzo dobrą sławą. Napoleon zajął Maltę wygnał zakonników, którzy znaleźli schronienie w Rzymie i do dzisiaj w Rzymie pozostają. Siedziba zakonu do dzisiaj jest w Rzymie, tam znajduje się wielki pałac mistrzowski i jeszcze jedna posesja (willa) Malta na Awentynie. To są dwa pałacyki, które są traktowane przez władze włoskie jak terytorium obcego państwa, tak jak np. ambasada jakiegoś państwa tam stoją karabinierzy i strzegą wejścia. Zakon maltański jest podmiotem prawa międzynarodowego bo zachowuje się na arenie międzynarodowej tak jak państwo, ale przede wszystkim dlatego, że to państwa traktują Zakon Maltański jak partnera. Zakon Maltański zawiera umowy międzynarodowe z państwami, zawiera umowy dyplomatyczne, utrzymuje stosunki dyplomatyczne z ponad 60 państwami, także z Polską (Polska miała stosunki dyplomatyczne z Zakonem Maltańskim przed II wojną światową, po wojnie w czasach PRL-U nie było to stosowne). W 1990 r Minister Skubiszewski podpisał umowę o stosunkach dyplomatycznych z Zakonem Maltańskim. Od 1990 mamy stosunki dyplomatyczne z Zakonem Maltańskim. I tak jest, że ambasador polski przy Stolicy Apostolskiej jest jednocześnie ambasadorem przy Zakonie Maltańskim. Nuncjusz papieski reprezentuje także Zakon Maltański. Zakon Maltański wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych, bierze udział w konferencjach międzynarodowych (np. był obecny na wszystkich konferencjach, a zwłaszcza na tej Ottawskiej, które zajmowały się zwalczaniem min przeciw piechotnych, dlatego, że Zakon Maltański prowadzi szeroką działalność na rzecz osób niepełnosprawnych.) Zakon Maltański ma swoje punkty, można zobaczyć karetki ze znakiem maltańskim. Wydaje on rejestracje samochodowe maltańskie (karetki).
Jest święto państwowe 24 czerwca w św. Jana. Zakon Maltański ma swoje znaczki, walutę maltańską (jeden scud). Zakon Maltański zachowuje się jak państwo, kłopot jest z tym terytorium, bo trudno potraktować te dwie posesje i zamek na Malcie i problem jest z ludnością. Tutaj też mamy obywatelstwo funkcjonalne, bo obywatelem maltańskim może się stać osoba, która będzie o to prosić, a więc nie z urodzenia tylko z nadania, aczkolwiek urodzenie ma tutaj duże znaczenia ale nie jest jednym warunkiem przyjęcia do Zakonu Maltańskiego. Trzeba być nieposzlakowanej opinii, chrześcijaninem, prowadzić działalność na rzecz biednych, chorych, ubogich. To jest jeden rodzaj obywatelstwa. Drugi rodzaj obywatelstwa to jest przede wszystkim prowadzenie tej działalność charytatywnej. Zakon Maltański jest taką nadrzędną jednostką wobec krajowych stowarzyszeń. Krajowe Stowarzyszenia Maltańskie są organizacjami pozarządowymi. W Polsce mamy Polski Związek Maltański.
Proszę pamiętać !!! Zakon Maltański istnieje jako podmiot prawa międzynarodowego z woli państw. Jest to podmiot prawa międzynarodowego innego rodzaju.
Pytanie egz. !!! czy jest podmiotem prawa międzynarodowego i ewentualnie w jaki sposób przejawia się jego państwowość, chodzi o umowy międzynarodowe, wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych.
Art. 38 „Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać zgodnie z prawem międzynarodowym przedłożonemu spory stosuje (a więc co stosuje trybunał, to jest jego cel):
konwencje międzynarodowe bądź ogólne, bądź partykularne ustanawiające normy wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące
zwyczaj międzynarodowy jako dowód ogólnej praktyki przyjętej za prawo
ogólne zasady prawa uznane za narody cywilizowane
z zastrzeżeniem postanowień artykułu 59, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.
2. Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono, o ile strony na to zgadzają się.
295. Wielka Hanza - organizacja łącząca miasta nad oceanami i ivforzcm Bałtyckim ( Brema, Lubeka, Hamburg - Wrocław, Krakó\\', GdaJlsk )
ANZUS -Pakt Bezpiecz. zawarty przez Australię, Nową Zelandię i Stany Zjednocz. ASEAN - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo- W scłlOdniej
CENTO - Organizacja Paktu Centrałnego Deklaracia Narodów Ziednocz -1.0 1.l942r. EFTA - Europ. Stowarzyszenie Wolnego Handlu
ECSC - Europ. \Vspólnota \VęgJa i Stali EUROA T 01,,1 - Europ. Wspólnota Energii Atomowej
EWG - Europ. Wspólnota Gospodarcza FAO - Organizacja ds. \Vyżywienia i Rolnictwa
GATT - Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu, podpisany \\ Genewie w I 947 r.
GO - Organizacje Rządowe
łAEA - Międzynarod. Agencja Energii Atomowej
!DA - Międzynarod. Stowarzyszenie Rozwoju
IFC - Międzynar. Korporacja Finansowa IMF - Międzyn. Fundusz Monetarny
IPU - Powszechna Unia Pocztowa
ITU - Międzynarodowy Z\\iązek Telekomunikac):iny
Karta Atlantvcka - 1941
MKCK - Międzynar. Komitet Czerwonego Krzyża
MOP - Międzynarod. Organizacja Pracy, 1919. siedziba Genewa. \\spólpracuje z LN MTS - Międzynar. Trybunał SprawiedI. NA TO - Organizacja Paktu Pólnocnoameryk.
NGO - Pozarządo\\e Organizacje Międzynarod.
NZ - Narody Zjednoczone
OECD - Organizacja ds. \\spólpracy i Rozwoju
OJA - Organizacja Jedności Afrykańskiej ONZ - Organizacja Narodó\\ Zjednocz. OPA - Organizacja PaI1st\\ Amerykmis
( traktat bogotmiski z 1948 r. )
RE - Rada Europy - po\\stala \\ wyniku umowy lozańskiej \\ 1949r.
SEATO - Organizacja Paktu Azji Poludniowo - \Vschodniej
SECLA - Latynoameryk. Organizacja Gospodarcza
STSM - Stały Trybunał SprawiedIi\\ości Międzynarod.. Haga. 1921. \\ 1946 r. przekształcił się w Międzynarod. Trybunał Sprawiedliwości
UNCITRAL - Komisja NZ ds. Międzynarodlmego Pra\\a Handlo\\ego UNCT AD - Konferencja :\Z ds. Handlu i Roz\\oju
UNESCO - Organizacja NZ ds. \Vychowania. Nauki i Kultury
UNICEF - Fundusz NZ Pomocy Dzieciom. 1946
LTN!DO - Organizacja NZ cis. Rozwoju Przemysłu
UE - Unia Europejska
WHO - Światowa Organizacja Zdrowia WMO - S\\iatowa Organizacja Meteorologiczna
YMCA - Chrześcijmiskie Stowarzyszenie Młodych Mężczyzn
1609 - Traktat o prawie łupów- H.Grocjusz 1625 - Traktat o prawie \vojny i pokoju
H. Grocjusz
1907 - Konwencja Haska o pokojowym
załatwianiu sporów międzynarod. 1928 - Konwencja Praw Dziecka 1928 - Pakt Brianda-Kelloga "O
wyrzeczeniu się wojny"
1929 - Konwencja Genewska
1942 - Deklaracja Narodów Zjednocz. 1945 - ONZ
1945 - Kmia Narodów Zjednocz.
1946 - Ustawy norymberskie
1948 - Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka
1949 - Ustawa o jeńcach wojennych
( Traktat Genewski)
1950 - Europ. Konwencja Pr3\v Człowieka
i Podstawowych Wolności
1951 - Ustawa o uchodźcach
1952 - Konwencje: 1/ O prawach polit. spr. kobiet Nowy York.
2/ O obywatelstwie kobiet zamężnych
1954 - Konwencji Haskiej o ochronie
zabytków w czasie konfliktu
1958 - Konwencja Genewska o prawie
morza 1959 - Deklaracja Praw Dziecka 1961 - KOI1\\encja Genewska o stosunkach
dyplomatycznych
1961 - Karta socjalna. Turyn
1962 - Ustawa o obywatelstwie polskim 1963 - KOI1\\encja o stosunkach konsularn. 1966 - T\1iędzynarodowy Pakt Praw
Cywilnych i Politycznych
1966 - MiędzynarodO\vy Pakt Praw
Obywatelskich i Politycznych
1966 - Międzynarodowy Pakt Praw
Gospodarczych i Kulturalnych 1969 - Konwencja o misjach specjalnych 1969 - Konwencja Wiedeńska o prawie
traktató\\
1972 - KOI1\\encja \\ sprawie l i kv,;i dacj i
dyskryminacji kobiet, Nowy York
1975 - Konwencja Wiedeliska o stosunkach
pmist\\ z organiz. międzynarod.
1978 - Konwencja Wiedeliska o sukcesji
pmistw \\ odnies. do traktatów
1976 - Ust3\\a o polskich obszarach
morskich
1982 - Konwencja T\lonkgo Bay
1989 - Konwencja o pra\\ach dziecka 2000 - Usta\\a o lI!11o\\ach międzynarod.