ZABURZENIA JEDZENIA

Co to są zaburzenia jedzenia?

• To grupa zaburzeń psychicznych, objawiających się znaczącymi odchyleniami od wzorców normalnego, przyjętego społecznie sposobu jedzenia.

• W przebiegu zaburzeń jedzenia dochodzi zwykle do zaburzenia własnego wizerunku ciała, zwykle
  w postaci przypisywania sobie nadmiernej wagi lub grubej sylwetki przy zupełnie normalnej sylwetce lub znacząco niskiej wadze ciała.

Czym jest normalne jedzenie?

• Dobieranie sobie pożywienia według różnych reguł, np. głodu, czasu na zjedzenie, apetytu na coś, a nie według zawsze tej samej sztywnej zasady, np. „wolno mi tylko zjeść rzeczy, które mają mniej niż 100 kalorii i w ogóle nie zawierają cukru”.

• Jedzenie trzy razy dziennie, z możliwością niewielkiego przegryzania pomiędzy głównymi posiłkami.

• Preferowanie spożywania posiłków w towarzystwie.

• Zjedzenie więcej czegoś, jeśli szczególnie smakuje, zostawienie części posiłku, jeśli jest niesmaczny.

• Brak poczucia winy, jeśli zjadło się więcej, niż początkowo się planowało.

• Świadomość, że po jednym, nadmiernym posiłku nie przytyje się od razu.

• Traktowanie jedzenia nie jako najważniejszej dziedziny swego życia.

Najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami jedzenia są:

• Jadłowstręt psychiczny, anoreksja (med. „Anorexia nervosa”)

• Żarłoczność psychiczna, bulimia (med. „Bulimia nervosa”)

ANOREKSJA

CZĘSTOTLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA ANOREKSJI

• Zaburzenie to występuje u 0,5 do 1% adolescentów.

• 10-20 razy częściej u dziewcząt niż chłopców.

• Około 95% cierpiących na anoreksję to kobiety (średnio 1 na 100 kobiet).

• U około 85% pacjentów początek choroby między 13 a 20 r.ż.

• Max. nasilenie między 17 a 18 r.ż.

Anorexia nervosa - kryteria diagnostyczne (DSM-IV)

• A. Odmowa utrzymywania wagi ciała na poziomie lub powyżej poziomu minimalnego dla wieku i wzrostu (spadek wagi sprowadzający wagę do 85% wagi przewidzianej; lub nie przybieranie na wadze zgodne z wymogami normalnego rozwoju doprowadzając do tego, że waga dziecka stanowi 85% wagi pożądanej dla jego wieku i wzrostu).

• B. Intensywny lęk przed przybieraniem na wadze lub otyłością u osoby ważącej poniżej poziomu wagi minimalnej.

• C. Zaburzenia w sposobie w jaki waga i wygląd są odbierane przez podmiot, przesadny wpływ wagi i wyglądu na samoocenę lub zaprzeczanie, że obecna, za niska waga stanowi poważny problem.

• D. Zatrzymanie miesiączkowania na co najmniej trzy kolejne miesiące.

Jakie zachowania wskazują na anoreksję

• Stosowanie bardzo ścisłych, odchudzających diet, lub częste głodówki.

• Nadmierne zainteresowanie składem kalorycznym produktów (sprawdzanie etykietek), skrupulatne liczenie kalorii.

• Dziwne rytuały związane z jedzeniem, np. liczenie kęsów, dzielenie jedzenia na bardzo małe porcje, przygotowywanie jedzenia dla innych, po to, aby odmówić zjedzenia posiłku, twierdząc, że zjadło się już w czasie jego przygotowywania.

• Ukrywanie nie zjedzonych posiłków, pozostawianie naczyń w takim stanie jakby się wszystko zjadło.

• Ciągle zgłaszana obawa przed przytyciem, pomimo niskiej wagi.

• Unikanie sytuacji związanych z jedzeniem w towarzystwie (niedzielny obiad, wyjście do pizzerii).

• Twierdzenie po powrocie do domu, iż poza nim zjadło się tak dużo, że zjedzenie posiłku w domu byłoby już szkodliwe.

• Stosowania długich, wyczerpujących ćwiczeń fizycznych (bieganie, aerobik).

• Zakładanie obszernych ubrań, aby ukryć swoją chudość.

• Używanie środków przeczyszczających, moczopędnych, czy też pigułek odchudzających.

• Częste ważenie się, sprawdzanie swojej sylwetki w lustrze.

• Powtarzające się w czasie posiłków skargi na dolegliwości brzuszne (wymioty, biegunka).

• Wychodzenie do toalety lub łazienki bezpośrednio po posiłku.

Jakie objawy fizyczne wskazują na anoreksję?

• zaburzenia miesiączkowania,

• szybki spadek wagi ciała,

• suche i łamliwe włosy,

• obfite owłosienie kończyn,

• meszek na twarzy, plecach i ramionach,

• wypadanie włosów pod pachami i na wzgórku łonowym,

• sucha, łuszcząca się,

• blada skóra o szarawym odcieniu,

• zawroty głowy, omdlenia,utrata warstwy tłuszczu izolującej ciało,

• zaparcia, bóle brzucha,

• obniżone ciśnienie,

• niska temperatura ciała, zimne ręce i stopy,

• obrzęki stóp,

• osteoporoza (łamliwość kości),

• odwodnienie (podsychający język, skóra którą można zebrać w fałd, która powoli powraca do swego zwykłego wyglądu),

• kołatanie serca, arytmia (nieregularna praca serca) spowodowana głównie niskim poziomem potasu,

• problemy z zajściem w ciążę pomimo powrotu normalnych miesiączek)

• Najpoważniejszym powikłaniem somatycznym jest śmierć - zdarza się ona u co 10-ej, a nawet u co piątej osoby cierpiącej na anoreksję psychiczną (w zależności od badań od kilku do kilkunastu%).

Jakie objawy psychiczne występują w przebiegu anoreksji?

• Zaburzony sposób przeżywania wagi i wymiarów ciała.

• Uzależnianie samopoczucia i samooceny od wagi ciała i jego wymiarów (od tego co się zjadło i jak się wygląda).

• Nagłe zmiany nastroju.

• Lęk przed utyciem przybierający rozmiary paniki.

• Poczucie satysfakcji i euforii ze zdolności do skrajnej kontroli swojego ciała.

• Zmęczenie i drażliwość.

• „Negatywne głosy” - wyrzuty sumienia, zwykle osądzające osobę chorą za jej chorobę - nie są to na pewno halucynacje.

Co to są „negatywne głosy” w anoreksji? Są to własne sądy o samym sobie, mające „usprawiedliwić” dalsze odchudzanie. Najczęstsze z nich to:

• Jestem okropna, do niczego ...

• Zasłużyłam sobie na to wszystko co mnie spotyka ...

• Jestem nadal za gruba ….

• To wszystko przeze mnie ...

• Inni na to nie zasługują, a Ja tak ... zasługuję na śmierć ...

• Zaburzenia koncentracji myślenia.

• Perfekcjonizm.

• Niepewność swoich możliwości.

• Obniżenie poczucia swojej wartości, zwykle uzależnione od tego co się zjadło, i jak się wygląda.

• Tendencja do izolowania się od ludzi.

• Zachowywanie pełnej sprawności i aktywności życiowej, anorektyczki to z reguły wzorowe uczennice.

Typy jadłowstrętu psychicznego:

• Typ powstrzymujący się: podczas obecnie trwającego epizodu jadłowstrętu psychicznego nie wystąpiło ani obżarstwo, ani wymuszone wymioty, ani użycie środków przeczyszczających osoby te są szczupłe przede wszystkim dlatego, że odmawiają przyjmowania pokarmu); (około 60%).

• Typ przeczyszczający się: podczas obecnie trwającego epizodu jadłowstrętu psychicznego, wystąpiły regularnie powtarzające się, sytuacje nadmiernego obżarstwa i wymuszonych wymiotów lub użycia środków przeczyszczających w celu pozbycia się jedzenia z organizmu; (około 40%).

PRZYCZYNY ZABURZEŃ JEDZENIA

PRZYCZYNY KULTUROWE

• Lansowanie ideału szczupłej sylwetki (wpływ mediów), diety, wszechstronność (dobra żona, matka, kariera zawodowa), kult młodości, piękna, negacja brzydoty, starzenia się i śmierci.

PRZYCZYNY BIOLOGICZNE

• Zaburzenia w systemie neurprzekaźnictwa w mózgu (głównie spadek serotoniny).

• braku osłabienia odporności pomimo znacznego wyniszczenia fizycznego pacjentek, tzn. osoby te nie chorują na typowe choroby zakaźne obserwowane w wyniszczeniu fizycznym wynikłym z typowego niedożywienia. Oznaczać to może nadaktywność układu odpornościowego, którego komórki mogą uszkadzać ośrodki w mózgu odpowiedzialne za łaknienie.

• Przeprowadzone w 2002 roku badania wykazały, że w obrębie chromosomu 1 znajdują się geny, które mogą być powiązane z występowaniem anoreksji.

PRZYCZYNY PSYCHOLOGICZNE

• nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią, brak zgody na własna kobiecość.

• lęk przed dorosłością (zachowanie sylwetki dziecka, wtórny brak miesiączki).

• niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie.

• niezadowolenie ze swojej figury.

• zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała.

PRZYCZYNY RODZINNE

• „Usidlenie” w relacjach, zmiana ról.

• Nadopiekuńczość.

• Sztywność w relacjach, nie ujawnianie konfliktów, tłumiona wrogość (tendencje dośrodkowe -rodziny doznały wielu strat, wytwarzając lęk przed rozstaniem, przywiązanie do tradycji rodzinnych, lojalności; odchodzenie od tak spójnej rodziny może być bardzo trudne, a nawet traktowane jako zdrada).

Kampania przeciwko anoreksji

Mimo nawoływań do opamiętania się, anorektyczki z całego świata jednoczą się w sieci w poszukiwaniu diet idealnych oraz w swoim w cierpieniu. Powstał popularny wśród nastolatek ruch „Pro- ana”: (pro-anorexia =„za anoreksją") - to ideologia, zgodnie z którą dążenie do chudości jest postrzegane jako droga do ideału (głodowanie dla perfekcji). Jest to styl życia, który traktuje anoreksję
i inne zaburzenia odżywiania nie jako chorobę, lecz jako alternatywny sposób odchudzania będący po części świadomym wyborem.Dopingując się nawzajem słowami "Co mnie żywi, niszczy mnie...„,
stworzyły swoisty dekalog anorektyczki:

DEKALOG ANOREKTYCZKI

• Jeśli nie jesteś szczupła to znaczy, że nie jesteś atrakcyjna.

• Bycie szczupłą jest ważniejsze od bycia zdrową.

• Będziesz się głodziła i robiła wszystko co w Twojej mocy, aby wyglądać coraz szczuplej.

• Nie będziesz jadła nadprogramowo bez poczucia winy.

• Nie będziesz jadła niczego nadprogramowo bez ukarania siebie za to.

• Będziesz liczyła każdą kalorię i ograniczała ich ilość.

• Najważniejsze jest to, co mówi waga.

• To proste: chudnięcie jest dobre, a przybieranie na wadze złe.

• Nigdy nie jesteś "zbyt" szczupła.

• Bycie szczupłą i niejedzenie są dowodami prawdziwej siły woli.

• Waga jest wskaźnikiem moich codziennych sukcesów i porażek.

• Wierzę w perfekcję i chcę ją osiągnąć.

• Drogą do szczęścia jest stawaniem się kimś lepszym niż wczoraj.

BULIMIA NERVOSA

Kryteria diagnostyczne DSM-IV

• A. Powtarzające się epizody obżarstwa. Epizod obżarstwa występuje, jeśli spełnione są dwa następujące warunki:

1. Jedzenie w pewnym określonym czasie (np. dwie godziny) ilości pokarmu, definitywnie większej od tej, którą większość ludzi zjadłaby w podobnym czasie.

2. Poczucie braku kontroli nad jedzeniem (np. uczucie, że nie można przestać jeść lub kontrolować, ile i jak długo będzie się jadło).

• B. Powtarzające się nieodpowiednie zachowanie kompensacyjne (takie jak samo-indukowane wymioty, użycie środków przeczyszczających, lewatywy lub nadmierne ćwiczenia fizyczne) mające na celu zapobieganie przybieraniu na wadze.

• C. Epizody obżarstwa i zachowań kompensacyjnych występują przeciętnie co najmniej 2 razy w tygodniu przez 3 kolejne miesiące.

• D. Samoocena jest ściśle związana z wagą i wyglądem (kształtem ciała).

Jakie zachowania mogą wskazywać na bulimię?

• Epizody objadania się, najczęściej w samotności. Duże ilości jedzenia (od 1000-6000 kalorii) zjadane są bardzo szybko. Najchętniej spożywane są potrawy słodkie, wysokokaloryczne, o konsystencji ułatwiającej szybkie jedzenie.

• Nadmierne zainteresowanie jedzeniem lub swoją wagą (przypominają chorych na anoreksję pod względem obsesji na punkcie jedzenia, wagi i wymiarów ciała, a także lęku przed utyciem). Mogą stracić kilka kg (zwłaszcza ci, którzy mieli nadwagę), ale ich waga zwykle nie spada poniżej normy. Dla postronnego obserwatora wygląd tych osób się nie zmienia.

• Unikanie restauracji, barów, planowanych posiłków.

• Obwinianie się po objedzeniu.

• Korzystanie z łazienki lub toalety zaraz po jedzeniu, zagłuszanie wymiotów przez głośne puszczanie wody.

• Używanie środków przeczyszczających.

• Narzucanie sobie głodówek.

• Kilkugodzinne, codzienne ćwiczenia fizyczne.

• Poczucie całkowitego braku kontroli nad jedzeniem (w przeciwieństwie do anorektyczek).

• Obawa przed przytyciem.

Jakie są fizyczne (somatyczne) objawy bulimii?

• Obrzęk ślinianek, pękające naczynia krwionośne pod oczami.

• Skargi na palenie w gardle.

• Uczucie zmęczenia, kurcze łydek.

• Szybko rozwijająca się próchnica, nalot na zębach, uszkodzenia szkliwa po zewnętrznej stronie zębów.

• Duże wahania wagi ciała.

• Odwodnienie (podsychający język, skóra, którą można zebrać w fałd, która powoli powraca do swego zwykłego wyglądu).

• Zawroty głowy.

• Omdlenia.

• Zaparcia.

• Zrogowacenia, rany, które się nie goją na opuszkach palców (wskazujący
  i środkowy palec).

• Wymioty z domieszką krwi.

Jeżeli bulimia nie jest leczona może doprowadzić do:

• Odwodnienia i braku równowagi elektrolitowej (co może doprowadzić do zaburzeń pracy serca (kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca) i w efekcie do śmierci).

• Postępującego uszkodzenia nerek i wątroby.

• Hipoglikemii (objawia się: bladością, skłonnością do pocenia się, rozchwianiem emocjonalnym lub atakami padaczki).

• Odwrócenia perystaltyki układu pokarmowego (samoczynne zwracanie pokarmu; trudności z utrzymaniem pożywienia w żołądku dłużej niż kilka minut).

Jakie zaburzenia emocjonalne prezentują osoby z bulimią?

• Poczucie podporządkowania się jedzeniu (koncentrowanie się życia wokół jedzenia. Cykl objadania
  się i przeczyszczania staje się podstawą organizacji każdego dnia).

• Utrata panowania nad sobą (nieprzeparte pragnienie obżarstwa).

• Depresja, przygnębienie, poczucie winy.

• Nadmierny samokrytycyzm.

• Potrzeba ciągłej aprobaty.

• Uzależnienie samopoczucia od aktualnej wagi.

• Duże wahania nastroju.

• Silne emocjonalnie, ale krótkie związki z innymi ludźmi.

• Poczucie samotności w tłumie (mimo, że bulimik sprawia wrażenie osoby towarzyskiej w rzeczywistości czuje się samotny).

• Częstsze są próby samouszkodzeniowe, a nawet samobójcze.

• Nałogi (około 50% kobiet popada dodatkowo w nałogi - środki uspokajające, amfetamina, kokaina, alkohol).

Typy bulimii:

• typ przeczyszczający - taki, w którym po napadzie żarłoczności następuje prowokowanie wymiotów oraz używanie środków przeczyszczających.

• typ nieprzeczyszczający - zamiast przeczyszczania się środkami farmakologicznymi
  i wymuszania wymiotów, chorzy w ramach działań kompensacyjnych stosują ścisłą dietę (często głodówkę), ograniczając ilość spożywanych pokarmów do minimum, bądź też wykonują dużo wyczerpujących ćwiczeń fizycznych (tzw. bulimia sportowa).

UWARUNKOWANIA BULIMII

CZYNNIKI OSOBOWOŚCIOWE - niska samoocena, niestabilność emocjonalna (ogólny niepokój, słaba odporność na stany przygnębienia, impulsywność, skłonność do depresji, zmienność nastrojów), częste jest uczucie oddalenia od ludzi, niedostosowania, bezradności, beznadziejności, samotności, rozpaczy. Osoby te wiele od siebie oczekują, lecz na skutek niskiej samooceny mówią o sobie z lekceważeniem i pogardą.

CZYNNIKI RODZINNE

• zwiększone natężenie konfliktów,

• skłócenie członków rodziny,

• chaotyczne funkcjonowanie,

• brak oparcia, wiary i pewności siebie.

• rozchwianie emocjonalne (brak przewidywalności reakcji),

• zaniedbanie emocjonalne w dzieciństwie,

• nadużycia seksualne.

• CZYNNIKI KULTUROWE - kult szczupłej sylwetki (wpływ mediów), kult młodości, piękna, negacja brzydoty, starzenia się i śmierci.

LECZENIE ZABURZEŃ ODŻYWIANIA SIĘ

• METODY BIOLOGICZNE

To metody leczenia zaburzeń odżywiania, które nie są oddziaływaniem psychoterapeutycznym

(oddziałują na drodze somatopsychicznej).

Leczenie biologiczne anoreksji ma charakter oddziaływania ściśle objawowego i składa się z następujących elementów:

• terapii ratującej życie (przeciwdziałającej odwodnieniu, zaburzeniom elektrolitowym i wyniszczeniu);

• restytucji wagi (odpowiednia dieta);

• farmakoterapii wspomagającej

• leczeniu i przeciwdziałaniu późnym powikłaniom.

Leczenie biologiczne bulimii :

• leczenie stanów zagrożenia życia i powikłań,

• farmakoterapia lekami przeciwdepresyjnymi.

• PSYCHOTERAPIA INDYWIDUALNA

• PSYCHOTERAPIA GRUPOWA

• TERAPIA RODZINNA

• GRUPY WSPARCIA I SAMOPOMOCY:

GRUPY WSPARCIA I SAMOPOMOCY:

• Udzielenie wsparcia swoim członkom,

• Uczenie się sposobów radzenia sobie z problemem zaburzeń odżywiania;

• Zbieranie informacji na temat badań i dostępnego leczenia;

• Zwiększanie społecznej świadomości istnienia problemu, wpływanie na programy leczenia.

Grupy wsparcia są zakładane przez rodziców, krewnych pacjentów, niekiedy przy pomocy

CELE GRUP SAMOPOMOCY:

• edukacja dotycząca choroby;

• redukcja izolacji społecznej;

• zwiększenie autonomii;

• poprawa samooceny;

• prewencja nawrotów.

Grupy te skupiają pacjentów z problemem anoreksji lub bulimii. Na ogół obejmują pacjentów pragnących utrzymać poprawę osiągniętą w ramach intensywnego programu leczenia.

---