Energia wew:całkowity zasób energii zmagazynowanej wew.ciała//Energia powierzchniowa:różnica pomiędzy całkowitą energią wszystkich atomów a energią która miały by znajdując się wew. Ciała//Nominalna powierzchnia styku:powierzchnia obrysu stykających się ciał//rzeczywista:pole sumy elementarnych powierzchni styku//Błędy powierzchni:makroskopowe, mikroskopowe, nanoskopowe/Falistość powierzchni:zbior okresowo powtarzających się nierówności/

Powierzchnia nośna:suma wszystkich pól styku powierzchni rzeczywistej z powierzchnią nominalną dociskanej do niej siły normalnej/Tarcie:zbior zjawisk występujących w obszarze styku dwóch ciał przemieszczających się względem siebie/kinematyczne:dzieli się na slizgowe i toczne,wiertne:przekrój kołowy przemieszczający się osiowo,ślizgowe:obszarem styku jest zawsze powierzchnia płaska//Najważniejsze zjawiska wywołujące tarce toczne:tworzenie się „wałka” przed toczącym się ciałem i praca tracona na jego toczenie, brak symetrii oddziaływań przy ściskaniu i rozciąganiu, tworzenie się połączeń adhezyjnych//Tarcie przy hamowaniu:pojazd rozpatrywany jako całość działa na jezdnie jedznia poprzez tarcie slizgowe a także w niewielkim stopniu toczne reaguje na pojazd zwalniając lub przyśpieszając go.miedzy 15-25% poślizgu miedzy droga a opona uzyskuje się najwieksza sile hamowania/Drgania samowzbudne:drgania tego typu są przyczyną wzrostu chropowatości powierzchni po toczeniu,frezowaniu i innych operacjach skrawania gdzie narzędzie może wpaść w drgania samowzbudne//Czynnik wpływające na wartość współczynnika tarcia:rodzaj skojarzonych materiałów,parametry tarcia(nacisk jednostkowy,predkosc ślizgania,temp.powierzchni),wilgotność otoczenia,obecność warstewek smarnych,drgania,chropowatość powierzchni/Zużywanie utleniające:tego typu zużycia spotyka się w układach cylinder-tłok-pierścienie tłokowe w dobrze smarowanych silnikach/WODOROWE:niszczenie warstwy wierzchniej wskutek adsorpcji wodoru na powierzchni stali i zeliwa i jego dyfuzji wgłąb materiału co powoduje pękanie w mikroobjętościami warstwy wierzchniej i jej niszczenie pod wpływem sił tarcia/Zużycie zmęczeniowe:rodzaj zużycia w którym miejscowa utrata spojnosci i ubytki materialu sa spowodowane zmeczeniem materialu w wyniku cyklicznego oddziaływania naprężeń kontaktowych/Zużycie przez łuszczenie:objawia się miejscowymi ubytkami materiału o kształcie łusek oddzielanych podczas tarcia od podłoża.

Zacieranie(scuffing):wystepuje w kołach zębatych//Metody zwiększania odporności na ścieranie:rdzen musi być miekki,azotowanie plazmowe,powłoki kompozytowe//

SMAR:substancja która jest wprowadzana do skojarzenia trącego w celu zmniejszenia tarcia i przeciwdziałania zacieraniu,jest środek smarny często nazywany smarem, stosuje się:gazy,ciecze,substancje o konsystencji żelu,substancje stałe//Smarność:zdolność srodka smarnego do zmniejszania tarcia inaczej niż przez zmiane lepkości,zależy od:geometrii styku,naciskow jednostkowych,predkosci względnej powierzchni wspolpracujacych,temp,ciśnienia,składu chemicznego atmosfery/Smarowanie hydrostatyczne:polega na utworzeniu w skojarzeniu trącym przy uzyciu urzadzen zewn. Ciśnienia srodka smarnego,które rozdzieli obie smarowane powierzchnie w taki sposób ze miedzy nimi będzie wystepowac tarcie płynne//Smarowanie hydrodynamiczne:polega na rozdzieleniu wspolpracujacych powierzchni skojarzenia trącego samoistnie powstającym klinem smarowym w którym ciśnienie rownowazy istniejące sily,/HYBDYDOWE:połączenie powyższych//OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW SMARNYCH:powinny odznaczać się wymagana smarnoscia,nie powinny reagować z materiałami konstrukcyjnymi,powinny zachować swoje właściwości użytkowe w długim okresie pracy,nie powinny ulegac degradacji podczas skladowania,nie powinny wykazywać oddziaływań toksycznych

Adhezja:zjawisko polegające na łączeniu ze sobą powierzchniowych warstw ciał fizycznych.Miarą adhezji jest praca przypadajaca na jednostkę powierzchni która należy wykonać aby rozłączyć stykające się ciała,, powstaje w wyniku wnikania powłoki w stanie ciekłym lub plastycznym w pory i nierówności podłoża, jest wynikiem oporu jaki stawia siłom zewn.masa powłoki znajdująca się w porach oraz nierównościach podłoża.Stanowi główny czynnik przywierania powłoki do podłoża//KOHEZJA:zjawisko stawiania oporu przez ciala fizyczne poddawane rozdzieleniu na części na skutek wystąpienia sił spójności między atomami tego ciała.Marą kohezji jest praca przypadająca na jednostkę powierzchni która należy wykonać aby rozdzielić ciało na części//

TEORIA BOWDENA:charakter wspołdzialania trących powierzchni zależy od wartości stosunku ich twardości a przy dużych wartościach pracy tarcia również od temp obszarów styku, założenia teorii:rzeczywista powierzchnia styku stanowi ułamek powierzchni nominalnej,niewielki nacisk powoduje mikro-odkształcenia plastyczne,powstają połączenia tzw mostki adhezyjne//

Tarcie statyczne:siła tarcia statycznego jest to reakcja styczna przeciwstawiająca się przesunięciu ciał względem siebie.Jest to więc siła bierna która wystapi dla zachowania równowagi stykających się ciał./

KAWITACJA:jest wynikiem gwałtownej przemiany fazowej z fazy ciekłej w fazę gazową pod wpływem zmiany ciśnienia.Jeśli ciecz gwałtowanie przyśpiesza to ciśnienie statyczne płynu musi zmaleć. Maleje też temperatura wrzenia i tworzą się pęcherzyki gazu. Pęcherzyki wędrują do obszaru o większym ciśnieniu i tam eksplodują.Kawitacja odgrywa znaczącą rolę w rozbijaniu kamieni nerkowych. Na kawitacje narażone są:pompy,śruby okrętowe i łopatki turbin,zwężki,kryzy,rurociągi//

FREETING:zużycie to zachodzi w połączeniach śrubowych i nitowych.Polega na ubytku masy oraz powstaniu pęknięć zmęczeniowych na skutek drgań o niewielkiej amplitudzie.Na freeting ma wpływ:wielkość amplitudy,temp.kontaktu,częstotliwość,środowisko pracy,materiały współpracujące,liczba cykli//

PITTING:zużycie to zachodziw w elementach w których współpraca jest w styku punktowym np.łożyska toczne oraz koła zębate. Mechanizm zużycia polega na tworzeniu pod powierzchnią styku pęknięć zmęczeniowych. Z czasem pęknięcia przemieszczają się w stronę powierzchni.Wówczas nastepuje efekt Rebindera, kiedy to w pękniecia dostaje się olej a następnie jego ciśnienie powoduje rozsadzenie warstwy wierzchniej./

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ WPÓŁCZYNNIKA TARCIA METALI:wilgotność powietrza,drgania(obnizaja wartość wspolczynnika tarcia,nizsze czestotliwosci mogą znacznie zmniejszyć wartość wspolczynnika tarcia),chropowatość powierzchni,parametry tarcia(nacisk,prędkość,temp w styku ciernym//

RÓŻNICA MIEDZY SMAOWANIEM HYDRODYNAMICZNYM i HYBDYROWYM:hydrodynamiczne polega na oddzieleniu współpracujących powierzchni za pomocą klina smarnego.Klin może utworzyć się tylko po przekroczeniu minimalnej prędkości obrotowej czopia i przy określonej lepkości oleju.Przy rozruchu łożysko hydrodynamiczne zużywa się najbardziej.Łożysko hybrydowe wykorzystuje smarowanie hydrodynamiczne i hydrostatyczne dzięki temu minimalizuje się zużycie łożysk w fazie rozruchu//

SMAROWANIE ELASTOHYDRODYNAMICZNE:polega na tym ze w odpowiednio ukształtowanym skojareniu trącym powstaje wysokie ciśnienie wskutek tego lepkość srodka smarowego zwieksza się a powierzchnie trące odkształcają się sprężyście tzw.kontakt Hertza//

FORMY ZUŻYCIA PODCZAS TRANSPORTU SZLAMU:erozja szlamowa:mat.plastyczne-mikroskrawanie,bruzdowanie,rysowanie,mat.kruche-wytracanie ziaren,pękanie/uderzanie cząstkami stałymi:ścieranie przy małych kątach,zmęczenie przy dużych kątach i małej prędkości,złuszczanie lub kruche pękanie,wtapianie przy dużym kącie i dużej prędkości,korozja i kawitacja(cykliczne usuwanie warstewki pasywnej z powierzchni metalu)//

PROCES POWSTAWANIA FILMU POLIMEROWEGO:polega na tworzeniu się na powierzchni polimeru i metalu warstwy ślizgowej zbudowanej z materiału polimerowego,powoduje ona to że tacie zachodzi pomiędzy powierzchniami polimerowymi a nie bezpośrednio pomiędzy polimerem a metalem///

CHARAKTERYSTYKA TRIBOLOGICZNA MATERIAŁU:to zależność właściwości tribologicznych od wymuszeń zewnętrznych.