Zagadnienia na egzamin z pedagogiki specjalnej

I WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI SPECJALNEJ. TERMINOLOGIA

1) Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej:

pedagogika specjalna - nauka szczegółowa pedagogiki, a jej przedmiotem jest

opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy,

najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na

rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych

anomalii, trudności lub ograniczeń;

Odchylenia od normy mogą mieć charakter odchyleń powyżej normy, tzn., że właściwości człowieka określane jako ponadprzeciętne, ukształtowane powyżej przyjętych norm, jako jednokierunkowe uzdolnienia lub wybitne zdolności wchodzą również w zakres zainteresowań przedmiotowych p.s. ten sposób rozumienia zakresu przedmiotu zainteresowań p.s. staje się powszechniejszy i korzystny ze społecznego punktu widzenia jej celów i zadań.

2) Terminologia:

UPOŚLEDZENIE - niekorzystna sytuacja danej osoby będąca wynikiem uszkodzenia

lub niepełnosprawności polegająca na ograniczeniu lub uniemożliwieniu

wypełniania określonych ról, które uważane są za normalne biorąc pod uwagę jej

wiek, płeć, czynniki kulturowe i społeczne;

Upośledzenie jest, zatem funkcją stosunku pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a ich otoczeniem. Występuje wówczas, gdy osoby te napotykają na kulturowe, fizyczne lub społeczne bariery ograniczające ich udział w różnych zakresach działalności, dostępnych dla innych obywateli. Upośledzenie może wystąpić w postaci utrudnienia, ograniczenia lub uniemożliwienia brania udziału w danej społeczności na równym poziomie z innymi. Dotyczyć to może różnych sfer życia człowieka:

• orientacji w otoczeniu,

• czynności życia codziennego,

• poruszania w przestrzeni,

• pracy zawodowej,

• integracji społecznej,

• niezależności ekonomicznej;

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE (K. Kirejczyk) - istotnie niższy od przeciętnego w

danym środowisku, (o co najmniej 2 odchylenia standardowe) globalny rozwój

umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się i

przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki

dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu ( w tym w sporadycznych wypadkach

przez czynniki socjalno - kulturowe), wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu

ośrodkowego układu nerwowego;

USZKODZENIE - wszelka strata lub wada psychiczna, fizjologiczna lub anatomiczna

struktury lub czynność. Może być całkowite, lub częściowe, trwałe lub okresowe,

wrodzone lub nabyte;

NIEPEŁNOSPRAWNOSĆ to wszelkie ograniczenia lub brak - wynikający z

uszkodzenia - zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób lub zakresie

uznanym za normalny dla człowieka;

Może to dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej czy psychicznej, może być również wielozakresowa.

OLIGOFRENIA

• (Lewicki) to zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego,

wrodzone albo bardzo wcześnie nabyte, prowadzące często do zaburzeń w

przystosowaniu społecznym;

• (Kostrzewski) to te przypadki upośledzenia umysłowego, które powstały w okresie rozwojowym. Oligofrenia to inaczej niedorozwój umysłowy.

DEMENCJA (Kostrzewski) - ogólny rozwój intelektualny dziecka przebiegał do

pewnego okresu mniej lub bardziej prawidłowo, W wyniku określonego procesu

chorobowego nastąpił regres tj. postępujące obniżenie się poziomu

funkcjonowania intelektualnego;

3) Miejsce pedagogiki specjalnej w systemie nauk:

Nauki podstawowe teoretyczne nieukierunkowane:

np: anatomia, fizjologia, etyka, logika, chemia, historia, fizyka, psychologia ogólna,

ekonomia, astronomia;

- celem jest poznawanie rzeczywistości taką, jaka ona jest, nie maja celu sprawnego;

- nauki podstawowe fundamentalne;

- nauki teoretyczne tworzenie teorii, teorie wyjaśniające;

Nauki podstawowe teoretyczne ukierunkowane:

np: dydaktyka, socjologia wychowania, pedagogika specjalna -

mają cel sprawny, służą integracji;

Nauki praktyczne:

np: medycyna, socjologia, technika;

Restytucja - przywracanie człowieczeństwa osobie niepełnosprawnej.

„Nie ma kaleki jest człowiek” Grzegorzewska

4) Pedagogika specjalna, a pedagogika ogólna: ( Ottona Lipkowskiego)

Pedagogika specjalna:

• jest działem pedagogiki ogólnej, wieloaspektowej działalności, której zadaniem jest kształtowanie człowieka;

• p.s. podejmuje naczelne zadanie pedagogiki ogólnej;

• wiele poszczególnych działów pedagogiki ogólnej jest wyodrębnionych ze względu na rodzaj czynności pedagogicznych, jakie szczególnie uprawiają;

• zakres działania p. s. wyznacza nie tyle rodzaj działania, ile swoistość podmiotu, swoistość danej jednostki oddanej jej pod opiekę;

• p. s. powierzone zostały jednostki odchylone od normy - fizycznie, psychicznie czy społecznie;

• fakt łączenia się w wielki wspólny cel szukania dróg „naprawy rzeczy ludzkich”, nazwał Komeński - jest dla p. s. wysoką rangą jak i jasno zakreślonym miejscem w nurcie odnajdywania konkretnej odpowiedzi na wezwanie nauk filozoficznych, etycznych, antropologicznych, społecznych, których zadaniem jest stworzyć wizję wzoru człowieka, jakiego potrzebuje postulowany świat;

Wzajemna zależność miedzy pedagogiką specjalna a pedagogiką ogólna:

• pedagogika należy do nauk społecznych;

• przedmiotem pedagogiki jest działalność wychowawcza, której rozległe cele obejmują wyposażenie całego społeczeństwa - młodego pokolenia w: wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości oraz wykształcenie postaw i wartości;

• p. o. zajmuje się najbardziej ogólnymi problemami wychowania: jego celami ontologicznymi, antropologicznymi, kulturologicznymi podstawami, analizą porównawcza różnych systemów wychowania, swoistością wychowania, jako nauki i problemami badań pedagogicznych;

• p. o. zajmuje się sprawami wychowania w szerokim tego słowa znaczeniu;

• przedmiotem p. s. jest także działalność wychowawcza, ale ograniczająca się tylko do jednostek odbiegających od normy, do jednostek z zaburzeniami, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć celów leżących w zakresie ich możliwości;

• p. s. stanowi jeden z działów pedagogiki. Oddziaływanie wychowawcze na jednostkę upośledzoną jest, więc „normalnym" oddziaływaniem pedagogicznym, które musi uwzględnić indywidualne utrudnienia i swoiste potrzeby jednostki upośledzonej;

• cele ogólne i zasady wychowania i nauczania przyjęte w p. o. są także akceptowane i realizowane w p. s.;

• ogólne wskazania, dotyczące metod postępowania, muszą być wypełnione treścią dostosowaną do swoistych funkcji specjalnych;

• celem wychowania specjalnego jak i ogólnego jest najpełniejszy rozwój osobowości jednostki;

• celem rewalidacji nie może, więc być przywrócenie do stanu normy, ale takie oddziaływanie, aby jednostka pomimo upośledzenia mogła w sposób najbardziej racjonalny przystosować się do warunków i wymagań społecznych;

• zasady nauczania i wychowania obowiązujące w pedagogice ogólnej są także zasadami rewalidacji i resocjalizacji. Nabierają jednak w realizacji kształcenia i wychowania upośledzonych swoistego znaczenia, różnie akcentowanego, i modyfikacji, przy nie naruszaniu istotnej treści (np. zasada aktywizacji jednostki);

• w realizowaniu ogólnych zasad muszą być stosowane specjalne środki i metody. Swoistość pedagogiki specjalnej przejawia się w dostosowaniu metod postępowania do swoistych potrzeb jednostki upośledzonej. Nie tylko są inne metody wychowawcze i nauczania, ale także: program nauczania, pomoce naukowe, urządzenia i warunki lokalowe, które muszą być dostosowane do zadań i celów rewalidacji;

• cele p. s. nie zatracając swojej wagi łączą się z celami p. o. w kierunku pogłębiania, dynamizowania i wzbogacania metod pracy (Grzegorzewska M):

= budzących wewnętrzny dynamizm wychowanka;

= kształtujących poszukująco - badawczą postawę wychowanka;

= dążących do uaktywnienia go;

= wprowadzających wychowanka w nurt otaczającego go świata;

= oraz wymagających zespołowości w pracy;

Pedagogika specjalna realizując swoje podstawowe funkcje, spełnia poza tym ważne zadania w ogólnym systemie nauk pedagogicznych.

Polegają one między innymi na tym, że:

• wypracowuje metody postępowania z dziećmi z odchyleniami od normy;

• spełnia szczególną rolę z punktu widzenia humanizmu pedagogicznego, gdyż zajmuje się przypadkami krańcowymi, marginesowymi, eliminowanymi ze środowiska szkolnego, uznawanymi często jako niewychowane;

• umożliwia realizację obowiązku szkolnego także tym jednostkom, które za względu na stan zdrowia nie są zdolne do realizowania go w normalnych warunkach;

• wskazuje drogi i możliwości rozwoju jednostek z odchyleniami od normy;

• uwalnia szkołę zwykłą od dzieci upośledzonych lub współdziałając z nią w kształceniu i wychowaniu ich - ułatwia szkole realizowanie swoich zasad w stosunku do pozostałych dzieci;

• stanowi sprawdzian skuteczności ogólnych zasad i wskazań p. o. - pogłębia treść i metody p.o., gdyż musi je stosować w utrudnionych warunkach wychowania;

5) Współzależności pedagogiki specjalnej i nauk z jej pogranicza: medyczne,

psychologiczne, społeczne: (O. Lipkowskiego)

Pedagog specjalny, który wychowuje dzieci z odchyleniami od normy, musi z konieczności korzystać z pomocy różnych nauk, przede wszystkim medycznych, pedagogicznych.

MEDYCYNA - psychopatologia, psychiatria dziecięca:

• ustalają lub współdziałają przy ustalaniu diagnozy upośledzenia;

• wskazują możliwości i drogi rozwoju z punktu widzenia terapeutycznego;

• udzielają wskazówek dotyczących postępowania z dzieckiem upośledzonym; udzielają pomocy, korzystając z metod i środków medycznych;

• współdziałają w zapewnieniu dziecku upośledzonemu specjalnych środków pomocniczych, korygują celowość ich stosowania;

NAUKI SPOŁECZNE - pedagogika, jako nauka społeczna. P.s. korzysta przede wszystkim z osiągnięć dziedziny socjologii, której przedmiotem są dewiacje społeczne, a więc patologii społecznej. Przyczyny można upatrywać się, w tym, że:

• sytuacje społeczne warunkują odchylenia od normy, mogą stać się czynnikiem wzmagającym stan zagrożenia dziecka, mogą działać pato i kryminogennie, albo wspierać proces rewalidacji i resocjalizacji;

• największy odsetek dzieci wymagających specjalnej pomocy pochodzi ze środowisk o niższej kulturze i z gorszych warunków ekonomicznych;

• decydujące znaczenie dla zmniejszenia wskaźników upośledzeń ma profilaktyka społeczna;

• resocjalizacja jednostek niedostosowanych społecznie nie może odbywać się skutecznie poza środowiskiem i bez jego pozytywnego współdziałania;

• coraz większego znaczenia nabierają formy pozainstytucjonalnego wychowania jednostek upośledzonych;

P.s. współdziałają z takimi organizacjami społecznymi jak: związki inwalidów, głuchych, niewidomych, towarzystwa społeczne. Działalność p.s. wspierają poradnie specjalistyczne i ośrodki diagnostyczne, zakłady opiekuńczo - wych. oraz wszelkie formy opieki.

NAUKI PSYCHOLOGICZNE - psychopatologia, psychologia kliniczna, psychologia dzieci z odchyleniami od normy. Psychologia zajmująca się zaburzeniami psychicznymi ułatwia pedagogowi specjalnemu pracę i ukierunkowuje ją przez:

• rozpoznanie upośledzenia i jego psychicznych skutków oraz wskazanie metod obserwacji rozwoju w procesie rewalidacji;

• ustalenie diagnozy wstępnej i jej weryfikację w trakcie rozwoju;

• analizowanie skuteczności stosowanych metod kompensacyjnych;

• bezpośredni udział w działalności naprawczej przez stosowanie terapii psychologicznej i psychiatrycznej;

6) Czynniki warunkujące wzrost zainteresowania odchyleniami od normy:

a) Czynniki biologiczne :

- stan zaspokojenia potrzeb biologicznych człowieka, im lepszy stan zaspokojenia potrzeb biologicznych, tym mniej zaburzeń. Biorąc pod uwagę stopień zaspokojenia to nie tylko tzn. brak głodu, ale złej struktury żywienia.

Rozpowszechnienie chorób epidemiologicznych, czyli choroby, które się szybko rozpowszechniają i obejmują duży odsetek społeczeństwa zawsze rzutuje na wskaźnik rozpowszechnia, bo skutkiem epidemii mogą być różnego rodzaju uszkodzenia:

- poziom higieny

- stan opieki medycznej, tu należy spojrzeć w 2 aspektach:

* moc medycyny danego kraju

* stan gotowości pacjenta;

b) Czynniki społeczne ( na przykładzie upośledzenia umysłowego)

Tzn. problem tolerancji społecznej w stosunku do upośledzenia umysłowego jako zjawiska i osób dotkniętych tym z zjawiskiem.

Na przykładzie lekkiego up. umysłowego . Zjawisko charakterystyczne dla kultury europejskiej. Zróżnicowanie w szkołach specjalnych dla lekko upośledzonych umysłowo obecności płci. Zapadalność nie zależy od płci w szkołach masowych: chłopcy -51,7%, dziewczynki-48,3% , na poziomie urodzeń jest lekka przewaga chłopców, ale potem się wyrównuje. W szkołach dla lekko upośledzonych umysłowo chłopców - 62,9%, dziewczynek 37,1 %. Ogromne zróżnicowanie. Na poziomie zapadalności nie ma różnic, ale w rozpowszechnieniu są.

II PRZEDMIOT I ZADANIA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

1) Przedmiot i zadania pedagogiki specjalnej:

PRZEDMIOT: czynności wychowawcze, rehabilitacja, kształcenie i opieka nad osobami niepełnosprawnymi (upośledzonymi);

Przedmiotem jest jednostka upośledzona i jej predyspozycje. Spotykane w życiu codziennym synonim upośledzenia to:

• odchylenie od normy

• Ograniczenie w rozwoju

• zaburzenia psychofizyczne.

W rozumieniu prawa opiekuńczego jednostka jest uznana za upośledzoną wtedy, gdy ma ograniczone możliwości samodzielnego utrzymania się.

W rozumieniu prawa karnego jest to jednostka, która niezależnie od wieku nie osiągnęła rozwoju umysłowego i normalnego w takim stopniu, aby mogła rozpoznać znaczenie czynu i kierować swoim postępowaniem.

W rozumieniu ustawodawstwa szkolnego dziecko uznane jest za upośledzone, jeżeli w świetle orzeczenia nie może ono samodzielnie korzystać z pożytkiem dla siebie ze szkoły normalnej. Upośledzoną w rozumieniu pedagogiki specjalnej jest jednostka z odchyleniami od normy, u której występuj trudności w:

• rozwoju

• poznawaniu świata otaczającego

• przystosowaniu się do środowiska społecznego.

Jest to jednostka, która bez pomocy specjalnej nie może osiągać celów kształcenia i należytego stopnia samodzielności społecznej w konsekwencji oddziaływań, metod, środków stosowanych w odniesieniu do jednostek normalnych.

ZADANIA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

1. Czynna akceptacja stanu niepełnosprawności

Droga osoby z niepełnosprawnością do czynnej akceptacji:

Możemy rozróżnić 4 etapy w relacji do czasu:

1. doznanie uszkodzenia - etap łączy się z wyłączeniem z czasu teraźniejszego;

2. uświadomienie sobie strat i zachowanych możliwości - etap zwrotu ku czasowi przeszłemu (pełnej sprawności);

3. próba funkcjonowania z następstwami stanu uszkodzenia - etap powrotu do czasu teraźniejszego;

4. czynna akceptacja - postrzeganie siebie w czasie przyszłym;

B) Przygotowanie osoby niepełnosprawnej do życia w społeczeństwie

Postawa akceptacji jest najbardziej pożądana. Postaw nie możemy zadeklarować, bo kształtują się one w nas, są indywidualne. Nie można postawy komuś narzucić. Nasza praca ma polegać na hartowaniu psychicznym: musisz być silny, musisz wytrwać. W życiu można spotkać się z każdym typem postaw. Należy przygotować na to osobę niepełnosprawną, aby mogła walczyć z przeciwnościami życia codziennego.

C) Przygotowanie społeczeństwa

Specyfika pedagogiki specjalnej wyłoniła się dawno temu. Oprócz czynnika akceptacji musi istnieć jeszcze klimat współżycia z osobami z różnymi upośledzeniami. Należy stwarzać sytuacje, by osoby mogły się zetknąć z niepełnosprawnymi, by zdobyć o nich wiedzę, by doświadczyć.

Zadania Pedagogiki Specjalnej wg Marii Grzegorzewskiej

P.s. ma na celu kształcenie i wychowanie ogólne i zawodowe jednostki, by doprowadzić ją do pełniejszej w stosunku do jej możliwości rewalidacji społecznej. Wśród problemów w nauczani i wychowaniu jednostek upośledzonych zwróciła uwagę na 3 podstawowe:

• wyrównanie braków, jako integralny składnik nauczania i wychowania jednostek upośledzonych;

• wszechstronny i możliwie najpełniejszy rozwój osobowości;

• przygotowanie w miarę istniejących możliwości do aktywnego udziału w życiu społecznymi pracy zawodowej;

Do podstawowych celów i zadań pedagogiki specjalnej należą:

• cel humanistyczny - jednostkom upośledzonym zapewnić szczególne prawa do pomocy w uzyskaniu maksymalnego rozwoju i akceptacji społecznej;

• cel dydaktyczno wychowawczy - jednostki upośledzone należy wszechstronnie kształcić i umożliwić im optymalny rozwój, aby jak najefektywniej mogły się wywiązać ze swych zadań społecznych;

• cel ekonomiczny - jednostki upośledzone należy tak przygotować do przyszłej pracy

zawodowej, aby mogły w miarę możliwości usamodzielnić się, uniezależnić od

pomocy społecznej;

2) Pojęcie odchylenia od normy:

Normy i odchylenia od niej definiuje się biorąc pod uwagę różne punkty odniesienia.

• Podejście statystyczne

Określenie cech znajdujących się u większości danego gatunku, lub tego, co jest zgodne z właściwościami większości elementów wyodrębnionych jako klasa. To znaczenie w stosunku do człowieka odnosi się do jego właściwości biologicznych, morfologicznych, psychologicznych i społecznych.

• Podejście idealne

Odnosi się do tego, co jest najbardziej pożądane w społeczeństwie dla pedagoga specjalnego najważniejsze są zwłaszcza wskaźniki zachowania odbiegającego od przeciętnej. Normę i odchylenia od niej bada się za pomocą rozwoju inteligencji. Normę i odchylenia od niej bada się za pomocą ilorazu inteligencji:

Od 1 stycznia 1986r wprowadzono 4 stopnie upośledzenia umysłowego

Odchylenia standardowe	Iloraz inteligencji	Nazwa upośledzenia
Mniejsze i równe -1,00	85-100	Rozwój prawidłowy
Od -1,01 do -2,00	70-84	Rozwój niższy niż przeciętny
Od -2,01 do -3,00	55-69	Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim
Od -3,01 do -4,00	40-54	Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym
Od -4,01 do -5,00	25-39	Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym
Powyżej -5,01	0-24	Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim

3) Definicja zdrowia i choroby:

ZDROWIE

Światowa Organizacja Zdrowia - „ zdrowie jest nie tylko brakiem choroby lub niedomagania, lecz w pełni dobrym samopoczuciem fizycznym i psychicznym."(tzw. Zdrowie pozytywne).

Definicję tę krytykują lekarze, ale definicja ta ma dla pedagogów specjalnych szczególną wagę, gdyż: jest bardzo elastyczna, tzn. może być również dostosowana do kaleki, który obarczony nawet wielkim ubytkiem fizycznym (np. brakiem nóg) może się czuć człowiekiem „zdrowym", zrewalidowanym.

CHOROBA

Raouł Kourilsky (w wydawnictwie Życie i człowiek) „ choroba wiąże się z chorymi, a chory to taki człowiek, w którym stanie zdrowia nastąpiło jakieś zaburzenie:» zdrowie jest stanem tego, kto jest zdrów, kto się dobrze czuje; oznacza stałe bez przeszkody wykonywania wszystkich czynności ustroju«. Choroba jest, więc stanem przeciwstawnym do zdrowia, stanem, w którym wykonywanie czynności ustrojowych nie jest ani stałe, ani łatwe, ponieważ nie są one z sobą odpowiednio zgrane."

A.C. Drogendijk z Holandii choroba jest dającym się obiektywnie stwierdzić odczuwalnym subiektywnie odchyleniem od normy, które powstaje wówczas, gdy posiadane przez człowieka mechanizmy sprzężeń zwrotnych nie potrafią przywrócić kompleksu rozmaitych rodzajów równowagi dynamicznej.

4) Różnice występujące w ocenie normy i odchylenia od normy:

5) Pogranicze normy:

Poziom sprawności intelektualnych jednostek, których ilorazy inteligencji moszczą się między -1,01 a -2,00 odchyleniami standardowymi (zależnie od odchylenia standardowego określonej techniki pomiaru inteligencji: od 69 do 83 lub od 70 do 84) obecnie określa się jako niższy niż przeciętny: zalicza się do szerzej rozumianej normy, a nie do kategorii upośledzenia umysłowego.

Światowa Organizacja Zdrowia na VII Konferencji Rewizyjnej w 1965r dla ilorazu inteligencji od 69 do 85 wprowadziła następujące nazwy: niedorozwój umysłowy nieznaczny, inteligencja na pograniczu normy, niedobór inteligencji, opóźnienie w rozwoju.

6) Następstwa pierwotne i wtórne uszkodzenia (defekt podstawowy):

7) Przemiany w podejściu do zjawiska ludzkiej niepełnosprawności:

8) Wielowarstwowość i wielopłaszczyznowość zjawiska odchylenia od normy:

W odchyleniu od normy wyróżnić możemy trzy wymiary:

1. organiczny:

To stan uszkodzenia somatycznego. Jednak nie we wszystkich przypadkach niepełnosprawności mamy do czynienia z uszkodzeniami organicznymi. Możemy mówić jeszcze o zaburzeniach funkcjonalnych bez stwierdzonego podłoża somatycznego.

b) psychiczny:

Następstwa uszkodzenia dla psychicznego funkcjonowania osoby. Stan uszkodzenia somatycznego nie musi zaburzać życia psychicznego osoby. Niestety, w potocznym rozumieniu ciągle związek ten jest silnie zakorzeniony. Przeczy temu stan wiedzy B. Wright, której książka Psychologiczne aspekty życia inwalidztwa wywarła ogromny wpływ na zmianę poglądów w tej kwestii. Pisze ona: „ fakt, że nie udało się znaleźć zasadniczych różnic osobowości pomiędzy grupami osób z określonym inwalidztwem a nie inwalidami, pociąga za sobą niewątpliwie teoretyczne skutki o tak wielkim znaczeniu, że te negatywne rezultaty nie są w ogóle negatywnymi. Wskazują one, że jednostki z fizycznymi odchyleniami nie stanowią grupy jednorodnej pod względem psychologicznym, że fizyczne inwalidztwo stanowi powierzchowne kryterium klasyfikacji. Zasadniczą sprawą wydaje się fakt, że somatopsychiczny związek pomiędzy stanem fizycznym a zachowaniem nie jest bezpośredni, ale spowodowany jest czymś, co zostało określane jako zmienne pośredniczące. Te zmienne to nastawienie osoby wobec swojego stanu „

c) społeczny:

Możemy sprowadzić do pytania o to, czy i na ile stan uszkodzenia organiki rzutuje na społeczne funkcjonowanie człowieka? Oraz pytania o miejsce i rolę osoby niepełnosprawnej w społeczeństwie. Niewątpliwie stan uszkodzenia rzutuje na społeczne funkcjonowanie człowieka, nie musi mieć jednak charakteru zaburzającego. Osobie z odchyleniami od normy przychodzi żyć w święcie urządzonym przez człowieka pełnosprawnego i na miarę jego możliwości. Osoba niepełnosprawna napotyka więc na dwie grupy barier zewnętrznych. Jedne to bariery fizyczne (architektoniczne), stanowiące element przestrzeni życia człowieka. Proces ich likwidacji postępuje powoli, nadto wszystkich wyeliminować się nie da. Druga grupa barier zewnętrznych to postawy społeczne, te niepożądane - ważące na poczuciu godności. Zmiana stosunku społeczeństwa do osób z odchyleniami od normy nie dokona się z dnia na dzień. Na to trzeba czasu, wiedzy i doświadczania osoby niepełnosprawnej jako człowieka

III FILIZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ:

1) Filozoficzne podstawy pedagogiki specjalnej:

• Zależność pedagogiki specjalnej i filozofii sformułował dobrze B. Suchodolski pisząc, że ten szczególnie podkreślany dziś związek podkreślał już Komeński, gdyż wiązał swą pedagogikę z wielkim programem „naprawy rzeczy ludzkich".

• Filozofia ukazuje wielkie perspektywy historyczne zmieniającej się sytuacji ludzi, ich zadań i ich odpowiedzialności w świecie, pedagogika podejmuje problematykę odpowiedzialnego działania i świadomego uczestnictwa w społecznej rzeczywistości.

• Gdy filozofia ukazuje perspektywy zadań i możliwości człowieka podejmuje analizę jego sił moralnych , uruchamianych i hamowanych przez określone czynniki, pedagogika próbuje organizować to nowe życie moralne.

• Tak pojmowana filozofia przekazuje pedagogice wielkie bogactwo refleksji dotyczących człowieka w świecie współczesnym.

• Pedagogika ma do pokazania z kolei filozofii rzeczywiste narodziny tego nowego człowieka. Henry Verdi, kaleka ciężko poszkodowany, na pytanie: co mi szykuje życie?, odpowiada:

prawda jest prosta: każdy chce kochać i chce być kochanym, nie różnić się

niczym od reszty świata, mieć zwyczajny los, mimo że nie jest zwyczajnym.

Istotny problem polega nie na tym, co życie szykuje dla nas, ale na tym, jaki

życie potraficie stworzyć sobie sami.

2) Etyka fenomologiczna:

• Jedną z najbliższych p specjalnej dziedzin filozoficznych jest etyka rozumiana jako nauka o moralności, czyli, jak ludzie powinni postępować i czym się w swoim postępowaniu kierować.

• Przyjmując definicję moralności jako „ przede wszystkim wyobrażenia moralne, wyobrażenia dotyczące dobra moralnego i moralnej powinności" widzimy jak wieloma więzami pedagogika specjalna jest z nią związana:

Na wszystkich prawie poziomach i wszystkich formach upośledzeń - prócz jednostek najgłębiej upośledzonych umysłowo - pedagogika specjalna musi kształtować w swych wychowankach wyobrażenia moralne, uczyć ich kształtowania wyobrażenień moralnych, oceny moralnej i włączać te utrwalone wyobrażenia w całokształt osobowości przez przyjęte przez jednostkę intelektualne uzasadnienie i emocjonalną akceptację.

• Pedagog specjalny jako człowiek, który podjął akcję mającą charakter walki o czyjeś dobro, musi mieć ustaloną postawę moralną polegającą na „ uczuciowej akceptacji i zdecydowanej realizacji racjonalnie uargumentowanych tez normatywnych", tez opartych na przeświadczeniu o sensie i potrzebie tej akcji przywracania jednostkom szczęścia, poczucia normalności, a społeczeństwu użytecznego lub przynajmniej nie obciążającego człowieka.

• Pedagog specjalny jako rzecznik dobra ludzi upośledzonych i jako człowiek, któremu należy na wartości moralnej swojego społeczeństwa, musi podjąć od strony teoretycznej i od strony praktycznego zastosowania problematykę moralnego stosunku ludzi zdrowych do odchylonych od normy.

• Pedagogika specjalna jest ściśle związana z etyką we wszystkich jej działach:

- z etyką normatywną zajmującą się normowaniem postępowań ludzkich, ich oceną

i hierarchizacją celów godnych zabiegów ludzkich;

- z etologią jako opisem przyczynowym i wyjaśnieniem zjawisk moralnych i

tworzeniem się charakteru, a więc zbliżonym do problematyki psychologicznej i

socjologicznej;

- z metaetyką ujmującą zagadnienia moralne jako problemy semantyczne, logiczne,

gnozeologiczne, metodologiczne;

3) Elementy antropologii - człowiek słaby:

Z teologicznego punktu widzenia wartość człowieka nie zależy od jego sprawności fizycznej, czy umysłowej. Wynika przede wszystkim z godności, jaka nadał człowiekowi sam Bóg w akcie stworzenia.

Niepełnosprawność staje się swoistym dobrem i pewnego rodzaju darem nie tylko dla osób nią obarczonych, ale również i społeczeństwa, w którym żyją. Wynika stąd, że niepełnosprawność nie tylko nie umniejsza człowieczeństwa, ale właściwie przezywana może stać się dobrem dla człowieka i społeczności. W filozofii opartej na analizie ludzkiego bytu stwierdza się jednoznacznie, że żaden rodzaj niepełnosprawności nie sięga do istoty buty osobowego człowieka, który decyduje o jego godności. Niepełnosprawność obejmuje wymiar fizyczny i psychiczny człowieka, może zakłócić funkcje intelektualne i wolitywne, ale nie sięga głębi buty osobowego. Dzięki swej godności człowiek posiada niezaprzeczalne prawa, wrodzone a nie nabyte, które nie mogą być naruszone przez nikogo i przez żadną instytucję społeczną. Wynika to z tego, iż osoby niepełnosprawne ze swej natury, podobnie jak i pełnosprawni, są ludźmi pełnowartościowymi. Problem może się pojawić w subiektywnej ocenie wartości, mogą się przyczynić stereotypy, dyskryminacja oraz ich marginalizacja. Mechanizmy te powodują, że zarówno osoby pełnosprawne, jak i niepełnosprawne postrzegają inwalidów za mniej wartościowych

Przygodność - utracalność, przemijalność, brakowość, wadliwość, nawet niedoskonałość stanowi stały rys przeżyć każdego człowieka. Zniszczalność nawet najbardziej szlachetnych wytworów człowieka, naruszalność ich przez upływający czas, a także ostateczna znikomość, niedoskonałość najwspanialszych dzieł składają się na to poczucie przygodności. Człowiek niepełnosprawny to znak, sygnał przygodności bytowej.

• Filozofia antropologiczna podkreśla, że jednostka ludzka może stać się w pełni człowiekiem tylko przez wychowanie, że tylko wychowanie umożliwi jej przystosować się do środowiska społecznego, a także odczucie zadowolenia z możliwości współudziału w życiu społecznym.

Maria Grzegorzewska wyraziła to w następujący sposób: „każdy człowiek ma prawo w

społeczeństwie i do osobistego szczęścia".

Chodzi nie tylko o najlepsze przystosowanie jednostki upośledzonej do życia w społeczeństwie, ale także o to, by jednostka upośledzona mogła osiągnąć „szczęście osobiste" i znaleźć „miejsce w społeczeństwie", pomimo swego upośledzenia, ze swoimi defektami słabości.

Z antropologicznego punktu widzenia jednostkę upośledzoną określa się jako człowieka wymagającego wzmożonej, okresowej lub trwałej opieki. Usiłowania pedagogiki specjalnej zmierzające do maksymalnego usamodzielnienia jednostki upośledzonej i aktywnego jej współudziału w realizowaniu zadań społecznych, muszą być jednocześnie ukierunkowane na organizację trwałej pomocy społecznej, która w mniejszym lub w większym stopniu jest jednostce upośledzonej potrzebna. Nie chodzi tylko o pomoc materialną, a o bardziej humanitarną akceptację jednostki ograniczonej i defektywnej przez środowisko społeczne.

IV PROBLEMATYKA TELEOLOGICZNA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ:

Problematyka teleologiczna w pedagogice jest szczególnie złożona, gdyż:

- dyskutowana jest koncepcja, czy w naukach praktycznych należy uwzględnić

elementy wartościujące i ogólnie normatywne;

- zmienne są podstawowe kryteria wartościowania i kontrowersyjne podstawowe

założenia teleologiczne w pedagogice.

Zainteresowanie problematyką teleologiczna w polskiej pedagogice znalazło wyraz w pracach, z których na szczególne podkreślenie zasługują prace B. Suchodolskiego. Przedstawia on problematykę tą w przekroju dziejów, zależnie od kształtowania się poglądów na sens życia, sytuacji człowieka w świecie, w zależności od poglądów religijnych, społecznych i politycznych, rozwoju nauki, techniki i sztuki. Podstawowym celem wychowania w czasach współczesnych jest ukształtowanie jednostki i przygotowanie jej do zaangażowanego współudziału w kulturze, pracy zawodowej i społecznej.

H. Muszyński wyraża pogląd, że marksistowska teleologia pedagogiczna wyprowadza system celów wychowania z ideologii społecznej, z ogólnie akceptowanego modelu społeczeństwa.

K. Sośnicki i Z. Mysłakowski, T. Nowacki podkreślają szczególne funkcje wychowania w kształtowania charakteru jednostki jako podstawowego czynnika w przebudowie społecznej i postępie społecznym.

Maria Grzegorzewska uważała, że zasadniczym celem p specjalnej jest kształcenie i wychowanie ogólne i zawodowe ucznia, doprowadzając go do najpełniejszej w stosunku do jego możliwości rewalidacji społecznej.

Zwróciła uwagę na trzy podstawowe problemy w wychowaniu jednostek upośledzonych, a więc na:

1. wyrównywanie jego braków jako integralny składnik wychowania jednostek z odchyleniem od normy;

2. wszechstronny i możliwie najpełniejszy rozwój osobowości;

3. przygotowanie w miarę istniejących możliwości do aktywnego udziału w życiu

społecznym.

• Wyrównywanie i kompensacja braków i upośledzeń możliwe są tylko w zakresie ograniczonym.

• Za podstawowe zadanie pedagogiki specjalnej uważano zawsze dążenie do łagodzenia cierpienia, osłabienie skutków obciążenia dziedzicznego, zmniejszenia następstw schorzeń i nieszczęśliwych wypadków, usprawnienia zaburzonych funkcji.

• Im cięższe i głębsze jest upośledzenie, tym trudniejsze i bardziej ograniczone są możliwości terapii, korekcji i kompensacji. W przypadkach upośledzeń bardzo znacznych, głębszych zaburzeń, ubytków i głębokiego upośledzenia, wychowalność jest znikoma, a złe prognozy rozwoju nie skłaniały do podejmowania działania wychowawczego.

• Taka była przyczyna pojawienia się teorii głoszących bezcelowość opieki nad jednostkami głęboko upośledzonymi. Powstały nawet teorie rasistowskie, głoszące, że nie należy utrzymywać przy życiu tego, „co nie godne jest życia".

• W związku z tym istotne jest zwrócenie uwagi na aspekt antropologiczny w problematyce teleologicznej pedagogice specjalnej. Każda istota ludzka niezależnie od jej sytuacji i stopnia upośledzenia, jest człowiekiem. Należy dostrzegać w każdej jednostce ludzkiej osobę godną szacunku, uprawnionej do opieki i pełni rozwoju i organizowanie pomocy na miarę możliwości rozwojowych jednostki upośledzonej umysłowo.

• W działalności rewalidacyjnej pedagogika specjalna dąży do osiągania określonych celów. Są to cele zróżnicowane, dostosowane do sił i wydolności jednostki, zależne od jej możliwości rozwojowych. Filozofia antropologiczna nie wskazuje idealnego wzorca człowieka, który byłby dostatecznym celem działalności wychowawczej, wskazuje jednak motywy i humanitarne zobowiązania wobec każdej jednostki ludzkiej.

• Upośledzenie umysłowe jest bardzo zróżnicowane, wielorakie i bardzo złożone. Z reguły nie jest możliwe ustalenie ostatecznych prognoz rozwoju, a więc i celowych zadań rewalidacyjnych. W zależności od wyników aktualnych i etapowych ustala się dalszą strategię postępowania: środki terapeutyczne, metody wychowania i treści kształcenia.

• Cele wychowawcze, które ustala się w wychowaniu upośledzonych są w zasadzie skromniejsze niż cele ogólne, nie znaczy to jednak, że są to cele o mniejszym znaczeniu. W wychowaniu każdej jednostki, także głębiej upośledzonej zmierza się do kształtowania i maksymalnego rozwoju całej osobowości w ramach jej możliwości intelektualnych.

V SYSTEMATYKA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ

1) Systematyka w pedagogice specjalnej:

• CHARAKTER PEDAGOGICZNY

1) upośledzenie fizyczne

- sensoryczne - niewidzący, niedowidzący, głusi, niedosłyszący, głuchoniemi oraz

jednostki chore somatycznie i kalekie;

2) upośledzenie umysłowe:

- inaczej upośledzenie psychiczne: jednostki upośledzone umysłowo, chore nerwowo i

umysłowo;

3) upośledzenie społeczne:

- jednostki z trudnościami charakterologicznymi w kontaktach społecznych;

• KLASYFIKACJA „UPROSZCZONA” - wg Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń dla Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą

1) Upośledzenie z dominacja zaburzeń fizycznych:

• sensoryczne

• motoryczne

• schorzenia chroniczne;

2) Zaburzenia związane z deficytem intelektualnym:

• lekkie

• średnie

• ciężkie;

3) Zaburzenia osobowości:

• zaburzenia ciężkie - psychozy;

• zaburzenia mniej ciężkie - nerwice;

• zaburzenia lekkie - zaburzenia w zakresie postaw i sprawowowania;

• sytuacje przestępcze;

4) Wypadki o charakterze przeważnie socjalnym;

5) Zaburzenia sprzężone;

6) Zaburzenia nakładające się;

• TRADYCYJNY PODZIAŁ JEDNOSTEK ODCHYLONYCH OD NORMY

• głusi

• niewidomi

• społecznie niedostosowani o różnym nasileniu

• przewlekle chorzy

• kalecy w zakresie ruchu;

• jednostki z wadami wymowy;

• WG HANSELMANA

1) zahamowanie i zaburzenie w zakresie percepcji wychowania jednostek z upośledzeniem

w zakresie aparatury percepcji: wzroku, słuchu;

2) zachowania i zaburzenia z zakresie asocjacji: upośledzenie umysłowe, trudności

wewnętrzne, zaburzenia układu centralnego ;

3) zachowania i zaburzenia w zakresie ekspresji: kalecy, przewlekle chorzy, z wadami

wymowy;

• PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ ODCHYLEŃ:

1. Pedagogika zdolnych i uzdolnionych:

- wybitne zdolności ogólne;

- uzdolnienia kierunkowe;

2. Pedagogika rewalidacyjno - rehabilitacyjna:

- upośledzenie umysłowe

- wady wzroku

- wady słuchu

- sprzężone upośledzenia;

3. Pedagogika lecznicza, terapeutyczna:

- choroby przewlekłe

- niesprawność ruchowa

- odmienność somatyczna

- autyzm, zespoły psychopodobne

- starość;

4. Pedagogika korekcyjna:

- trudności w uczeniu się

- parcjalne zaburzenia rozwoju

- zaburzenia mowy

- zaburzenia emocjonalne;

5. Pedagogika resocjalizacyjna:

- niedostosowanie społeczne: aspołeczność, antyspołeczność;

- demoralizacja

- przestępczość;

2) Klasyfikacja osób z odchyleniami od normy:

STOPIEŃ ROZWOJU UMYSŁOWEGO	TEST WECHSLERA	TEST TERAMANA - MERRILL
Rozwój przeciętny (odchylenie standardowe mniejsze i równe 1)	85 - 110	84 - 100
Rozwój niższy niż przeciętny (odchylenie od -1 do -2)	70 - 84	69 - 83
Niedorozwój umysłowy (odchylenie od -2 do -3)	55 - 69	52 - 68
Niedorozwój umysłowy umiarkowany (odchylenie os -3 do -4)	40 -54	36 - 51
Niedorozwój umysłowy znaczny (odchylenie od -4 do -5)	25 - 39	20 - 35
Niedorozwój umysłowy głęboki	0 - 24	0 - 19

3) Kryteria klasyfikacji (wielkość klasyfikacji):

• Etiologiczne

uszkodzenie wrodzone - zaburzenia, dewiacje także wrodzone nabyte w ciągu życia;

• Czasu trwania sytuacji dewiacyjnej, a więc mający charakter - - prognostyczny
  trwałe -jak brak wzroku, słuchu

okresowe - schorzenia somatyczne, zaburzenia emocjonalne

• Neuropsychologiczne uwzględniające patomechanizmy bio - psych -społeczne (w związku z
  tym problem stałej lub okresowej opieki p specjalnej nad tymi jednostkami)

• Medyczne

wyodrębnienie jednostek, zespołów i syndromów patologicznych określenie stopnia ciężkości stanów tych dewiacji
budowanie prognozy;

• Biopsychologiczne wg zasięgu wpływu upośledzenia na osobowość i jej poszczególne funkcje;

• Pedagogiczne- kryterium planowych osiągnięć

• Społeczne - potrzeby różnego stopnia i rodzaju opieki w życiu codziennym i pracy, szczególnie ważne dla społecznego i administracyjnego systemu służb społecznych;

• jednostki, które można doprowadzić do pełnej samoobsługi i zaradności życiowej oraz pełnej przydatności społecznej;

• jednostki, których samoobsługa jest prymitywna a zaradność życiowa ograniczona;

• jednostki, które nie mogą obsłużyć się same, pozbawione opieki nie potrafią zaspokoić swoich podstawowych potrzeb i ustrzec się od niebezpieczeństwa, które mogą spowodować w stosunku, co siebie, a nawet innych .

4) Znaczenie teoretyczne i praktyczne klasyfikacji:

5) Działy pedagogiki specjalnej:

• wg kryterium typu uszkodzenia osób;

• wg kryterium drogi postępowania;

6) Współczesne tendencje w systematyce:

7) Epidemiologia odchyleń od normy:

Epidemiologia upośledzenia umysłowego - dziedzina wiedzy, która zajmuje się badaniem

rozpowszechnienia w populacji różnego rodzaju zaburzeń i czynnikami, które decydują o

tym rozpowszechnieniu;

8) Zapadalność i wskaźnik rozpowszechnienia:

Epidemiologia u. u. posługuje się 2 wskaźnikami :

1. Zapadalność - określa nam liczbę nowych przypadków danego zaburzenia występujących w populacjach w ciągu roku

2. Rozpowszechnienie - określa nam liczbę wszystkich przypadków danego zjawiska występujących w określonej jednostce czasu bądź w danym momencie. Przykład : badania rozpowszechnienia w Polsce głucho ślepoty. Jednostka czasowa - czerwiec.

Nie jest tak, że zapadalność wyznacza wskaźnik rozpowszechnienia.

Wskaźnik rozpowszechnienia zależy od czynników natury biologicznej społecznej.

VI SELEKCJA I ORZECZNICTWO

1) Cele selekcji:

selekcja - rozpoznawanie i właściwe ukierunkowanie na podstawie dokonywanych

badań i diagnozy do najbardziej odpowiadającej dziecku formy pomocy, (np. do

klasy specjalnej, właściwej szkoły specjalnej, pomocy w domu i inne);

2) Czynniki warunkujące selekcję:

3) Wady i zalety systemu selekcji:

4) Nowe tendencje w selekcji i orzecznictwie:

5) Organizacja i metody rozpoznawania odchyleń od normy:

6) Znaczenie diagnozy funkcjonalnej:

7) Diagnoza nozologiczna:

8) Wczesna diagnoza:

Wczesna diagnoza - jest to jak najwcześniejsze wykrycie u dziecka nieprawidłowości w jego

rozwoju. Za pomocą badań lekarskich i psychologiczno - pedagogicznych.

9) Weryfikacja orzeczeń w toku postępowania rewalidacyjnego:

10) Rekwalifikacja:

11) Selekcja i orzecznictwo w świetle przepisów i unormowań prawnych:

VII REWALIDACJA

1) Pojęcie rewalidacji: ( wg W. Dykcik)

rewalidacja - termin najczęściej używany zamiennie z pojęciem rehabilitacji;

długotrwała działalność terapeutyczno - wychowawcza, a więc wielostronna

stymulacja, opieka, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji

rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących;

Oparta jest na:

• poznaniu każdej jednostki i warunków jej rozwoju;

• uwzględnieniu w pracy typu układu nerwowego;

• zorientowaniu się z zahamowanych przez upośledzenie potrzebach;

• zorientowaniu się oddziaływań środowiska na dana jednostkę;

• zastosowaniu warunków kształtujących nowe motywacje;

• stosowaniu metod kompensacyjnych, korygujących, usprawniających i dynamizujących;

2) Relacje między pojęciami: rehabilitacja, reedukacja, resocjalizacja:

rehabilitacja - łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne,

pedagogiczne, społeczno - zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub

przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i

możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie;

Rehabilitacja jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwie wczesne i trwałe.

reedukacja - odpowiednie ćwiczenia mające na celu przywrócić sprawność fizyczną osobom chorym i rekonwalescentom oraz przygotować ich do wykonywania zawodu;

resocjalizacja - proces wychowania jednostek wykazujących wzmożone trudności w

dostosowaniu się do norm społecznych, moralnych i prawnych, wynikających ze

stanu osobowości wychowanka, z jego antagonistyczno - destrukcyjnego

ustosunkowania się do oczekiwań społecznych;

Polega na stosowaniu różnych środków leczniczych, socjoterapeutycznych, form i metod wychowawczych obejmujących psychotechnikę, socjotechnikę i kulturotechnikę, naukę szkolną oraz pracę w warunkach izolacji (zakłady karne, poprawcze, schroniska dla nieletnich) lub w środowisku otwartym, półwolnościowym pod nadzorem kuratora sądowego.

3) Elementy składowe rewalidacji: (wg W. Dykcik)

• kompensacja - złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowanie (substytucja) deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze.

Polega na odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego.

• korektura - (korekcja) odnosi się do jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działania określonych narządów, układów, zmysłów, np.: narządów artykulacyjnych, postawy ciała, zaburzeń w pisaniu (dysgrafii, dysortografii).

Jest wszechobecna w działaniach terapeutyczno-edukacyjnych.

• usprawnianie - to postępowanie maksymalnie rozwijające zadatki i siły biologiczne organizmu, które są najmniej uszkodzone, jego celem jest poprawa lub utrzymanie na zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawności fizycznej, a szczególnie wydolności i tolerancji wysiłku.

USPRAWNAINIE:

a) czynnościowe -wyuczenie nawiązywanie najprostszego czynnego kontaktu z otoczeniem i możliwie adekwatnej percepcji, właściwych relacji emocjonalnych i czynnej, właściwej postawy wobec środowiska.

b) fizyczne

c) ruchowe ( rytm i zajęcia muzyczno- ruchowe)

d) zawodowe;

• wzmacnianie dynamizmu adaptacyjnego jednostki - stosowanie wzmocnień trzeba oprzeć na stworzeniu takich warunków w całym życiu dziecka, żeby dziecko całkowicie zanurzone w otaczającym je życiu codziennym, w którym bierze czynny udział, wyraźnie czuło swoje osiągnięcia ( poznawcze, wykonawcze, i inne), a niepowodzenia żeby traktowało jako nie zakończone wykonanie zadania.

Takie wzmocnienia mogą dać tylko warunki konkretnego życia, w którym wychowanek czuje się prawdziwym uczestnikiem. Stosując wzmocnienia nie można zawężać wzmocnień do stereotypowo ujmowanych kar i nagród.

4) Zasady rewalidacji: ( wg O. Lipkowskiego)

• Zasada akceptacji- polega na kształtowaniu stosunku społeczeństwa do jednostek upośledzonych umysłowo, aby uznając trudności rozwojowe tych osób, nie zaniedbywano wszelkich form opieki i pomocy dla innych, czyli aby obowiązki społeczne były podejmowane w pełni gotowości wobec potrzeb osób odchylonych od normy;

• Zasada pomocy - to dbałość o aktywizację sił biologicznych wychowanka, aby go usamodzielnić, aby wytworzyć odpowiednią atmosferę w środowisku życia (nie dopuszczając jednak do przesadnej ochrony, szkodliwej dla rozwoju);

• Zasada indywidualizacji - polega na dostosowaniu nauczania do indywidualnych właściwości dziecka;

• Zasada terapii pedagogicznej - czyli najpierw poznanie dziecka i opracowanie diagnozy, następnie wspólna praca ze środowiskiem, aby polepszyć sytuację dziecka, stworzyć mu możliwie najlepsze warunki do pokonania trudności.

Wreszcie stosowanie środków terapeutycznych, a w tym leczenia (kuracja miłosna) oraz psychoterapii (współpraca z psychologiem) i terapii pedagogicznej (dobór środków pedagogicznych dla przezwyciężenia trudności).

• Współpraca z rodziną - jako zasada wspólnego, uzgodnionego działania szkoły i domu, aby wspomagać każdy wysiłek dziecka na drodze ku usprawnieniu i rozwojowi;

5) Podstawy rewalidacji:

• FIZJOLOGICZNE:

- cel: odzyskanie utraconej bądź naruszonej sprawności psychofizycznej jednostki; w przypadku wad wrodzonych- optymalne usprawnianie naruszonych organów, układów.

- ukierunkowana na:

· profilaktykę upośledzenia sprawności fizycznych i psychicznych u dzieci z wrodzonymi

lub okołoporodowymi ubytkami sprawności;

· profilaktykę przewlekłego upośledzenia sprawności fizycznych i psychicznych oraz stanu

trwałego kalectwa;

· skrócenie okresu niewydolności fizycznej i psychicznej oraz zaburzeń funkcjonalnych;

· kompensację ubytków funkcji uszkodzonych narządów i układów organizmu ludzkiego;

- dąży się nie tylko do maksymalnego powrotu do stanu, sprzed ale realizuje się także cele

związane z prewencją wtórną tzn. zwalczaniem czynników ryzyka powrotu danej choroby.

• PSYCHOLOGICZNE:

- dążą do tego by osoba niepełnosprawna:

· realnie oceniała swoje możliwości w życiu codziennym, w pracy zawodowej itp.

· możliwie szybko przyjęła i pogodziła się ze swoim upośledzeniem i jego skutkami;

· dostosowała się do koniecznych ograniczeń narzuconych im przez niepełnosprawność;

· maksymalnie uaktywniła się i rozwinęła swoje sprawności;

· przystosowała się do życia w społeczeństwie;

- wyrównywanie szans;

- bardzo ważna jest akceptacja siebie oraz akceptacja celów rehabilitacji, dążenie do poprawy

tego, co jest do poprawienia;

- akceptacja niepełnosprawności to nauczenie się życia z chorobą tzn. należy przy

istniejących stratach umieć uznać i zaktywizować własne wartości w oparciu, o które

można znaleźć sens życia;

- akceptacja własnej straty to wstępny warunek wytwarzania się motywacji do

przezwyciężania jej skutków i akceptacji celów rehabilitacji;

Instrumenty rehabilitacji psychologicznej:

- psychoterapia

- poradnictwo (doradztwo) rehabilitacyjne

- rehabilitacja niespecyficzna;

• SPOŁECZNE:

- ważna jest dostępność do wartości otoczenia tj. do usług medycznych, edukacji,

zatrudnienia, dóbr kultury itp.;

- przygotowanie osób niepełnosprawnych do efektywnego uczestnictwa w życiu

społeczności;

Etapy:

· wycofanie się z poprzednich ról społecznych;

· wstępna identyfikacja z nowymi rolami lub pełnieniem dawnych ról w nowych

okolicznościach;

· stopniowe wdrażanie do pełnienia nowych ról;

· wbudowanie nowych ról w zintegrowaną całość z innymi rolami;

6) Dynamiczne układy funkcjonalne:

7) Wczesna interwencja i wczesna stymulacja rozwoju: ( wg Hulka)

wczesna interwencja - zapewnienie rodzinie z małym dzieckiem niepełnosprawnym z

grupy ryzyka okołoporodowego, pełnej, profesjonalnej opieki;

obejmującej: wsparcie emocjonalne dla rodziców; pomoc rodzinie w stymulacji rozwoju psychoruchowego; zorganizowaniu optymalnego środowiska rozwojowego dla dziecka;

Wczesna interwencja - program

Jest to proces rozpoczynający się od możliwie wczesnego wykrycia i rozpoznania, obejmujący działania rehabilitacyjne i wspierające w wyniku rozpoznania zaburzeń rozwojowych lub niepełnosprawności. Jest to okres od postawienia diagnozy aż do rozpoczęcia nauki szkolnej przez dziecko Dotyczy ona zarówno dziecka, jego rodziców oraz osób bezpośrednio z nim związanych. W węższym ujęciu (0-6 lat) jest to wielospecjalistyczna, realizowana w zespole specjalistów (lekarz, psycholog, pedagog, logopeda, fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy) opieka nad małymi dziećmi, wykazującymi poważne zaburzenia w rozwoju. Celem opieki jest zwiększenie możliwości rozwojowych dziecka, eliminowanie zaburzeń zapobieganie wtórnym dysfunkcji rozwoju. W szerszym znaczeniu odnosi się do różnego rodzaju zaburzeń psychologiczno-pedagogicznych w klasach I - III szkoły podstawowej. W celu wspomagania jego rozwoju odnosi się też do węższego do rodziców.

Program wczesnej interwencji powinien obejmować:

- elementy tzw. oferowania kochającej opieki, są nimi: kołysanie, pieszczoty,

uśmiechanie się do dziecka, przemawianie do niego. Przejawy miłości

rodzicielskiej są bodźcem rozwojowym, którego znaczenia nie da się przecenić;

- indywidualne spotkania rodziców ze specjalistą, z każdym z nich ułożony jest plan

pracy i wykonywany w domu;

- wspólne spotkania rodziców i dziecka ze specjalistą w czasie, których prowadzone są zajęcia terapeutyczne.

- uczestnictwo dziecka w żłobkowych i przedszkolnych zajęciach terapeutycznych

wraz z innymi dziećmi i rodzicami;

- spotkania rodziców w małej grupie, które maja charakter towarzyski, edukacyjny,

ściśle terapeutyczny;

- wzajemna współpraca specjalistów (lekarz, psycholog, pedagog, logopeda,

fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy);

- łączenie oddziaływania zorientowanego na dziecko z pomocą czy wsparciem

udzielanym jego rodzicom;

- cel edukacyjny po przez przekazanie rodzicom wiedzy o: niepełnosprawności

dziecka, o przyczynach niepełnosprawności, o potrzebie prawidłowego rozwoju

dziecka, informacje o tym, że dziecko podlega tym samym prawom, co

pełnosprawne, jego potrzeby ssą takie same jak dzieci pełnosprawnych;

- umożliwienie całkowitego wyeliminowania zaburzeń i dalszy normalny rozwój;

- zapobieganie utrwaleniu się niepełnosprawności i umożliwienie dalszego

względnie prawidłowego rozwoju;

- uruchomienie wszystkich potencjalnych rezerw procesu rozwojowego u dzieci,

których niepełnosprawność jest nieodwracalna - przez, co poprawia się ich ogólny

stan zdrowia oraz funkcjonowanie osobiste u społeczne;

- zidentyfikowanie mocnych stron u dzieci wielorako, głęboko niepełnosprawnych,

zapobieganie pogłębieniu się deficytów;

- wczesne zdobywanie sprawności w zakresie samoobsługi;

- osiągnięcie większej sprawności ruchowej, dojrzałości poznawczej i emocjonalnej;

- uzyskanie niezbędnej podstawy do rozwoju cech osobowości;

wczesna stymulacja rozwoju - inaczej oddziaływania rewalidacyjno -wychowawcze.

Jej odbiorcami są dzieci aż do momentu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, u których wykryto niepełnosprawność, a także ich rodzina.

Realizacją wczesnej stymulacji rozwoju zajmują się placówki wykazujące odpowiednie zaplecze materialne oraz dysponujące zespołem specjalistów przygotowanych do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym, percepcji, intelektu, zachowania. Są to głownie poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Skład takiego zespołu to głownie psychologowie i pedagodzy. Zadania zespołu to przygotowanie i organizacja indywidualnego programu pomocy dziecku i jego rodzinie, nawiązanie współpracy z zakładem opieki zdrowotnej oraz ośrodkiem pomocy społecznej w celu poszerzenia możliwości rehabilitacji, terapii czy wsparcia. Ważne jest by procesowi intensywnej stymulacji rozwoju towarzyszyła postawa optymizmu pedagogicznego: postawa taka każe szukać skutecznych sposobów rewalidacji i daje często oczekiwane wyniki.

9) Dziecko z ryzyka wystąpienia zaburzeń:

Dziecko z grupy ryzyka szczególnie narażone jest na zaburzenia ze strony OUN. Stosowanie rehabilitacji u maluchów z grupy ryzyka jest konieczne. Do dzieci z grupy ryzyka uznawane są te, u których w wywiadzie stwierdza się, że choroby genetyczne rodziców, przodków mogą zagrażać także świeżo urodzonym noworodkom. Jeżeli w trakcie życia płodowego matka cierpiała na jakąś chorobę, to prawdopodobieństwo, że jej pociecha będzie się rozwijać nieprawidłowo wzrasta. Do dzieci zagrożonych zaliczane są również te, których przyjście na świat towarzyszyły komplikacje. W celu przeciwdziałaniu zaburzeniom należy podać te maluchy obserwacji i na jej podstawie stwierdzić, czy podejrzenie o nieprawidłowy rozwój jest zasadne. Wczesna diagnostyka pozwala na dość efektywne liczenie wad OUN. Rehabilitacja metodą Voity wpływa na odtworzenie prawidłowych dróg nerwowych. Na przestrzeni wielu lat powstały różne koncepcje na temat dziecka z grupy ryzyka.

Jedną z nich zaproponował Palitzsch. Przeprowadził on w 1976 roku badania, na podstawie, których podał wskazówki pozwalające stwierdzić, czy niemowlę można zakwalifikować to tzw. dzieci ryzyka. Palitzsch, jako czynnik sprzyjający podaje zagrożenie rodzinne związane z grupa krwi, enzymopatii rodzinnych oraz aberracji chromosomowych. Jako przyczynę zagrożenia podaje choroby matki pojawiające się w czasie ciąży. Wśród chorób matki jako szczególne zagrożenie podaje zatrucia ciążowe, cukrzycę, zaburzenia gruczoła tarczowego, niedokrwistość i otyłość powyżej 15 kg. Wg Palitzscha duży wpływ na to, że dziecko urodzi się z zagrożeniami ma no, czy niemowlę, które wcześniej pojawiło się na świecie było zdrowe. Jeżeli urodziło się przedwcześnie lub nastąpiły inne nieprawidłowości to ryzyko zagrożenia w przypadku kolejnych pociech wzrasta nawet do 4 razy.

Vojta podobnie, jak Palitzsch zwraca uwagę na wpływ obciążeń rodzinnych. Wg Palizscha przyczyną zagrożeń może być również nieprawidłowe ułożenie się płodu, źle zbudowana miednica u kobiet ciężarnych, a także opóźnienie się rozwiązania. Zwraca również uwagę na zagrożenia ze strony łożyska. Zaburzenia w obrębie łożysk mogą doprowadzić do poronienia lub powstania wad rozwojowych. Stwierdza, że wcześnie wykrytym wadom rozwojowym można przeciwdziałać. Zagrożeniem może być również przestrzeganie nienależytej higieny ciąży przez matkę. Niektórzy badacze podają, że poronienia, wady rozwojowe mogą wystąpić na skutek patologii nasienia męskiego.

Do grupy dzieci z ryzyka zalicza się również te noworodki, u których zagrożenie może wystąpić w okresie prenatalnym. Jeżeli u niemowlęcia wystąpią takie zaburzenia jak: zapalenie OUN, objawy niedotlenienia, wcześniactwo, itp., to takie dzieci uważa się za dzieci ryzyka. O zakwalifikowaniu do grupy dzieci zagrożenia decyduje też wgląd wady płodowej. Zdarza się, że ma ona zielonkawe zabarwienie. Taka sytuacja jest nieprawidłowa. Do zaburzeń może dojść na skutek komplikacji podczas samego aktu porodu, np. infekcja, pęknięcie przedwczesne pęcherza płodowego, z tym samym zbyt wczesne odejście wód płodowych.

Dzieci ryzyka to te, których masa po urodzeniu jest skrajnie mała bądź zbyt duża, czyli poniżej 2,5kg i powyżej 4,5kg. Zagrożone są również dzieci pochodzące z grupy bliźniaczej. Zagrożeniem są również choroby lub objawy (drgawki, wymioty, zaburzenia połykania, oddychania), choroby mogące upośledzić OUN (zapalenie opon mózgowych, zapalenie posocznicy.

10) Autorewalidacja:

autorewalidacja - akcja dynamizowania, włączania jednostki w proces rehabilitacji,

wzbudzania jej aktywności poznawczej, przekazywania - na miarę możliwości -

odpowiedzialności za siebie i jako taka może być traktowana jako droga wiodąca do

osiągnięcia przez człowieka autonomii; (Kosakowski 2003)
Autorewalidacja przebiega na 3 poziomach:
1) Emocjonalnym - związanym z włączeniem emocji  przede wszystkim o

charakterze pozytywnym;

2) Behawioralnym - obejmującym szeroki wachlarz zachowań, spośród których
szczególna rola przypada zachowaniom prospołecznym (dążenie ku czemuś,

unikanie, przeciwstawianie się, uciekanie). To one dają dziecku poczuciu własnej

wartości i szczególną osobistą satysfakcję;

3) Świadomościowym - wyrażanym poprzez bezpośrednie i pośrednie wypowiedzi
dziecka; istotę tego poziomu stanowi koncepcja samego siebie osoby

rewalidowanej, służąc celom rewalidacji, jakim jest samorealizacja osoby

niepełnosprawnej i realizacja przez nią jej ról społecznych.

Autorewalidacja jawi się nam jako wyzwanie, jako szansa dla osób
niepełnosprawnych. Jest celem i zarazem droga rewalidacji. Dążymy do jej
wzbudzenia a wzbudziwszy wzmacniamy i rozwijamy. Tym razem pracujemy nie
dla jednostki a z nią.
Autorewalidacja to również wzbudzanie aktywności poznawczej osoby
dotkniętej odchyleniem od normy, motywacji do poznawania i zrozumienia
otaczającej rzeczywistości.
Możliwości dziecka poznajemy w trakcie jego rozwoju i zadaniem pedagoga
jest stworzenie warunków do ich ujawnienia się. Im większa jest zdolność do korzystania z autonomii tym większa zdolność do autorewalidacji.

Proces autorewalidacji służy tym samym celom, co proces rewalidacji. W koncepcji

autorewalidacji dochodzimy do nich z innej strony; od wewnętrznej, psychicznej strony osoby niepełnosprawnej. Oba kierunki oddziaływania rewalidacyjnego; zarówno ten usprawniający wychowanka, jak i ten inicjujący jego autorewalidację; stanowić powinny pewną całość. Wychowanek jest, bowiem zawsze zarówno przedmiotem, jak i podmiotem rewalidacji. Wyodrębnienie procesu, autorewalidacji podkreśla fakt, że osoba rewalidowana uczestniczy w tym, co dzieje się z nią i dla niej w oddziaływaniach rewalidacyjnych. Proces autorewalidacji jest procesem autokreacji osoby niepełnosprawnej.
Osobowość pełni ważną rolę w kształtowaniu się i przebiegu procesu autorewalidacji. W przypadku osób dorosłych wydaje się, że osobowość ma u zasadnicze znaczenie. Jednak w odniesieniu do dzieci i młodzieży, których osobowość jest w stanie formowania się, rola warunków zewnętrznych, do których zalicza się również oddziaływania rewalidacyjne
pedagoga specjalnego, jest nie do przecenienia. Osobowość oraz oddziaływania rewalidacyjne są to źródła inicjujące i podtrzymujące proces autorewalidacji. Osobowość dziecka wyznacza rodzaj adaptacji, natomiast oddziaływania rewalidacyjne są wyznaczane przez pedagoga specjalnego, czyli również przez określoną ludzką osobowość. W
ostateczności wiec u źródła procesu autorewalidacji występują dwie/lub więcej/ osobowości ; wychowanka i pedagoga; i od ich wzajemnego oddziaływania zależy przebieg tego procesu.

11) Podmiotowość osoby niepełnosprawnej w procesie rewalidacji:

podmiotowość - (wg J.Stochmałka) - nastawiona jest na ujmowanie człowieka jako

niepowtarzalnej jednostki ze wszystkimi jej mocnymi i słabymi stronami, mającej

prawo do samorealizacji i rozwoju w integracji z innymi ludźmi.

W przekonaniu T.Zewowickiego o podmiotowości stanowią:

• wewnętrzna organizacja człowieka, związki łączące do z otoczeniem i wpływ wywierany swoją działalnością na to otoczenie;

• umiejętność rozpoznawania swojej obiektywnej sytuacji i zrozumienie jej znaczenia oraz elementów ją tworzących, a nadto umiejętności przekształcania danej, czy danych sytuacji w zdanie;

Podmiotowość realizuję się poprzez autorewalidację i w autorewalidacji, to przekazanie na miarę mocy, odpowiedzialności za siebie w ręce osoby niepełnosprawnej. Podmiotowość realizuję się poprzez indywidualność jednostki (zadatki wrodzone, wychowanie, aktywność własną) i kreatywność w rozwoju własnym, świadomość i samostanowienie.

Podmiotowość osoby niepełnosprawnej jest punktem wyjścia w procesie rewalidacji. Tj. w płaszczyźnie podmiotowej traktowania i podmiotowości jako cechy osobowej dziecka, osoby niepełnosprawnej, sprawczy wymiar - czyli świadomość własnej wpływowości na życie osoby niepełnosprawnej.

VIII GRANICE I MOŻLIWOŚCI REWALIDACJI

1) Przemiany w spojrzeniu na osobę niepełnosprawną:

2) Człowiek niepełnosprawny wartością samą w sobie - restytucja człowieka

niepełnosprawnego:

3) Dominacja zachowanych możliwości u człowieka niepełnosprawnego:

4) Zmiana społecznego odbioru osoby niepełnosprawnej:

5) Rewalidacja osoby niepełnosprawnej w całokształcie uwarunkowań

rodzinnych i społecznych:

6) Sytuacja rodziny wychowującej dziecko niepełnosprawne:

Urodzenie dziecka niepełnosprawnego powoduje frustracje związane z nieadekwatnością planów i marzeń o zdrowym i pięknym dziecku. Sytuacja psychologiczna rodziców zależy

- na którym etapie rozwoju dziecka pojawia się choroba;

- w jaki sposób rodzice dowiadują się o niepełnosprawności;

- jaki jest stopień i rodzaj niepełnosprawności;

- jaka jest widoczność i zachowanie dziecka;

- od błędów przy informowaniu rodziców o chorobie;

- od wartości i celów rodziców

Moment zaakceptowania dziecka upośledzonego umysłowo, przejęcie na siebie pełnej odpowiedzialności za wychowanie takiego dziecka nie jest proste.

Wyróżniamy 4 etapy przystosowania się rodziców:

1. Okres szoku - występuje zaraz po dowiedzeniu się o niepełnosprawności; są to stany nerwowe, rozdrażnienie, niekontrolowane emocje, bardzo gwałtowne, poczucie winy, wzajemna wrogość między rodzicami, lęk; wrażliwej reaguje na reakcje innych (dezorientacja wewnętrzna);

2. Okres kryzysu emocjonalnego - poczucie winy (mogłam cos zrobić żeby było zdrowe), kłótnie, silne, negatywne emocje jednak nie tak burzliwe, spostrzeganie swojej sytuacji jako beznadziejnej, poczucie niespełnionych nadziei. Często ojcowie odsuwają się od rodziny;

3. Okres pozornego przystosowania się - przesadna wiara w rehabilitację, w medycynę, umniejszają niepełnosprawność; może trwać bardzo długo; osądzają Boga, los; jeśli zobaczą, że nic się już nie da zrobić to popadają w apatię i beznadzieję;

4. Okres konstruktywnego przystosowania się - pełne przystosowania, uczucia pozytywne, rodzice czerpią satysfakcję z dziecka, świadomość, rzeczywiste rozpatrywanie sytuacji; zabiegi wychowawcze;

Rodzice przejawiają również różne relacje opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym:

• Nadmiar opieki - postawa stałej gotowości udzielania pomocy, wyręczanie go, nie dawanie okazji do samodzielnego poznawania otaczającego świata, zawyżanie wymagań;

• Niedostatek opieki - charakteryzuje się brakiem gotowości do udzielania pomocy, brak akceptacji, brak poczucia więzi, niedostrzeganie faktu niepełnosprawności, ograniczanie się do zaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych, nie interesowanie się usprawnianiem i rehabilitacją dziecka, zaniedbywanie go;

• Opieka optymalna - miłość, akceptacja dziecka niepełnosprawnego, stawianie adekwatnych do możliwości wymagań oraz wspieraniu wszelkich jego dążeń;

Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych również głęboko przeżywa chorobę brata lub siostry. Towarzyszy im często uczucie złości wobec rodzeństwa za zachowanie, żalu do rodziców lub losu za niesprawiedliwe zachowanie lub za bycie sprawnym, ma poczucie niesprawiedliwości, porównując swoja sytuacje z sytuacją innych oraz poczucie przemęczenia spowodowane dodatkowymi obowiązkami. Doświadczają wielu ambiwalentnych uczuć. Z jednej strony to jego brat lub siostra, których należy kochać, a z drugiej strony często doświadczają uczucia złości, zakłopotania lub zazdrości. Relacje między rodzeństwem w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym są lepsze, jeśli sprawny brat (siostra) jest zaangażowany, w miarę swoich możliwości.

7) Problem naznaczania społecznego:

8) Autonomia osób niepełnosprawnych: (Cz. Kosakowski „ Węzłowe problemy

pedagogiki specjalnej”)

autonomia - (W. Dykcik) - nabyta, wyuczona akceptacja siebie, oznacza wartość, potrzebę,

prawo i przywilej jednostki do budowania niepowtarzalnego kształtu własnej osoby i

osobistej wersji swojego życia;

W rozumieniu potocznym autonomia to „samodzielność, odrębność”. Istnieje wiele definicji, które dotyczą autonomii człowieka. Twierdzi się, że człowiek zachowuje się autonomicznie tj. „ niezależnie, samodzielnie, zgodnie z własnym sumieniem, nie ulegając wpływom otoczenia. Jest to postępowanie zgodne ze swoją wolą, nieustępliwość i upór w sytuacji wywierania przymusu ze strony innych ludzi oraz samodzielny wybór czynności, zadań i sposobu ich realizacji.”

I tak np. I. Obuchowska twierdzi, że autonomia to „samostanowienie w granicach normy”. Wyróżnia ona autonomię:

• Wewnątrzpochodną - czyli przejawiająca się w świadomości i działaniu

• Zewnątrzpochodną - czyli przyzwolenie środowiska na bycie autonomicznym.

Są to dwa rodzaje drogi ku autonomii.

Maria Czerpaniak- Walczak rozpatruje autonomię w trzech płaszczyznach:

1) jako cel wychowania i rozwoju osoby;

2) jako środek do doświadczenia pełni społeczeństwa;

3) z punktu widzenia formalnych, skodyfikowanych przepisów i paragrafów określających

zakres samodzielności i wolności ludzi albo rzeczywistych warunków ich życia i

rozwoju;

Granice autonomii wyznaczają:

- formalny zakres wolności i odpowiedzialności

- aktywność własną w osiąganiu i egzekwowaniu praw człowieka

W przekonaniu autorki powszechność i równość autonomii jest utopijna!!!

B. Łapiński mówi, że osiąganie autonomii psychicznej i społecznej trwa przez całe życie. Wyróżnia on 6 rodzajów autonomii (aspektów rozumienia):

1. behawioralna - przejawem jest jej własny styl bycia, ubierania, spędzania wolnego czasu

2. emocjonalna - niezależność od opieki np. rodziców

3. poznawczo - ewaluaktywna - posiadanie własnych wartości, ocen i celów oraz sposób ich realizacji i ponoszenie odpowiedzialności za swoje zachowanie

4. tożsamości - poczucie odrębności od innych, dostrzeganie różnic między „ja” i „inni”

5. instrumentalna - samodzielne wykonywanie różnych czynności i zadań, sprawne funkcjonowanie w różnych obszarach życia społecznego

6. ekonomiczna - samodzielne zapewnienie sobie bytu materialnego

Władysław Dykcik zaś rozumie autonomię jako „ niezależność człowieka od kogoś lub czegoś”.

Syntetyzując pojęcie autonomii utożsamianie jest z samodzielnością, samostanowieniem, niezależnością, wolnością, indywidualnością czy samo urzeczywistnieniem. Autonomię można rozpatrywać w ujęciu: filozoficznym, psychicznym, socjologicznym czy wreszcie pedagogicznym.

Autonomia osób niepełnosprawnych to niezależność od czegoś lub kogoś. Autonomia jest celem pracy z osobami niepełnosprawnymi tj.: podjęcie takich działań, strategii rehabilitacji, które umożliwiłyby osobom niepełnospr. Autonomiczne funkcjonowanie w społeczeństwie, aby jednak było to możliwe potrzebna jest „ fizyczna i funkcjonalna bliskość osób upośledzonych z innymi ludźmi”(Dykcik)

Chodzi tu o rozwój człowieka „ od zależności poprzez niezależność do współzależności” (Pileccy). Zadaniem, więc ped. spec. jest wychowanie człowieka autonomicznego, przy czym człowiek ten, sam będąc niezależnym, nie powinien ograniczać autonomii innych ludzi.

Autonomia jest celem nadrzędnym, niezbędnym do realizacji w procesie autorewalidacji. Autorewalidacja zaś, jako jedna z dróg postępowania i ma doprowadzić do realizacji autonomii. Zaś główną zasadą w procesie autorewalidacji jest podmiotowość, indywidualność. Autonomia to cel dosiężny rehabilitacji i kształcenia osób niepełnospr.. Autorewalidacja to jedna z dróg do niej wiodąca. Podmiotowość to norma postępowania.

Poprzez autonomię osób niepełnospr. rozumie się stopniowe uzyskiwanie przez nich samodzielności, aż do całkowitej niezależności, jeśli to tylko możliwe. Pełna autonomia zaś to równość praw i obowiązków, wzięcie na siebie odpowiedzialności jako członka społeczeństwa. Autonomia szeroko to prawo do wolności i samostanowienia o sobie.

Pełna autonomia pojawia się w:

• kierowaniu własnym zachowaniem

• dokonywaniem samodzielnych wyborów z uwzględnieniem własnych i duchowych potrzeb

• kształtowanie relacji społecznych na zasadzie wzajemności

Autonomia determinowana jest przez wiele czynników:

• prawnych - np. osoby UU nie mogą dysponować swoim majątkiem, nie mają prawa do głosowania

• społecznych - np., zachowania aspołeczne UU traktowane są jako przejaw wrogości do społeczeństwa;

• kulturowych - np., zastosowanie się do aktualnej mody, dotyczy to płci, dostosowanie odzieży do odpowiedniej pory roku (nieadekwatny ubiór osoby UU, niezgodny z aktualnie obowiązującą modą);

• interpersonalnych - np., szacunek, liczenie się wychowawcy z wychowankiem i odwrotnie;

Nie można mówić o autonomii, gdy jest ona ograniczana np., poprzez nadmierną troskę o osoby UU, co prowadzi do tłumienia dążenia do autonomii. Pedagog powinien uczyć dążenia do autonomii os. UU, a więc należy uczyć jak korzystać z autonomii, jak decydować o sobie, ale także uczyć, iż należy ponosić konsekwencje swojej autonomii.

Autonomii należy uczyć poprzez:

• naukę mówienia „ nie”, a więc „ nie chcę, nie zgadzam się”

• nauka walki z nieuprawnionym pozbawieniem autonomii, do czego dochodzi poprzez nadmierną troskę i opiekę

Bardzo często rodzice doprowadzają do pozbawienia własnego dziecka autonomii, chcąc mu coś zrekompensować. Im mniejszy jest stopień UU tym łatwiej takiej osobie wywalczyć autonomię. Pewny zakres autonomii jest nam dany od urodzenia, ale istnieją pewne obszary autonomii, które człowiek musi sam je sobie wywalczyć. Bardzo ważne jest, aby pomiędzy autonomią wywalczoną a z nadania była równowaga. Nie może być tak, że autonomia jest nam z góry nadana ani też, o którą trzeba w całości walczyć. Pod autonomią kryje się izonomia- „ubezwłasnowolnienie”. Autonomia nadana, więc to także pewnego rodzaju płapka izonomii. Podstawy bierności i braku walczenia o swoje sprawy, czy też postawy roszczeniowe typu: „ nam się wszystko należy, bo jesteśmy niepełnospr. „ bądź ucieczka od praw „ my nie możemy, niech decydują inni” jest ograniczeniem autonomii i sprzyja rozwijaniu się upośledzenia wtórnego.

Problem autonomii UU tkwi w braku dostępu do wyboru, braku możliwości samodzielnego podejmowania decyzji. Pedagog chcąc zrealizować cel, jakim jest autonomia musi mieć na uwadze, jednakże wiek osoby niepełnosprawnej, bowiem inna jest autonomia dziecka i inna osoby dorosłej. Są trzy etapy wpływania pedagoga specjalnego na UU:

1. okres wzbudzania aktywności własnej osoby niepełnospr.. Ped. spec. staje w roli animatora. Najczęściej jest nim matka bądź ktoś bliski, który wie jak dotrzeć do wnętrza osoby, jakie cechy i jakie zdolności rozwinąć, na co położyć nacisk.

2. etap drugi to wspólna droga ku samodzielności i społecznego funkcjonowania. Pedagog spec. i uczeń- wychowanek na tym etapie to dwa podmioty w procesie rewalidacji. Pedagog ukazuje możliwości, ale również wspiera w kreowaniu siebie, w zmaganiu się z przeciwnościami tkwiącymi w otoczeniu i z własnymi słabościami.

3. tzw. „ spolegliwego opiekuna” czy nawet przyjaciela „ opiekun wtedy jest spolegliwy, kiedy można słusznie zaufać jego opiece, że nie zawiedzie, że zrobi wszystko, co do niego należy, że potrafi dotrzymać placu w niebezpieczeństwie i w ogóle będzie pewnym oparciem w trudnych okolicznościach”. Jest to okres, który jest ważny dla niepełnospr., ponieważ daje on świadomość, że mają kogoś, na kogo mogą zawsze liczyć.

Im większa jest zdolność człowieka do autonomii, tym większa jest jego zdolność do podmiotowości, a tym samym do autorewalidacji. Autonomia osób niepełnospr. związana jest ściśle z normami życia. Rozwojowi autonomii sprzyjają wszelkiego rodzaju otwarte, instytucjonalne formy opieki i rehabilitacji osób UU. Życie tychże osób powinno być znormalizowane na miarę autonomii człowieka niepełnosprawnego.

9) Kreatywność osób niepełnosprawnych:

10) Miejsce pedagoga specjalnego w drodze osoby niepełnosprawnej do

automicznego funkcjonowania:

IX WSPÓLNA I SWOISTA PROBLEMATYKA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ I OGÓLNEJ

1) Wspólna i swoista problematyka w rewalidacji osób z różnymi typami

niepełnosprawności:

2) Dominacja różnic stopnia, a nie jakości pomiędzy osobami pełno i

niepełnosprawnymi:

X INTEGRACJA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ

1) Integracyjny charakter pedagogiki specjalnej, jako nauki:

integracja - (A. Hulek) - wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno i

niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa (...) i w których stwarzane

są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju;

Integracja pozwala, więc osobie niepełnosprawnej być sobą wśród innych. Integracja w takim znaczeniu może mieć zastosowanie do wszystkich sfer życia jednostki niepełnosprawnej życia rodzinnego, kształcenia ogólnego i zawodowego, pracy, czasu wolnego, aktywności społecznej i politycznej.

Integracja jest wyrazem demokratyzacji sposobu życia społecznego, kierunkiem przemian, w których na każdym etapie życia jednostka ludzka, bez względu na rodzaj i stopień zaistniałych zaburzeń i ograniczeń rozwojowych, ma zagwarantowane naturalne środowisko niesegregacyjne. Integracja wyraża stworzenie tym osobom pełnego lub częściowego włączenia się do normalnego życia, dostępu do wszystkich instytucji i usług, z których korzystają pełnosprawni.

Celem integracji jako ruchu i procesu społecznego oraz edukacyjnego zarazem jest przeciwdziałanie tendencjom segregacyjnym, izolacyjnym, nieakceptowania, stygmatyzacji, nietolerancji i dyskryminacji osób upośledzonych jako zjawisk społecznych, które nie mieszczą się w nowoczesnej kulturze humanistycznej. Ostatecznym celem działań integracyjnych jest, więc przygotowanie dzieci, młodzieży i dorosłych do godnego życia w otwartej społeczności oraz aktywnego podejmowania różnorakich społecznych ról rodzinnych, zawodowych i kulturalnych

2) Integracja osób niepełnosprawnych w środowisku bytowania:

„ Bycie niepełnosprawnym oznacza nieustanną konfrontację z problemami w codziennym funkcjonowaniu w rodzinie, w pracy, w urzędzie, na ulicy. Bycie niepełnosprawnym to częste zmaganie się z życiem w izolacji i na marginesie społeczeństwa. To napotykanie barier”- A. Ostrowska, J. Sikorska

Choć samo pojęcie integracji funkcjonuje już od dawna to należy wciąż przełamywać wiele stereotypów w społeczeństwie, zmieniać jego nastawienie, nauczyć zrozumienia drugiego człowieka a przede wszystkim nauczyć tolerancji. W szerokiej grupie osób niepełnosprawnych, osoby z upośledzeniem umysłowym są najbardziej niepopularną i krzywdzoną grupą społeczną. Osoby te, w zasadzie były dyskryminowane od zawsze poprzez:

- dystansowanie się od upośledzonego umysłowo, unikanie wchodzenia w bliskie i nieformalne z nim kontakty, nieangażowanie się w jego problemy życiowe i emocjonalne;

- upowszechnianie własnych przekonań o cechach negatywnych upośledzonych umysłowo;

- utrwalenie negatywnego stosunku do upośledzonych umysłowo w postaci

odpowiednich przepisów prawa ( i w tych przepisach sankcjonuje się to, co wcześniej

istniało jedynie w wymiarze psychologicznym);

- fizyczne izolowanie niepełnosprawnych umysłowo od osób w normie intelektualne

( towarzyszą temu najczęściej gorsze warunki życia). (Kościelska)

Podstawy integracji.

Wg Hulka „integracja wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno- i niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa i w których stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju. Integracja pozwala osobie niepełnosprawnej być sobą wśród innych. Int. W takim znaczeniu może mieć zastosowanie do wszystkich sfer życia jednostki UU- życia rodzinnego, kształcenia ogólnego i zawodowego, pracy, czasu wolnego, aktywności społecznej i politycznej.” (A.Hulek)

Ostatecznym celem integracji jest przygotowanie osoby niepełnosprawnej do godnego życia w otwartej społeczności oraz aktywnego podejmowania różnorakich ról-społecznych, rodzinnych, zawodowych i kulturalnych. (Dykcik)

R.Kościelska zauważa, że "integracja w procesie wychowania przebiega w rodzinie, szkole i szerszym środowisku, wśród rówieśników i osób dorosłych. Integracja w rodzinie przebiega od obojętnego traktowania, tolerowania i naturalnego przyjęcia w skład rodziny, aż do świadomego akceptowania. Integracja w szkole jest zagadnieniem bardziej skomplikowanym, szczególnie, gdy w grę wchodzą jednostki z większymi odchyleniami. Integracja w szerokim środowisku, wśród rówieśników i dorosłych może przebiegać w formie zorganizowanej: wycieczki, zabawy. Formy niezorganizowane występują w czasie dowolnych spotkań i zabaw z kolegami, z sąsiadami, w szkole, ulicy" (R.Kościeska)

Z podstawowej zasady, na której oparta jest integracja wynika, "... że jednostka mimo upośledzenia jest jednostką normalną, że nawet znaczne odchylenie od normy ma, w stosunku do całokształtu struktury bio - psycho - społecznej, charakter raczej wycinkowy i cząstkowy".

3) Czynniki wyznaczające integrację?

4) Granice integracji:

1) Dyskryminacja:

Nierówność i dyskryminacja są problemami nieodłącznie związanymi z ludźmi niepełnosprawnymi. Sami niepełnosprawni wyrażają przekonanie o daleko posuniętej dyskryminacji, zarówno, jeżeli chodzi o regulacje prawne, jak i o formalne i niesformalizowane relacje społeczne.

2) Bariery architektoniczne:

Problematyka dotycząca barier architektonicznych i ich usuwania jest podstawowa i zwykle kojarzy się z wyrównywaniem szans osobom niepełnosprawnym. W ostatnich latach poczyniono znaczące kroki w usuwaniu barier architektonicznych i innych. Wiele jest jednak jeszcze urzędów, szkół, w tym wyższych, kościołów, zakładów pracy, kawiarni, kin, restauracji oraz wielu innych miejsc niedostępnych dla niepełnosprawnych.

3) Edukacja:

Teoretycznie w polskim systemie oświaty przewiduje się możliwość kształcenia dzieci i młodzieży niepełnosprawnej - na równi z innymi - we wszystkich typach szkół. W rzeczywistości osoby niepełnosprawne cechuje niski poziom wykształcenia, nie są w większości przygotowani zawodowo, zwłaszcza w zawodach umożliwiających im podjęcie pracy na równi z osobami sprawnymi.

4) Rehabilitacja:

Osoby niepełnosprawne mają trudności w dostępie do rehabilitacji, nie jest ona, bowiem prowadzona na najwyższym poziomie. Niepełnosprawni wskazują na trudności w zaopatrzeniu w przedmioty ortopedyczne, brak pomocy w sfinansowaniu wyjazdu do sanatorium, na turnusy rehabilitacyjne.

5) Wady i zalety systemu segregacyjnego i systemu integracyjnego:

Wady i zalety systemu integracyjnego.

Zalety

1. Wspólne przebywanie dzieci rozmaitej kondycji fizycznej, psychicznej i umysłowej

stwarza różnorodność sytuacji stymulujących zarówno dla jednych jak i drugich.

2. Aktywność dzieci zdrowych i ich spontaniczność mobilizuje niepełnosprawne do pracy na

lekcjach i poza nimi.

3. Małe grupy ułatwiają bezpośredni kontakt dzieci między sobą a dwóch pedagogów daje

możliwość zaspokojenia wszystkich potrzeb dzieci. W takim klimacie dziecko czuje się

kimś ważnym, ma zagwarantowane poczucie bezpieczeństwa. Mała liczebność grupy,

praca dwóch pedagogów pozwala na dokładne zdiagnozowanie przyczyn trudności w

nauce szkolnej, jak również daje możliwość odkrycia dziecka wybitnie zdolnego.

4.W naturalny, niewymuszony sposób dzieci uczą się właściwego stosunku do

niepełnosprawnych rówieśników. Wspólna zabawa, uczenie się, rozmowy, spacery,

posiłki, chwile radosne i smutne mogą doprowadzić do powstania wzajemnej akceptacji i

poczucia wspólnoty.

5. Wspólne przeżycia wpływają na rozwój emocjonalno- społeczny i sprzyjają rozwojowi

intelektualnemu.

6. Przezwyciężenie trudności przez dzieci o słabszej kondycji.

7. Umożliwia wychodzenie z właściwego każdemu dziecku egoizmu.

8. Kształtowanie pozytywnych cech osobowości: otwartości, uczynności, wrażliwości,

cierpliwości.

9. Klasy integracyjne są doskonałą szkołą samodzielności.

Wady

1. Brak wszechstronnie wyspecjalizowanych pedagogów, za czym idą trudności w dotarciu

do każdego ucznia w niejednorodnej grupie.

2. Trudności metodyczne.

3. Brak uczelni kształcących przyszłych pracowników klas integracyjnych.

4. Możliwość integracji przy nieznacznej edukacji.

5. Pozbawienie dorastania i wykonywania tych samych zadań „wśród swoich”.

6. Pozbawienie odniesienia pełnego sukcesu, który jest możliwy w klasach spec.

7. Zatracenie integracji i zredukowanie jej jedynie do przebywania w tej samej Sali, co

prowadzi do izolacji.

8. Brak odpowiednio wyposażonych klas lub sale zbyt ciasne.

9. Częste naznaczanie i etykietowanie.

10.Nieharmonijny rozwój potrzeb psychicznych(prawidłowy rozwój potrzeb

podstawowych przy gorszym rozwoju wyższych).

11.Integracja totalna, mechaniczna (bezwarunkowa, oszczędna i szybka).

Wady i zalety systemu segregacyjnego:

6) Integracyjny system kształcenia:

integracyjny system kształcenia i wychowania - (A. Hulek) - polega na maksymalnym

włączeniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy od zwykłych szkół i innych

placówek oświatowych, umożliwiając im - w miarę możliwości - wzrastanie w grupie

zdrowych rówieśników;

W przypadku zaś jednostek przybywających z zakładach opiekuńczych - troska o zapewnienie jak najczęstszych kontaktów ze środowiskiem społecznym;

7) Postawy społeczne w stosunku do niepełnosprawnych:

• POSTAWA DYSKRYMIANCJI I WYNISZCZENIA:

- dominowała w okresie starożytności;

- niepełnosprawność wówczas traktowano, jako przejaw działania sił nadprzyrodzonych, a

dotknięte nią osoby skazywane były na śmierć;

* negatywne traktowanie:

- Starożytna Sparta - bezwzględny nakaz uśmiercania wszystkich niemowląt, które po

urodzeniu były zbyt słabe lub upośledzone;

- Starożytna Grecja - zrzucali kalekie noworodki ze skały Tarpejskiej;

- Starożytni Żydzi - niepełnosprawność to kara boża; dotkniętych nią ludzi skazywano

na wygnanie lub śmierć;

* pozytywne traktowanie:

- rozkwit kultury greckiej - chorych psychicznie leczono w świątyniach razem z innymi

chorymi;

- Republika Rzymska - prawo nakazujące opiekować się obłąkanymi;

• POSTAWA IZOLACJI I OPIEKI:

- w okresie odrodzenia i oświecenia osoby upośledzone umieszczone w przytułkach,

zakładach, zwykle usytuowanych z dala od miasta;

- stosunek był zdeterminowany powszechnie panującym przekonaniem, że

upośledzenie jest karą za grzechy popełnione przez rodziców; rodzina stawała się

obiektem potępienia i pogardy;

- niepełnosprawność, jako dopust boży - upośledzonemu dziecku, ani jego rodzicom

nie należy się nic to, co dał im Bóg;

• POSTAWA SEGREGACJI:

- XIX, II połowa XX w.;

- ukształtowała się w wyniku naukowego wyodrębnienia wielu typów niepełnosprawności,

ustalenia specyfiki utrudnień rozwojowych dzieci oraz dostrzeżenia społecznej potrzeby

organizowania dla nich odpowiednich warunków wychowawczych i nauczania;

- Założenia: rehabilitacja powinna być prowadzona w specjalnych instytucjach - można

zapewnić wtedy najwłaściwsze metody i środki oddziaływań wychowawczych i

dydaktycznych oraz odpowiednią kadrę;

- powstanie, w niektórych krajach luksusowych ośrodków dla osób upośledzonych, tak

wyposażonych i urządzonych, ze ich mieszkańcy nie musieli ich w ogóle opuszczać;

- koncepcja ta chroniła niepełnosprawne osoby przed trudami życia w otwartym społeczeństwie, ale także „chroniła” społeczeństwo przed życiem z niepełnosprawnymi;

• POSTAWA INTEGRACJI

- wyraża się w dążeniu do organizowania rehabilitacji dzieci upośledzonych w ich

naturalnym środowisku społecznym i w masowych;

- Założenia: osoby niepełnosprawne i pełnosprawne maja więcej cech wspólnych niż

odrębnych oraz, że nie można przygotować upośledzonego dziecka do życia w otwartym

społeczeństwie w izolacji od tego społeczeństwa;

8) Czynniki je wyznaczające:

9) Przebudowa postaw:

10) Budowanie systemu prewencyjnego ogólnospołecznego oraz myślenia

prewencyjnego indywidualnego:

11) Wsparcie społeczne:

12) System integracyjnego kształcenia w świecie:

13) Normalizacja warunków życia osób niepełnosprawnych:
Założenie:
Rozwijanie samodzielności i aktywności życiowej według zasady „tyle samodzielności ile tylko możliwe, tyle motywacji ile potrzeba, tyle pomocy, ile konieczne i tyle ochrony ile niezbędne”;
Normalizacja oznacza:
- normalny rytm dnia dla osób niepełnosprawnych;
- normalna rutyna życia (możliwości mieszkania, pracy, uczęszczania do szkoły, spędzania

wolnego czasu w różnych miejscach - także przeznaczonych dla zdrowych ludzi zamiast

odbywania terapii;
- doświadczenie normalnego rytmu roku (z wakacjami, świętami rodzinnymi);
- możliwość poddania się normalnym doświadczeniom, które wiążą się z rozwojem w

cyklu życiowym (wiek dziecięcy, szkolny, dorastanie, dorosłość, starość);
- to, ze wybory, życzenia potrzeby osób z niepełnosprawnością intelektualna powinny być

brane pod uwagę;
- życie w świecie biseksualnym;
NORMALIZACJA ŻYCIA:
* dotyczy problemu społecznej oceny decydującej o przyznaniu naznaczającej etykiety

upośledzonego;
* mechanizmy istotne dla końcowego efektu takiej kwalifikacji to znaczy przyznanie

statusu normalnego człowieka lub upośledzonego uzależnione są w dużym stopniu od

normalizacji trzech podstawowych sfer ludzkiego życia:
- miejsca zamieszkania
- miejsca pracy
- sposobów spędzania wolnego czasu;
NORMALIZACJA:
1) nie oznacza unormalniania osób różniących się, dopasowywania ich

osobowościowych, dążenie do przekształceń środowiskowych, które pozwolą

doświadczać mu normalności;
2) jest szeregiem instytucjonalnych i pozainstytuacjonalnych działań zmierzających do

stworzenia normalnych warunków życia, determinujących w dużej mierze

jednostkowe relacje człowieka niepełnosprawnego w środowisku lokalnym;
ZASADY NORMALIZACJI:
* mieszkanie w domu;
* normalizacja rytmu dnia;
* normalizacja rytmu tygodnia;
* normalizacja rytmu roku (święta, ferie);
* normalizacja rytmu życiorysu (wiek szkolny, bycie dzieckiem);
* normalizacja rytmu autonomii;
* normalizacja kontaktów z płcią przeciwną;
* normalizacja warunków normalnej egzystencji (zarabianie, wydawanie);
* normalizacja warunków życia;
* normalizacja kontaktów socjalnych w środowisku lokalnym;

XI ORTODYDAKTYKA

1) Pojęcie, treść i zakres: ( wg O. Lipkowskiego)
ortodydaktyka - dział dydaktyki, którego zadaniem jest ustalenie celów, zasad i

procesów nauczania jednostek odchylonych od normy;
Ortodydaktykę z punktu widzenia leksykalnego wyjaśnić, jako dydaktykę wyprostowującą, wyrównującą.

Ortodydaktyka zajmuje się ustaleniem ogólnych zasad nauczania dzieci z odchyleniami od normy, nie wkracza, więc w problematykę szczegółowej dydaktyki i metodyki nauczania dzieci z różnymi rodzajami upośledzeń, jak np. dydaktyki specjalnej głuchych, niewidomych.

Celem ortodydaktyki jest dostosowanie procesu nauczania do specjalnych potrzeb i psychofizycznych właściwości jednostek odchylonych od normy. Ortodydaktyka jest działek dydaktyki ogólnej, ogólne zasady nauczania przyjęte w dydaktyce ogólnej maja, więc zastosowanie również w nauczaniu specjalnym.

2) Podstawowe założenia:

3) Zasady ortodydaktyki:
a) zasada życzliwej pomocy;

b) zasada kształtowania pozytywnej atmosfery pracy;

c) zasada aktywności w nauce;

d) zasada dominacji wychowania;

e) zasada indywidualizacji

f) zasada treści kształcących;

ZASADA ŻYCZLIWEJ POMOCY:

• powinna być stosowana w kształceniu każdego dziecka;

• pomóc mu w przezwyciężaniu niewiary we własne siły i możliwości oraz przezwyciężenia obawy przed kompromitacją i negatywną oceną;

• pomoc w pokonywaniu trudów pracy szkolnej, a przez to w uzyskaniu samopoczucia i pewności siebie;

• pomoc w poprawie sytuacji w zespole rówieśników, w szkole i poza nią;

• pomoc w przyjęciu postawy czynnej wobec zadań szkolnych i obowiązków pozaszkolnych;

• pomoc w uzyskaniu najlepszych wyników w pracy szkolnej;

• pomoc udzielana dziecku nie może być ograniczyć się tylko do terenu klasy, gdyż sytuacja dziecka uwarunkowana jest często niekorzystnymi warunkami w środowisku szkolnym i domowym; zasady pomocy powinny obowiązywać również w środowisku rówieśniczym i otoczeniu poza szkołą;

• życzliwość w stosunku do dziecka przyczynia się do wytworzenia korzystnej atmosfery wychowawczej, wyzwalającej pozytywne dążenia i sprzyjającej rozwojowi zainteresowań;

ZASADA KSZTAŁTOWANIA POZYTYWNEJ ATMOSFERY PRACY:

• atmosfera „korzystnych dominant emocjonalnych” znajduje uzasadnienie w doświadczeniach psychologicznych i fizjologicznych, stwierdzających, że dobre nastawienie do pracy wzmaga i ożywia procesy biologiczne, a także wpływa korzystnie na efektywność i wydajność pracy;

• podstawowym kryterium i czynnikiem kształtującym stosunek do dziecka powinna być dobrze rozumiana potrzeba dziecka upośledzonego, wynikająca z jego utrudnionej sytuacji rozwojowe;

ZASADA AKTYWNOŚCI W NAUCE:

• aktywizacja tych dzieci powinna być ukierunkowana przede wszystkim na te dziedziny, w których najostrzej występują zahamowania;

• aktywizacja ma duże znaczenie w nauczaniu dzieci społecznie niedostosowanych, o wzmożonej ruchliwości, nadmiernie pobudliwych i niespokojnych;

• aktywny udział dziecka w nauce przyczynia się do rozwoju zainteresowań, ułatwia zrozumienie treści programowych, powoduje łatwiejsze i trwalsze zapamiętywanie przekazywanych informacji;

ZASADA DOMINACJI WYCHOWANIA:

• plan pracy wychowawczej powinien być opracowany nie mniej starannie jak plan dydaktyczny;

• organizacja pracy szkolnej powinna być ustalona także z punktu widzenia programu wychowania, tzn., że nie mogą być lekceważone zajęcia przedlekcyjne, międzylekcyjne, pozalekcyjne, pozaszkolne;

• ze szczególną uwagą należy traktować te wszystkie momenty w życiu, które mają znaczenie dla kształtowania postawy społecznej dziecka;

• w programie nauczania i jego realizacji muszą być wzięte pod uwagę trudności występujące w przyjmowaniu informacji;

• w miarę możliwości trzeba przybliżyć tym dzieciom elementy środowiska, od którego są izolowane;

ZASADA INDYWIDUALIZACJI:

• zmierza do rozwoju i wzmocnienia pozytywnych i wartościowych cech osobowości;

• zadania powinny być tak dostosowane do możliwości ich wykonawcy, aby równomiernie angażowały siły dziecka słabszego i bardziej zaawansowanego w pracy szkolnej, mniej i bardziej uzdolnionego;

• indywidualizacja w zespole pozwala na regulację sił interakcyjnych i zorganizowanie współdziałania uczniów w procesie rewalidacji i resocjalizacji;

• indywidualizacja może przyczynić się do poprawy utrudnionych lub zaburzonych kontaktów społecznych i do kształtowania cech społecznych u dzieci upośledzonych;

• stosowanie tej zasady zależy także od warunków organizacyjnych szkoły, liczebności klasy, jej wyposażenia w sprzęt i pomoce naukowe, elastyczności struktury nauczania i możliwości dostosowania treści programowych i metod nauczania od potrzeb ucznia;

ZASADA TREŚCI KSZTAŁCĄCYCH:

• powinna być dostosowana do typu psychicznego dziecka;

• treści uspokajające, łagodzące, odprężające daje się dziecku pobudliwemu, niespokojnemu, natomiast dziecku biernemu, apatycznemu - treści pobudzające, aktywizujące;

• zasadę tą stosuje się przy przekazywaniu treści werbalnych, jak i w nauczaniu praktycznym, w wychowaniu fizycznym, muzycznym;

• ważnym aspektem zasady jest uwzględnienie w systemie oświaty perspektywy nauczania dzieci upośledzonych;

• treści kształcące na wszystkich szczeblach nauki szkolnej powinny być dostosowane do wymogów w zakresie przysposobienia do pracy zawodowej;

4) Zasady dydaktyki, a zasady ortodydaktyki:

5) Kształcenie specjalne, a rewalidacja:

kształcenie specjalne - obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami

rozwojowymi, wymagające specjalnej organizacji nauki i metod pracy;

Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i specjalnych  ośrodkach szkolno - wychowawczych. W zależności od rodzaju oraz stopnia zaburzeń i odchyleń dzieciom i młodzieży organizuje się usprawnianie zaburzeń funkcji, rewalidację,  kształcenie,  które stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie;

* Zofia Sękowska - „kształcenie specjalne ma rewalidować upośledzonych, tj. przygotować ich do współżycia ze środowiskiem i do pracy zawodowej użytecznej dla kraju i całego społeczeństwa. Realizacja tego celu jest możliwa, jeśli proces kształcenia będzie prowadzony metodycznie i z przekonaniem o wartości społecznej wychowanków, jeżeli stworzy się im prawidłowe warunki wychowawcze i rozwoju”;

* Irena Stawow - Wojnarowska - kształcenie specjalne jest to ogół czynności i procesów umożliwiających niepełnosprawnym rewalidację, poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz udział w ich przetwarzaniu, jak również rozwój fizycznych i umysłowych zdolności, zainteresowań, postaw oraz zdobywanie przygotowania do pracy, pozwalających na współżycie i współdziałanie z ludźmi pełnosprawnymi”;

* wg UNESCO - nadrzędne jest kształcenie, rewalidacja natomiast jawi się, jako wzbogacenie procesu kształcenia, będące gwarantem jego skuteczności;

XII METODY PRACY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM

1) Metody pracy w kształceniu specjalnym:

Szkoła specjalna - termin ten obejmujemy wszystkie jej stopnie,a więc:

• Przedszkola specjalne

• Szkołę podstawową specjalną

• Szkołę zawodową specjalną

• Różne formy szkolenia dla dorosłych w ośrodkach zawodowej rehabilitacji.

Funkcje szkoły specjalnej: (zadania)

• Kształcenie i wychowywanie dzieci i młodzieży, którzy z powodu niedorozwoju psychicznego, zaburzeń charakterologicznych, upośledzenia fizycznego, braku lub wad organicznych, zmysłowych, nie mogą uczęszczać do szkoły normalnej lub nie mogą sprostać wymaganiom tej szkoły.

• Umożliwienie dzieciom upośledzonym wypełnienia obowiązku szkolnego;

• Realizowanie swoistych celów i zadań, które umożliwiają dzieciom upośledzonym rozwój możliwy do osiągnięcia w zależności od warunków psychosomatycznych i podejmowanych w przyszłości zadań społecznych na miarę swoich sił.

• Szkoły specjalne zapewniają młodzieży opiekę i wychowanie, wiedzę w dostępnym jej zakresie i przygotowanie do odpowiedniego zawodu.

• Szkoła specjalna odciąża szkołę normalną od dzieci, które nie są zdolne sprostać normalnym wymogom, które często dezorganizują i hamują pracę dydaktyczną i wychowawczą normalnych zespołów szkolnych i którym szkoła normalna nie może zapewnić odpowiednich środków i metod kształcenia.

Każde dziecko ma prawo do nauki, niezależnie od rodzaju upośledzenia. Jeśli niema odpowiedniej szkoły specjalnej albo, jeśli dziecko nie może korzystać, istnieją formalne możliwości organizowania indywidualnego nauczania w domu. Dzieci o złożonych upośledzeniach kierowane są do takich szkół, które odpowiadają dominującemu upośledzeniu.

Metoda ośrodków pracy

Metodę wprowadziła M.Grzegorzewska. Metodę ośrodków pracy charakteryzuje specjalna konstrukcja w ciągu dnia - lekcje każdego dnia stanowią całość, jednostkę metodyczną, którą prowadzi jeden nauczyciel.

Wprowadzenie metody ośrodków pracy do najniższych klas szkoły specjalnej powoduje opracowania materiału nie wg przedmiotów, lecz tematyki występującej w ośrodkach pracy. Dobór ośrodków pracy czerpie się z otaczającego dzieci, najbliższego im środowiska przyrodniczego zmieniającego się w różnych porach roku oraz społecznego. Tematyka ośrodków pracy w każdej z następnych klas stopniowo się rozszerza. Zajęcia jednego dnia realizowane są w kolejnych etapach, zw. Ogniwami.

Celem szkoły specjalnej:

• Wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna uczniów oraz wychowanie ich na twórczych obywateli w stopniu dla nich dostępnym ze względu na rodzaj i stopień upośledzenia a między innymi :

• Ukształtowanie zamiłowania i szacunku do pracy;

• Rozbudzenie i umocnienie poczucia obowiązku i dyscypliny społecznej

• Wdrożenie do poszanowania mienia społecznego.

Kształcenie specjalne a szkoła specjalna:

Kształcenie specjalne może odbywać się w szkołach specjalnych, szkołach integracyjnych, szkołach masowych, a także indywidualnie.

Formy organizacji szkolnictwa specjalnego:

• Przedszkola specjalne

• Szkoły podstawowe specjalne

• Gimnazja specjalne

• Szkoły zawodowe specjalne

• Szkoły średnie specjalne (licea specjalne)

Obok szkół specjalnych istnieją też szkoły specjalne integracyjne. Szkolnictwo specjalne rozwijało się od XIXw. Początkowo było to system zamknięty.

Formy kształcenia dzieci niepełnosprawnych:

• System segregacyjny (zamknięty) - szkoły specjalne, w których uczy się około 20% dzieci niepełnosprawnych;

• System częściowo segregacyjny - klasy specjalne w szkołach masowowych, nauczanie indywidualne (nauczyciel dochodzi do ucznia), nauczanie indywidualne (odbywa się w szkole masowej, nauczyciele muszą dostosować program do dziecka) uczy się tu 7% dzieci niepełnosprawnych, w tym przewlekle chorzy;

• System integracyjny - liczy się tu 71% dzieci niepełnosprawnych, nauczanie dzieci niepełnosprawnych razem z pełnosprawnymi, nauczyciel musi odnaleźć się w takiej sytuacji, i przygotować zajęcia i materiał odpowiedni do poziomu rozwoju dziecka;

2) Metoda ośrodków pracy:

Metoda ośrodków pracy (W. Okoń) - system zajęć kształcąco - wychowujących w klasach początkowych szkoły specjalnej, opracowany przez M. Grzegorzewską i stosowany szeroko w Polsce.

Punktem wyjścia w stosowaniu tej metody staje się zagadnienie, które stanowi ośrodek zajęć dziecka. Przy opracowaniu tego zagadnienia zadaniem dziecka jest:

• obserwować, wyłonić cechy istotne, wyodrębnić związki przyczynowe;

• zebrać dostępne materiały dotyczące tego zaganiania;

• wyrazić zebrane wiadomości za pośrednictwem pracy ręcznej, wymagającej różnych materiałów i narzędzi.

Pozwala łączyć działania dydaktyczne i rewalidacyjne. Wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decrolyego. Wprowadzona w Polsce do szkolnictwa specjalnego metoda ośrodków zainteresowań była przystosowywana do polskich warunków i modyfikowana przez pracowników Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej.

W dziennym ośrodku pracy wyróżniamy następujące etapy:
1. zajęcia wstępne,
2. obserwacja,
3. kojarzenie i porządkowanie,
4. systematyzowanie i utrwalanie zgromadzonej wiedzy,
5. ekspresja,
6. zajęcia końcowe.

W metodzie ośrodków nie ma sztywnego podziału na przedmioty nauczania, a realizacja treści z języka polskiego, matematyki, techniki, plastyki, muzyki, wychowania fizycznego pozostaje w ścisłym związku z poznaniem środowiska społeczno - przyrodniczego.

Wartości rewalidacyjne metody ośrodków pracy:
1. Przez ścisły związek z życiem metoda ta wprowadza dzieci w poznanie świata

stopniowo w nurt otaczającej rzeczywistości.
2. Przez motywowanie do aktywności własnej ucznia, daje mu możliwość

wyładowania zahamowanych dynamizmów, pozwala normować jego czas

pracy według indywidualnych możliwości oraz ugruntowuje zdobyte wcześniej

wiadomości i umiejętności.
3. Przez:
• ciągłość,
• systematyczność,
• logikę w układzie materiału,
• czynną i poszukującą postawę ucznia
• poznanie wielozmysłowe, w warunkach naturalnych dla danych treści

nauczania
• przez wiązanie teorii z praktyką;

3) Metoda instrumentalna:

metoda instrumentalna - oparta jest na wzmacnianiu i wygaszaniu, tzn. na warunkowaniu

instrumentalnym .

Podstawową zasadą tej metody jest oparcie się na wzmacnianiu, tzn. doprowadzanie do pewnych czynności lub do ich zahamowania wywołanego ustaniem wzmocnienia. Pedagog w tej metodzie musi dobrze poznać samorzutnie powtarzające się reakcje danego dziecka na bodźce pewnego typu dostarczane mu przez pedagoga (np. szereg zabawek czy czynności do wyboru), co daje możność zorientowania się w jego preferencjach i niechęciach.
     Można w ten sposób ustalić listę tych bodźców, które dla danego dziecka stanowią wzmocnienie dodatnie, np. pochwała, nagroda materialna lub jakieś inne miłe dla niego zdarzenie. Poznanie tych preferencji pozwala na organizowanie tych "zdarzeń bodźcowych", które wywołują pożądane -również zaplanowane przez rewalidatora- zachowanie. Ta technika została nazwana "dobieraniem zdarzeń następujących", w których ustala się hierarchię następstw. Podstawową zasadą jest konieczność stosowania wzmacniania ciągłego. Analiza zachowania podstawowego dzieci odchylonych od normy stanowi w ramach metody instrumentalnej wstęp do pracy rewalidacyjnej z nimi. Jest to określenie "silnych i słabych punktów w ich zachowaniu".
Metoda instrumentalna jest bardzo rozpowszechniającą się strategią wychowawczą stosowaną również do dzieci normalnych, jak i do wszelkiego typu dzieci odchylonych od normy.

XIII BIBLIOTERAPIA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ

1) Istota i zadania biblioterapii:

biblioterapia - terapeutyczny wpływ książki w procesie leczenia, rekonwalestencji i rehabilitacji;

Biblioterapia - określana jest jako terapia czytelnicza, która zajmuje się terapeutycznym stosowaniem książek i innych materiałów względem pojedynczych osób

lub grup. to zamierzone działanie przy wykorzystaniu książki lub innych materiałów nie drukowanych (obrazów, filmów), zmierzająca do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych i ogólnorozwojowych.

Biblioterapia jest formą psychicznego wsparcia. Jest rodzajem oparcia w procesie osiągania przez osobę wspieraną poczucia bezpieczeństwa, ułatwia osobie chorej, niepełnosprawnej akceptację siebie i odnalezienie się w nowej często bardzo trudnej życiowej sytuacji. Uczy umiejętności przetrwania krytycznych momentów i długotrwałych okresów leczenia. Może być ona uprawiana zarówno przez lekarzy psychologów, bibliotekarzy i pedagogów.

Coraz częściej jest ona stosowana w pedagogice specjalnej. prowadzi się biblioterapię niewidomych, niedowidzących niesłyszących, niedosłyszących, niepełnosprawnych ruchowo, niepełnosprawnych psychicznie, osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków, oraz niedostosowanych społecznie. Ma ona zastosowanie w szkołach, przedszkolach w szpitalach, sanatoriach, domach specjalnych dla dorosłych oraz w zakładach leczniczo- wychowawczych.

CELE I ZADANIA BIBLIOTERAPII :
- pomaga pokonać problemy;

- podaje wzorce zachowań i nadaje im znaczenie,
- koryguje emocjonalnie zaburzone zachowania,
- integruje osoby niepełnosprawne i nieprzystosowane społecznie,

- niesie ulgę w cierpieniu,
- wzmacnia poczucie własnej wartości,
- przygotowuje do pełnienia ważnych ról,
- akceptuje siebie i własną sytuację,
- zmniejsza strach, lęk, stres, łagodzi agresję,
- wzmacnia motywację do uczenia się,
- pomaga w uaktywnianiu siebie,
- pomaga w procesie rozwoju,
- pomaga samotnym, nieśmiałym, zakompleksionym, mało aktywnym.

2) Formy pracy (na kierunku pedagogika specjalna „Biblioterapia” występuje,

jako oddzielny przedmiot kształcenia):

XIV PEDAGOG SPECJALNY

1) Specyfika zawodu pedagoga specjalnego:

2) Osobowość pedagoga specjalnego:

Właściwości, które powinien posiadać pedagog specjalny wg H. Borzyszkowskiej:

• charakteryzować się specjalnym stosunkiem do jednostki upośledzonej - nie może być miejsca na sentymentalizm, tkliwość, rozrzewnienie, ale racjonalna opieka rewalidacyjna;

• duża wnikliwość poznawcza i badawcza dociekliwość - dobrze rozumieć problemy indywidualności i otoczyć dużą troską każdą jednostkę, aby wprowadzić ja na odpowiednia drogę rewalidacji;

• pedagog specjalny musi też być wyjątkowo odpowiedzialny za organizowany proces dydaktyczno - wychowawczy z jednostką upośledzoną - współpraca z różnymi specjalistami, rodziną, bliższym i dalszym środowiskiem społecznym;

• pedagog powinien posiadać dobrą umiejętność organizacji - łatwość w nawiązywaniu kontaktów z różnymi osobami;

• cechować wyjątkowe zaufanie i przychylność do jednostek niepełnosprawnych;

• duży optymizm;

Ewa Tomasik podkreśla, że:

• pedagog specjalny musi być tez obrońcą osób niepełnosprawnych i zapewnić im poczucie bezpieczeństwa;

• pedagog specjalny powinien być przygotowany do współdziałania w tworzeniu diagnozy i prognozy z jednej strony oraz winien organizować terapię i rehabilitację doraźną w stosunku do dzieci o sprzężonych upośledzeniach;

• pedagog specjalny powinien mieć umiejętności kształtowania kultury społeczeństwa - „Nie ma kaleki - jest człowiek”.

3) Deontologia zawodu pedagoga specjalnego:

4) Wypalanie się sił pedagoga specjalnego:

5) Kształcenie kadr dla szkolnictwa specjalnego:

XV PEDAGOGIKA SPECJALNA W ASPEKCIE HISTORYCZNYM

1) Stosunek do osób niepełnosprawnych na przestrzeni dziejów:

Stosunek poszczególnych społeczeństw był zależny od wielu czynników:

warunki życia społeczeństwa;

baza ekonomiczna;

sposób zdobywania;

zaspokajanie potrzeb;

Trudna była sytuacja upośledzonych w państwach, w których toczyły się wojny:

wierzenia religijne;

rozwój nauki

Społeczeństwa pierwotne za upośledzonego uważały te osoby, które nie potrafią władać narzędziami ani zdobywać pokarmu. Wraz z rozwojem środków produkcji, komplikowaniem się warunków życia za odchylonych od normy zaczęto uważać tych, którzy nie potrafili opanować rosnącego poziomu wiedzy w szkole obowiązkowej.

• Warunki życia (zwłaszcza w trudnych okresach)

Warunków życia zawsze w sposób istotny odbijał się na losach osób upośledzonych. W okresach wojen, klęsk i głodu dochodziło nawet do unicestwiania takich osób. W wspólnotach rodowych i plemiennych głębiej upośledzeni i nieprzystosowani do warunków wcześnie wymierali, lżej upośledzeni żyli na marginesie  społ.  W warunkach trudniejszych ginęli lub byli mordowani- był to okres pierwotnych stosunków społeczeństwa do upośledzonych.

Likurg - załozyciel Sparty nakazywał usuwać dzieci kalekie, zrzucać z gór itp., gdyż swoją potęgę Sparta opierała na wychowaniu zdrowych i silnych wojowników, a upośledzeni byli przeszkodą.

Nawet Arystoteles i Platon zalecali przestrzeganie zakazu utrzymywania kalek przy życiu.

W starożytnym Rzymie pozbawianie życia było również stosowane.

Podobne zjawisko miało również miejsce już w czasach nowożytnych w Niemczech nazistowskich. Masowo mordowano ludzi upośledzonych, chorych i starych: poprzez zmniejszanie racji żywnościowych, podawanie śmiertelnych leków itp. Ludzie upośledzeni poddawani byli często różnym eksperymentom. Realizowano ideę pozbawienia ludzi upośledzonych prawa do życia.

W państwach antynazistowskich ratowano takich ludzi, a nawet szybciej rozwijało się szkolnictwo specjalne.

• Wierzenia religijne

Paliteistyczna religia egipska - głuchotę uważano za dar bogów ( nie grzeszą słowem) i czczono dzieci upośledzone wrzucano do Nilu;

Buddyzm - oparł etykę i normy postępowania na miłości bliźnich i równości niezależnie od pochodzenia czy rasy, współczucie wobec ludzi niewłaściwie postępujących. Warunki życia osób upośledzonych nie były tak złe, choć zdarzały się odstępstwa;

Biblia - upośl. umysłu uważa się jako karę bożą za grzechy rodziców, nakazywała pogodzić się z losem;

Islam -zalecał troskę o zapewnienie upośledz. Bytu, dawanie jałmużny, pokorne poddanie się jego woli;

Chrześcijaństwo - upośledzenie traktowało jako opętanie, uznawało ich za niezdolnych do przyjęcia wiary, karała takich ludzi torturami, paleniem na stosie. Epileptyków uważano za upośledzonych przez Duch Św., ludzi ślepych i kalekich uważano za miłych Bogu;

Z czasem jednak pod jej wpływem zaczęto tworzyć pierwsze przytułki (zakłady charytatywne) dla niewidomych, kalek, sierot, chorych i starców zaczęto również przyjmować upośl. Umysłowo i chorych psychicznie. Fundowali je zamożni, zakony, kościoły, samorządy miast. Nie zajmowano się wychowaniem, edukacją czy nawet leczeniem stąd śmiertelność była wysoka. Zapewniano warunki nędznej egzystencji. Zamykano w klatkach, wystawiano na pośmiewisko, wysyłano na żebry. Pierwsze próby złagodzenia tych warunków wyst. W wieku XVI w wyniku działalności Jana Bożego i zał. Przez niego zakonu Braci Miłosierdzia.

• Nauka

W okresie oświecenia i w nast. Epokach zaczęto zastanawiać się nad przyczynami odchyleń od normy, pojawiły się pierwsze naukowe wyjaśnienia przyczyn oraz konsekwencji upośledzenia. Przez długie lata upośledzenie umysł. Wiązano z działalnością sił nadprzyrodzonych, demonologia, identyfikowano z chorobami psych. Hipokrates powiązał choroby psych. Z przyczynami wewnętrz. I zewnętrz. Powiązał choroby psych. Z somatycznymi. Naczelną zasadą było nieszkodzenie choremu, troska o chorego. Wiedzę medyczna rozwijali dalej Arabowie. Pierwsi zaczęli otwierać dla chorych zakłady lecznicze stojące na przyzwoitym poziomie. Zaczęto też tworzyć  podobne placówki w Europie ( w Polsce pierwsza Kraków, Gdańsk). Metody leczenia w nich zbliżały się do znachorskich.

2) Rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych w różnych epokach

historycznych:

3) Rozwój teorii i praktyki:

4) Wybitni pedagogowie specjalni:

• Maria Grzegorzewska

• Kazimierz Kirejczyk

• Aleksander Hulek

• Zofia Sękowska

• Natalia Han - Ilgierewicz

• Janusz Korczak;

XVI SZKOŁA SPECJALNA

1) Kształcenie specjalne i pomoc specjalna, a szkoła specjalna:

2) Cele i zadania szkoły specjalnej:

3) Funkcje szkolnictwa specjalnego w ogólnym systemie oświaty:

4) System kształcenia specjalnego i pomocy specjalnej:

5) Formy organizacyjne kształcenia specjalnego i pomocy specjalnej ze

szkołą masową:

6) Rozwój form kształcenia i pomocy specjalnej:

7) Przemiany szkoły specjalnej:

XVII SYSTEM KSZTAŁCENIA I POMOCY SPECJALNEJ W POLSCE:

XVIII KSZTAŁCENIE I POMOC SPECJALNA W ŚWIECIE:

41

---