KLASYCY SOCJOLOGII

Opracowanie: mgr Olga Kurek

SPIS TREŚCI

AUGUST COMTE 3

HERBERT SPENCER 3

EMILE DURKHEIM 4

KAROL MARKS 5

MAX WEBER 6

GEORGE HERBERT MEAD 7

GEORGE C. HOMANS 8

ROBERT K. MERTON 9

FLORIAN ZNANIECKI 10

BRONISŁAW MALINOWSKI 11

SIGMUND FREUD 11

GEORG SIMMEL 12

FERDINAND TOONIES 13

ROBERT PARK 14

TALCOTT PARSONS 15

CHARLEY COOLEY 16

BIBLIOGRAFIA: 17

(1798-1857)

„Władza materialna znajduje się w ręku ludzi możnych i bogatych; władza intelektualna należy do mędrców lub kapłanów; władzę moralną zaś dzierżą kobiety”

Francuski filozof i pozytywista. Comte jest nazywany ojcem socjologii ponieważ nakreślił jej metody badawcze (metoda przyrodnicza, empiryczna
i historyczna), nadał jej nazwę (w opozycji do ówczesnej fizyki społecznej) oraz zaczął wykładać ją na uniwersytecie paryskim. Twórca filozofii pozytywistycznej (był twórcą pojęcia pozytywizm). Comte zajmował się zagadnieniem ewolucji wiedzy i twierdził, że faza naukowa („pozytywna”) stanowi najwyższe stadium tej

• faza teologiczna – gdy w wyjaśnieniach zjawisk ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych i istot boskich;

• faza metafizyczna – gdy ludzie wyjaśniają zjawiska poprzez abstrakcyjne pojęcia
  i rozumową spekulację (najczęściej oderwaną od rzeczywistości);

• faza pozytywna – gdy ludzie formułują twierdzenia oparte na faktach i zależnościach współistnienia lub następstwa między faktami. W tej fazie ludzie mogą ustalać i przewidywać nieznane dotąd fakty. Faza ta jest tożsama z fazą naukową.

Rozróżnił nauki abstrakcyjne (zajmujące się prawami łączącymi fakty przyrody) oraz nauki konkretne (opisujące fakty). Sklasyfikował je według stopnia ich ogólności oraz złożoności.

Klasyfikacja nauk według augusta Comte

Najważniejsze dzieła:

• „Kurs filozofii pozytywnej”

• „Metoda pozytywna w szesnastu wykładach”

• „Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej”

(1820-1903)

„Głupia stałość jest ulubieńcem ciasnych umysłów”

Angielski filozof, wybitny liberalny politolog, jak i teoretyk socjologii. Zasłynął dzięki wszechstronnej koncepcji ewolucji jako stopniowego rozwoju świata fizycznego, biologicznego, czy ludzkiego (umysłu, ludzkiej kultury
i społeczeństw). Szukał zjednoczenia wiedzy naukowej w postaci redukcji wszystkich naturalnych praw do jednego podstawowego prawa -

Twierdził, że rozwój społeczeństwa następuję poprzez ewolucyjny rozwój: od prostych, niezróżnicowanych, jednorodnych struktur społecznych do skomplikowanych, zróżnicowanych społeczeństw. Rozwinął teorię dwóch typów społeczeństwa:

• społeczeństwo zbrojne skupione wokół relacji hierarchii
  i posłuszeństwa, było proste i niesortowalne;

• społeczeństwo przemysłowe oparte na zasadzie dobrowolności, umownie przyjętych zobowiązań społecznych, było złożone i zróżnicowane.

Podstawą prawa natury było prawo równej wolności, ustrój liberalny, bo to on wyzwalał pełnię aktywności jednostki. Państwo według Spencera to organizacja stabilna, wolna
i sprawiedliwa. Zakładał, że każde społeczeństwo będzie ewoluować od militaryzmu do industrializmu.

Wprowadził do socjologii takie terminy jak funkcja, system, instytucja, spopularyzował inne terminy jak: społeczeństwo przemysłowe, struktura społeczna, organizacja.

Najważniejsze dzieła:

• „Statyka społeczna”

• „Edukacja”

• „Badania socjologii”

• „Jednostka wobec państwa”

• „Autobiografia”

EMILE DURKHEIM

(1858-1917)

„

Twórca francuskiej szkoły socjologicznej o ogromnie wpływowych do dziś poglądach teoretycznych. Za podstawowy przedmiot socjologii uważał fakty społeczne, które socjolog powinien traktować „jak rzeczy”, czyli odrzucić wszelkie założenia i uprzedzenia na ich temat i stanąć „na zewnątrz” badanych zjawisk.

Durkheim dzielił człowieka na istotę biologiczną (jej wrażenia, zmysły, instynkty, popędy) z drugiej zaś strony na istotę duchową (dusza, myślenie, moralność, religia). W oczach Durkheima te dwa bieguny w człowieku są od zawsze pozostają w konflikcie. Z tym podziałem łączy się także wyróżnienie sacrum (sfera świętości)
i profanum (sfera świecka) życia społecznego.

W swoim pierwszym większym dziele „O podziale pracy społecznej” Durkheim wyróżnił dwa typy więzi (solidarności):

• solidarność mechaniczną, charakterystyczną dla społeczeństw pierwotnych, opartą na podobieństwie pomiędzy jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie norm;

• solidarność organiczną, charakterystyczną dla społeczeństw rozwiniętych, opartą na zróżnicowaniu jednostek i społecznym podziale pracy.

Nowe reguły metodologiczne (oparte na wtórnej analizie oficjalnych danych statystycznych) Durkheim zastosował w swoich słynnych empirycznych badaniach porównawczych nad częstością samobójstw, które są według socjologa wynikiem anomii (rozkład więzi społecznych). Durkheim podzielił samobójstwa na 4 rodzaje:

• samobójstwo anomiczne;

• fatalistyczne;

• egoistyczne (inaczej egotyczne);

• altruistyczne.

Najważniejsze dzieła:

• „O podziale pracy społecznej”

• „Zasady metody socjologicznej”

• „Samobójstwo”

• „Elementarne formy życia religijnego”

KAROL MARKS

(1818-1883)

„Byt kształtuje świadomość”

Niemiecki filozof, ekonomista, twórca komunizmu rewolucyjnego oraz materializmu historycznego w dziedzinie socjologii. Od jego poglądów wywodzi się społeczno – polityczna teoria marksizmu, oparta na teorii wyzysku

• klasę panującą (burżuazja; właściciele prywatnych środków produkcji: kapitał, ziemia, surowce; potentaci przemysłowi) i na klasę pracującą (robotnicy) biegunowość;

Najważniejsze dzieła:

• „Ideologia niemiecka”

• „Nędza filozofii”

• „Szkice”

• „Kapitał

MAX WEBER

(1864-1920)

„Są nauki którym dane jest pozostać wiecznie młodymi. Takimi naukami są wszystkie nauki historyczne, wszystkie dyscypliny, którym nie powstrzymywany ani na chwilę przypływ cywilizacji dostarcza ciągle nowych problemów”

Uważał, iż w stosunku do działań ludzkich należy stosować operację Verstehen (rozumienie) aby zrozumieć środki, cele, koszty, zyski im motywy jakie leżą u podłoża tych działań.

Weber stworzył abstrakcyjny model typu idealnego czyli istotnych zespołu cech danego zjawiska społecznego, które jednak nie występuje w czystej postaci w rzeczywistości. Miało to pomóc w porównywaniu zjawisk społecznych.

Wielkim osiągnięciem Webera była teoria władzy i koncepcja organizacji biurokratycznej. Wyróżnił on trzy typy władzy: tradycyjną, charyzmatyczną oraz legalną. Pierwsza wynika z nienaruszalności odwiecznych obyczajów występujących
w danej społeczności. Druga jest związana z osobistym oddaniem przywódcy. Ostatnia czerpie z wiary podwładnych w to, że przepisy i normy prawne są prawomocne, a osoby wykonujące władzę mają stosowne uprawnienia.

W swoim wielkim dziele „Etyka protestancka i duch kapitalizmu”, Weber stawia tezę, iż religia protestancka, a zwłaszcza purytańska jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji, charakterystycznego dla kultury zachodniej. Uważa, iż sukces ekonomiczny, kapitalistyczny jest ściśle powiązany z koncepcją predestynacji, zachęcającej do ciężkiej pracy, pomnażania majątku oraz gromadzenia dóbr. W opozycji stawia religię katolicką,
w której najwyższą cnotą jest ubóstwo oraz asceza.

Najważniejsze dzieła:

• „Etyka protestancka i duch kapitalizmu”

• „Klasy, stany, partie”

• „Ekonomia i społeczeństwo”

• „Szkice z socjologii religii”

GEORGE HERBERT MEAD

(1863-1931)

„Wieloraka osobowość jest w pewnym sensie normalna”

Filozof, psycholog i socjolog amerykański, reprezentant tzw. „szkoły chicagowskiej”.

Głównym dziełem intelektualnym Meada jest teoria interakcjonizmu symbolicznego

W toku interakcji jednostka kształtuje jaźń, czyli świadomość samego siebie, zdolność uczynienia się przedmiotem dla własnej refleksji i oceny. Taki szczególny rodzaj samooceny Mead nazywa jaźnią odzwierciedloną, która kształtowana jest przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do jej osoby. Głównym rdzeniem kształtowania tej postawy jest środowisko. Dobrze rozwinięta jest źródłem zachowań konformistycznych.

Mead wyróżnił dwa rodzaje jaźni:

• „me” czyli jaźń refleksyjna, tworząca się na podatnie sądów i opinii innych ludzi o nas

• „I” czyli jaźń spontaniczna, to wyraz ludzkiej niepowtarzalnej indywidualności

Najważniejsze dzieła:

• „Umysł, osobowość i społeczeństwo”

• „Filozofia czynu”

• „Jaźń zbiorowa i indywidualna”

GEORGE C. HOMANS

(1910-1989)

Amerykański socjolog, sławny głównie dzięki radykalnej opozycji przeciwko teoriom holistycznym i funkcjonalistycznych. Twórca wpływowej teorii wymiany społecznej.

Jego zdaniem najmniejsze, niepodzielne elementy życia społecznego to interakcje, rozumiane jako wzajemne wymienianie nagród i kar pomiędzy uczestniczącymi jednostkami. Homans twierdzi, że wszystkie organizacje społeczne powstały na zasadzie działania sieci wymian międzyjednostkowych. W organizacji potrzeby danej jednostki są spełniane przez inne jednostki należące do tej organizacji. Stworzył on twierdzenie o racjonalności, które mówi, że jednostka z dwóch alternatywnych działań wybierze to, które daje jej największe prawdopodobieństwo osiągnięcia większej korzyści.

Pięć podstawowych praw, analogicznych do praw instrumentalnego, bezwarunkowego uczenia się:

• „Jeśli jakieś działanie jest często nagradzane, jednostka częściej podejmie takie działanie”

• „Jeśli jakiejś sytuacji bodźcowej towarzyszyło w przeszłości doświadczenie gratyfikujące, to jednostka będzie dążyć do takiej sytuacji”

• „Im większą wartość dla jednostki ma nagroda, tym chętniej będzie podejmować działanie aby ą zdobyć”

• „Im jednostka częściej otrzymuje daną nagrodę, ty mniej wartościowa staje się dla niej”

• „Gdy jednostka dostanie niespodziewanie nagrodę albo uniknie kary, reaguje zadowoleniem i sympatia wobec innych”

Najważniejsze dzieła:

• „Zachowanie społeczne jako wymiana dóbr”

• „Grupa społeczna”

• „Zachowanie społeczne: formy elementarne”

• „Istota nauk społecznych”

ROBERT K. MERTON

(1910-2003)

„Nie chodzi o to, żeby inni byli dla ciebie mili. To, że poczujesz się lepiej sam ze sobą, jest najważniejsze”

Amerykański socjolog, największy przedstawiciel funkcjonalizmu. Przeciwstawiał się konieczności budowania „gmachów teoretycznych” w socjologii, a w zamian zaproponował teorie średniego zasięgu

• ról społecznych,

• grup odniesienia,

• dewiacji społecznej i anomii,

• biurokracji

• samospełniających się i samodestrukcyjnych proroctw.

Wprowadził do socjologii szereg pojęć takich jak eufunkcja
i dysfunkcja, funkcje jawne i ukryte, względne upośledzenie. Znaczną uwagę poświęcił systemowi normatywnemu w grupie społecznej, dokonując jednocześnie szerokiej typologii grup społecznych i metod adaptacji. Zajmował się także socjologią nauki i metodologią.

Sposoby indywidualnego przystosowania się jednostki według Roberta K. Mertona

Najważniejsze dzieła:

• „Teoria socjologiczna i struktura społeczna”

• „Socjologia nauki”

• „Socjologiczna ambiwalencja”

FLORIAN ZNANIECKI

(1882-1958)

„Bezwzględnie pewny jest jedynie następujący pogląd: wszystko jest względne”

Polski filozof i socjolog, twórca tzw. polskiej socjologii akademickiej. Naukowo zaliczał się do przedstawicieli socjologii humanistycznej. Sformułował zasadę współczynnika humanistycznego, wedle której zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności i doświadczeń. Socjolog powinien patrzeć na rzeczywistość oczyma jej uczestników, nie zaś obserwatora. Dlatego tak wielki nacisk kładł na poglądy jednostek. Naturalną konsekwencją takiego podejścia było stosowanie metody badania dokumentów osobistych

Znaniecki był zwolennikiem punktu widzenia, który nazwał kulturalizmem. Postulował, aby socjologia zajmowała się wytworami kultury, ponieważ jest ona nauką o kulturze i to odróżnia ją od nauk przyrodniczych.

Znaniecki na podstawie badań określił następujące typy osobowości:

• człowiek zabawy – kształtuje się pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu. Praca dla nich to zabawa. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad gry.

• człowiek pracy – kształtował się wśród ludzi zajmujących się pracą fizyczna. Traktowali oni pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia.

• człowiek dobrze wychowany – kształtował się wśród inteligencji.

• człowiek zboczeniec (dewiant) – czyli taki, który się wyróżnia od innych, niekoniecznie na minus, może to być także geniusz czy artysta.

Najważniejsze dzieła:

• „Chłop polski w Europie i Ameryce”

• „Socjologia wychowania”

• „Miasto w świadomości jego obywateli”

• „Współczesne narody”

• „Rzeczywistość kulturowa”

BRONISŁAW MALINOWSKI

(1884-1942)

„Zarówno współczesne wyrażenie angielskie nice day today, jak i melanezyjski zwrot skąd przybywasz? potrzebne są do przezwyciężenia dziwnego, nieprzyjemnego napięcia, jakie odczuwa człowiek w obliczu czyjegoś milczenia”

Stworzył on podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej. Wprowadził nowy styl pracy terenowej: długotrwałe i głębokie zetknięcie z badaną społecznością. Połowę życia poświęcił na badania na Wyspach Trobriandzkich, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku i Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji.

Malinowski postulował aby głównym celem antropologa-empiryka uczynić:

• uchwycenie poglądu tubylca na świat widziany jego oczyma, znalezienie typowych sposobów myślenia i odczuwania, i zrozumienie co się za nimi kryje;

• ustalenie co jest normą, zwyczajem, powszechną regułą obowiązującą w badanej społeczności.

Podstawą życia społecznego jest dla Malinowskiego kultura, rozumiana jako całokształt dziedzictwa społecznego, np. urządzenia, dobra, procesy techniczne, idee, zwyczaje
i wartości, mit, magia i religia.

Malinowski twierdził, że ludzie są w swoich działaniach motywowani przez potrzeby dwojakiego rodzaju: pierwotne, związane z ich naturą biologiczną, oraz wtórne, związane
z ich naturą społeczną, faktem współżycia z innymi ludźmi w społeczeństwie. Ludzkie potrzeby są zaspokajane przez instytucje, czyli zbiorowości ludzi powiązanych wspólnym zadaniem, wspólnymi regułami i dysponujących wspólnymi urządzeniami technicznymi.

Najważniejsze dzieła:

• „Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji”

• „O zasadzie ekonomii myślenia”

• „Argonauci Zachodniego Pacyfiku”

• „Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich”

SIGMUND FREUD

(1856-1939)

„

Austriacki psychiatra, twórca wpływowej psychoanalizy.

Freud dokonał nowej interpretacji funkcjonowania aparatu psychicznego człowieka. Zajął się problematyką popędów podstawowych i podzielił je na: popęd libido (erotyczny, Eros) oraz popęd śmierci (destrukcji, Tanatos).

Freud odróżnił świadomość od znacznie bardziej obszernej i wpływowej nieświadomości, przedstawiając, w jaki sposób ta druga wpływa na tę pierwszą. Rozwinięciem owej koncepcji jest trójpodział aparatu psychiki człowieka na:

• „id” - siedziba wszelkich popędów i wrodzonych instynktów człowieka;

• „ego” - element konstrukcji psychicznej, gdzie następuje zderzenie pierwotnych popędów człowieka z realiami świata zewnętrznego; ego stara się znaleźć sposób realizacji ukrytych pragnień w praktyce, uwzględniając realia;

• „superego” - wpojony jednostce system wartości, norm i obyczajów, który moralnie rozstrzyga jakie działania są dozwolone, a jakie nie.

W nawiązaniu do teorii popędów oraz koncepcji aparatu psychicznego Freud zajął się również kwestią kultury, postrzegając ją z jednej strony jako „źródło cierpień", wynikających z przymusów kulturowych narzucanych ludzkiemu indywiduum.

Problematyka seksualności człowieka oraz jej związków z życiem psychicznym człowieka wchodziła w zakres zainteresowań Zygmunta Freuda niemal od początku jego praktyki lekarskiej. Życie seksualne (które odróżniał od życia genitalnego) wywiódł z okresu najwcześniejszego dzieciństwa, w którym doświadczanie satysfakcji rozwijało się w oparciu o zaspokojenie następujących potrzeb biologicznych: przyjmowanie pokarmu – faza oralna, wypróżnianie – faza analna. W świetle psychoanalizy szczytowym osiągnięciem dziecięcej seksualności jest faza falliczna.

Najważniejsze dzieła:

• „Trzy rozprawy z teorii seksualnej”

• „Totem i tabu”

• „Ego i id”

• „Kultura jako źródło cierpień”

GEORG SIMMEL

(1858-1918)

„Dzisiejsza kultura staje się coraz bardziej obiektywna. Jej tkanki coraz bardziej i bardziej zamieniają się w bezosobową energie, pochłaniającą subiektywne jednostki”

Niemiecki socjolog, filozof, eseista oraz teoretyk kultury.

Simmel rozwinął zapoczątkowaną przez Ferdinanda Tönniesa socjologię formalną. Nie stworzył jednak żadnego odrębnego systemu społecznego ani nie zaproponował własnej metody naukowej. Za właściwy przedmiot zainteresowań socjologii Simmel uznawał trwałe formy stosunków międzyludzkich, badane niezależnie od kontekstu historyczno-psychologicznego, w jakim występują.

Pojęciu społeczeństwa rozumianemu jako realnie istniejąca ponadjednostkowa całość przeciwstawiał proces uspołecznienia, którego badaniem miałaby zająć się socjologia.
W szczególności socjologowie według niego mieli skupić się na badaniu interakcji i ich form, bowiem społeczeństwo jest rezultatem procesów interakcji. Jednak choć społeczeństwo jest tworem oddziaływających na siebie jednostek, to zarazem jawi się jednostkom jako byt wobec nich zewnętrzny i wywierający na nie presję.

Simmel był jednym z twórców mikrosocjologii. Obecnie jest uważany również za jednego
z prekursorów socjologii codzienności.

Był współpracownikiem American Journal of Sociology, był też bardziej popularny w Stanach Zjednoczonych, niż w Europie. Tam w roku 1925 ukazała się pierwsza monografia, zawierająca teorię Simmla.

Najważniejsze dzieła:

• „Filozofia pieniądza”

• „Zagadnienia filozofii dziejów”

• „Pisma socjologiczne”

• „Filozofia kultury”

• „Filozofia życia - cztery rozdziały metafizyczne”

• „Most i drzwi”

(1855-1936)

Niemiecki socjolog i filozof, twórca koncepcji więzi społecznych.

Tönnies jest jednym z przedstawicieli socjologii rozumiejącej (Verstehen). Inspirował się filozofią Thomasa Hobbesa oraz Artura Schopenhauera. Jego zdaniem ukonstytuowanie się każdego społeczeństwo ma swe źródła w woli tworzących je jednostek, ale jest jednocześnie instytucją względem jednostek nadrzędną i od nich niezależną.

Stworzył teorię więzi społecznej

• wspólnota (Gemeinschaft) oparta przede wszystkim na „woli organicznej” wynikającej głównie z emocji; łączy jednostki, rozumiane jako pełne osobowości, na podstawie bliskości emocjonalnej i ogarnia całe ich życie;

• stowarzyszenie (Gesellschaft) to rodzaj stosunków społecznych o charakterze formalno-rzeczowym, opartych na „woli arbitralnej”, na racjonalnej kalkulacji, umowie i wymianie (regulowanych przez formalne prawo); łączy jednostki jedynie w aspekcie wykonywania przez nie określonych ról społecznych.

Typologia ta odnosi się zarówno do różnych rodzajów społeczeństw w wymiarze historycznym (wspólnota była typowym sposobem uspołecznienia w tradycyjnym społeczeństwie agrarnym natomiast stowarzyszenie w kapitalistycznym społeczeństwie przemysłowym), jak i do różnych typów więzi występujących w ramach jednego społeczeństwa (wspólnota jest rodzajem więzi charakterystycznym dla rodziny czy społeczności lokalnej, stowarzyszenie dla życia w nowoczesnym mieście).

Najważniejsze dzieła:

• „Gemeinschaft und Gesellschaft

• „Der Nietzsche-Kultus”

• „Thomas Hobbes, der Mann und der Denker”

• “Kritik der öffentlichen Meinung”

• „Einführung in die Soziologie”

• “Geist der Neuzeit”

ROBERT PARK

(1864-1944)

Amerykański socjologii miasta, członek szkoły chicagowskiej, metod i technik badań społecznych, w tym zwłaszcza obserwacji uczestniczącej.

Imperatywem do tworzenia dla Parka nie było zbudowanie kolejnego systemu wiedzy społecznej, lecz podsumowanie tego, co o życiu społecznym już wiadomo i tego, co może być najbardziej przydatne przy wzbogacaniu dostępnego zasobu wiedzy. Dlatego też Parkowi przypisuje się rolę nauczyciela badaczy terenowych

W swojej teorii Park dążył do przezwyciężenia opozycji pomiędzy koncepcjami społeczeństwa i człowieka. Twierdził, że społeczeństwa ludzkie mają dwa aspekty:

• „community” czyli, że są złożone z jednostek, które działają niezależnie od siebie, współzawodniczą i walczą o zapewnienie sobie środków egzystencji oraz traktują się wzajemnie jako narzędzia zaspokajania własnych potrzeb;

• „society” w którym ludzie są ze sobą związani przez uczucia
  i wspólne cele, pielęgnują tradycje i ideały, które należą nie tylko do nich. Wbrew naturalnym impulsom utrzymują dyscyplinę i ład moralny, umożliwiające im wykroczenie poza naturę. Takie działanie ma prowadzić do przekształcenia świata zgodnie ze zbiorową wolą i ambicją.

W systemie Parka kluczowe znaczenie mają cztery procesy interakcyjne występujące
w relacjach międzyludzkich:

• konkurencja to najbardziej podstawowy proces, odnosi się do zjawiska walki o byt, ale obejmuje również zjawiska konkurencji ekonomicznej;

• konflikt jest to najbardziej powszechny proces interakcji społecznej;

• akomodacja polega na przystosowywaniu do siebie antagonistycznych elementów
  i osiąganiu stany chwiejnej równowagi;

• asymilacja to proces wzajemnego przenikania i łączenia się, w trakcie którego osoby
  i grupy wchodzą w posiadanie tradycji, uczuć i postaw innych grup i osób.

Najważniejsze dzieła:

• “Race and Culture”

• “Human Communities”

• “Society”

• “Introduction to the Science of Sociology”

TALCOTT PARSONS

(1902-1979)

„Jeżeli zaobserwowane fakty społeczne nie pasują do żadnej z alternatyw teoretycznych,
to system jest w potrzebie odbudowy”

Amerykański socjolog funkcjonalista.

Jako zwolennik funkcjonalizmu w socjologii, jego koncepcje zmierzają do ustalenia faktów
i wyjaśnienia funkcji, jakie spełniają one w systemie wzajemnych relacji w społeczeństwie.

Parsons stworzył, także koncepcję uwarstwienia społecznego. Jest ona cechą wszystkich systemów społecznych. Uwarstwienie jest to uszeregowanie jednostek ludzkich w obrębie danego systemu społecznego i traktowanie ich jako wyżej i niżej usytuowanych.
W uwarstwieniu Parsons widzi różnice ocen moralnych ludzi jako jednostek danego systemu, dokonywanych przez innych członków systemu.

Społeczeństwo jest według Talcott’a Parsonsa skonstruowane w ten sposób, aby mogło dostarczać poszczególnym aktorom takich norm działania, by działanie jednostkowe było zawsze podporządkowane celom całego systemu społecznego.

Aby każdy system społeczny przetrwał, muszą być spełnione cztery imperatywy funkcjonalne:

• adaptacja,

• osiąganie celów,

• integracja,

• kultywowanie wzorów i usuwanie napięć.

Cały system musi być zróżnicowany aby te imperatywy były spełnione. Pozycje jednostki
w systemie uwarstwienia określa jej rola w systemie ekonomiczno – zawodowym.

Najważniejsze dzieła:

• ,,Struktura społeczna i osobowość”

• „Szkice z teorii socjologicznej”

• „Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa”

CHARLEY COOLEY

(1864-1929)

„Pomiędzy bogatszymi a biedniejszymi klasami w wolnym kraju, wzajemnie się szanujący antagonizm jest o wiele zdrowszy, niż szkodliwa zależność jednych od drugich”

Amerykański socjolog, jeden z ważniejszych przedstawicieli tej dyscypliny w Stanach Zjednoczonych, należących do tzw. drugiego pokolenia socjologów w tym kraju.

Jego zainteresowania naukowe skupiały się przede wszystkim na mikrosocjologii oraz psychologii społecznej. Za najważniejszy problem socjologii uznał relację jednostki
i społeczeństwa. Uważał, że oba te rodzaje bytów są nierozdzielne i stanowią aspekty jednej rzeczywistości.

Z zagadnień społeczeństwa i jednostki wynikała problematyka świadomości (szczególnie świadomości siebie), bo to co społecznie istotne, odbywa się w umyśle jednostki.
Cooley zawarł te tezy w swojej koncepcji jaźni odzwierciedlonej

• nasze wyobrażenie o wizerunku nas samych w oczach innych osób,

• związane z nim poczucie zadowolenia lub upokorzenia,

• nasz sąd na temat nas samych.

Jaźń odzwierciedlona to efekt skutecznej socjalizacji i kontroli społecznej. Nabywanie jej dokonuje się najpełniej w grupach pierwotnych (w rodzinie, grupy rówieśniczej i grupie sąsiedzkiej), będących pierwszymi grupami społecznymi z jakimi styka się dziecko.

W dziele pt. „Social Organization” przeciwstawił pojęcie klasy i kasty. W przypadku społeczeństwa podzielonego na kasty jednostka może należeć do jednej kasty, w społeczeństwie zbudowanym na klasach otwartych jednostka może należeć do wielu klas.

Cooley był tzw. socjologiem gabinetowym, nie prowadził prawie w ogóle własnych badań empirycznych, ani nie śledził prac badawczych innych socjologów, wolał odwoływać się do literatury i potocznej obserwacji. Nie przykładał także wagi do metodologii, która według niego mogła prowadzić do dogmatyzmu, a także krytykował rozwijające się wówczas metody statystyczne.

Najważniejsze dzieła:

• “Human Nature and Social Order”

• “Social Organization”

• „Social Process”

BIBLIOGRAFIA:

1. Goodman N., „Wstęp do socjologii”, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998;

2. Marshall G., „Słownik socjologii i nauk społecznych”, PWN Oxford, Warszawa 2006;

3. Parcholski M., Słaboń A., „Słownik pojęć socjologicznych”, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1997;

4. Szacka B., „Wstęp do socjologii”, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2003;

5. Szacki J., „Historia myśli socjologicznej”, PWN, Warszawa 2004;

6. Sztompka P., „Socjologia”, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2003.