WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII

Psyche – dusza

Logos – nauka

Psychologia - zajmuje się psychiką istoty żywej

Psychika – to właściwość w szczególny sposób zorganizowanej materii (mózgu).

Funkcje psychiki:

• Funkcja sygnałowa ( sygnalizuje o świecie i nas samych);

• Funkcja regulacyjna ( reguluje nasze zachowania aby zaspokoić potrzeby).

Rozwój psychologii:

• Psychologia duchowa ( dusza człowieka);

• Psychologia filozoficzna ( świadomość człowieka);

Źródłem psychiki jest materia ( mózg);

• Psychologia naukowa ( działalność, aktywność, cel, motyw).

Wiedza gorąca ( doświadczenia życiowe)

Wiedza zimna ( naukowa, książkowa).

nauki

przyrodnicze

nauki nauki

społeczne filozoficzne

FIZJOLOGIA + PSYCHOLOGIA = FIZJOLOGIA ROZWOJU

PEDAGOGIA + PSYCHOLOGIA = PSYCHOLOGIA PEDAGOGICZNA

Funkcja sygnałowa – poznajemy rzeczywistość

- nieświadome i świadome

- zmieniają się procesy fizjologiczne ( blednięcie, rumienienie się, pocenie się)

• obraz jest niezmienny informacja o świecie

Teoria odzwierciedlenia:

1. Psychiczne odzwierciedlenie to poprawne odzwierciedlenie;

2. Psychiczne odzwierciedlenie to subiektywny obraz obiektywnego świata;

3. Psychiczne odzwierciedlenie to proces;

4. Kryterium prawdziwości kryterium odzwierciedlenia jest praktyka społeczna

( pytamy innych) dochodzimy do prawdy.

Świadomości charakteryzuje się :

• Wiadomość;

• Wyróżnienie siebie z otoczenia;

• Postawy wobec innych;

• Zdolność do planowania działalności( zachowanie, planowanie);

• Stosowanie języka i mowy.

WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII 2

PROCESY PERCEPCYJNE

1. Odbiór wrażeń (wrażenia).

2. Spostrzeganie.

WRAŻENIA

SPOSTRZEGANIE

To psychiczny proces poznawczy odbioru pojedynczych cech ( właściwości przedmiotu i zjawisk oraz wewnętrznego stanu organizmu przy bezpośrednim oddziaływaniu materialnych bodźców na odpowiednie receptory (analizatory). Cechy wrażeń jakość ( cecha, która pozwala odróżnić dwa wrażenia tego samego rodzaju od siebie; intensywność wrażeń charakteryzuje się wrażeniami czułości; górny próg (bólowy) próg różnicy dolny próg Im wyższy próg czułości tym niższa czułość czas trwania wrażeń. Wrażenia pojawiają się po jakimś czasie po bodźcach jest to czas reakcji i obrazem zastępczym( powidokami) prawidłowość wrażeń. Do prawidłowości zaliczamy: adaptacje zmysłową; adaptacje społeczną. Adaptacja zmysłowa to zmiana czułości analizatora przy stałym działaniu bodźca. Obniżenie czynności analizatora przy działaniu innego analizatora. Zanik wrażeń przy działaniu stałego bodźca. Habituacja, czyli osłabienia fi­zjologicznych i psychologicznych odpowiedzi na bodźce znane, dłużej dzia­łające. Ludzie szybko przyzwyczajają się do sytuacji i warunków zewnętrz­nych i społecznych i jakkolwiek początkowo mogą czuć się w nich nieswo­jo lub nawet zszokowani, z czasem ich przeżycia i reakcje ulegają osłabie­niu. Współdziałanie wrażeń (analizatorów). Synestezja to powstanie wrażeń charakterystycznych dla jednego analizatora wzrokowo – słuchowe; wzrokowo – temperaturowe. A.N. Leontieu wymyślił syntezje

To psychiczny proces poznawczy całościowego odzwierciedlenia rzeczywistości czyli przedmiotu i zjawisk przy bezpośrednim ich oddziaływaniu na odpowiednie receptory (analizatory). Rodzaje spostrzegań: bodalion; interpersonalne (ludzi) (stan). Cechy spostrzeżeń: całościowość; przedmiotowość; uświadomienie, apercepcja( wpływ doświadczenia na spostrzeganie). Uświadomienie spostrzeżeń najczęściej występuje w procesie spostrzeżeń podwójnych rysunków

UWAGA

Uwaga to psychiczny proces skierowania i skupienia psychiki na znaczących przedmiotach i zjawiskach w wyniku czego podwyższa się skuteczność aktywności psychicznej jednostki.

UWAGA TO PROCES.

UWAGA NIE JEST PROCESEM SAMODZIELNYM

Rodzaje uwagi:

1. Uwaga mimowolna ( niezamierzona) coś nas zainteresuje jest obiektem zainteresowania mamy do czynienia ze znaczącymi dla nas przedmiotami (zjawiskami). Występuje kontrast przedmiotu z tłem.

2. Uwaga dowolna ( wymaga od nas wysiłku specjalnej zorganizowanej pracy, świadomie.

3. Uwaga podowolna ( występuje po uwadze dowolnej kiedy znika wysiłek z uwagi dowolnej).

Cechy (właściwości) uwagi:

1. Zakres (objętość) uwagi określa się liczbą obiektów, na których jednocześnie człowiek może skupić swoją uwagę ( można ją wyćwiczyć);

2. Podzielność uwagi to podział uwagi między jednocześnie wykonywanymi czynnościami.

Warunki podzielności uwagi:

• dobre opanowanie czynności;

• czynności muszą być (chociaż jedna) proste;

• czynności muszą maksymalnie różnić się od siębie.

1. Intensywność uwagi

2. Koncentracja uwagi skupienie się na czymś konkretnym (wąskim) reszta nas nie interesuje.

3. Stabilność uwagi

4. Stałość uwagi.

5. Wahanie(fluktuacja) uwagi.

Borys Fedoryszyn „ Wykrywanie i ocena podzielnej uwagi”

Habituacja

W psychologii znane od lat jest zjawisko habituacji, czyli osłabienia fi­zjologicznych i psychologicznych odpowiedzi na bodźce znane, dłużej dzia­łające. Ludzie szybko przyzwyczajają się do sytuacji i warunków zewnętrz­nych i społecznych i jakkolwiek początkowo mogą czuć się w nich nieswo­jo lub nawet zszokowani, z czasem ich przeżycia i reakcje ulegają osłabie­niu.

Habituacja obejmuje procesy percepcyjne, emocjonalne i motywacyjne. Bodźce dłużej oddziałujące na nasze zmysły, np. wzrokowe, dźwiękowe, tracą na intensywności, stają się znane, jednoznaczne i stabilne. Zarówno kolor ściany jak i szum w uszach (bodziec zewnętrzny i wewnętrzny), jeśli dłużej oddziałują na nasze receptory, uchodzą z czasem naszej uwadze, a nasza samoświadomość nie rejestruje ich wyraźniej.

Dłuższe działanie określonych bodźców wpływa na tworzenie się emo­cji oswojenia, pewności i bezpieczeństwa. Człowiek, który żyje w stabilnym otoczeniu zewnętrznym i społecznym (np. na wsi), nie czuje zagrożeń z po­wodu możliwości zmiany warunków, ma poczucie ładu, bezpieczeństwa. Również w warunkach, gdy jego organizm funkcjonuje w miarę stabilnie, gdy czuje się sprawny, wypoczęty, przyzwyczaja się do tych doznań pod względem emocjonalnym.

W warunkach stabilnych bodźców również oczekiwania, nastawienia, pragnienia ulegają jednoznacznemu określeniu, stają się w miarę stonowa­ne i adekwatne w odniesieniu do realnych warunków i możliwości.

Habituacja posiada ważne znaczenie w zakresie świadomości somatycz­nej i zdrowotnej. Człowiek funkcjonuje jako organizm biologiczny przy ści­słym udziale świadomości somatycznej. Odbiera stale różnorodne informa­cje z organizmu i poszczególnych organów. Np. pracując fizycznie uświada­mia sobie siłę swoich mięśni, odporność na zmęczenie, orientuje się, czy starczy mu sił i wytrwałości, by ukończyć zaplanowaną pracę. Habituacja w tym sensie oznacza dynamiczny stan organizmu nie wykazujący zakłóceń i odchyleń od homeostazy. Odchylenia te są odbierane jako sygnały niedy­spozycji, osłabienia organizmu, a w skrajnym przypadku choroby. W tym wypadku pojawia się samoświadomość obronna powiązana z lękiem, która wpływa na inicjowanie czynności sprzyjających przywróceniu zachwianej równowagi. I tak pracownik fizyczny, który poczuje zmęczenie i będzie miał trudności oddechowe i duszności, może wykorzystać więcej czasu na odpoczynek, a gdy te objawy nie ustąpią, starać się uzyskać urlop chorobo­wy

WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII 3

Myślenie ma charakter uogólnienia.

Myślenie to psychiczny proces poznawczy uogólnionego i pośredniego odzwierciedlenia rzeczywistości w jej istotnych związkach i relacjach.

Cechy myślenia:

1. Pośredniość (poznajemy rzeczywistość przy pomocy czegoś);

2. Uogólnianie ( myślenie bez języka nie jest możliwe – nazywamy coś np. krzesło, stół = meble);

3. Istotne związki i relacje ( to co istotne, nieistotne pomijamy);

4. Samodzielność myślenia;

5. Giętkość myślenia;

6. Sztywność myślenia.

Rodzaje myślenia:

1. Myślenie według formy:

• Oglądowo – ruchowe;

• Oglądowo – obrazkowe;

• Abstrakcyjne.

1. Myślenie według charakteru zadań, które należy rozwiązać:

• Teoretyczne;

• Praktyczne.

1. Myślenie według stopnia (poziomu) rozwoju:

• Rozwinięte (zwerbalizowane, dyskursywne) omawiane;

• Intuicyjne (proponujemy od razu rozwiązanie).

1. Według stopnia nowości i oryginalności rozwiązania:

• Reprodukcyjne (odtwórcze, problem został rozwiązany przez kogoś – my sprawdzamy czy dobrze);

• Twórcze ( kiedy dzięki myśleniu tworzymy coś nowego czego wcześniej nie było).

1. Według treści zadań:

• Techniczne;

• Pedagogiczne;

• Matematyczne;

• Sportowe;

• Muzyczne.

Operacje umysłowe:

1. Analiza (podział całości na części);

2. Synteza (połączenie elementów w całość);

3. Uogólnianie ( krzesło i stół = meble);

4. Porównywanie;

5. Abstrahowanie (oderwanie się od konkretnej sytuacji);

6. Klasyfikowanie;

7. Systematyzowanie (uporządkowanie zjawiska, poklasyfikowanie).

Formy myślenia ( Arystoteles):

1. Pojęcie to odzwierciedlenie istotnych i wspólnych cech (właściwości) przedmiotu i zjawisk;

2. Sąd (zdanie, stwierdzenie) to zdanie(forma gramatyczna), w którym coś stwierdzamy lub zaprzeczamy:

• Sądy mogą być prawdziwe lub fałszywe są to sądy według prawdziwości;

• Sądy według liczby ujmowanych obiektów mogą być:

• Jednostkowe( pojedyncze);

• Cząstkowe;

• Ogólne.

1. Wnioskowanie(rezultaty) to konkluzja otrzymana z kilku sądów. Rodzaje wniosków:

• Indukcyjne (od szczegółu do ogółu);

• Dedukcyjne( od ogółu do szczegóły);

• Transdukcyjne (wniosek według analogii).

Działalność to aktywność człowieka uwarunkowana świadomym wybranym wyborem.

Działalność charakteryzuje się :

• Potrzeba ( zależność od konkretnych warunków istnienia) według Maslou;

• Motyw ( co prowokuje nas do aktywności);

• Cel ( przedmiot na który jest skierowana aktywność jednostki);

• Elementy działalności;

• Poziom opanowania działalności;

• Wynik.

Myślenie jako działalność:

• Potrzeba;

• Motyw;

• Cel;

• Operacja umysłowa;

• Poziom opanowania:

• Wiedza;

• Nawyk;

• Umiejętności;

• Wynik.

Problem to stykanie się z czymś, ale nie możemy sobie uświadomić z czym nieokreśloność.

Zadanie to dysponujemy niewiadomą i to czym dysponujemy jest wiadome.

Proces rozwiązywania problemów istota etapy:

• Uświadomienie problemu (formułujemy zadanie);

• Wysunięcie hipotez rozwiązania zadania(sposób, metoda);

• Weryfikacja hipotez( hipoteza rozwiązana – problem rozwiązany);

• Decyzje

• Złudzenie gracza (złudzenie Aleksandra Iwanowicza) - "po serii niepowodzeń wzrasta prawdopodobieństwo sukcesu". Prawo symetrii vs prawo serii.
  Błędne koło - (a>b i b>c i c>a) w porównywaniu złożonych opcji parami - zmiana kryterium (wymiaru) w trakcie dokonywania porównań.
  Strategia konfirmacyjna - Tendencja do weryfikowania hipotez poprzez szukanie danych potwierdzających, a nie poprzez szukanie danych falsyfikujących.
  Efekt zwierciadlany:
  - skłonność do ryzyka w przypadku potencjalnych strat
  - awersja wobec ryzyka w przypadku potencjalnych zysków
  Perspektywa aktora i perspektywa obserwatora - upatrywanie przyczyn własnego działania w okolicznościach zewnętrznych, a działania innych ludzi w ich stałych cechach.
  Pułapki czasu i poniesionych kosztów - skłonność do kontynuowania działań, w które zainwestowało się dużo czasu, wysiłku, pieniędzy itp.

Fazy podejmowania decyzji:

• Czynności poddecyzyjne (czynności, które wykonujemy przed podjęciem decyzji oceniamy skutki decyzji);

• Akt podejmowania decyzji;

• Czynności postdecyzyjne ( oceniamy wynik podjętych decyzji).

Wyobraźnia (fantazja) to psychiczny proces poznawczy tworzenia obrazów przedmiotów i zjawisk, z którymi wcześniej się człowiek nie spotkał.

Myślenie – w ogólnych obrazach

Wyobraźnia – w konkretnych obrazach.

Rodzaje wyobraźni:

1. Według celu:

• Dobrowolna;

• Mimowolna.

1. Według sposobu tworzenia obrazu:

• Wyobraźnia odtwórcza ( reprodukcyjna);

• Wyobraźnia twórcza.

1. Marzenia.

Sposoby tworzenia obrazów wyobraźni:

1. Aglutynacja (sklejanie, połączenie np. syrenka warszawska);

2. Hiperbolizacja ( powiększenie obrazu – bajki, wampiry, superbohaterowie); Litota – pomniejszenie obrazu (calineczka);

3. Akcentowanie(podkreślanie wyróżnianie jakiegoś elementu np. karykatura);

4. Podobieństwo np. ręka, a z niej teraz powstała łyżka do jedzenia);

5. Metaforyzacja, epitezacja, porównywanie – często wstępują w parach;

6. Schematyzacja (schematyczne tworzenie obrazu na określenie czegoś

7. Symbolizacja 9 np. biały gołąb – pokój).

Struktura psychologiczna wyobraźni:

• Porzeba;

• Motywacja;

• Cel;

• Elementy działalności sposoby tworzenia obrazów wyobraźni;

• Poziom opanowania

• Wiedza;

• Nauka;

• Umiejętności

• Wynik fantazja.

WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII 4

Różnice indywidualne:

• Charakter;

• Zdolności;

• Temperament.

Charakter to zespół stałych cech osobowości, które wyraża jej postawy wobec innych, wobec pracy, wobec siebie i wobec rzeczy.

Psychologiczna struktura charakteru według B. Tiepłow:

1. Emocjonalne cechy;

2. Intelektualne (poznawcze);

3. Związane z wolą człowieka;

4. Postawy wobec ludzi.

Różnica indywidualna:

1. Zdolność (inteligencja) to indywidualne psychologiczne cechy osobowości, które warunkują skuteczność jej działalności;

Zadatki ( skłonności) to neuroanatomiczne podłoże powstania zdolności. Żeby zadatki były zrealizowane trzeba się zająć nimi.

1. Ogólne (pracy, nauki, do pokonywania trudności) inteligencja;

2. Specjalne (w konkretnej działalności np. matematyczne).