Metody badań pedagogicznych

Procedura postępowania badawczego w pedagogicznych badaniach środowiskowych (empirycznych, terenowych) wg Pilcha

I etap: wstępny – 4 kroki, zapoczątkowanie procesu badawczego
1. Wybór problematyki badawczej
2. Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej
3. Określenie celów badawczych
4. Krytyczna analiza ;literatury przedmiotu

II etap: twórczy – 10 kroków, opracowywanie koncepcji własnych
1. Sformułowanie problemów badawczych
2. Sformułowanie domniemywanych odpowiedzi badawczych
3. Sporządzenie katalogu zmiennych i wskaźników do nich
4. Wybór metody badawczej, technik badawczych i opracowanie narzędzi badawczych
5. Dobór próby badawczej
6. Wybór terenu działań
7. Ustalenie czasu działań
8. Przeprowadzenie badań pilotażowych
9. Opracowanie ostatecznej koncepcji badawczej
10. Organizacyjne zabezpieczenie badań

III etap: …. -6 kroków, realizacja badań i opracowywanie wyników zebranego materiału badawczego
1. Realizacja badań przy użyciu głównego narzędzia badawczego
2. Wstępna analiza i selekcja zebranego materiału badawczego
3. Realizacja badań przy użyciu dopełniającego narzędzia badawczego lub dopełniających narzędzi badawczych
4. Przygotowanie zebranego materiału badawczego do analizy ilościowej
5. Przeprowadzenie analizy ilościowej
6. Przeprowadzenie analizy jakościowej

IV etap: końcowy -3 kroki, zamkniecie postępowania badawczego-rozliczenie
1. Ustalenie w jakim stopniu rzeczywiste wyniki badań własnych odpowiadają wcześniejszym domniemywaniem badawczym
2. Ustalenie w jakim stopniu zostały osiągnięte wcześniej określone cele badawcze
3. Sporządzenie opracowania końcowego

Etap I. wstępny
krok1. Wybór problematyki badawczej. 4 czynności cząstkowe:
-określenie dyscypliny szczegółowej pedagogiki, gdzie badania będą prowadzone
-ustalenie grupy zagadnień badawczych, wynikających z powyższego
-z grupa zagadnień badacz ustala jedno zagadnienie badawcze
-próba ustalenia tematu badawczego (najpóźniej w II.9 należy określić ostateczny temat)
krok 2. Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej. 2 względy decydujące o wyborze:
-względy formalne, powody zewnętrzne, niezależne od badacza, temat wg specjalności
-względy nieformalne, powody wewnętrzne, doświadczenie zawodowe, zainteresowania
krok 3. Określenie celów badawczych. 3 cele warunkujące kolejne czynności:
-cel poznawczy, jak jest i dlaczego tak jest?
-cel teoretyczny, jeśli jest dobrze to jak ten stan utrzymać? Jak powinno być? Co zmienić?
-cel praktyczny, należy wdrożyć teorię w praktykę/środowisko
krok 4. Krytyczna analiza literatury przedmiotu (bibliografii)
odnosi się do analizy zwartej literatury, prawa, dokumentów „umownych” (cv, pamiętniki, rysunki, świadectwa), zdjęć lub filmów. Należy ustalić czy ktoś badał dane zagadnienia i w jaki sposób, co można wykorzystać we własnych badaniach, a czego brakuje. Należy opracować analizę własną problemu.

Etap II: twórczy – 10 kroków, opracowywanie koncepcji własnych
krok 1. Sformułowanie problemów badawczych.
Problemy mają postać pytań. Powinny spełniać 3 zadania: wyczerpać zakres tematu, ukazać kierunki poszukiwań badawczych oraz sposoby badań i wyjaśnić temat.
Sformułowanie pytania badawczego bezpośrednio powiązanego z tematem (z wszystkimi krokami etapu 1) oraz celów/celu badawczego.
a) Stworzenie 3 pytań o tej samej kwestii, ale bardziej szczegółowych, spójnych i niezależnych od siebie, lub
b) jeden problem główny i 3 problemy szczegółowe mające charakter ogólny nieuszczegóławiany, lub
c) 3 problemy główne i 3 problemy szczegółowe do każdego = 12 pytań
krok 2. Sformułowanie domniemywanych odpowiedzi badawczych
Są to odpowiedzi do problemów badawczych. Czasem jest to tylko odwrócenie szyku i zmiana formy gramatycznej pytania.

krok 3. Sporządzenie katalogu zmiennych i wskaźników do nich
zależne, niezależne, różniące lub pośredniujące
-Zmienne zależne- od których zależy przedmiot badań/wyjaśniane
wskaźniki do zmiennych zależnych tłumaczą i określają zakres znaczeniowy, definiują zmienne, uszczegóławiają je,
definicje operacyjne są wskaźnikami zmiennych zależnych
-zmienne niezależne- podmiotowe, osobowe, katalog podobieństw i różnic w odniesieniu do próby badawczej
wskaźnikami do zmiennych niezależnych są informacje badawcze od uzyskanych osób i/lub o badanych osobach w toku realizacji badań przy pomocy narzędzi badawczych

krok 4. Wybór metody badawczej, technik badawczych i opracowanie narzędzi badawczych
Najwęższe rozumienie badań pedagogicznych
metody badawcze-szczegółowo określają sposoby zbierania informacji badawczych
-monograficzna-metoda uogólnień teoretycznych, nie mamy do czynienia z badanymi osobami-bezosobowa, ale informacje o nich zbieramy poprzez dokumenty umowne: analizę literatury, czasopisma, wytwory tych osób, video, pamiątki, rzeczy osobiste oraz dokumenty dosłowne: dokumenty mające wartość prawną, cv, opinie, świadectwa, notatki policyjne, teczki osobowe, statuty, plany, rozporządzenia,
-eksperymentu pedagogicznego- stosowana w metodach przyrodniczych, osobowa i podmiotowa, ok. 50 osób-połowa to grupa eksperymentalna, a pozostali to grupa kontrolna, na gr. Eksperymentalną oddziałuje się nowymi bodźcami, a na kontrolną starymi i sprawdzonymi,
-metoda analizy indywidualnych przypadków- metoda podmiotowa, wybiera się 2-12 osób, przeprowadza się wywiad indywidualny, badania nie są kosztowne, ale miłe i niestresujące, metoda ta nie upoważnia do uogólnień teoretycznych, gdyż próba badawcza jest za mała
-metoda sondażu diagnostycznego- sprowadza się do ustalenia stanu faktycznego, metoda osobowa, min. 100 osób, jest zalecana chociaż kłopotliwa
Badany wybiera jedną metodę badawczą i min. 2 techniki badawcze
techniki badawcze
Technika obligatoryjna-podstawowa, główna, wynika z wybranej metody badawczej, a kolejne są względnymi i wybieranymi dobrowolnie. Musi być do pary z metoda:
-monograficzną – technika analizy dokumentów:
dokumenty umowne lub dosłowne
-eksperymentu ped. – technika obserwacji, cechy:
*czynność świadoma, zamierzona i celowa
*utajniona, wie o niej tylko badacz, obserwator lub osoby postronne, osoby badane nie powinny wiedzieć, że są obserwowane, bo byłyby to sztuczne zachowania
*wykorzystanie środków technicznych wspierających lub zastępujące ludzkie zmysły, np. kamera, zdjęcia, dyktafon
*obserwacja czynna, uczestnicząca, badacz wchodząc w rolę obserwatora jest jednym z członków badanej zbiorowości
lub obserwacja bierna, ogranicza się tylko do obserwacji, podsłuchiwania lub do rejestrowania obserwowanej grupy
-analizy indywidualnego przypadku – technika wywiadu indywidualnego
to bezpośrednia rozmowa indywidualna, często mało ekonomiczna czasowo-trzeba dojechać do badanego, trwa max 1 godzinę, trzeba stworzyć atmosferę zaufania, aby się otworzył, a odp. były wiarygodne (jak się rozgada to nawet 3 h;)
-sondażu diagnostycznego – technika ankietowa (technika wywiadu zbiorowego)
technika audiotoryjna, brak bezpośredniego kontaktu, ankiety się rozdaje lub wysyła, najlepiej wypełniać ją na „gorąco”
Narzędzia badawcze-pozwalają te informacje zbierać, rola instrumentalna, sposoby stworzenia narzędzi: powołujemy się na źródło i bierzemy gotowe narzędzia; wskazujemy źródło i je modyfikujemy; sami stwarzamy narzędzia badawcze. Są dwie wersje narzędzi pełna (badacz początkujący) i skrócona (badacz doświadczony).
-technika analizy dokumentów-plan analizy dokumentów
Wersja PEŁNA:
I. część organizacyjna
1.określenie dokumentów do analizy: ustawodawcze, wykonawcze, medyczne, świadectwa, dokumenty umowne bezosobowe-fotografie, osobowe-życiorysy, rysunki
2. Określenie gdzie te dokumenty się znajdują
3. Określenie z i terminu
4. Środki techniczne służące do analizy-papier, mikrofon…
II. Część właściwa,
problemy badawcze sugerują czego szukać w dokumentach i wypisujemy inne ważne informacje wynikające z nich-charakter asekuracyjny
Wersja SKRÓCONA zawiera tylko część właściwą
-t. obserwacji-plan obserwacji
I. cześć organizacyjna
1. określenie kto będzie badanym(wiek, płeć, miejsce zam.)-charakter osobowy, podmiotowy
2.określenie gdzie będzie obserwacja, nazwa, adres miejsc(a)
3. Czas obserwacji, data i czas
4. środki techniczne do utrwalenia tego co nas badawczo interesuje
II. Część właściwa jw., dodatkowo:
Inne ważne informacje wynikające z obserwacji-ściśle związane z problemem
-t. indywidualnego wywiadu – dyspozycja wywiadu
I. część organizacyjna jw.
II. Część właściwa
wg problemów bad. opracowuje się pytania, które będą zadawane badanym, muszą mieć poprawny szyk i być zrozumiałe, dodatkowo:
Co chciałbyś dopowiedzieć do rozmowy?
Co Tobie dała ta rozmowa?
-t. ankietowa – kwestionariusz ankiety =formularz ankiety lub arkusz ankiety =ankieta
I. cześć organizacyjna jw.
II. Część właściwa –postać gotowego kwestionariusza
Wersja skrócona zawiera tylko ankietę.
5 cech kwestionariusza ankiety:
-nie może być zbyt obszerna, max do 25 pytań, musza być sensowne i wynikać z problemów badawczych
-powinna być anonimowa, sprzyja to udzielaniu prawdziwych odpowiedzi
-język pytań –zrozumiały i poprawny
-pytania otwarte i zamknięte, pytania otwarte nie są lubiane, trzeba skonstruować do nich odpowiednia tabelę wynikową, max 2-3
-powinny być 2-3 pytania kontrolne, sprawdzające prawidłowość

krok 5. Dobór próby badawczej
Dobór osób od których w etapie 3 uzyskamy informacje badawcze przy pomocy narzędzi. Nigdy nie badamy całej populacji, ale pewien wycinek osób, które reprezentują populację. Uwzględniamy:
-dobór losowy, dobór przypadkowy, jedynym kryterium jest wyznaczona ilość osób, nie bierze się pod uwagę cech, które różnicują lub upodabniają, a mają znaczący wpływ. Rozrzut cech jest tak duży, że nie gwarantuje to , że w próbie znajdą się osoby z istotnymi dla badań cechami. 100 osób, ankieta 1 tys.
-dobór celowy, dobór świadomy i staranny osób o cechach najistotniejszych (krok 3 –zmienne niezależne podmiotowe). Badania są mniej uciążliwe. 10 osób, ankieta 100
-dobór mieszany, celowo-losowy, chcąc aby dobór był celowy w efekcie staje się mieszany, bo każdy człowiek jest inny- ma cechy i różniące, i upodabniające. Stosowany w praktyce.
krok 6. Wybór terenu działań
miejsce badań sugeruje temat badań i problemy badawcze, co ma swoje odbicie w narzędziach badawczych pełnych, np. analiza dokumentów, miejsce wywiadu, ankietyzacji. Lokalizacja badań o określenie nazwy instytucji, jej adresu.
krok 7. Ustalenie czasu działań
czas optymalny i korzystny z punktu widzenia problemu, możliwości czasowych badacza i badanych.
krok 8. Przeprowadzenie badań pilotażowych
Są to badania próbne, polegające na przetestowaniu narzędzi badawczych. Nawet jeśli są już gotowe i opracowane przez kogoś innego, ponieważ mogą zawierać pytania nieadekwatne do naszych badań lub czegoś w nich brakuje.
krok 9. Opracowanie ostatecznej koncepcji badawczej
uściślenie metod i technik badawczych.
krok 10. Organizacyjne zabezpieczenie badań
-aspekt przedmiotowy/rzeczowy –oprzyrządowanie badań, przygotowanie narzędzi badawczych, dokumentów, materiały biurowe, drukowanie pracy, dojazdy, telefon, komputer
-aspekt finansowy –sporządzenie kosztorysu
-aspekt osobowy –zespoły badawcze, osoby do pomocy, kierowca, drukarz, osoba z kamerą
-aspekt czasowy –czas na realizację badań, przetwarzanie danych, napisanie pracy i oddanie

III etap: …. -6 kroków, realizacja badań i opracowywanie wyników zebranego materiału badawczego
1. Realizacja badań przy użyciu głównego narzędzia badawczego
2. Wstępna analiza i selekcja zebranego materiału badawczego
3. Realizacja badań przy użyciu dopełniającego narzędzia badawczego lub dopełniających narzędzi badawczych
4. Przygotowanie zebranego materiału badawczego do analizy ilościowej
-opracowanie klucza kodowego
-opracowanie wzoru karty kodowej
-przygotowanie odpowiedniej ilości egzemplarzy indywidualnych kart kodowych
-wyeliminowanie niektórych informacji badawczych, wtórna selekcja
-zakodowanie zebranego materiału badawczego i/lub dyspozycji wywiadu
-ustalenie programu obliczeniowego (prostego-sumowanie i średnie arytmetyczne lub złożonego)
5. Przeprowadzenie analizy ilościowej (statystycznej)
zdekodowanie zliczeń i obliczeń z poprzedniego kroku i przetworzenie ich na postać diagramu lub wykresu, są nie uporządkowane więc:…
6. Przeprowadzenie analizy jakościowej
kwalifikacja przygotowanych diagramów i przypisanie ich do problemów badawczych (z 2,1) i skomentowanie ich, co potwierdza lub nie nasze założenia, lub co jest nowością

IV etap: końcowy -3 kroki, zamkniecie postępowania badawczego-rozliczenie
1. Ustalenie w jakim stopniu rzeczywiste wyniki badań własnych odpowiadają wcześniejszym domniemywaniem badawczym
2. Ustalenie w jakim stopniu zostały osiągnięte wcześniej określone cele badawcze
3. Sporządzenie opracowania końcowego