Rozwój poznawczy w aspekcie rozwoju

uwagi, pamięci, myślenia

Termin „poznawczy" (kognitywny, ang. cognitive), wywodzący się od łacińskiego cognosco (wiedzieć), odnosi się do tych wszystkich psychicznych form aktywności, które związane są z nabywaniem, przetwarzaniem, organizowaniem i używaniem wiedzy — innymi słowy, do tych wszystkich sprawności, które wiążą się z myśleniem i wiedzą. Najszerzej badane były poznawcze procesy spostrzegania i pamięci. Zdolności poznawcze obejmują też inteligencję, poziom myślenia, a nawet, do pewnego stopnia, twórczość i stosunki interpersonalne. Ponieważ język jest środkiem, za pomocą którego zachodzi myślenie i ponieważ inteligentne i twórcze zachowanie wyraża się w języku, również używanie go jest traktowane jako aktywność poznawcza.

Dwa główne pytania zdominowały badania nad rozwojem po­znawczym:

1. Jakie zmiany w funkcjonowaniu poznawczym pojawiają się

_wraz z wiekiem u dzieci?

2. Jakie czynniki odpowiadają za te zmiany?

Najszerzej znana i mająca największy wpływ na podejścia do tych pytań jest teoria sformułowana przez szwajcarskiego psychologa o wy­kształceniu biologicznym Jeana Piageta. Teoria Piageta dotyczy głównie myślenia logicznego, rozumowania i rozwiązywania problemów i pośred­nio jedynie zajmuje się procesami takimi, jak pamięć i spostrzeganie.

Na gruncie psychologii panuje dość powszechne przekonanie, że okres wcze­snego dzieciństwa to najważniejszy etap w życiu człowieka. Niektórzy badacze twierdzą, że zmiany rozwojowe, jakie zachodzą w poszczególnych sferach życia tj. w sferze intelektualnej, emocjonalnej, społecznej, są nie tylko najbardziej zna­czące dla tego okresu, ale stanowią podstawę (fundament) dla zmian rozwojo­wych, które decydują o jakości życia w kolejnych etapach rozwoju człowieka tj. w okresie młodości i dorosłości, a nawet w okresie senioralnym.

U podstaw zmian w zakresie sfery poznawczej, obejmującej procesy uwagi, pamięci, myślenia, wyobraźni, leżą fizjologiczne zmiany, jakie zacho­dzą w centralnym układzie nerwowym oraz w zmysłach, głównie wzroku, słuchu. Dzięki rozwojowi ruchów lokomocyjnych związanych ze zmianą pozycji ciała, takich jak: pełzanie, raczkowanie, siadanie, stanie i cho­dzenie, wzrasta również aktywność psychoruchowa dziecka, a otaczający je świat staje się bliższy. Zmianom tym towarzyszy wzrost orientacji dziecka w przestrzeni. To dzięki nim dziecko coraz lepiej poznaje cechy przedmiotów, ich wielkość, strukturę, stosunki przestrzenne, kierunek, odległość itp.

O zakresie i jakości zmian rozwojowych decydują, nie tylko indywi­dualne, wrodzone predyspozycje dziecka, stanowiące biologiczne podstawy jego inteligencji, ale również środowisko kulturowe i społeczne, w którym ono wzrasta. Dziecko w relacjach z dorosłymi oraz inicjowanych przez nich zabawach ma okazję do ćwiczenia różnych, a jednocześnie coraz bardziej skomplikowanych operacji umysłowych takich jak, porównywanie, analiza, synteza, uogólnianie cech wspólnych. Dzięki tym stymulującym działaniom środowiska społecznego zachodzą zmiany w zakresie procesów poznaw­czych tj. procesów uwagi, wyobraźni i pamięci oraz myślenia. Każdy z tych procesów charakteryzuje się, odpowiednim dla wieku dziecka zespołem cech.

My zajmiemy się omawianiem wieku przedszkolnego, który obejmuje okres życia dziecka od 3 do 7 lat. Maria Żebrowska dzieli ten okres na trzy fazy :

1. wczesna od trzech do czterech lat

2. średnia od czterech do pięć i pół lat

3. późna od pięć i pół do siedmiu lat

Jego tradycyjna nazwa wywodzi się stąd, że okres ten poprzedza podjęcie przez dziecko obowiązku szkolnego. Niektóre dzieci uczęszczają w tych latach życia do przedszkola, które stanowi w naszym systemie oświatowym pierwszy szczebel nauczania, jakkolwiek dotychczas sieć przedszkoli nie jest tak rozbudowana, aby z tej instytucji wychowawczej, służącej przede wszystkim pomocą matkom pracującym zawodowo, mogły korzystać wszystkie dzieci. Granice chronologiczne wieku przedszkolnego są względne, podobnie jak granice pozostałych okresów rozwojowych. Bywają trzylatki nie przystosowane do udziału w grupie przedszkolnej oraz dzieci, które mogą być zapisane do szkoły przed ukończeniem 7 lat. Każde dziecko rozwija się w innym nieco tempie, w odmiennych warunkach środowiskowych, każde jest odrębną indywidualnością, różni się od swoich rówieśników rozmaitymi cechami fizycznymi i psychicznymi. Jednakże u wszystkich dzieci pomiędzy 3 a 7 rokiem życia zachodzą zmiany w psychice, typowe i charakterystyczne wyłącznie dla wieku przedszkolnego, które pozwalają wyodrębnić ten okres od innych okresów rozwojowych.

Oprócz wspólnych dla całego okresu właściwości rozwojowych można wyodrębnić drobniejsze zmiany w obrębie kolejnych trzech podokresów albo faz wieku przedszkolnego. Zmiany te nie mają charakteru zasadniczych, istotnych przemian w świadomości i osobowości dziecka, odzwierciedlają jednak zarówno dynamikę procesów poznawczych, jak też stopniowe przekształcenia w emocjonalnej i społecznej sferze rozwoju psychicznego dzieci w tym wieku.

MYŚLENIE:

to proces odzwierciedlania stosunków strukturalnych i funkcjonalnych otaczającej nas rzeczywistości: to wyprowadzenie wniosków, dochodzenie do uprzednio niezauważalnych konkluzji. Czynność myślenie to nie tylko wytwarzanie ale też i wybór. Wybór inf. Jest niezbędny, ponieważ spośród wytworzonych wielu inf. Trzeba wybrać te najlepsze.

Myślenie ma trzy ogólne cechy:

Dokonuje się w umyśle, lecz wnioskuje się o nim z obserwowanego zachowania.

Jest procesem polegającym na manipulacji wiedzą w ludzkim systemie poznawczym.

Jest nakierowane na znajdywanie rozwiązań dla problemów, które dana jednostka napotyka.

Myślenie:

• Pomaga nam osiągnąć to co chcemy.

• Jest najbardziej złożona forma działania człowieka.

• Jest procesem przedstawieniowym, symbolicznym.

• Przedmiotem myślenia mogą być: rzeczy, zdarzenia (obecne, zapamiętane, wyobrażone).

• Odzwierciedla i analizuje to, co jest dane w pełnym wymiarze czasowym.

• Może dotyczyć teraźniejszości, przeszłości i przyszłości.

RODZAJE MYŚLENIA:

a ) myślenie produktywne

Prowadzi do powstania zupełnie nowych informacji dla osoby stosującej ten rodzaj myślenia, czyli podmiotu. Wychodzimy poza utarte schematy. Myślenie to dzieli się na:

- twórcze - wynik obiektywnie nowy

- nietwórcze - wynik nowy tylko dla podmiotu

b ) myślenie reproduktywne - bazujemy na istniejących skojarzeniach, polega na stosowaniu wiedzy w odpowiedniej sytuacji.

c ) sensoryczno-motoryczne - inaczej zmysłowo ruchome, myślenie w działaniu połączone z manipulowaniem przedmiotami w celu osiągnięcia jakiegoś celu

d ) konkretno-wyobrażeniowe - oparte jest na spostrzeżeniach i wyobrażeniach

e ) słowno-logiczne - inaczej pojęciowe, operacja stanowi czynność umysłową odwracalną, co oznacza możliwość powrotu do punktu wyjściowego

Charakterystyka myślenia dzieci w wieku przedszkolnym:

1. myślenie sensoryczno - motoryczne (zmysłowo - ruchowe)

2. myślenie konkretno wyobrażeniowe

3. myślenie pojęciowe (symboliczne)

Myślenie dziecka w wieku przedszkolnym nie jest już często sytuacyjne, nie stanowi jednak odrębnej czynności poznawczej. Jest podporządkowane zadaniom praktycznym, przejawia się w rozwiązywaniu problemów podczas zabaw i codziennych zajęć. Jest to więc myślenie synpraktyczne, czyli związane z konkretnym celem. Wraz z wiekiem czynności dziecka stają się coraz bardziej złożone, ich realizacja wymaga namysłu. W trakcie działania dziecko wykorzystuje narastające wciąż doświadczenie. Różnorodne czynności wykonywane przez dzieci w wieku przedszkolnym, są od początku czynnościami poznawczymi, w które włączają się procesy myślowe. Dzięki temu zabawy stają się stopniowo działaniami celowymi i zorganizowanymi. Myślenie wywodzi się z działań motorycznych, wykonywanych na przedmiotach, ma ono zatem we wczesnych stadiach rozwoju charakter konkretno-ruchowy. Ten rodzaj myślenia kształtuje się w miarę rozwoju działań przedmiotowych. Dziecko w młodszym wieku szkolnym znajduje się w stadium operacji konkretnych, co znaczy, że nie radzi sobie ono jeszcze z wykonywaniem czynności myślowych w oderwaniu od konkretnego działania. Dzieci w tym wieku opanowują umiejętność prawidłowego wnioskowania, jeśli podstawę ich myślowych operacji stanowi działanie z konkretami i efektywne czynności. Najbardziej typową formą myślenia dla dzieci w wieku przedszkolnym jest myślenie z szczebla, czyli konkretno - wyobrażeniowe. Nie znaczy to, że w określonych sytuacjach nie stosuje sposobów myślenia w poprzednim stadium. U dzieci w wieku przedszkolnym na podłożu myślenia konkretnego powstają zalążki myślenia abstrakcyjnego, słowno- pojęciowego oderwanego od działania i opartego na wewnętrznych procesach. W wieku przedszkolnym zaznacza się skłonność do przechodzenie od porównywania globalnego do porównywania o charakterze analitycznym, w którym dzieci dokonują prób precyzowania różnic i podobieństw. Dzieciom łatwiej jest podać różnicę niż podobieństwa, co wynika z trudności w uogólnianiu i abstrahowaniu.

Myślenie przedszkolaka można scharakteryzować jako :

• animizm (nadawanie cech żywym przedmiotom)

• antropomorfizm (nadawanie cech ludzkich)

• artyficjalizm (przekonanie, że zjawiska i obiekty powstały specjalnie dla potrzeb człowieka, np. że księżyc świeci, żeby oświetlać drogę)

• neologizmy (umiejętność opowiadania i stosowania opisów, umiejętność narracyjna)

Prawidłowy rozwój myślenia, postępujący wraz z rozwojem mowy, spostrzegania, wyobraźni i pamięci opiera się na własnej działalności dziecka, dzięki której gromadzi ono zasób doświadczeń, wyobrażenia i pojęć, ćwiczy procesy myślenia na konkretnym materiale.

Dlatego tak ważne jest organizowanie dzieciom zabawy i innych form działalności w czynnym kontakcie otoczeniem przyrodniczym, społecznym, a także wykorzystując wszelkie dostępne środki dydaktyczne. Należy to do podstaw umysłowego w okresie przedszkolnym.

UWAGA:

     Pisząc o właściwościach poznawczych dzieci w wieku przedszkolnym nie można pominąć kwestii rozwoju uwagi, która odgrywa centralną rolę w procesie kontrolowania informacji przetwarzanych przez umysł. Uwaga jest to pewna istotna cecha ludzkiego umysłu, umożliwiająca jego ukierunkowanie i koncentrację na określonych czynnościach, zwłaszcza czynnościach poznawczych. Mówić można o ogólnej tendencji rozwojowej polegającej na przechodzeniu od kontrolowania uwagi przez bodźce (tzw. uwaga mimowolna) do coraz większej samokontroli uwagi podległej własnym zamiarom i celom jednostki (uwaga dowolna). Częściowo proces ten dokonuje się w wieku przedszkolnym, gdy można obserwować zaczątki uwagi dowolnej, uwarunkowane jednakże indywidualnymi cechami dzieci, np. ich temperamentem.

Uwaga jest swoistą cechą umożliwiającą zorganizowanie aktywności człowieka jego czynności i działania.

Cechy uwagi:

• pojemność

• natężenie

• trwałość

• podzielność

• przerzutność

Funkcje uwagi:

Dwie podstawowe funkcje uwagi to selekcjonowanie i ukierunkowanie aktywności człowieka. Selektywny aspekt uwagi polega na możliwości dokonywania wyboru czynności, jaką chcemy wykonać lub zjawiska na którym chcemy się skupić. Selekcja wiąże się z ukierunkowaniem czynności na określony cel lub zadanie. Funkcja selekcji i ukierunkowania czynności spełnia zależnie od poziomu zachowania się człowieka uwagę reaktywną, i uwagę kognitywną. Pierwszy podział uwagi odgrywa ważną rolę regulacyjną w zachowaniu się reaktywnym, w którego skład wchodzą odruchy i nawyki. Uwaga kognitywna natomiast wiąże się z zachowaniem celowym skierowanym na wykonanie określonego zadania. Wyodrębnienie uwagi reaktywnej i kognitywnej odpowiada po części tradycyjnemu podziałowi na uwagę mimowolną i dowolną. Uwaga mimowolna zostaje wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji, bez wysiłku ze strony jednostki. Najprostszą formą spontanicznej uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny, który stanowi wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe. Uwaga dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli.

Rozwój uwagi:

Sposób percepcji świata przez dziecko wiąże się z charakterystycznymi cechami jego uwagi . Przez cały okres wczesnego dzieciństwa , a także wiek przedszkolny , dominuje uwaga mimowolna . Ten rodzaj uwagi odgrywa też ważną rolę w młodszym wieku szkolnym .

Najprostszą formą uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny , polegający na nastawieniu narządów odbiorczych na nowy bodziec przy jednoczesnym zahamowaniu ruchów i czynności wykonywanych w danej chwili . Oba składniki odruchu orientacyjnego przejawiają się wyraźnie już u dzieci 2-miesięcznych , przechodząc następnie w aktywność badawczą, coraz silniejszą w miarę rozwoju chwytu i manipulacji. Na podstawie odruchów orientacyjnych wytwarza się w drugim półroczu życia dziecka wiele odruchów warunkowych. Dziecko 7-8-miesięczne zajmuje się już stosunkowo długo tym samym przedmiotem, zmieniając w trakcie manipulacji jego położenie i spostrzegając wciąż nowe jego aspekty . Po 15-20 min. zabawy odruch orientacyjny i badawczy wygasają , co wiąże się ze zjawiskiem tzw. habituacji , czyli utraty wrażliwości podmiotu na powtarzające się stymulacje.

Małe dziecko nie posiada jeszcze zdolności do koncentrowania uwagi przez dłuższy czas . Jego uwaga ulega łatwo rozproszeniu , nie jest przerzutna ani podzielna , a jej zakres jest niewielki , jakkolwiek szybko poszerza się on wraz z wiekiem . Już w pierwszych latach życia wzrasta też trwałość uwagi . W 3 r.ż. dzieci potrafią utrzymać uwagę w czasie zabawy ok. 20-35 min. , zaś na zajęciu monotonnym - ok. 17,5min Dzieci w wieku 3-4 lat są jeszcze mało samodzielne, nie zawsze łatwo nawiązać z nimi kontakt. Znajdują się one w stadium myślenia sensoryczno-motorycznego, ich wyobraźnia zaczyna się rozbudzać, nie potrafią skupić uwagi przez dłuższy czas. Uwaga przedszkolaka nie jest ani zbyt trwała, ani też przerzutna i podzielna. Dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności, lub zabawy, aby przejść do następnej. Przerywa rozpoczętą czynność, gdy zaczyna się nudzić. Jego uwaga jest mimowolna, nie podtrzymywana wysiłkiem. Mimowolna uwaga dzieci w tym okresie skoncentrowana jest przede wszystkim na nowych , silnych i atrakcyjnych bodźcach. Uwaga mimowolna, która występuje głównie  u dzieci w wieku przedszkolnym, nie jest wywoływana z reguły zainteresowaniami lecz przedmiotami. Przerzuca się z przedmiotu na przedmiot. Nie jest też ani zbyt trwała i podzielna. Dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności lub zabawy, aby przejść do następnej. Gdy zaczyna się nudzić, przerywa rozpoczętą czynność. Jego uwaga jest skoncentrowana na bodźcach silnych i atrakcyjnych, a nie podtrzymywana wysiłkiem woli. W wieku przedszkolnym czynność uwagi jest w bardzo dużym stopniu zależna od tła uczuciowego.Własna działalność dzieci, która sprawia im przyjemność i wywołuje zainteresowanie, silnie skupia i rozwija uwagę. Uwaga dziecka, mimo zainteresowania daną czynnością, ulega fluktuacji i łatwo odwraca się na krótszą lub dłuższą chwilę pod wpływem różnych bodźców zewnętrznych lub wewnętrznych. Uwaga dziecka przedszkolnego przyciągana jest przez obserwowanie zwierząt, różne emocjonujące wydarzenia, oglądanie obrazków, zabawek, widowiska kukiełkowe, baśnie, opowiadania, a także filmy rysunkowe.

Wraz z wiekiem czas trwania rozmaitych czynności wykonanych przez dzieci wydłuża się. Świadczy to o tym, że skupiają one coraz bardziej uwagę na tym, czym w danej chwili się zajmują. Kształtują się także zaczątki uwagi dowolnej. Dzieci w wieku 4 - 5 ½ lat są już bardziej samodzielne i zaradne. Przystosowują się lepiej do życia w grupie przedszkolnej i nawiązują przyjazne, życzliwe kontakty z rówieśnikami. Dziecko w 5 roku życia wkracza w tzw. „Wiek pytań”. Staje się uporczywym badaczem nie znanego mu głębiej świata rzeczy, zjawisk i pojęć. Rozkwit wyobraźni i fantazji oraz szybkie postępy w dziedzinie mowy i myślenia pozwalają mu na wysuwanie wciąż nowych problemów, na które nie potrafi jeszcze samo znaleźć odpowiedzi. Próbuje je rozwiązać przy pomocy dorosłych, zasypując ich mnóstwem pytań o różne sprawy.

Dzieci w wieku 5 ½ - 7 lat są już lepiej przystosowane do pracy w zespole, zdolne do dłuższego wysiłku i skupienia uwagi. Ich samodzielność pozwala na wypełnianie pewnych obowiązków. Życie uczuciowe dziecka 6-letniego jest bardzo bogate. Opanowane i mniej impulsywne od młodszych dzieci, ma szanse w sprzyjającym środowisku wychowawczym rozwijać uczucia społeczne i estetyczne. Dziecko w tym wieku jest już lepiej przystosowane do pracy w zespole. Zdolne do dłużej trwającego wysiłku i skupienia uwagi, bez trudu uczestniczy w takich formach podawania wiadomości, jak pogadanka lub zajęcia kształtujące elementarne pojęcia matematyczne i przyrodnicze.
U starszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej . Stopień koncentracji uwagi i umiejętności skupiania uwagi dowolnej zależą od stopnia zainteresowania , zmęczenia oraz indywidualnych właściwości dziecka .

W okresie późnego dzieciństwa rozwija się uwaga dowolna w toku nauki szkolnej . Ważnym czynnikiem jest kierowanie uwagą dzieci przez nauczyciela i to zarówno kształtowanie dowolnej uwagi uczniów , jak też podtrzymywanie ich uwagi mimowolnej. Uwaga dowolna zaczyna się kształtować pod wpływem poleceń dorosłego, pod wpływem spełniania drobnych obowiązków, zabaw zespołowych i systematycznych zajęć. Dorosły musi tłumaczyć szczegółowo stawiane dziecku zadania oraz zwracać jego uwagę w określonym kierunku, ponieważ uwaga początkowo jest bardzo nietrwała. Zorganizowana i kierowana przez wychowawczynię zabawa odgrywa dużą rolę w rozwoju uwagi. Niektórym dzieciom sprawia trudność skupienie uwagi na dłuższy czas. Wiąże się to często z nadruchliwością, przerzucaniem się od zabawy do zabawy, czego przyczyną jest wzmożona pobudliwość dziecka wywołana zmęczeniem lub będąca przejawem trwalszych zaburzeń nerwowych. Rozwijanie zarówno pamięci jak i  uwagi u dzieci w wieku przedszkolnym wymaga od nauczyciela takiego doboru treści i środków dydaktycznych, aby wywołało to zainteresowanie i ciekawość poznawczą. Starszaki w przedszkolu potrafią już słuchać opowiadań wychowawczyni, są spokojne, mimo, że znają dobrze jego treść i nie są nią specjalnie zaciekawione, albo też mogą dotrwać do końca dłuższego spaceru, chociaż czują się zmęczone. Wraz z wiekiem dzieci nie tylko potrafią coraz dłużej zajmować się jedną, dość monotonną czynnością, lecz także rzadziej odrywają się od swego zajęcie, by skupić ja na bodźcach otoczenia. Stopień koncentracji uwagi zależy w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od temperamentu. Dzieci flegmatyczne na ogół łatwiej i dłużej koncentrują się na podjętej czynności niż dzieci żywe i ruchliwe, które mają uwagę bardziej przerzutną i podzielną. Często się mówi, że dzieci w wieku przedszkolnym mają bujną wyobraźnię. Potrafią one nawet zmyślać rozmaite fakty i zdarzenia, które nie zachodziły w rzeczywistości, przeżywają czytane im bajki lub opowiadania tak, jakby działo się to naprawdę, a w zabawach tematycznych identyfikują się czasem z fantastycznymi postaciami z bajek i baśni. Dziecko zachowuje się też niekiedy tak, jakby żyło w innym świecie, nie uwzględniając realności zjawisk otoczenia. Przekazywany materiał musi być zrównoważony pod względem elementów nowych i elementów dobrze znanych dziecku. Wypracowanie odpowiednich metod aktywizacji uwagi dziecka sprzyja wytworzeniu i umocnieniu nawykowi skupiania uwagi wtedy gdy wymagają tego zewnętrzne okoliczności. Umiejętność koncentracji uwagi staje się niemal cechą charakteru. Trwałość uwagi u dzieci w okresie przedszkolnym się zwiększa. Pod koniec tego okresu ma miejsce stopniowe przechodzenie od funkcji mimowolnej do dowolnej uwagi. Pamięć percepcji oznacza, iż dziecko zaczyna kierować swoimi procesami poznawczymi. W wieku przedszkolnym dokonuje się u dzieci znaczny postęp w rozwoju procesów poznawczych.

PAMIĘĆ:

to proces, zdolność jednostki do rejestrowania, magazynowania (przetwarzania bodźców) i odtwarzania bodźców.

Cechy pamięci, w ramach których różnimy się:

• trwałość - czas przechowywania informacji w pamięci

• gotowość - szybkość wydobywania informacji z pamięci

• wierność - dokładność z jaką zapamiętujemy informacje

• szybkość zapamiętywania

Rodzaje pamięci:

Gatunkowa - mamy na uwadze czynniki genetyczne , przenoszenie struktur anatomicznych i czynnościowych z pokolenia na pokolenie.

Osobnicza - różne rodzaje pamięci jakie człowiek posiada, dotyczą różnych spraw, przedmiotów. Ze względu na czas przechowywanego materiału:

Długotrwała - liczona na lata

Krótkotrwała - do 18 sekund

Ultrakrótka (sensoryczna, zmysłowa) - 2-4 sekundy

Deklaratywna - deklarowanie, stwierdzanie, że coś wiem.

Proceduralna - wiemy jak coś przebiega, działa:

Semantyczna - treści zakodowane w strukturze pamięci, dotyczy faktów, wydarzeń; zakodowana w postaci symboli; to wiedza przemyślana, rozumiana.

Epizodyczna - dotyczy wydarzeń, faktów, epizodów z naszego życia. W grę wchodzą emocje.

Retrospektywna - pamięć wydarzeń, które miały miejsce; fakty, które już były.

Prospektywna - to co będzie miało miejsce; co mamy zrobić.

Zjawiska związane z pamięcią:

Reminiscencja - lepsze przypominanie, odtwarzanie w okresie późniejszym niż zaraz po wyuczeniu, bo organizm jest zmęczony.

Deżawu - to zjawisko występujące po raz pierwszy, ale my mamy wrażenie, że to już było. Dzieje się tak, gdyż nie kodujemy wszystkich bodźców, robimy selekcję.

Przypominanie - wydobywanie z pamięci faktów, treści.

Rozpoznawanie - zachodzi, gdy musimy wybrać z kilku danych właściwą.

Ponowne uczenie - dowody na istnienie informacji w naszym magazynie pamięci, gdy uczymy się ponownie.

Uczenie się - proces przejawiania, prowadzi do zmian w zachowaniu pod wpływem uprzedniego doświadczenia.

Transfer - wpływ uprzedniego uczenia się na uczenie obecne.

Wzmocnienie - nieobojętny bodziec na organizm, który wywołuje pojawienie się drugiego bodźca

Wiek przedszkolny to okres, w którym u dziecka rozwija się zarówno pamięć świeża (bezpośrednia), jak i pamięć trwała. Pomiędzy 3 a 7 rokiem życia zaobserwować można znaczny postęp w dziedzinie rozwoju takich cech pamięci jak : trwałość, wierność, pojemność, gotowość.

Reasumując można powiedzieć, że pamięć diecka w wieku przedszkolnym ma charakter mimowolny, gdyż nie stawia sobie świadomie zadań zapamiętania czegoś. Jednak już pod koniec tego okresu rozwojowego można zaobserwować zaczątki pamięci dowolnej, przy czym jako pierwsza pojawia się chęć przypomnienia sobie czegoś, co było by potrzebne w toku konkretnego działania, dopiero później występuje zamiar zapamiętania i wyuczenia się na pamięć.

---