Cel Pedagogiki (wg Lipkowskiego)

HUMANITARNY - jednostce upośledzonej i słabszej zapewnić należy szczególne prawa
do pomocy w uzyskaniu pełni rozwoju.

INTELEKTUALNY - jednostkę upośledzoną trzeba wszechstronnie kształcić i umożliwić jej optymalny rozwój, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadanie społeczne.
EKONOMICZNY - jednostkę upośledzoną należy jak najlepiej przygotować do przyszłych sytuacji w pracy zawodowej i w miarę możliwości uniezależnić ją od pomocy społecznej

Zadanie

Jest rewalidacja, rehabilitacja, resocjalizacja, reedukacja, osób, u których stwierdzono określone upośledzenie, zaburzenie, dysfunkcjonalność, niedostosowanych społecznie w celu przywracania zdrowia, umożliwienia rozwoju, korygowania, diagnozowania, kształcenia
i usprawniania.

Interdyscyplinarność

Wynika z powiązań zadaniowo -badawczych, z funkcji usprawniających, profilaktyczno -opiekuńczych, poprawczo -przystosowawczych, kompensacyjno -wyrównawczych oraz współdziałania z: psychologią, filozofią, prawem, aksjologią, ekonomią, socjologią

Integracyjność

Wynika z funkcji i jest efektem łączenia wiedzy: lekarskiej, pedagogicznej, socjologicznej, psychologicznej, etyczno -prawnej

Jako dyscyplina naukowa zalicza się zasadniczo do nauk praktycznych -jej zadaniem jest zmienienie zastanej rzeczywistości, jednocześnie jest nauką teoretyczną, istnieje wymóg dobrej orientacji w tym stanie rzeczy i w przyczynach, które go zaburzyły, a również
w prawach rządzących procesami naprawy.

PEDAGOGIKA SPECJALNA - jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednak mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Paradygmaty

Współczesne koncepcje Pedagogiki Specjalnej

1. Paradygmat biograficznego ujmowania niepełnosprawności

Jest znaczeniowo szerszy i uwzględnia podejście integracyjno -społeczne zamiast medycznego ujmowania odchyleń w kategoriach indywidualnego przystosowania.

2. Paradygmat pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania

Polega na ukazaniu i wyeksponowaniu posiadanych nie ujawnionych możliwości
i sprawności a nie zakresu i rodzaju uszkodzeń.

3. Paradygmat autorewalidacji

Polega na uwzględnieniu indywidualnych preferencji, wzmacnianiu predyspozycji do działań adaptacyjnych, wzmacnianiu sfery psychicznej, intelektualnej i emocjonalnej (zaczyna się wewnątrz)

4. Paradygmat podmiotowości osoby i stosowania metod

Polega na pogłębionej analizie psychopedagogicznej w poznawaniu niepełnosprawności

5. Paradygmat pomocy pomagającemu

Zakłada twórcze i poszukujące metody pracy -przezwyciężanie schematu, rutyny

6. Paradygmat profilaktyki i integracji w rodzinie

Podkreśla potrzebę wcześnie zróżnicowanej pomocy w środowisku rodzinnym (zarówno integracyjnych i autonomicznych)

7. Paradygmat antysygmatyzacyjny

Polega na wskazaniu potrzeby oparcia zasad pedagogicznego oddziaływania na normie funkcjonalnej zawartej w jednostkowych możliwościach człowieka

8. Paradygmat pojęciowy

Polega na dostrzeganiu zmienności pojęć i wielości rozwiązań teoretycznych
w dotychczasowych modelach praktyki edukacyjnej.

9. Paradygmat egzystencjalny

Związany jest z prawem do normalnej partycypacji niepełnosprawnych w życiu społecznym
i kulturalnym

Kryteria upośledzenia

Psychologiczne - uwzględnia się osobowość człowieka. Bada się procesy orientacyjno-poznawcze, intelektualne, emocjonalne, motywacyjne, mechanizmy kontroli oraz procesy wykonawcze. Zwraca się uwagę na ważne społecznie cechy osobowości.

Ewolucyjne - badacz porównuje poziom rozwoju czynności orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych, motywacyjnych, wykonawczych (poziom rozwoju mowy) badanego dziecka z poziomem rozwoju czynności prawidłowo rozwijającego się dziecka. Realizacje tego kryterium umożliwiają techniki, które pozwalają na obliczenie wieku rozwoju poszczególnych procesów.

Badania pozwalają również na obliczenie ilorazu rozwoju danego procesu u danej jednostki. Globalny iloraz inteligencji wskaże na globalne upośledzenie umysłowe, poszczególne zaś ilorazy rozwoju wskażą na parcjalne deficyty, gdy globalny poziom inteligencji nie odbiega od normy.

Społeczne - bierze pod uwagę zaradność ogólną jednostki, jej wzrastającą w miarę upływu lat niezależność od innych, samodzielność, odpowiedzialność, uspołecznienie; innymi słowy uwzględnia ono zdolność radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych i społecznych.

Pedagogiczne - uwzględnia:

a) zasób wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania przedszkolnego i szkolnego

b) rodzaj i stopień trudności w nauce przedszkolnej lub szkolnej;

c) tempo uczenia się

Kryterium lekarskie - uwzględnia całokształt badań lekarskich, w tym badania pracowniane.

a) wyniki badań somatycznych,

b) wyniki badań neurologicznych, psychiatrycznych, okulistycznych, audiologicznych itp.;

c) wyniki badań biochemicznych,

d) wyniki badań

e) wyniki badań cytogenetycznych, ujawniających aberracje chromosomalne np. zespół Downa,

REWALIDACJA używane jest naprzemiennie z pojęciem „rehabilitacja”
w znaczeniu:

*węższym: przywracanie stanu sprawności psychofizycznej,

*szerszym: działanie, które przy stosowaniu specjalnych metod i środków zmierza
do umożliwienia jednostce ograniczonej lub upośledzonej jak najlepszego rozwoju fizycznego
i psychicznego i przystosowania do społecznych zadań pomimo istniejących braków

Aspekty rewalidacji:

na trzech płaszczyznach

*usprawnienie lub rehabilitacja fizyczna

*psychoterapia
*rehabilitacja społeczna, socjalizacja lub resocjalizacja

Dykcik -rewalidacja (zamiennie z rehabilitacją)

Oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a więc wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, (czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących)

Aspekt psychologiczny procesu rewalidacji

Pomoc w kształtowaniu osobowości zdolnej utrzymać równowagę psychiczną i funkcjonować tak, by zaspokoić własne wymagania wewnętrzne (potrzeby) i zewnętrzne (społeczne cele
i zadania) oraz rozwijać swe możliwości w optymalny, a jednocześnie realny sposób
z uwzględnieniem istniejących ograniczeń.

Rewalidację można, więc ogólnie określić jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.

Działalność rewalidacyjna - to bardzo szeroka i zróżnicowana forma usprawniania

Występuje tutaj wzajemne powiązanie: dobrze prowadzone leczenie sprzyja procesowi nauczania, a prawidłowy proces nauczania - procesowi leczenia.

Kierunki działań rewalidacyjnych

1. Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone;
2. Wzmacnianie i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych lub fizycznych;

3. Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych
i rozwojowych.

Według M. Grzegorzewskiej zadania pracy rewalidacyjnej obejmują przywracanie zdrowia
i umożliwienie rozwoju fizycznego, kompensowanie braków i uszkodzeń, akcję korygowania, usprawniania i dynamizowania, wykształcenie ogólne i zawodowe jednostki, jej rewalidację psychiczną i uspołecznienie.

W stosunku do każdego rodzaju upośledzenia, działania te są inne, muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka.

Punktem wyjścia i podstawą każdej działalności rewalidacyjnej w stosunku do jednostek upośledzonych umysłowo jest dokładne rozpoznanie stopnia, rodzaju i etiologii tego upośledzenia, a następnie dostosowanie pracy do sił i możliwości tych jednostek.

W pracy pedagogicznej z dziećmi upośledzonymi umysłowo należy uwzględnić kilka podstawowych zagadnień, które powinny znaleźć miejsce w programie wychowania:

1. Cel pracy i wynikające z niego zadania

2. Zasady pracy (reguły postępowania pedagogicznego)

3. Metody (sposoby oddziaływania na wychowanka)

4. Formy, środki oddziaływania (organizacja zajęć, materiały, za pomocą, których pedagog, terapeuta będzie realizować założony program, czas i terminy prowadzenia poszczególnych zajęć)

5. Osoby realizujące program

Zadania rewalidacji

Wobec osób upośledzonych umysłowo termin „rewalidacja” oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno-pedagogiczną, której zadaniem jest:

Zapobieganie pogłębianiu się istniejącego już niedorozwoju lub powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń; leczenie i usprawnianie elementów chorych lub zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych;

Stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych;

Wychowanie i nauczanie specjalne (ogólne i zawodowe), dostosowane do wieku, sprawności fizycznych i umysłowych rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego;

Kompensowanie istniejących braków i trwałych uszkodzeń organicznych w celu podniesienia ogólnej sprawności psychomotorycznej.

W pracy z osobami upośledzonymi umysłowo, gdzie opieka, wychowanie i nauczanie ściśle związane są z rehabilitacją, obowiązują wszystkie podstawowe zasady wychowania, dydaktyki oraz terapii. Są to:

1. Zasada akceptacji - w myśl, której dziecko upośledzone powinno być akceptowane nie jako „dziecko specjalne”, ale jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi i z racji tej specyficznej sytuacji ma inne potrzeby oraz prawo do szczególnej opieki i pomocy. Szkoła i społeczeństwo zobowiązane są wspierać je w rozwoju, zaś swoje wymagania dostosować do sił i możliwości wychowanka.

2. Zasada pomocy - mająca na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia. Zasada ta ukierunkowana jest także na kształtowanie właściwej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych w środowisku dziecka.
3. Zasada indywidualizacji - polegająca na dostosowaniu treści kształcących, metod, środków i organizacji nauczania do indywidualnych możliwości dziecka oraz uwzględnieniu jego własnego celu kształcenia (uwarunkowanego przez różne czynniki, jak uzdolnienia, sprzyjające okoliczności materialne czy środowiskowe).

4. Zasada terapii pedagogicznej - polegająca na wspieraniu działań terapeutycznych lekarza i współdziałaniu z psychoterapeutami przy równoczesnym prowadzeniu terapii pedagogicznej niezależnej od innych form leczniczych.

Terapia ta realizowana jest na ogół w 3 fazach:

a. przygotowawczej, zmierzającej do ustalenia na podstawie badań anamnestycznych osobniczych i środowiskowych możliwie dokładnej diagnozy trudności wychowawczych;

b. oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa, zmierzającego
do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej, której dziecko przebywa;

c. stosowania środków terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawową, itp.

5. Zasada współpracy z rodziną - to zasada wspólnego, uzgodnionego działania szkoły
i domu, aby wspomagać każdy wysiłek dziecka istotny dla jego rozwoju. Wielkie znaczenie dla całokształtu oddziaływań rewalidacyjnych ma dobrze prowadzona pedagogizacja rodziców, która może przyczynić się do zmiany form postępowania rodziców z dzieckiem,
a przez to do poprawy warunków rozwojowych (za: Lipkowski O.).

Rewalidacja - (łac. re - znów, valius - mocny) jest to oddziaływanie zmierzające
do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną choroba lub urazami.
Celem zajęć rewalidacyjnych nie jest wyrównywanie braków. Rewalidacja przystosowuje
upośledzonego do życia w społeczeństwie. Jej celem jest stawianie na mocne strony dziecka
oraz szukanie tego, co w nim jest najlepsze.

Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych:

• Maksymalne usprawnianie, rozwijanie, fortioryzacja tych wszystkich funkcji
psychicznych i fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone.
• Optymalne korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych, defektów
i zniekształceń.

• Kompensowanie, czyli wyrównywanie przez zastępowanie.

• Dynamizowanie rozwoju (stymulowanie).

.

ZASADY ORTODYDAKTYKI OBOWIĄZUJĄCE PRZY KONSTRUOWANIU PROGRAMU KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO.

1. Zasada gruntownej znajomości dziecka i przychodzenia mu z racjonalną, specjalistyczną pomocą.
2. Zasady dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych:

3 Zasada indywidualizacji wymagań, metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy,

4 Zasada przystępności treści nauczania,

5 Zasada stopniowania trudności.

6. Zasada aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie nauczania- uczenia się.

7. Zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu.

8. Zasada zintegrowanego oddziaływania (korelacja międzyprzedmiotowa, współdziałanie specjalistów).
9. Zasady trwałości osiągnięć, umiejętności korzystania z nich i dalszego ich doskonalenia:
10 Zasada systematyczności (planowy i logiczny układ materiału nauczania),

11 Zasada trwałości wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości i umiejętności),
12 Zasada wiązania teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym).

Nieodzowne, zatem w kształceniu specjalnym jest:

• Uwzględnienie poziomu rozwoju dziecka upośledzonego,

• Dokładne poznanie diagnozy psychologiczno-pedagogicznej,

• Odpowiedni dobór zadań i treści programowych, w taki sposób, aby były realnie osiągalne przez ucznia i mieściły się w sferze jego najbliższego rozwoju,

• Dostosowanie wymagań do możliwości psychofizycznych dziecka,

• Działanie wychowawczo-terapeutyczne mające na celu usprawnienie zaburzonych funkcji psychomotorycznych, kompensowanie, eliminowanie lub łagodzenie przejawów zaburzeń uniemożliwiających prawidłowy rozwój, uczenie się i prawidłowe zachowane się,
•Określenie kierunków oddziaływań rewalidacyjnych,

Indywidualizacja pracy z dzieckiem.

12.Rozwój szkolnictwa specjalnego w Polsce

W zależności od specjalnych potrzeb edukacyjnych, rodzaju i stopnia niepełnosprawności dzieci i młodzieży, w szczególności: upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym
i znacznym, z uszkodzonym wzrokiem, słuchem, autyzmem, przewlekle chorych, niepełnosprawnych ruchowo, zagrożonych uzależnieniem, z zaburzeniami zachowania, niedostosowanych społecznie oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi, organizowane są:
-oddziały specjalne w ogólnodostępnych przedszkolach publicznych,

-oddziały integracyjne w ogólnodostępnych przedszkolach publicznych,
-oddziały przedszkolne w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej,

- przedszkola specjalne,

-przedszkola integracyjne, gdzie wszystkie oddziały i klasy są integracyjne,

-klasy specjalne w ogólnodostępnych szkołach publicznych,

-oddziały integracyjne w ogólnodostępnych szkołach publicznych,

-oddziały szkolne w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej,

- szkoły podstawowe specjalne,

-szkoły podstawowe integracyjne,

-szkoły przysposabiające do pracy zawodowej (przeznaczone szczególnie dla młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym, ze sprzężoną niepełnosprawnością, nie rokującej ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej),
-szkoły zasadnicze,

-szkoły średnie (licea zawodowe, licea ogólnokształcące, technika),

-szkoły policealne, indywidualne nauczanie i wychowanie (organizowane w miejscu pobytu dziecka, które ze względu na dysfunkcję narządu ruchu albo przewlekłą chorobę nie może okresowo lub stale uczęszczać do szkoły lub przedszkola),

-ośrodki szkolno-wychowawcze (przedszkola i szkoły z internatem przeznaczone dla tych dzieci i młodzieży, które z różnych względów nie mogą uczęszczać do przedszkola czy szkoły w miejscu zamieszkania).

Od końca XVIII w. pojawiły się, zwłaszcza w środowiskach lekarskich, ślady zainteresowania zjawiskami upośledzenia umysłowego i chorób psychicznych. Pierwszą szkołę dla tych dzieci założył w 1816 r. G.G. Gugfenmoos (Hallein), która z braku funduszy została zamknięta. Kolejną próbą nauczania małych dzieci upośledzonych umysłowo podjęto w 1837 r. na oddziale dziecięcym w paryskim szpitalu psychiatrycznym kierowanym przez Edwarda Segiuna (1812-1880). Wychodził on z założenia, że wiedzę zdobywa się przez poznanie zmysłowe, uaktywnienie zahamowanych funkcji, wykorzystanie zdolności do naśladownictwa, zachęcanie do zwiększonego wysiłku. Swoją działalność kontynuował w USA. Pierwszy zarys teorii wychowania dzieci upośledzonych przedstawili
w publikacji, w 1861 r. H.M. Deinhardt i J.D. Georgens, nauczyciele zakładu opiekuńczego
w Lewant koło Wiednia. Szczególną wagę przywiązywano do tej kwestii w Niemczech, gdzie powstało nawet Towarzystwo Popierania Kształcenia Dzieci Niemoralnych
i Niedorozwiniętych, założone przez K. Kerna. Za przykładem Niemiec poszły inne państwa: Norwegia, Austria, Anglia i USA. We Francji systematyczne kształcenie dzieci specjalnej troski pojawiło się na początku XX w. W Anglii pierwsze szkoły specjalne powstały w 1892 r. w Manchester i Londynie, ale obowiązek szkolny dla dzieci upośledzonych umysłowo wprowadzono w 1925 r. Szkoły te rozwijały się dzięki samorządom i dobroczynności.
W zaborze pruskim pierwsza placówka dla dzieci lekko upośledzonych powstała w 1896 r.
w Poznaniu, a od 1907 r. zorganizowano w Zakładzie Psychiatrycznym w Owińskach
k. Poznania klasę specjalną dla głębiej upośledzonych, a następnie otworzono szkoły w Toruniu, oraz w szpitalach psychiatrycznych w Wejcherowie i Świeciu. Najwięcej szkół specjalnych powstało na Śląsku: w 1900 r. w Królewskiej Hucie (Chorzowie), Piekarach Śląskich, Katowicach, Bytomiu, Rybniku, Oleśnicy Opolskiej, Lublińcu. Oprócz języka niemieckiego i rachunków uczono tan prawie wyłącznie rzemiosła - stolarstwa, koszykarstwa, szewstwa. We wszystkich placówkach zajmujących się opieką i nauczaniem dzieci niepełnosprawnych językiem wykładowym był niemiecki. W Galicji w roku 1907 powstał Komitet Opieki nad Dzieckiem i Młodzieżą, który założył we Lwowie (1911) i Krakowie (1912) placówki dla dzieci upośledzonych. Działalność opiekuńcza prowadzona była przez stowarzyszenie charytatywno-filantropijne, fundacje i zakony. Według współczesnych określeń głównym objawem upośledzenia umysłowego jest znacznie niższy od przeciętnego (dwa odchylenia standardowe poniżej średniej) ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego (kryterium A), któremu towarzyszy istotne ograniczenie funkcjonowania przystosowawczego, co najmniej w zakresie dwóch, spośród następujących rodzajów sprawności: porozumiewania się, troski o siebie, trybu życia domowego, sprawności społeczno-interpersonalnych, korzystania ze środków zabezpieczenia pracy, sposobów organizowania wolnego czasu (wypoczynku) oraz troski o zdrowie i bezpieczeństwo (kryterium B). Musi też występować przed 18. rokiem życia (kryterium C) (za: Kostrzewski 1997). Przytoczone określenie jest rozszerzeniem przyjętej w 1968 roku przez Światową Organizację Zdrowia definicji upośledzenia umysłowego stwierdzającej istotne obniżenie poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym występujące przed 18. rokiem życia. Wyróżnia się tu trzy kryteria diagnostyczne: obniżenie intelektu, trudności przystosowawcze oraz wiek wystąpienia zaburzeń. Przyjęcie kryterium ilościowego ujmowania funkcji intelektualnych spowodowało wyodrębnienie czterech stopni upośledzenia umysłowego: lekkiego (iloraz inteligencji 52-67), umiarkowanego (36-51), znacznego (20-35) i głębokiego (iloraz inteligencji 0-19). Charakteryzując osoby dotknięte tym kalectwem, zwraca się również uwagę, w zależności od stopnia niedorozwoju,
na rozległe zaburzenia ruchowe, zaburzenia w zakresie widzenia i słyszenia, ograniczone porozumiewanie się za pomocą mowy lub brak tej możliwości, a także towarzyszące choroby, np. padaczka czy zaburzenia psychiczne. Początki zorganizowanej opieki pedagogicznej nad dziećmi upośledzonymi umysłowo sięgają ostatniego ćwierćwiecza XIX wieku i objęto nią tylko uczniów z lekkim stopniem niedorozwoju umysłowego. Okres ten nie był korzystny dla rozwoju szkolnictwa w Polsce ze względu na specyficzne trudności państwa będącego pod zaborami. Stosunkowo najlepsza sytuacja była w zaborze pruskim i na Śląsku. Toteż właśnie w Poznaniu w 1896 roku otwarto pierwszą szkołę dla lekko upośledzonych umysłowo.
W późniejszych latach powstały również podobne placówki, m.in. w Toruniu, Katowicach, Bytomiu (S. Mauersberg 1990). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pojawiła się nadzieja na stworzenie nowoczesnego systemu oświaty i wychowania, w tym również szkolnictwa specjalnego. Dekret o obowiązku szkolnym z 7 lutego 1919 roku wprowadził
do szkolnictwa nakaz siedmioletniego kształcenia dzieci, ale dopiero postanowienia konstytucji z 17 marca 1921 roku objęły także dzieci niepełnosprawne. Przyczyniło się
to do otwarcia siedmioletnich szkół dla lekko upośledzonych umysłowo, natomiast dla dzieci głębiej upośledzonych (tzn. upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym) nielicznych zakładów opiekuńczych. W okresie powojennym obserwujemy dalszy rozwój szkolnictwa dla dzieci z lekkim stopniem niedorozwoju umysłowego; powstały specjalne szkoły podstawowe, ośrodki szkolno-wychowawcze, szkoły zawodowe. Z inicjatywy rodziców dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym w 1963 roku powstała w Warszawie pierwsza tzw. szkoła życia. Od tego przełomowego wydarzenia obserwuje się powstawanie nowych placówek tego typu, rozwój metod rewalidacji, tworzenie programów i wydawanie podręczników, kształcenie pedagogów specjalnych. Dzieci z głębokim niedorozwojem umysłowym, przebywające zarówno we własnych domach, jak i w zakładach opiekuńczych, ciągle nie mogły jednak liczyć na żadną zorganizowaną pomoc pedagogiczną. Zagadnienia związane z ich edukacją nie mieściły się w systemie oświatowym, a problematyka ich rewalidacji nigdy nie znalazła się w centrum zainteresowania pedagogiki specjalnej.

Pedagogika specjalna współpracuje z medycyną, psychologią,.

Odchylenia od normy jednostek, którymi zajmuje się pedagog specjalny, mają różnorodną etiologię. Najbardziej znane klasyfikacje tych czynników są następujące:

1. Klasyfikacja według okresu - czynniki dziedziczone i wrodzone oraz czynniki nabyte
w ciągu życia.

2. Klasyfikacja według charakteru czynników uszkadzających: wewnątrz pochodne
i zewnątrzpochodne.

3. Klasyfikacja według charakteru i przypuszczalnego czasu trwania uszkodzenia (zaburzenia).
4. Klasyfikacja według podziału na czynniki uszkadzające, podstawowe w danym wypadku
i wtórne.

Istnieją różnorodne klasyfikacje jednostek odchylonych od normy:

- upośledzeni fizycznie, w tym sensorycznie, psychoruchowo, chorzy somatycznie,
- upośledzeni psychicznie,

- jednostki z zaburzeniami o charakterze społecznym,

- upośledzeni niewychowalni i niewyuczalni (idiotyzm),

- wychowalni, ale niewyuczalni w sensie nauki szkolnej (imbecylizm),

-wychowalni i wyuczalni, upośledzeni umysłowo w stopniu najlżejszym.

Klasyfikacja uwzględnia stopień samowystarczalności życiowej:

- ci, którzy mogą zarobić na swoje życie, aczkolwiek zupełnie samodzielna praca jest dla nich niedostępna,
- ci, których praca musi być stale nadzorowana,

- ci, którzy muszą być otoczeni stałą opieką we wszystkich chwilach życia. Diagnozowanie, które musi przybrać formy dokładnego poznania danej jednostki i jej uszkodzenia. Jednostka musi być poznana nie tylko od strony jej właściwości somatycznych, nerwowych, charakterologicznych, ale również i od strony poprzedniego i obecnego wpływu otoczenia.

Drugą czynnością wstępną, wprowadzającą w akcję rewalidacyjną jest stworzenie korzystnych warunków:

a) wewnętrznych odchamowanie zahamowań, zwalnianie napięć, likwidowanie zaburzeń emocjonalnych itp.)

b) zewnętrznych (nawiązanie bliskiego kontaktu z wychowankiem, stworzenie właściwej atmosfery, dobranie metody wychowawczej i dydaktycznej.

Akcja rewalidacyjna następującymi drogami:

1. Kompensacja braków lub zaburzeń albo konsekwencji tych zaburzeń, mająca za zadanie przywracanie równowagi adaptacyjnej, zakłóconej przez dane odchylenie od normy.
2. Korektura zniekształceń czy zaburzeń psychofizycznych stanowiących istotę danego odchylenia od normy lub jego konsekwencji wewnętrznych (np. Korektura nieadekwatnych wyobrażeń zastępczych u niewidomych i głuchych) w zakresie środowiska zewnętrznego, dostosowanie zwykłego lokalu do potrzeb uczniów niewidomych lub niedosłyszących.

3. Usprawnienie tych funkcji zaburzonych, które wymagają ćwiczenia.
4. Dynamizowanie jednostki odchylonej od normy w kierunku wysiłku wydobycia się z sytuacji niepełnosprawności: chodzi o kształcenie właściwych motywacji w postawie danego osobnika w stosunku do swego kalectwa. Na tym podłożu działań rewalidacyjnych i z ich pomocą, realizujemy ogólno wychowawcze

Racjonalna opieka nad upośledzonymi zaczęła się dopiero w wieku XVIII. Wyraźne początki pedagogiki specjalnej łączą się z tworzeniem instytucji wychowującej dzieci głuche (XVIII w.), Niewidome (XVIII w.), Upośledzone umysłowo (pierwsza połowa XIX w.).

Afazja -zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia mózgu a nie mięśni artykulacyjnych ani słuchu. Jest kilka jej typów: niezdolność wyrażania myśli słowami, niezdolność rozumienia słów, wybiórcze zaburzenia pamięci, niezdolność łączenia sylab w słowa i inne.
Diagnoza w pedagogice specjalnej - ma na celu ustalenie u jednostek z odchyleniami
od normy możliwości rozwoju, doboru środków i metod wspierających rozwój, ustalenie skuteczności stosowanych metod rewalidacyjnych w zależności od upośledzenia.
Dysgrafia - zaburzenie czynności wymagających dobrej analizy i syntezy wzrokowej.
Kompensacja - zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej. Kompensacja może dotyczyć zmysłów, np. braku słuchu czy wzroku. Może też być kompensacja społeczna zastąpienie niepełnosprawności fizycznej osiągnięciami na polu nauki czy kultury.
Koordynacja - powstawanie schematycznych postaw i ruchów, w których współpraca mięśni jest kontrolowana przez mózg. Jest to potrzebne dla utrzymania równowagi.
Mutyzm, niemota - brak zdolności mówienia

Oligofrenopedagogika -dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem
i wychowaniem dzieci upośledzonych umysłowo.

Perseweracje -niepotrzebne powtarzanie ruchów lub i zdań lub słów.

Rehabilitacja - zorganizowane współdziałanie lecznictwa usprawniającego i ogólnego, reedukacji psychicznej i zawodowej w celu przystosowania do normalnego życia
w społeczeństwie osób, które wskutek wad wrodzonych lub nabytych są inwalidami okresowo lub na stałe. Rehabilitacja jest procesem społecznym, który z zastosowaniem najnowszych zdobyczy nauk medycznych i techniki przywraca w optymalnych granicach sprawność uszkodzonych lub upośledzonych narządów albo aktywizuje możliwości kompensacyjne ustroju. Rehabilitacja przywraca poszkodowanym poczucie własnej wartości społecznej i zawodowej oraz należne im miejsce w rodzinie i społeczeństwie.
Rewalidacja - krąg zabiegów pedagogiczno - leczniczych w pracy z jednostkami odchylonymi od normy, mających na celu ich przystosowanie do życia w społeczeństwie ludzi normalnych - rehabilitacja.

Spastyczność - na skutek uszkodzenia mózgu mięśnie stają się sztywne, ich napięcie jest zbyt duże. Pacjent, mając duże trudności z przezwyciężeniem tego usztywnienia jest w większym lub mniejszym stopniu uwięziony w pewnych nieprawidłowych pozycjach, utrudnia mu to lub uniemożliwia poruszanie się.

Terapia zajęciowa - usprawnianie w celu ukierunkowania dziecka na możliwie największą niezależność w życiu codziennym.

---