PNF ( Proprioceptive Neromuscular Facilitation) znany również jako metoda Kabat - Kaiser, której pionierem był Dr Herman Kabat. Za dalszy rozwój metody odpowiadają Margaret Knott i Doroty Voss. Henry Kaiser był bardzo bogatym przedsiębiorcą, który w dowód wdzięczności dla tych dwojga za ich pracę z chorym na SM synem założył w Kalifornii centrum rehabilitacji neurologicznej.

PNF to metoda kinezyterapeutyczna stosowana w celu odtworzenia utraconej funkcji mięśnia. Może być stosowana u chorych neurologicznych. Stosuje się ją również w ortopedii, pediatrii, chorobach nerwowo-mięśniowych, wadach postawy i skoliozach. Istotne jest, aby był z nimi kontakt, gdyż terapia ta wymaga koncentracji i zaangażowania pacjenta.

Teoretyczne podstawy koncepcji oparto na prawidłowościach fizjologii rozwoju ruchowego człowieka rozwój cefalo-kaudalny, od części proksymalnych do dystalnych, z uwzględnieniem poszczególnych faz kontroli motorycznej, nierozerwalnie związanych z osiąganiem nowych pozycji i możliwości poruszania się w nich. Proces uczenia ruchu, czyli odtwarzanie utraconej funkcji, wspomagany jest w terapii zarówno wcześniejszymi doświadczeniami, pochodzącymi ze schematów rozwoju ruchowego dziecka (wiele elementów tych oddziaływań zawarto m.in. w programie pracy na materacu) jak i wielozmysłowym bodźcowaniem, polegającym na czasowym i przestrzennym sumowaniu się w obrębie synaps pobudzeń różnego rodzaju ( bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe, równoważne, proprioceptywne i in.), które oddziaływają na pacjenta ze środowiska zewnętrznego.

Opierając się na budowie anatomicznej człowieka wykonywane są ruchy naturalne, przebiegające trójpłaszczyznowo, zbliżone do codziennych czynności. Ruchy te prowadzone są wzdłuż skośnych(diagonalnych) osi ruchu, które ze względu na swój przebieg stwarzają możliwość zaktywizowania największej ilości mięśni należących do tego samego łańcucha mięśniowego. Zgodnie ze skośnym przebiegiem większości mięśni szkieletowych za najważniejszy element ruchu uważana jest rotacja. Warunkuje ona  siłę i koordynację wykonywanego ruchu.

Proponowana pacjentowi terapia ma być bezbolesna i funkcjonalna, to znaczy zgodna z potrzebami ruchowymi zgłaszanymi przez chorego i wzorowana  na naturalnych ruchach zdrowego człowieka. Oznacza to analizę ruchu pacjenta w odniesieniu do jego prawidłowego fizjologicznego przebiegu oraz włączenie do procesu usprawniania elementów treningu samoobsługi z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku i sytuacji zadaniowych, które pacjent zgłosił jako trudne bądź niemożliwe do wykonania.
Zauważono, że czynności, które wykonujemy w życiu codziennym przebiegają w płaszczyznach skośnych.

Badania neurologiczne wykazały, że aby pobudzić receptory odpowiedzialne za skurcz mięśni należy:

• prowadzić ruch w płaszczyźnie złożonej i połączyć go ze skrętem  

• użyć oporu submaksymalnego  

• wykonać elongację na początku ruchu  

• każdy ruch zakończyć krótkim napięciem izometrycznym  

• używać komend słownych  

• każdy ruch prowadzić z kontrolą wzroku pacjenta.

• schemat ruchu jest to płaszczyzna, w której prowadzony jest ruch.

Wyróżniamy dwa schematy:

• z przywiedzenia do odwiedzenia  

• z odwiedzenia do przywiedzenia
  

Każdy schemat zawiera wzorce- jest to zespół ruchów wykonywanych w danym schemacie. Wzorce określa się ze względu na położenie kończyny i ustawienie w stawie pośrednim. W przypadku kończyny górnej jest to staw łokciowy. Może on występować w dwóch położeniach w wyproście i w zgięciu. Stąd trzy wzorce początkowe:

• wyprost w stawie głównym i pośrednim- ruch do zgięcia w stawie głównym i wyprostu w stawie pośrednim  

• wyprost w stawie głównym i pośrednim- ruch do zgięcia w stawie głównym i pośrednim  

• wyprost w stawie głównym i zgięcie w pośrednim- ruch do zgięcia w stawie głównym i wyprostu w pośrednim

Ustawienie kończyny we wzorcu końcowym jest przeciwne do wzorca początkowego.  

Jednorazowo wykonujemy kilka powtórzeń, gdyż jest to duże obciążenie dla ćwiczonych mięśni i szybko ulegają one zmęczeniu.

Wiele uwagi poświęca się także kontroli motorycznej pacjenta, czyli interakcjom między stabilnością i mobilnością jego ciała, ze szczególnym uwzględnieniem pracy ekscentrycznej mięśni w warunkach grawitacji. Bardzo ważny w tej metodzie jest opór manualny. Jego podstawowym zadaniem jest przekazanie pacjentowi ścisłej informacji na temat kierunku, kolejności i szybkości wykonywanego ruchu. Opór jest  modyfikowany stosownie do celów terapii i możliwości motorycznych ćwiczącego i nawet podczas jednego ruchu może ulegać zmianom w poszczególnych jego zakresach, najczęściej jest to tzw. opór prowadzący lub kierunkowy, w odróżnieniu do sił zewnętrznych utrudniających wykonanie zadania ruchowego, stosowanych m.in. w treningu siłowym.

Ruch jest precyzyjny i wymaga:

• odpowiedniego ułożenia pacjenta

• odpowiedniego ułożenia i prowadzenia kończyn pacjenta (jeśli jest taka potrzeba)

• odpowiedniej postawy ciała terapeuty w trakcie ruchu

• odpowiedniej informacji o ruchu dla pacjenta

• precyzyjnego wykonania ruchu

Wykonanie ruchu rozbija się na 3 etapy;

• prowadzenie ruchu bierne bez udziału pacjenta w celu "zakodowania" w systemie nerwowo-mięśniowym jego schematu

• wykonaniu ruchu przez samego pacjenta bez naszego udziału ( wymaga to najczęściej słownej korekty)

• wykonaniu ruchu razem z pacjentem i przyłożeniu siły przeciwnej ( oporującej) zwiększającej napięcie i elastyczność mięśni osłabionych lub usztywnionych jego brakiem.

PNF z swoimi możliwościami kombinacji wzorców ruchowych podpatrzonych z życia codziennego oraz aplikacji technik, do których zalicza się:

• Rytmiczne pobudzanie ruchu

• Kombinacja skurczów izotonicznych

• Stabilizacja zwrotna

• Rytmiczna stabilizacja(zmienny kierunek stabilizacji bez intencji ruchu)

• Trzymaj - Rozluźnij oraz Napnij - Rozluźnij

• Odtwarzanie ruchu

• Dynamiczna zwrotność ciągła

Uwzględnienie podczas planowania terapii potrzeb ruchowych i problemów zgłaszanych przez chorego przynosi wiele korzyści i czyni z PNF metodę przyjazną dla pacjenta:

• pozytywne rozpoczęcie terapii ( z dala od faktycznego miejsca dysfunkcji ) buduje w chorym, pomimo świadomości uszkodzenia, wiarę we własne siły i powodzenie ćwiczeń, stymulując do mobilizacji rezerw tkwiących w jego organizmie bez obawy o wystąpienie bólu,

• jasno określone, osiągalne cele wpływają na pełną świadomość pacjenta podczas zabiegu,

• PNF znajduje funkcjonalne rozwiązania dla problemów ruchowych dnia codziennego pacjenta,

• wyjaśniając zasady wykonywania poszczególnych aktywności, chroni pacjenta przed samoistną, patologiczną kompensacją,

• uczy zmian pozycji oraz ruchów globalnych (np. poruszania się w obrębie łóżka, przesiadania się z wózka na toaletę), jakie wszyscy wykonujemy w życiu codziennym,

• ze względu na sumowanie się podczas terapii wielu bodźców odbieranych przez pacjenta stanowi silną stymulację polisensoryczną (w ćwiczeniach aktywizowany jest wzrok, słuch, receptory dotyku, równowagi, czucia głębokiego i wiele innych).

• W terapii PNF, w zależności od potrzeb pacjenta, wykorzystywane są techniki uczące ruchu i koordynacji, stabilizujące, rozluźniające, mobilizujące, przeciwbólowe i inne, typowe dla metody, a także program ćwiczeń funkcjonalnych na materacu, nauka chodzenia, usprawnianie funkcji wegetatywnych (mięśni twarzy, języka oraz funkcji oddychania połykania i artykulacji), a pośrednio dochodzi również do regulacji pracy autonomicznego układu nerwowego, szczególnie podczas terapii oddechowej oraz oddziaływań w obrębie tułowia i klatki piersiowej.

Korzyści z pracy w Koncepcji PNF to:

• metoda przyjazna dla pacjenta oparta na bezbolesnej pracy, wykorzystującej silne odcinki ciała i umiejętności chorego do ułatwiania reedukacji utraconych funkcji,

• wysoki poziom bezpieczeństwa terapii wynikający z integracji zabiegu z diagnostyką,

• możliwość pracy z chorym na każdym poziomie dysfunkcji zabezpieczenie terapią wszelkich funkcji od ruchowych do wegetatywnych,

• wysoki poziom edukacji pacjenta, oparty na współuczestnictwie w planowaniu terapii oraz kontynuacji ćwiczeń w formie programu domowego,

• niewielki wymagania sprzętowe,

• duża efektywność prowadzonej terapii, wynikająca z dokładnej analizy problemu i ukierunkowanych oddziaływań.

Do podstawowych technik stosowanych w tej metodzie można zaliczyć:

• Powtarzane skurcze - należące do tzw. technik agonistycznych i służące głównie wyuczeniu ruchu oraz rozwijaniu siły i wytrzymałości mięśniowej

• Rytmiczne zapoczątkowanie ruchu - należące do tej samej grupy, stosowane u osób, które mają problemy z rozpoczęciem ruchu(sztywność, spastyczność)

• Zmiana kierunku ruchu na przeciwny - jako nieodłączna składowa dla większości ruchów wykonywanych w życiu codziennym. Należy do grupy technik antagonistycznych, stosuje się tu trzy zasadnicze warianty ćwiczeń powrotnych - powolne zmiany kierunku ruchów, powolne zmiany kierunku ruchu z „trzymaniem” i rytmiczną stabilizacją.

• Techniki rozluźniające - z ruchem biernym lub czynnym poza zakres ograniczenia ruchomości, ale po uprzednim rozluźnieniu, które uzyskuje się przede wszystkim na drodze poizometrycznej relaksacji

• Dodatkowe środki fizykalne jako uzupełnienie powyższych technik

Ćwiczenia można podzielić na następujące etapy:

• Przetaczanie z leżenia tyłem do leżenia przodem

• Ćwiczenie równowagi w leżeniu bokiem

• Przetaczanie z leżenia przodem do leżenia tyłem

• Ćwiczenia dolnej części tułowia

• Pełzanie do przodu i do tyłu

• Unoszenie się do tzw. pozycji kolanowo - łokciowych ćwiczenie równowagi w tej pozycji

• Podnoszenie się do klęku podpartego, „huśtanie się” w tej pozycji oraz ćwiczenie w niej równowagi

• Poruszanie się w klęku podpartym

• Przejścia z klęku podpartego do pozycji „czworonożnej” oraz czworakowanie w tej pozycji

• Przejścia do siadu z leżenia oraz ćwiczenia równowagi w tej pozycji

• Przejścia do klęku prostego ćwiczenia równowagi w tej pozycji

• Przejścia do siadu z leżenia oraz ćwiczenia równowagi w tej pozycji

• Przejścia do klęku prostego ćwiczenia równowagi w tej pozycji

• Przejścia do pozycji stojącej z klęku prostego zwieszonego, ćwiczenie równowagi w tej pozycji oraz stawianie kroków

---