ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM PRACY - WYKŁAD 3

(15/11/2006)

• ryzyko osobiste i majątkowe:

• ryzyko osobiste - to takie ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych, jest następstwem działania ludzkiego o charakterze nie zamierzonej winy lub przyczyny

• ryzyko majątkowe - to ryzyko zagrażające dobrom materialnym

• ryzyko indywidualne i grupowe:

• ryzyko indywidualne - powoduje straty indywidualne

• ryzyko grupowe - ma wpływ na całą społeczność; można przyjąć, że straty zbiorowe są równe odpowiednim sumom strat indywidualnych, przy założeniu, że sumowanie należy prowadzić oddzielnie dla każdej kategorii strat

Źródło ryzyka, wielkość jego oddziaływania oraz rozmiary następstw są tu wyznacznikiem.

• ryzyko zawodowe - zdrowotne i wypadkowe - jest kombinacją częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia wywołującego zagrożenie i w konsekwencjistrat związanych z tym zdarzeniem.

Wykonując ocenę ryzyka zawodowego należy uwzględnić każde z występujących zagrożeń ujmując je w następującej funkcji:

R = F (ZPS)

Konsekwencje zdarzeń spowodowanych występowaniem na stanowisku zagrożeń mogą mieć charakter wypadku przy pracy, choroby lub choroby zawodowej, stąd ryzyko zawodowe określane jest kolejno ryzykiem wypadkowym lub ryzykiem zdrowotnym.

Na prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wpływa wiele czynników. Uwzględniając je można precyzować szacowanie prawdopodobieństwa skutków modyfikując metodę ilościowej analizy ryzyka np. jeśli uwzględni się najbardziej istotne z nich tj. częstotliwość z jaką występuje zagrożenie lub ekspozycja na zagrożenie, częstotliwość z jaką może wystąpić zdarzenie niebezpieczne oraz możliwość zmniejszenia lub ograniczenia zagrożenia przez zastosowanie środków ochronnych oraz liczbę osób narażonych na zagrożenie , prawdopodobieństwo skutków zdarzenia można przedstawić jako funkcję:

P = F (EWGI)

P - prawdopodobieństwo

E - częstotliwość z jaką występuje zagrożenie lub ekspozycja na zagrożenie

W - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

G - możliwość zmniejszenia lub ograniczenia zdarzenia

I - liczba osób narażonych na zagrożenie

Analizując powyższe, ryzyko można w tym przypadku określić jako zależne od:

• skutków zdarzenia (S)

• częstotliwości z jaką występuje zagrożenie lub ekspozycja na zagrożenie (E)

• prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia (W)

• możliwości zmniejszenia lub ograniczenia zagrożenia (G)

• liczby osób narażonych na zagrożenie (I)

R = F (SEWGI)

Ilościowe i jakościowe wymiary percepcji ryzyka:

• ilościowe wymiary - w kalkulowaniu ryzyka najczęściej posługuje się pięcioma wymiarami, są to:

• prawdopodobieństwo straty - posługiwanie się w ocenie ryzyka tylko wymiarem prawdopodobieństwa straty oznacza jednoczesne ignorowanie wymiaru wielkości strat; im bardziej strata jest prawdopodobna tym większe ryzyko danego wariantu

• wielkość straty - w tym wypadku ignoruje się rozkład prawdopodobieństwa dla zysków i strat; im potencjalna strata jest większa tym bardziej wzrasta ryzyko

• oczekiwana strata - jest to połączenie prawdopodobieństwa straty i wielkości straty w ocenie ryzyka. Oczekiwaną stratę oblicza się jako sumę wszystkich negatywnych wyników mnożonych przez prawdopodobieństwo ich zaistnienia. Bardzo często stosowanie tego wymiaru prowadzi do rozmaitych paradoksów. Mnożenie strat przez prawdopodobieństwo powoduje, że wariant polegający na stracie 500 zł z prawdopodobieństwem 0,8 jest w sensie kryterium oczekiwanej straty tak samo ryzykowny jak wariant, w którym można stracić 2000 zł z prawdopodobieństwem 0,2. Najnowsze badania wykazują, że ludzie przypisują tym dwóm parametrom nierówne wagi. Wielkości negatywnych wyników są ważone silniej niż prawdopodobieństwo wystąpienia tych wyników.

• wariancja - bierze się pod uwagę parametry i prawdopodobieństwo poniesienia strat; zmienność wyników stanowi kryterium, zgodnie z którym organizmy dokonują wyborów ważnych do przetrwania w świecie niepewnych wyborów np. papiery wartościowe cechujące się silniejszą zmniennością zysków i strat w określonej jednostce czasu są interpretowane jako bardziej ryzykowne od tych, dla których ta zmienność jest słabsza

• liniowa funkcja wartości oczekiwanej wariancji - zgodnie z tą funkcją wielkość ryzyka jest uzależniona zarówno od bezwzględnej wartości wyników, jak i zmienności w czasie. Należy stwierdzić, że wielkość ryzyka jest wypadkową interakcji (współdziałania) oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Interakcji tej nie należy utożsamiać z prostą zależności o charakterze iloczynowym, należałoby tu dokonać formalizacji wprowadzając symbol iloczynu wektorowego

• jakościowe wymiary - w latach 70 - tych XX w zapoczątkowano badania nad ocenianiem ryzyka w paradygmacie psychometrycznym. Liczne obserwacje nad percepcją ryzyka naturalnych zagrożeń pozwoliły na stwierdzenie, że w jego ocenę są zaangażowane jeszcze inne wymiary niż te, które opisuje klasyczna analiza decyzyjna. Ocena ryzyka związanego z zagrożeniami obejmowała tylko w niewielkim zakresie kalkulację prawdopodobieństw i wielkości strat. Zauważono, że w tych analizach ludzie starają się przede wszystkim określić jaką wiedzę o danym zagrożeniu posiadają i czy owo zagrożenie wywołuje u nich duży niepokój. Jest to podstawa do stwierdzenia, że subiektywna ocena ryzyka tak jak i bezpieczeństwa dokonuje się raczej w sposób jakościowy niż ilościowy. Wyniki licznych badań nad percepcją i ewaluacją ryzyka doprowadziły do ustalenia listy najistotniejszych i najczęściej wymienianych przez badanych jakościowych wymiarów. Lewe bieguny wymienionych powyżej wymiarów wpływają na obniżenie poziomu subiektywnie spostrzeganego ryzyka, podczas gdy prawe bieguny tych wymiarów są związane z podwyższeniem poziomu spostrzeganego ryzyka.

• wymiar 1 - duża wiedza danej osoby o ryzyku - mała wiedza danej osoby o ryzyku (poziom wiedzy i stopień poinformowania społeczeństwa o negatywnych konsekwencjach różnych zagrożeń istotnie wpływa na ocenę ich ryzykowności. Człowiek otwarcie poinformowany o rodzaju zagrożenia z jakim może się zetknąć lepiej nastawiony jest na aktywne poszukiwanie i odbieranie informacji mogących zapobiec popełnieniu błędów prowadzących do wypadków

• wymiar 2 - obeznanie z ryzykownym działaniem, typowość tego działania - nietypowość ryzykownego działania (czynności, których człowiek nigdy wcześniej nie wykonywał wydają mu się znacznie trudniejsze niż te, w wykonaniu których nabrał już wprawy i rutyny. Na ocenę wielkości ryzyka wpływa w znacznej mierze stopień obycia człowieka z daną technologią i wykonywanymi czynnościami, a także znajomość środków zabezpieczających przed negatywnymi skutkami zagrożeń

• wymiar 3 - duże zaufanie do wiedzy ekspertów o zagrożeniu - małe zaufanie do wiedzy ekspertów o zagrożeniu

• wymiar 4 - poczucie kontrolowalności ryzykownego działania - poczucie nie kontrolowalności ryzykownego działania (kontrolowalność rozumiana jest tu jako możliwość sterowania przebiegiem zdarzeń przez podejmowanie przez człowieka takich działań, które albo zapobiegają takim zdarzeniom albo zmniejszają ich prawdopodobieństwo lub wymiar ich negatywnych konsekwencji)

• wymiar 5 - dobrowolne narażenie się na ryzyko - wymuszone narażenie się na ryzyko

• wymiar 6 - odroczenie w czasie negatywnych konsekwencji ryzykownego działania - natychmiastowość negatywnych konsekwencji ryzykownego działania

• wymiar 7 - chroniczność skutków ryzykownego działania - nagłość skutków ryzykownego działania

• wymiar 8 - mały poziom wzbudzonego lęku - duży poziom wzbudzonego lęku

Wybrane problemy zarządzania ryzykiem:

Zarządzanie ryzykiem - proces podejmowania decyzji w obszarze ryzyka, a więc efektywny dobór środków zabezpieczeń i ochrony dla zapobiegania awariom lub wypadkom. Zarządzanie ryzykiem to nic innego jak:

• unikanie ryzyka -tzn. nie wchodzenie w układ gdzie wiem, że ryzyko istnieje lub też jest bardzo prawdopodobne

• łagodzenie ryzyka - redukcja ryzyka poprzez ograniczanie stopnia narażenia się na nie

• dzielenie ryzyka - rozłożenie ryzyka na innych nawet w układzie podejmowania decyzji ryzykownych

• absorbowanie ryzyka - wzmacnianie własnej pozycji aby móc przetrwać skutki wystąpienia ryzyka

CIĘŻKOŚCI SZKODY I ZWIĄZANE Z TYM KOSZTY

SPOŁECZEŃSTWO RYNEK CZŁOWIEK

OBIEKT ZAKŁAD K

O

N

Utrata dobrej opinii Straty produkcji S

E

K

Straty organizacyjne Usuwanie uszkodzeń W

E

N

Straty w środowisku naturalnym Odszkodowania C

J

E

KOSZTY NIEMIERZALNE KOSZTY MIERZALNE

P

R

A

W

D

O

P

O

D

O

B S

I Z

E K

Ń O

S D

T Y

W

O

W

Y

S

T

Ą

P

I

E

N

I

A

R

Y

Z

Y

K

O

Rozległość

Szkód

Wa

r

tość

szkód

---