Zagadnienia na egzamin z PEDAGOGIKI
Etymologia nazwy /pojęcia/ pedagogika
paideia, całość czynności i skutków wychowawczych.
Paidagogos
Pais - dziecko
Ago - prowadzić
Instytucja paidagogosów
Paidagogos - grecki niewolnik odprowadzający dziecko na ćwiczenia fizyczne (zwane palestrą). Później paidagogos uczył i wychowywał - opieka fizyczna, kształcenie umysłowe i prowadzenie duchowo - moralne.
agonistyka - współzawodnictwo w zawodach ku czci Zeusa,
pentatlon - pięciobój, w którym najważniejszy był bieg.
Co to jest kalokagathia
Od VII w. p.n.e. w Atenach obowiązuje nowy ideał wychowania. Tym ideałem jest kalokagatia, - [gr. kalokagathia, od kalos kai agathos - piękny fizycznie, mądry i wykształcony].
Pojęcia: „Antropagogia” i „Paideia”
Andropagogia - pedagogika+hebagogika+andragogika+gerontagogika
obok pedagogiki jako działu dziecięcego, trzeba wymieniać hebagogikę jako dział o wychowaniu młodzieży oraz andragogikę, obejmującą oświatę i wychowanie dorosłych wraz z geront agogiką ,czyli pedagogiką starszego wieku.
Paideia - termin stworzony przez sofistów (V - IV w. p.n.e.) całość czynności związanych z wychowaniem, później - organiczny rozwój duchowego życia narodu.
Zadania pedagogiki
ukazanie filozoficznych przesłanej teorii i praktyk pedagogicznych, oraz uświadomieniu warunków generujących wiedzę i doświadczenie tworzących tożsamość podmiotową.
opracowanie swoistej metateorii edukacji, zdefiniowanie miejsca wśród nauk, dialog interdyscyplinarny.
Trzy formy myślenia o wychowaniu
myślenie typu rozumiejącego - ustalanie ogólnych prawidłowości procesów wychowawczych i edukacyjnych.
myślenie typu poznawczego - poszukiwanie przyczyn warunkujących skuteczność procesów edukacji.
myślenie typu praktycznego, pragmatycznego czy terapeutycznego - zorientowane na rozwiązywanie określonych problemów.
Pedagogika jako nauka J.F. Herbart
- pedagogika, jako nauka (pocz. XIX) J. F. Herbart (1776 - 1841) PIERWSZY HABILITOWANY PROFESOR PEDAGOGIKI W Getyndze.
Johann Friedrich Herbart:
- ojciec pedagogiki naukowej
- oderwał ją od filozofii, usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych:
etyce filozoficznej - określenie celów wychowania
psychologii tworzonej przez niego - określa drogę do osiągnięcia celów
Najwyższym celem wychowania wg Herbarta było kształtowanie silnych charakterów (odznaczających się pięcioma ideami moralnymi):
idea doskonałości
idea życzliwości
idea prawa
idea słuszności
idea wewnętrznej wolności
Z tej piątej Herbart wywodził poczucie wolności moralnej i odpowiedzialności.
Sposób osiągnięcia celu (kierowanie, karanie, nauczanie)
Kierowanie dziećmi (regierung) dozór autorytet, groźba, sympatia - organizowanie zajęć
Karność - kary cielesne, rozkazy, nakazy
Nauczanie wychowujące - dawać wiedzę i wywoływać pozytywne zmiany w charakterze.
Kontynuatorzy stopnie formalne (Ziller, Rein)
przygotowanie, analiza wstępna
podanie nowego materiału
powiązanie ze starym, skojarzenie (asocjacja)
zebranie lub uporządkowanie materiału pojęciowego, czyli system
zastosowanie zdobytej wiedzy, czyli metoda
Dwa kierunki w szkolnej pedagogice przełomu XIX i XX wieku
Indywidualizm pedagogiczny - rozwijanie umysłowe jednostki
Socjologizm - uspołecznienie uczniów w szkole
Filozofia jako „matka” pedagogiki
Filozofia stanowi podstawę dla różnych działów pedagogiki
Działy filozofii i odpowiadające im działy pedagogiki (podstawowe 4)
Filozofia wartości służy teleologii
Epistemologia i etyka służą dydaktyce
Etyka => teoria wychowania moralnego
Estetyka=> teoria wychowania estetycznego
Filozofia państwa i prawa służy wychowaniu obywatelskiemu
Filozofia religii=> wartość wychowania religijnego
Historia filozofii z metodologią=> wartość dla historii pedagogiki
Prakseologia=> skuteczność metodyki wychowania
Rola światopoglądu w wychowaniu
- pomost między pedagogiką a filozofią
- pedagogika, jako zaangażowana w życie społeczne nie może nie respektować potrzeb społecznych
- wychowanie nie może być pozbawione podstaw aksjologicznych
- wychowanie musi posiadać określony wizerunek siebie, świata i swojego w nim miejsca
- światopogląd pomaga odpowiadać na pytanie o to, kim jest człowiek, na czym polega proces stawania się człowiekiem, co robi społeczeństwo dorosłych, aby uczynić kolejne pokolenia cywilizowanymi członkami społeczeństwa, żyjącymi według określonych norm kulturowych
Cztery główne etapy rozwoju historycznego pedagogiki
Okres technologii szkolnego nauczania (Herbart)
Po pedagogice eksperymentalnej zostaje psychologia dzieci i młodzieży, psych. rozwojowa
Pedagogika normatywna pozostawiła po sobie teorię wartości wychowawczych wraz z teorią kultury, ideologii światopogl.
Okres pedagogiki czystej, teoretycznie niezależnej od przyjętej filozofii wartości
Cztery działy współczesnej pedagogiki - S. Kunowski
Praktyczna lub empiryczna
Pedagogika opisowa lub eksperymentalna
Pedagogika normatywna
Pedagogika teoretyczna
Metapedagogika - zadania
Metapedagogika, to wiedza umożliwiająca
Opis i krytyczną analizę zastanych nauk pedagogicznych, ideologii, doktryn, systemów wychowania
Opis i krytyczną analizę typowych czynności uprawniania nauk pedagogicznych
Ocena wartości tego, co jest rezultatem pedagogicznego myślenia o wychowaniu.
Funkcja - eksplikacja (wyjaśnianie) sensu twierdzeń pedagogicznych, konsekwencji, dyskusji, oceny argumentacji itd. Odnoszących się do szeroko rozumianych zjawisk w wychowaniu
Pedagogika jako przedmiot kształcenia akademickiego i zawodowego -prekursorzy
W. Brezinka, J.H.Pestalozzi, B. Nawrocki
Realizowana przez studium pedagogiczne w 1927 r. Początkowo do pracy w seminariach nauczycielskich po 1932 w liceach pedagogicznych i nauczycieli przedmiotowych szkół średnich
Pedagog - osoba, która została specjalnie przygotowana do kierowania procesami socjalizacyjnymi, wychowawczymi i opiekuńczymi, głównie w działalności pozaszkolnej, ale także w szkole. Każdy nauczyciel powinien mieć przygotowanie pedagogiczne, ale nie każdy pedagog jest nauczycielem.
Zawód pedagoga, jako profesja społeczna
Wymaga przygotowania do podejmowania działania wobec 3 kategorii osób:
- zagrożonych wyłączeniem
- wyłączanych
- już wyłączonych (wykluczonych) z życia społecznego
Profesja obejmuje:
Zawody ukierunkowane na opiekę i pomoc
Animację społeczno - kulturalną w środowisku
Zawody ukierunkowane na wychowanie i edukację
Dwie grupy poglądów na studia pedagogiczne
Są studiami wyłącznie zawodowymi, celem jest wykształcenie kandydatów do określonej profesji w wąskiej specjalności, po ich ukończeniu będą specjalistami - praktykami,
Są studiami określonej dziedziny wiedzy, a więc pedagogiki, jako nauki, absolwent zasila społeczność naukową teoretyków
Kształcenie pedagogów według W. Brezinki i G. L. Gutka
Proponowanie wychowawcom wartościowych interpretacji sytuacji społeczno - kulturowej
- wytyczanie i uzasadnianie konkretnych celów wychowawczych
- dostarczanie praktycznych ocen reguł lub propozycji dotyczących działań lub instytucji
- promowanie cnót zawodowych wychowawców oraz specyficzną dla nic orientację co do wartości społecznych, udzielanie im intelektualnego i emocjonalnego wsparcia
Gutek !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Trzy etapy rozwoju pedagogiki po II wojnie światowej ( w Polsce i Europie Zachodniej)
- ortodoksja ideologiczna - humanistyczno - społeczna
- heterodoksja
- interakcja globalna
Zadania pedagogiki okresu ortodoksji - przedstawiciele (Polska i Niemcy)
- nawiązywanie kontaktu z pedagogiką radziecką, charakteryzowaną, jako światową
- przeniesienie do Polski teoretycznych założeń pedagogiki marksistowskiej
- opracowanie ideologicznych i teoretycznych podstaw oraz zasad socjalistycznego systemu oświaty i wychowania
Przedstawiciele???? Muszyński
Etap heterodoksji (Polska, Francja, Niemcy)
Cechy:
- załamanie się paradygmatu zinstrumentalizowanej pedagogiki socjalistycznej
- odrzucenie ideologii sankcjonującej ład społeczny
- pojawienie się opozycyjnych wariantów wobec panującej pedagogiki
- otwarcie się humanistów na inne prądy i nurty wychowania
Nowe ideologie (feminizm), stadium integryzmu, ścisły związek z praktyką i metodologią
Interakcja globalna (postmodernizm, heterogeniczność)
Okres zewnętrznej globalnej interakcji pedagogiki.
- otwarcie się na nowe prądy i teorie
- budowanie otwartego społeczeństwa
- otwartość polskich pedagogów na wpływy zachodnie
- pedagogika traci monopol na kształcenie, pojawiają się teorie należące do teorii subiektywistycznych:
Teorie radykalnego humanizmu (krytyczne)
Interpretatywizmu (fenomenologiczne, hermeneutyczne)
- okres pomieszania języków nauki i idei
Cechy charakterystyczne nauki
- własny przedmiot badań
- własny system pojęciowy
- własne metody badań
- własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań
Przedmiot badań pedagogiki (Kunowski i Rubacha)
Według S. Kunowskiego pedagogika, jak każda nauka, posiada określony materialny przedmiot badania, jak też swój aspekt, pod kątem którego rozpatruje rzeczy badane, czyli przedmiot formalny danej nauki.
- Materialnie tym przedmiotem jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia, inaczej mówiąc człowiek w trakcie rozwoju.
- Przedmiotem formalnym w pedagogice musi być dobro rozwojowe człowieka nie aktualnie pojęte, lecz realizujące się w przyszłości, nastawione ku przyszłości, dzięki czemu człowiek może się w pełni doskonalić i osiągnąć kres procesu rozwoju.
Przedmiot pedagogiki - Rubacha
- Przedmiotem tłumaczącym rację istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacji, na którą składa się wiele zjawisk, takich jak działanie instytucji edukacyjnych, stosunki międzyludzkie w nich panujące, zmiany zachodzące w ludziach poddanych oddziaływaniom edukacyjnym itd.
- Przedmiot pedagogiki istniał znacznie wcześniej, niż powstała pedagogika naukowa.
- Nie można powiedzieć, że pedagogika tworzy praktykę edukacji. Ona istnieje niezależnie od intencji i działań uczonych.
Powody wieloznaczności pojęć
na przedmiot pedagogiki składa się wiele zjawisk zachodzących na siebie zakresami znaczeniowymi. Utrudnia to budowanie takich definicji pojęć, które jednoznacznie i w każdym zakresie odróżniałyby się od definicji innych pojęć,
pedagogika jest nauką młodą, która musi jeszcze długo poznawać praktykę edukacyjną, zanim dotrze do jednostkowych faktów, poddających się jednoznacznemu zdefiniowaniu.
Rodzaje badań w pedagogice
W przypadku uogólniania stosuje tzw. metody ilościowe, nadające się do określania ogólnych tendencji w przebiegu pewnych zjawisk edukacyjnych, takich jak np. osiągnięcia dydaktyczne z matematyki uczniów liceum.
Metody ilościowe pozwalają opisać i wyjaśnić związek pomiędzy zjawiskami (np. związek osiągnięć z matematyki z płcią ucznia).
metody jakościowe, nadające się do opisywania przebiegu zjawisk edukacyjnych w kontekstach działania konkretnych podmiotów, np. strategie zachowania się nauczycieli matematyki wobec dziewczynek i chłopców w konkretnym liceum.
metody jakościowe pozwalają zrozumieć uwarunkowania konkretnych praktyk edukacyjnych (np. obniżanie wymagań wobec dziewczynek, a podwyższanie wobec chłopców na lekcjach matematyki)
Edukacja jako przedmiot pedagogiki
W najszerszym ujęciu przez edukację rozumie się ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka.
Tak definiowana praktyka edukacyjna jest pojęciem bardzo szerokim i wewnętrznie zróżnicowanym.
Pedagogika jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć różnorodne formy praktyki edukacyjnej
Subdyscypliny pedagogiki - kryteria podziału (Kawula)
Kryterium celów działalności edukacyjnej
Kryterium metodologiczne
Kryterium rozwojowe
Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka
Kryterium instytucjonalne
Kryterium problemowe
Kryterium dziedzin działalności ludzkiej
Podstawowe pojęcia pedagogiki
Edukacja, kształcenie, wychowanie, uczenie się nauczanie
Edukacja to ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka.
Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka,
Kształcenie to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości.
Uczenie się jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia).
Nauczanie natomiast jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami, Tak więc ogół oddziaływań występujący w definicji edukacji został sprowadzany do poziomu bardziej szczegółowego, czyli do czynności nauczyciela układających się w proces kierowania uczeniem się uczniów.
Ogólna struktura systemu pojęć pedagogicznych
Pojęcia pedagogiki, ze względu na kryterium ich jednorodności, można lokować na czterech poziomach.
pojęcia jednorodne (poziom IV), odnoszące się do najbardziej szczegółowych faktów edukacyjnych, syntetyzują się w pojęcia mniej jednorodne (poziom III), ulegające rozmaitym zróżnicowaniom, stanowiące ogólny trzon pojęciowy poszczególnych subdyscyplin pedagogiki (np. na pojęcie niejednorodne „metody nauczania" składa się m.in. takie pojęcie jednorodne jak „wykład"). Pojęcia te - a dokładniej niektóre z nich - syntetyzują się w pojęcia o wysokim stopniu niejednorodności (poziom II), takie jak nauczanie, uczenie się, wychowanie, kształcenie, które już bezpośrednio stanowią desygnaty najbardziej niejednorodnego pojęcia edukacji, określającego przedmiot pedagogiki (poziom I)
Związek pedagogiki z innymi naukami
Pedagogika a socjologia
Pedagogika a psychologia
Pedagogika a filozofia
Inne nauki z dorobku, których korzystamy:
S Medycyna - pedagogika specjalna S Prawo - pedagogika resocjalizacyjna S Ekonomia-pedagogika społeczna, ogólna S Antropologia - pedagogika ogólna, teoria wychowania
Przyrodnicze metody badania w pedagogice
trzy grupy metod badań przyrodniczych: obserwacyjne, eksperymentalne, statystyczne:
obserwacja - działań wychowawców, albo zmian rozwojowych wychowanków
eksperymentalne - celowe wywoływanie zjawisk i zmian ich warunków
statystyczne - ujęcie strony ilościowej, charakter masowy, prawo wielkich liczb, odnoszą się do jednorodnych społeczności
Humanistyczne metody badania w pedagogice
Metody eksplikacyjne
Wyjaśniające - rysunki, pamiętniki, listy
Metody porównawcze
Porównanie systemów, teorii
Metody analityczne
Historyczno-porównawcze
Genetyczno-porównawcze
Metoda grup porównawczych (kontrolnych)
Metody jakościowe
Trzy obszary rzeczywistości badań jakościowych
obserwacja uczestnicząca lub etnograficzna
wywiad
metody analizy archiwów lub dokumentów
Obserwacja etnograficzna - etapy
Orientacja w terenie
Wyodrębnienie elementów zogniskowanych
Etap selektywny - próba zrozumienia
Wywiad - standaryzowany i niestandaryzowany (swobodny), narracyjny
Standaryzowany - może dostarczać danych ilościowych
Niestandaryzowany - swobodny
Narracyjny - słuchanie i obserwacja zachowań niewerbalnych
Trzy fazy analizy materiałów
Formalne spisanie treści narracji
Strukturalny opis (łączenie wydarzeń z przeżyciami)
Konstrukcja modelu biografii
Wywiad etnograficzny
Nie ma struktury, nie jest wystandaryzowany, przypomina rozmowę
Analiza archiwów
Dokumenty, źródła, teksty, przedmioty materialne
Metody ilościowe
grup metod:
metody obserwacyjne -
obserwacja ilościowa - ile razy
eksperyment - zmiana zmiennej
metody sondażowe -
ankieta, rodzaje pytań ankietowych - zorganizowane zadawanie pytań, pytania otwarte, zamknięte
metody kwestionariuszowe
- wywiad ilościowy (cechy) - wystandaryzowany, pytania zamknięte lub otwarte, zadawanie pytań i notowanie razem z dyscyplinowaniem badanego, potem obróbka ilościowa (zakodowanie i analiza statystyczna)
metody testowe - testy wystandaryzowane
bezpośrednie nawiązanie do teorii, do szacowania zjawisk nieobserwowalnych (wiadomości ucznia)
procedury eksperymentalne
szacowanie wpływu jednego faktu na drugi, lub weryfikacja opracowanego modelu działania pedagogicznego
Cechy wspólne badań jakościowych
Subiektywny język danych
Analiza konkretnego zjawiska bez uogólnień
Organizacja badań - nieplanowane wcześniej szczegółowo
Narzędzia badawcze głównie niestandaryzowane
Cechy wspólne badań ilościowych
Analiza liczb
Język analizy intersubiektywny
Analiza danych na podstawie modeli statystycznych
Zaplanowane badania
Rodzina jako podstawowy czynnik rozwoju i kształtowania osobowości dziecka
Rodzina jako instytucja, grupa i system społeczny
Grupa - duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, wspólne ognisko domowe, tradycja rodzinna i społeczna, cechy: wspólne zamieszkiwanie, wspólne nazwisko, wspólna własność, ciągłość biologiczna, kultura duchowa
Instytucja - formalne ustanowienie i funkcjonowanie według norm społecznych, w ramach danego systemu społecznego. Struktura, zakres działania, podział i charakter ról oraz realizowane funkcje.
System społeczny - samodzielna, wyodrębniona grupa społeczna o charakterze wspólnoty w uzupełniających się układach: układ postaw miłości, układ uzupełnień i dominacji, układ socjalizacji, układ wspólnego działania
Podstawowe funkcje rodziny
- prokreacyjna
- ekonomiczna
- usługowo - opiekuńcza
- socjalizacyjna
- psychohigieniczna
- wychowawcza
Szkoła jako intencjonalne środowisko wychowawcze
Podstawowa instytucja oświatowa, wychowawcza w systemie edukacji zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych
Funkcje szkoły
- dydaktyczna
- wychowawcza
- opiekuńcza
Trzy struktury w klasie
- władzy (funkcje uczniów)
- socjometryczna (popularność lub niechęć)
- komunikowania (pozycje uczniów ze względu na ilość otrzymywanych i przekazywanych informacji
Normy klasy szkolnej
- dotyczące zadania, realizacja celu grupowego
- regulujące interakcje
- dotyczące postaw i przekonań
- dotyczące zewnętrznych zachowań (ubiór)
d) Cztery możliwości zachowań uczniów
- dostosowanie się do norm
- wpływanie na zmianę norm
- pozostanie niepoprawnym
- opuszczenie klasy
Grupy rówieśnicze
Swoiste zbiorowości społeczne, posiadające cechę wspólną dla zewnętrznego obserwatora, bez względu na to, czy grupa sobie tę cechę uświadamia.
Cechy wspólne grup
- mieszczą się w skali grup małych
- mają charakter spontaniczny
- niski stopień organizacji (prosta struktura)
- niewielkie zróżnicowanie ról i pozycji społecznych
- styczność „twarzą w twarz”
Trzy kategorie nieformalnych grup rówieśniczych
Dziecięce grupy zabawy
Młodzieżowe paczki
Grupy dewiacyjne gangi, bandy
Wartości a wychowanie.
Wartości w ujęciu socjologii, psychologii i filozofii
Socjologicznym - przedmiot materialny, niematerialny, rzeczywisty lub wyimaginowany, w stosunku do którego, jednostki przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę i dążenie do niego odczuwają, jako przymus.
Psychologicznie - wartości to zainteresowanie, jakim obdarza się jakiś przedmiot lub szacunek do osoby stanowi podstawę wyboru dążeń, także własność lub jakość rzeczy czyniąc ją użyteczną, pożądaną, wysoko cenioną.
Filozoficznie - wartości to wszystko, co cenne, godne pożądania i wyboru, co stanowi cel ludzkich dążeń, wszystko co godne, by o to zabiegać, nie tylko to, czego pragniemy.
Wartości w teorii subiektywistycznej, obiektywistycznej i mieszanej
Obiektywistycznej - traktowane jako właściwości przedmiotu, istniejącego niezależnie od ocen ludzkich, charakter absolutny i powszechnie obowiązujący (dobro, prawda, piękno)
Subiektywistycznie - ukonstytuowane przez człowieka w zależności od jego potrzeb, pragnień i dążeń. Wtórne wobec aktów świadomości, nie ma wartości samych w sobie, są tylko pochodzenia subiektywnego.
Klasyfikacje wartości: Spranger, Rokeach, Homplewicz - NA PAMIĘĆ
E. Spranger
wartości teoretyczne, reprezentatywne dla ludzi, którzy najbardziej cenią odkrywanie prawdy, jaką daje nauka;
wartości ekonomiczne, charakterystyczne dla ludzi ceniących najwyżej dobra materialne;
wartości estetyczno-artystyczne, bliskie ludziom ceniącym najbardziej przeżycia piękna i harmonii;
wartości społeczne, za którymi opowiadają się ludzie ceniący najwyżej bezinteresowne działania na rzecz innych;
wartości polityczne, reprezentowane przez tych, którzy cenią najwyżej władzę i wpływy;
wartości religijne, charakterystyczne dla ludzi ceniących najbardziej prawdy, których źródłem jest religia (wiara w Boga).
M. Rokeach
Do wartości ostatecznych (finalnych) odnoszące się do najważniejszych celów życia M. Rokeach zaliczył następujące:
bezpieczeństwo narodowe (zabezpieczenie przed napaścią),
bezpieczeństwo rodziny (troska o najbliższych),
dojrzałą miłość (bliskość seksualna i duchowa),
dostatnie życie (dobrobyt).
mądrość (dojrzałe rozumienie życia),
poczucie dokonania (wniesienie trwałego wkładu),
poczucie własnej godności (samopoważanie),
pokój na świecie (świat wolny od wojny i konfliktu),
prawdziwą przyjaźń (bliskie koleżeństwo),
przyjemność (miłe uczucia, brak nadmiernego pośpiechu),
równowagę wewnętrzną (brak konfliktów wewnętrznych),
równość (braterstwo, jednakowe szanse dla wszystkich),
szczęście (radość, zadowolenie),
świat piękna (piękno natury i sztuki),
uznanie społeczne (poważanie, podziw),
wolność (niezależność osobista, wolność wyboru),
zbawienie (zbawienie duszy, życie wieczne),
życie pełne wrażeń (podniecające, aktywne).
Za wartości instrumentalne - dotyczące najogólniejszych sposobów postępowania M. Rokeach uznał:
ambicję,
szerokość horyzontów intelektualnych,
zdolności,
urok, czar osobisty,
czystość,
odwagę,
umiejętność przebaczania,
opiekuńczość,
uczciwość,
twórczą wyobraźnię,
niezależność,
intelektualizm,
logiczność,
miłość, wrażliwość,
posłuszeństwo,
grzeczność,
odpowiedzialność,
samokontrolę.
Klasyfikacja wartości w ujęciu J. Homplewicza
Janusz Homplewicz podjął się próby ustalenia religijnie zorientowanej hierarchii wartości wychowania. Wyróżnił „transcendentne" i „naturalne" wartości wychowania, które podporządkował Wartości Nadrzędnej, jaką jest Bóg, „będący sam celem i uzasadnieniem człowieczego życia, wszelkich jego dążeń ku doskonałości". Do transcendentnych wartości wychowania zalicza:
powszechny imperatyw czynienia dobra i unikania czynienia zła,
postawę wiary, nadziei i miłości oraz
ideę dziecięctwa Bożego i łączności z Bogiem.
Natomiast naturalne wartości wychowania oparte na humanizmie konkretyzują się w takich wartościach, jak: szacunek dla człowieka, godność człowieka, dojrzałość intelektualna i emocjonalna oraz tolerancja.
Wartości transcendentne są uosobieniem wewnętrznych wartości etycznych wychowania, odnoszących się do wartości związanych z osobowością danego człowieka, z wszechstronnym jego rozwojem oraz z jego postawą i czynami. Wartości te to: miłość, dobroć, życzliwość, serdeczność, wdzięczność, ufność, rozwaga, mądrość, dzielność, roztropność, sumienność, hojność, wspaniałomyślność, odwaga, cierpliwość, konsekwencja, stałość, pokora, uczciwość i altruizm. J. Homplewicz wyróżnia ponadto społeczne wartości etyczne wychowania, które przyporządkowuje szczególnie wartościom naturalnym. Skupiają się one zwłaszcza wokół wartości związanych z rodziną i różnego rodzaju umiejętnościami, takimi jak: wychowanie, nauczanie, kształcenie, umiejętności dydaktyczne, dawanie dobrego przykładu, kontaktowość, utrzymywanie więzów, przyjaźń, koleżeństwo, solidarność, pomoc, służba, fachowość, powołanie, braterstwo, opieka.
Wartości uniwersalne
Piękno, dobro, prawda
Wartości preferowane w wychowaniu - Łobocki
altruizm, tolerancja, odpowiedzialność, wolność, sprawiedliwość.
Teoria warstwicowa
Wg niego, kiedy mówimy o wychowaniu, myślimy o:
„1. działaniu wychowawczym, czyli czynnościach wychowawców,
2. o warunkach, okolicznościach i bodźcach, czyli sytuacjach wychowawczych,
3. o wyniku, czyli wytworze wszystkich działań i warunków,
4. o zachodzących zmianach, a więc o całkowitym procesie wychowawczego rozwoju człowieka”
Do składników wychowania (sił dynamicznych), które uczestniczą we wszechstronnym rozwoju człowieka zaliczamy:
- pęd życiowy (bios, bada go biometria)
- społeczne działanie wychowawców (etos - norma grupowa)
- agos - dążenie do wyższej kultury
- los - nieprzewidywalny
Porządek kształtowania się warstwic:
a) warstwa biologiczna, tworząca nasz organizm,
b) warstwa psychologiczna, rozwijająca całokształt psychiki,
c) warstwa socjologiczna, formująca osobę społeczną wychowanka,
d) warstwa kulturologiczna, która wyrabia twórcę kulturalnego w człowieku,
e) warstwa czysto duchowa lub światopoglądowa, kształtująca w pełni duchowość i jej stronę religijno - moralną