09CZYN NIEDOZWOLONY

I ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYN WŁASNY

  1. Art. 415 KC „Kto z winy swej wyrządził 2. szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”

    1. wiąże się z tym art. 416 KC „Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu

  2. Historia – obecnie odpowiedzialność deliktowa opiera się na zasadzie winy i ryzyka (uzupełniają się)

    1. ogólna (generalna) klauzula winy - kto wyrządził szkodę ze swej winy obowiązany jest do jej naprawienia

      1. po raz pierwszy została wyrażona w art. 1382 KN z 1804 r.

      2. art. 134 KZ

      3. art. 415 KC - Kto z winy swej wyrządził 2. szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia

      4. nie wszystkie porządki prawne przyjęły ogólną (generalną) klauzulę winy

        1. prawo niemieckie

          1. odpowiedzialność powstaje tylko wówczas gdy sprawca naruszył umyślnie lub niedbale 1 z wyliczonych enumeratywnie dóbr (np. życie, własność) oraz inne szczególne prawo 2.

          2. kazuistyka prowadzi do pewnych luk - sąd mimo, że chce czasem nie może zasądzić odszkodowania

        2. prawo anglosaskie (common law)

          1. w drodze precedensów tworzą się kazuistycznie opisane przypadki wyrządzenia szkody (torts)

          2. torts - zespoły znamion czynu niedozwolonego

            • gdy wyrządzenie szkody nie da się podciągnąć pod którąś z torts to nie ma odpowiedzialności

          3. orzecznictwo angielskie stara się uzupełnić luki - tworzone są nowe torts – negligence – kto narusza obowiązek należytej staranności względem innej osoby i wynika z tego szkoda to jest to podstawa odpowiedzialności – jest to quasi formuła ogólna

    2. poł. XIX w - wprowadzenie zasady ryzyka

      1. wiąże się to z rewolucją techniczno – przemysłową

    3. odpowiedzialność absolutna

      1. nie zwraca się uwagi na okoliczności powstania szkody

      2. z góry przewiduje się, że określony podmiot/podmioty w razie wystąpienia szkody danego rodzaju ma obowiązek ją naprawić

      3. nie ma żadnych okoliczności zwalniających

      4. np. w szkody jądrowe – wynikające z użycia energii jądrowej

  3. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI – art. 6 – wszystkie dowodzi poszkodowany

    1. wina deliktowa – zawinione zachowanie sprawcy

    2. szkoda - uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych, który następuje wbrew woli poszkodowanego

    3. związek przyczynowy między zawinionym zachowaniem sprawcy a powstaniem szkody

  4. WINA - zarzut osobisty kierowany przeciw konkretnemu sprawcy szkody, który odnosi się do ujemnej oceny całokształtu zachowania sprawcy

    1. przesłanki postawienia zarzutu winy

      1. bezprawność zachowania sprawcy element obiektywny

      2. sprawca działał w sposób umyślny lub niedbały element subiektywny

        1. 2 pierwsze przesłanki pozwalają zbudować zarzut – składają się one na treść zarzutu

      3. sprawca działał w stanie poczytalności – miał dostateczny stopień rozeznania i kierowania swoim postępowaniem

        1. 3. przesłanka to tylko warunek postawienia zarzutu winy

    2. BEZPRAWNOŚĆ ZACHOWANIA SPRAWCY

      1. pojęcie bezprawności w prawie cywilnym jest ujmowane szeroko – bezprawność to sprzeczność zachowania sprawcy z porządkiem prawnym jako całość

        1. bezprawne jest zachowanie, które narusza

          1. nakaz lub zakaz ustawowy

          2. ZWS

          3. prawa podmiotowe (zwłaszcza chronione erga omnes)

          4. dobra lub interesy prawem chronione

            • jeżeli dobro lub interes jest chroniony tylko inter partes to nie zawsze zachowanie osoby 3., które je narusza może być uznane za bezprawne

            • np. naruszenie wierzytelności jest zakazane, gdy towarzyszą mu świadomość lub nawet zamiar naruszenia wierzytelności

          5. a nawet zachowanie, które zagraża dobrom prawem chronionym

      2. ocena bezprawności

        1. przedmiotem oceny - czyn ludzki wraz z jego rzeczywistymi lub możliwymi skutkami

          1. przedmiotem oceny nie mogą być:

            • zachowania pozaludzkie

            • sam skutek (uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych)

              1. jeśli nie znamy przyczyny skutku (np. śmierci człowieka) to nie możemy powiedzieć, że jest bezprawny

        2. charakter oceny

          1. zasada: ocena bezprawności ma charakter obiektywny - ocenie podlega jedynie zewnętrzna strona zachowania człowieka bo nakazy i zakazy też dotyczą tylko zewnętrznej strony zachowania człowieka

            • nie bierzemy pod uwagę cech psychicznych, niepoczytalności zachowanie dziecka, niepoczytalnego może być uznane za bezprawne

          2. wyjątek: ocena bezprawności ma charakter subiektywny gdy zakaz odnosi się tylko do zachowań zabarwionych psychiczne

            • np. naruszenie wierzytelności jest zakazane, gdy towarzyszą mu świadomość lub nawet zamiar naruszenia wierzytelności

      3. okoliczności wyłączające bezprawność

        1. obrona konieczna – art. 423 KC

          1. Kto działa w obronie koniecznej,

          2. odpierając bezpośredni i bezprawny zamach

          3. na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby,

          4. ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi

        2. stan wyższej konieczności – art. 424 KC

          1. Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę

          2. w celu odwrócenia od siebie lub od innych

          3. niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia,

          4. ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą szkodę,

          5. jeżeli

            • niebezpieczeństwa sam nie wywołał

            • i niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec

            • i ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone

        3. dozwolona samopomoc – art. 343 § 2 KC

          1. Posiadacz/dzierżyciel nieruchomości może

            • niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania

            • przywrócić własnym działaniem stan poprzedni.

            • nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób.

          2. Posiadacz/dzierżyciel rzeczy ruchomej może

            • jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody

            • natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania

            • zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego

        4. działanie w ramach szczególnego upoważnienia ustawowego

          1. funkcjonariusz policji, który kogoś zatrzymuje nie działa bezprawnie (a narusza jego cielesność)

          2. komornik, który coś zajmuje nie działa bezprawnie (a narusza własność)

        5. zgoda poszkodowanego

          1. dotyczy to tylko dóbr, które są w dyspozycji poszkodowanego

          2. np. gry sportowe – zgoda wyłącza bezprawność naruszenia nietykalności cielesnej ale tylko w ramach reguł obowiązujących w danej grze

          3. np. interwencje medyczne, lekarskie – zgoda pacjenta wyłącza bezprawność naruszenia nietykalności cielesnej

          4. zgoda może wyłączyć nie tylko bezprawność ale też samo naruszenie

            • mir domowy

            • tajemnica korespondencji

        6. dozwolone prowadzenie cudzej sprawy - musi być to w granicach negotiorum gestio – prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

          1. np. sąsiad wyważa drzwi sąsiada bo czuje ulatniający się gaz i chce ratować mieszkanie

    3. sprawca działał w sposób umyślny lub niedbały element subiektywny

      1. do przypisania odpowiedzialności cywilnej wystarczy jakakolwiek postać winy, choćby culpa levissima (wina najlżejsza), chyba że przepisy szczególne wymagają winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa

      2. postaci winy

        1. umyślna (dolus) – sprawca

          1. chce działać bezprawnie zamiar bezpośredni (dolus directus)

          2. godzi się działać bezprawnie zamiar ewentualny (dolus eventualis)

II ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZY CZYN

  1. Dotyczy to sytuacji gdy szkoda została wyrządzona przez inna osobę niż ta, która ponosi za to odpowiedzialność

  2. 3 PRZYPADKI

    1. odpowiedzialność za osoby, którym nie można przypisać winy – art. 427 i 428 KC

      1. warunkowana istnieniem winy w nadzorze po stronie odpowiedzialnego

    2. odpowiedzialność za osoby, którymi się posłużono – art. 429 KC

      1. warunkowana istnieniem winy w wyborze po stronie odpowiedzialnego

    3. odpowiedzialność za podwładnego – art. 430 KC

      1. czysty przypadek odpowiedzialności za cudzy czyn

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OSOBY, KTÓRYM NIE MOŻNA PRZYPISAĆ WINY (NIEPOCZYTALNYCH) – art. 427 i 428 KC

    1. przez kogo jest wyrządzona szkoda?

      1. szkoda jest wyrządzona przez niepoczytalnego - przyczyny niepoczytalności:

        1. stan psychiczny

          1. choroba psychiczna

          2. niedorozwój umysłowy

          3. zaburzenia psychiczne

        2. stan cielesny

          1. inwalidztwo

          2. kalectwo

        3. wiek

          1. art. 426 KC „Małoletni, który nie ukończył lat 13, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę” - dziecko nie osiągnęło dostatecznego stopnia rozeznania

            • Szpunar - a contrario do art. 426 KC – osobie w wieku 13-18 lat można postawić zarzut winy i ponosi odpowiedzialność

            • Brzozowski i inni – należy za każdym razem udowadniać poczytalność osoby w wieku 13 – 18 lat

              1. jest to zbyt daleko idące – zawsze można przeprowadzić dowód niepoczytalności (zarówno w odniesieniu do dorosłych jak i nastolatków)

          2. wiek zaawansowany – starcze niedołęstwo

    2. co to za szkoda?

      1. szkoda wyrządzona

        1. przez niepoczytalnego

        2. osobie 3.

        3. w sposób bezprawny

          1. jeśli niepoczytalny działa w obronie koniecznej jego opiekun nie będzie ponosił odpowiedzialności na podstawie art. 427 KC

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. osoba zobowiązana do nadzoru nad bezpośrednim sprawcą szkody – zobowiązanie do nadzoru może wynikać z:

        1. ustawy, np. rodzice w stosunku do dziecka (jeśli przysługuje im władza rodzicielska)

        2. umowy, np. opiekunka w stosunku do dziecka

        3. faktyczne podjęcie stałej faktycznej pieczy nad niepoczytalnym

    4. zasady odpowiedzialności

      1. odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy w nadzorze – culpa in custodiento

      2. art. 427 KC wprowadza domniemanie winy w nadzorze – jest to domniemanie wzruszalne

        1. powód musi udowodnić tylko szkodę i nadzór pozwanego

        2. na pozwanym spoczywa ciężar udowodnienia braku winy w nadzorze

    5. okoliczności ekskulpacyjne

      1. przeprowadzenie dowodu braku winy w nadzorze - pozwany może wykazać, że wykonywał nadzór z należytą starannością

        1. opieramy się na art. 355 KC

          1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju

          1. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności

        1. kazus:

          1. 12 – latek wraca ze szkoły wdaje się bójkę wyrządza szkodę

          2. rodzice mogą wykazać że wykonywali nadzór z należytą starannością - byli wtedy w pracy, a 12 – latek może sam wracać do domu

          3. powód może stwierdzić że nie wpoili w dziecko zasad prawidłowego wychowania

            • 1 pogląd – w takiej sytuacji nadzór należy rozciągnąć na wychowanie

            • Pajor - nie ma do tego podstaw

              1. przepis mówi o niedołożeniu należytego nadzoru

                • nadzór to bieżąca kontrola

                • wychowanie to długotrwały proces

              2. rozciągnięcie domniemania winy w nadzorze na wychowanie sprawiałoby, że rodzice w praktyce odpowiadaliby na zasadzie ryzyka – bardzo trudno wykazać, że prawidłowo wychowywali dziecko

      1. przeprowadzenie dowodu, że szkoda byłaby powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru (dowód braku związku przyczynowego) – bardzo trudny dowód

        1. kazus:

          1. nauczyciel w-fu wyszedł z lekcji

          2. podczas jego nieobecności 2 graczy się zderzyło i powstała szkoda

          3. pozwany twierdził że nawet gdyby był na lekcji to gracze by się zderzyli

          4. SN: nauczyciel ponosi odpowiedzialność bo to że wyszedł sprawiło że zwiększyła się temperatura gry

    1. art. 428 KC – przesłanki odpowiedzialności samego niepoczytalnego sprawcy (odpowiedzialność na zasadach słuszności)

      1. poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy gdy

        1. sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę

        2. i

          1. brak jest osób zobowiązanych do nadzoru

            • osoba stara i niedołężna nie ma opiekuna

          2. albo nie można od nich uzyskać naprawienia szkody

            • osoba zobowiązania do nadzoru zwolniła się od odpowiedzialności na podstawie art. 427 KC

            • osoba zobowiązania do nadzoru jest niewypłacalna

        3. i z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OSOBY, KTÓRYMI SIĘ POSŁUŻONO – art. 429 KC

    1. przez kogo jest wyrządzona szkoda?

      1. szkoda musi być wyrządzona przez osobę której powierzono wykonanie czynności

        1. osoba ta samodzielnie ma wykonać tą czynność – nie podlega kierownictwu ani nie ma obowiązku stosowania się do wskazówek powierzającego

    2. co to za szkoda?

      1. osoba, której powierzono wykonanie czynności wyrządza przy wykonywaniu tej czynności szkodę

        1. jeżeli sprawca wyrządzi szkodę przy okazji wykonywania powierzonej mu czynności to odpowiada sam

        2. konieczny jest związek funkcjonalny między powierzonymi czynnościami a wyrządzoną szkodą

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. za szkodę odpowiada powierzający – nie musi temu odpowiadać żaden konkretny stosunek prawny

    4. zasady odpowiedzialności

      1. odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy w wyborze – culpa in eligendo

      2. art. 429 KC wprowadza domniemanie winy w wyborze – jest to domniemanie wzruszalne

        1. powód musi udowodnić tylko szkodę i powierzenie wykonania czynności

        2. na pozwanym spoczywa ciężar udowodnienia braku winy

    5. okoliczności zwalniające od odpowiedzialności

      1. przeprowadzenie dowodu braku winy w wyborze

      2. przeprowadzenie dowodu, że pozwany powierzył wykonanie czynności profesjonaliście - osobie (zakładowi, przedsiębiorstwu) , która w zakresie swej działalności zawodowej trudni się wykonywaniem takich czynności

        1. ta odpowiedzialność jest słaba - nawet gdy okaże się, że wybrany przez nas profesjonalista nie jest najlepszy to i tak nie ma odpowiedzialności

        2. odpowiedzialność ta wchodzi w grę tylko wtedy gdy powierzamy wykonanie czynności nieprofesjonaliście

  2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PODWŁADNEGO – art. 430 KC

    1. przez kogo jest wyrządzona szkoda?

      1. szkoda musi być wyrządzona przez podwładnego – osobę, która przy wykonywaniu powierzonej jej czynności podlega kierownictwu i ma obowiązek stosowania się do wskazówek powierzającego

      2. stosunek podwładności nie musi wynikać ze stosunku prawnego, ale zazwyczaj wynika – stosunek podwładności może wynikać ze: np.

        1. stosunku pracy

          1. istnieją pewne wątpliwości w odniesieniu do pracowników samodzielnych

            • np. lekarze zatrudnieni w ZOZ

              1. z 1 strony zatrudniony w ZOZie a z 2. strony samodzielnie leczy- nie stosuje się do wskazówek dyrektora

              2. istnieje pogląd, że jak można kogoś zwolnić z pracy to jest podwładnym

        2. służb hierarchicznych – policja, wojsko

        3. podporządkowania organizacyjnego

        4. podporządkowania faktycznego – wystarczy, że stosunek podwładności ukształtuje się w danej organizacji w drodze faktów

    2. co to za szkoda?

      1. podwładny wyrządza szkodę przy wykonywaniu powierzonej czynności

        1. jeżeli sprawca wyrządzi szkodę przy okazji wykonywania powierzonej mu czynności to odpowiada sam

        2. konieczny jest związek funkcjonalny między wykonywaniem powierzonych czynnościami a wyrządzeniem szkody

      2. jeżeli szkoda została wyrządzona w czasie i miejscu wykonywania powierzonych czynności to z reguły pozwala to uznać że jest to szkoda wyrządzona przy wykonywaniu powierzonych czynności

        1. ale są pewne wyjątki,

          1. np. pobicie współpracownika w miejscu i czasie pracy

            • jeśli motywy pobicia są osobiste to sprawca odpowiada sam

          2. policjant podczas legalnej interwencji w mieszkaniu dopuszcza się kradzieży – policjant odpowiada sam

      3. orzecznictwo szeroko rozumie „przy wykonywaniu” i związek funkcjonalny

        1. np. policjant po służbie idzie na dyskotekę tam dochodzi do bójki policjant podejmuje czynności policjanta i wyrządza szkodę szkoda wyrządzona przy wykonywaniu powierzonych czynności

        2. np. milicjant przywłaszczył sobie przedmiot, który obywatel znalazł na ulicy SN: szkoda wyrządzona przy wykonywaniu powierzonych czynności bo obywatel nie oddałby tej rzeczy nikomu innemu niż milicjant

      4. szkoda musi być wyrządzona z winy podwładnego

        1. dowód: poszkodowany

        2. często nie wiadomo który z podwładnych jednostki organizacyjnej zawinił szkodzie orzecznictwo dopuszcza dowód winy anonimowej (bezimiennej) wystarczy że poszkodowany udowodni, że któryś z podwładnych jednostki organizacyjnej zawinił szkodę – funkcjonowanie całej jednostki było nieprawidłowe

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. za szkodę odpowiada przełożony – osoba, która na własny rachunek powierza wykonanie czynności podwładnemu

      2. przełożonym będzie dla zwykłego pracownika nie majster, kierownik, ale właściciel przedsiębiorstwa

    4. zasady odpowiedzialności

      1. przełożony odpowiada na zasadzie ryzyka

    5. nie ma okoliczności uchylających odpowiedzialność

III ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKONYWANIE WŁADZY PUBLICZNEJ

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ NIEZGODNE Z PRAWEM DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE PRZY WYKONYWANIU WŁADZY PUBLICZNEJ

    1. PRZEZ KOGO SZKODA JEST WYRZĄDZONA?

      1. bezpośredni sprawca szkody nie musi być zindywidualizowany

        1. nie pojawia się pojęcie funkcjonariusza publicznego

        2. chodzi o działanie całej osoby prawnej

        3. jest to ułatwienie dla poszkodowanego – nie musi identyfikować konkretnej osoby

      2. wymagany jest związek funkcjonalny - bezpośredni sprawca szkody musi pozostawać w takim stosunku z osobą prawną, żeby można było powiedzieć że wykonuje ona przez niego władzę publiczną

        1. może to być:

          1. pracownik państwa

          2. osoba, której państwo powierzyło wykonywanie czynności

          3. obywatel, któremu policjant nakazuje czynności związane ze ściganiem przestępcy

    2. CO TO ZA SZKODA?

      1. szkoda musi być wyrządzona przy wykonywaniu władzy publicznej (a nie przy okazji – z pobudek osobistych)

        1. zakres władzy publicznej

          1. wydawanie decyzji

          2. wydawanie aktów normatywnych

          3. działania administracyjne

          4. są duże wątpliwości co do usług użyteczności publicznej i działań porządkowych

      2. niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej – 2 poglądy:

        1. 1 pogląd - chodzi o niezgodność z prawem w rozumieniu Konstytucji

          1. niezgodność z aktami normatywnymi należącymi do konstytucyjnych źródeł prawa

          2. pojęcie węższe niż pojęcie bezprawności w KC (nie obejmuje naruszenia ZWS)

        2. 2 pogląd - Pajor

          1. niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej = bezprawność w rozumieniu KC

      3. musi istnieć związek przyczynowy między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a szkodą

    3. KTO ODPOWIADA ZA SZKODĘ?

      1. SP

      2. JST

      3. inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa (np. NBP)

      4. KC

        1. „Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono,

        2. na podstawie porozumienia,

        3. JST albo innej osobie prawnej,

        4. solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi

          1. ich wykonawca

          2. oraz zlecająca je JST albo SP”

    4. ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI

      1. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

      2. przesłanką jest bezprawność

        1. dlatego niektórzy mówią o 4. zasadzie: odpowiedzialności na zasadzie bezprawności

        2. ale nie należy tego zbyt rozdrabniać

      3. bezprawność dowodzi poszkodowany

        1. zasada: może zastosować każdy dowód dostępny w procedurze cywilnej

        2. wyjątek: czasem droga przed sądem cywilnym otwiera się dopiero gdy jest prejudykat (przedsąd)

          1. KC

            • Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego,

            • jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą”

  1. SZKODA NA OSOBIE WYRZĄDZONA PRZEZ ZGODNE Z PRAWEM DZIAŁANIE WŁADZY PUBLICZNEJ

    1. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI

      1. wyrządzenie szkody na osobie

        1. może to być szkoda majątkowa lub niemajątkowa

      2. wyrządzenie szkody na osobie przy wykonywaniu władzy publicznej

      3. brak bezprawności – wyrządzenie szkody na osobie przez zgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej

      4. okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego ZWS

    2. POSZKODOWANY MOŻE ŻĄDAĆ

      1. całkowitego lub częściowego naprawienia szkody

      2. oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę

    3. NIE DZIAŁA ZASADA PEŁNEGO ODSZKODOWANIA

  2. KC Przepisów art. 417, art. 4171 i art. 4172 nie stosuje się, jeżeli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej jest uregulowana w przepisach szczególnych

IV ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZWIERZĘTA

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZWIERZĘTA – art. 431 KC

    1. przez kogo jest wyrządzona szkoda?

      1. chodzi o szkodę wyrządzoną przez zwierzę chowne albo takie, którym się posługujemy – zwierzę pozostające pod kontrolą człowieka, np. zwierzęta domowe, gospodarskie, z cyrku

      2. nie dotyczy to zwierząt, które są na wolności a którym tylko pomagamy

        1. za zwierzęta żyjące na wolności wchodzi w grę odpowiedzialność w prawie łowieckim lub na podstawie ustawy o ochronie środowiska pod warunkiem że wyrządziły szkodę w płodach i uprawach rolnych (dziki, łosie, jelenie, daniele)

        2. gdy te zwierzęta stanowią jakieś zagrożenie dla ludzi (np. wataha wilków) to odpowiedzialność ponosi JST za zaniedbanie swych funkcji, albo SP gdy są to tereny powszechnie używane

    2. co to za szkoda?

      1. szkoda powinna wynikać z własnego popędu zwierzęcia – gdy człowiek szczuje to jest to szkoda wyrządzona przez człowieka

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. za szkodę odpowiada kto zwierzę chowa lub się nim posługuje niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło

      2. nie ma znaczenia kto jest właścicielem zwierzęcia

    4. zasady odpowiedzialności

      1. art. 431 KC przewiduje wszystkie 3 zasady odpowiedzialności

        1. odpowiedzialność na zasadzie winy w nadzorze – culpa in custodiento

          1. art. 431 wprowadza domniemanie winy w nadzorze – domniemanie wzruszalne

          2. pozwany może zwolnić się od odpowiedzialności jeśli przeprowadzi dowód braku winy w nadzorze

        2. odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka

          1. gdy chowający zwierzę nie działa osobiście – powierza komuś zwierzę

          2. pozwany może zwolnić się od odpowiedzialności jeśli przeprowadzi dowód braku winy w nadzorze osoby, za którą ponosi odpowiedzialność

        3. odpowiedzialność na zasadach słuszności

          1. nawet jeżeli osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie jest odpowiedzialna na zasadzie winy ani ryzyka

            • poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody,

            • jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego jego i tej osoby, wynika, że wymagają tego ZWS

  2. Art. 432 KC 

    1. Posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody

    2. Na zajętym zwierzęciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu dla zabezpieczenia należnego mu naprawienia szkody oraz kosztów żywienia i utrzymania zwierzęcia

V ODPOWIEDZIALNOŚC ZA RZECZY

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYLANIE, WYRZUCENIE LUB SPADNIĘCIE PRZEDMIOTU Z POMIESZCZENIA art. 433 KC

    1. w prawie rzymskim – actio defusis vel delictis

      1. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

      2. było to istotne bo nie było kanalizacji

      3. obecnie ryzyko szkody wzrosło bo budynki są wysokie

    2. co to za szkoda?

      1. szkoda wyrządzona przez wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia

        1. art. 433 KC dotyczy winy nieumyślnej i przypadkowych sytuacji

        2. w przypadku winy umyślnej stosujemy art. 415 KC

      2. przecieki wody?

        1. SN

          1. 1959 r. - mieści się to w ramach wylania z pomieszczenia

          2. późniejsze orzeczenia – nie mieści się to w ramach wylania z pomieszczenia bo nic się nie wylewa na zewnątrz

        2. doktryna i Pajor

          1. krytyka późniejszych orzeczeń SN – woda cieknie i wylewa się pomieszczeń położonych niżej

      3. zrzucanie śniegu, sopli z dachów i parapetów?

        1. orzecznictwo - nie mieści się to w ramach art. 433 KC – należy się z tym zgodzić

        2. poszukujemy raczej odpowiedzialności sprawcy, który nie dołożył należytej staranności – sam nie strącił sopli lodu

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. za szkodę odpowiada ten, kto zajmuje pomieszczenie w momencie wyrządzenia szkody, bez względu na tytuł prawny – zatem także dziki lokator

      2. zajmować - kontrolować dostęp do pomieszczenia (na ogół mieć klucze) i chociaż od czasu do czasu być w tym pomieszczeniu (gospodarować)

        1. chodzi o faktyczne i wyłączne władanie

          1. władać może razem kilka osób

          2. może być to nawet władanie niezgodne z prawem

    4. zasady odpowiedzialności

      1. odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka

      2. nie jest to odpowiedzialność typu sprawczego - odpowiada ten kto zajmuje pomieszczenie, chociażby nie miał z wyrządzeniem szkody nic wspólnego

    5. okoliczności zwalniające od odpowiedzialności(egzoneracyjne)

      1. szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej

        1. siła wyższa - zdarzenie:

          1. nadzwyczajne

          2. nie do przewidzenia

          3. i nie do odparcia nawet przy dołożeniu najwyższej staranności

      2. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego

        1. np. przed bożym narodzeniem zająca wywieszono za okno, niezręczny złodziej dostał zającem po głowie

      3. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby 3.

        1. musi być to osoba

          1. która nie zajmuje pomieszczenia (więc domownicy nie)

          2. za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności (więc pracownik, osoba, której powierzył wykonanie czynności nie)

          3. której działaniu zajmujący pomieszczenie nie mógł zapobiec

            • goście to osoby 3. ale przyjmuje się, że gospodarz może zapobiec ich działaniu

            • zajmujący pomieszczenie poniesie odpowiedzialność jeśli będą rzucali butelkami i wyrządzą szkodę

chodzi zatem o intruza

  1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ ZAWALENIE SIĘ BUDOWLI LUB ODERWANIE SIĘ JEJ CZĘŚCI – art. 434 KC

    1. przyjmuje się szerokie ujęcie pojęcia budowla - każda konstrukcja wytworzona ręką człowieka, trwale związana z gruntem

      1. np. budynki, ogrodzenia, wieże, kominy, mosty, konstrukcje podziemne, konstrukcje w trakcie powstawania, ruiny

    2. co to za szkoda?

      1. szkoda wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części

        1. np.

          1. oderwanie gzymsu, balkonu, fragmentów tynku (ale spadnięcie szyldu nie bo nie jest on częścią budowli)

          2. urwanie się windy

          3. pęknięcie przewodów, rury jeśli trwale stanowi część budowli

    3. kto odpowiada za szkodę?

      1. za szkodę odpowiada samoistny posiadacz budowli – osoba, która włada faktycznie budowlą jak właściciel (więc właściciel też)

      2. musi być posiadaczem i wykonywać to władztwo dla siebie (rem sibi habendi) – jeśli wykonuje to władztwo nie dla siebie to jest dzierżycielem

        1. dzierżycielem jest np. administrator budynku

      3. ustawa nie przywiązuje wagi do tytuły prawnego

      4. odpowiedzialność wykonawcy robót

        1. jeśli wykonawca robót protokolarnie przejął od inwestora teren budowy to odpowiada za szkody wyrządzone na terenie budowy na zasadach ogólnych, aż do chwili zakończenia robót

    4. zasady odpowiedzialności

      1. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

    5. okoliczności egzoneracyjne

      1. przeprowadzenie dowodu, że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie, ani z wady w budowie

        1. zakres odpowiedzialności jest węższy niż w przypadku art. 433 KC – pozwany odpowiada tylko wtedy jeżeli zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części wynikło z braku utrzymania budowli w należytym stanie lub z wady w budowie

        2. istnieje domniemanie że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części wynikło z braku utrzymania budowli w należytym stanie lub z wady w budowie

        3. jeśli ustali się, że 1 z przyczyn oprócz wielu innych, za które samoistny posiadacz nie odpowiada, jest wada lub brak utrzymania to samoistny posiadacza odpowiada na zasadzie ryzyka

          1. np. dach się zawali bo spadło na niego drzewo, ale była przy tym wada konstrukcyjna dachu

VI ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKORZYSTANIE SIŁ PRZYRODY

  1. OGÓLNE

    1. pojęcie korzystania z sił przyrody to oryginalnie polski pomysł - pierwszy raz zastosowany w KZ z 1934 r.

      1. w innych systemach prawa mówi się o działalności szczególnie niebezpiecznej

    2. odpowiedzialność za wykorzystanie sił przyrody oparta jest na zasadzie ryzyka

    3. KC: Nie można wyłączyć ani ograniczyć z góry odpowiedzialności określonej w art. 435 i 436

      1. są to przepisy semi - imperatywne

      2. w drodze umowy można rozszerzyć odpowiedzialność ale nie można jej ograniczyć

  2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA RUCH PRZEDSIĘBIORSTWA LUB ZAKŁADU PORUSZANEGO ZA POMOCĄ SIŁ PRZYRODY – art. 435 KC

    1. PRZEZ CO SZKODA JEST WYRZĄDZONA?

      1. pojęcie przedsiębiorstwa ma kilka znaczeń

        1. znaczenie przedmiotowe – KC - pewien zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej

          1. na gruncie art. 435 nie będą nas interesowały takie składniki jak, np. patenty, firma, koncesje, księgi

        2. ograniczone znaczenie przedmiotowe – przedsiębiorstwo to pewien zespół maszyn i urządzeń zorganizowany do prowadzenia działalności gospodarczej (usługowej lub produkcyjnej) – to znaczenie interesuje nas na gruncie art. 435 KC

          1. zakład rozumiany jest podobnie

        3. znaczenie podmiotowe - przedsiębiorstwo to podmiot prawa, rodzaj osoby prawnej

        4. znaczenie funkcjonalne– przedsiębiorstwo to pewnego rodzaju działalność gospodarcza prowadzona w sposób zawodowy, zorganizowany i stały

      2. przedsiębiorstwo musi być wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody

        1. siły przyrody to np. :

          1. para

          2. gaz

          3. elektryczność

          4. paliwa płynne

          5. energia wodna

          6. siła wiatru

          7. energia jądrowa (w tym przypadku nie stosujemy art. 435 KC tylko ustawę „prawo atomowe”)

        2. rozróżnia się:

          1. przedsiębiorstwa, które korzystają z sił przyrody, ale mogłyby nie korzystać i też by działały

            • np. WPiA korzysta z elektryczności, ale nie jest wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody

            • np. przedsiębiorstwo, które stawia drewniane domy

          2. przedsiębiorstwa, które korzystają z sił przyrody, bo bez tego nie można by ich prowadzić – tylko do takich stosuje się art. 435

            • większość przedsiębiorstw przemysłowych

      3. art. 435 § 2 „Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami.”

        1. nawet gdyby nie były to przedsiębiorstwa lub zakłady wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody, np. kopalnie

        2. kazus: pozostała spłonka w węglu i wybuchła w piecu w Białymstoku

          1. SN: jest to szkoda objęta art. 435 KC

    2. CO TO ZA SZKODA?

      1. szkoda

        1. wyrządzona komukolwiek

        2. na osobie lub mieniu

        3. wyrządzona przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody

      2. ruch

        1. 2 znaczenia:

          1. szerokie ujęcie – funkcjonowanie zespołu maszyn i urządzeń, realizacja celów gospodarczych przedsiębiorstwa

            • to ujęcie ma zastosowanie na gruncie art. 435 KC

            • wystarczy związek funkcjonalny – nie jest konieczne aby było to samo miejsce i czas, np. dymy osiadają 20 km dalej i niszczą plantacje (szkoda objęta art. 435)

          2. wąskie ujecie – ruch w znaczeniu fizycznym – przemieszczanie się przedmiotów

        2. kazusy:

          1. I - zapadnięcie się muru przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody – szkoda nie jest objęta art. 435

          2. II – pszczoły zwabione zapachem wpadły do nieosłoniętych kadź ze słodem – kwestia sporna

          3. III – pasażer idzie po peronie i potyka się – szkoda objęta art. 435

    3. KTO ODPOWIADA ZA SZKODĘ?

      1. za szkodę odpowiada prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody

        1. osoba fizyczna

        2. osoba prawna

      2. niekoniecznie osoba musi być właścicielem – musi prowadzić na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład – może być to np. dzierżawca

    4. ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI

      1. odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka

    5. OKOLICZNOŚCI EGZONERACYJNE – 3 klasyczne okoliczności egzoneracyjne

      1. szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej - 2 ujęcia siły wyższej w doktrynie

        1. Goldschmidt (ujęcie subiektywne)

          1. zdarzenie, któremu nie można zapobiec, nawet przy dołożeniu najwyższej staranności – odwrotność winy

          2. ujęcie to wykorzystywane jest na gruncie art. 471 KC, ale nie należy go stosować na gruncie art. 435 KC

        2. Exner (ujęcie obiektywne, węższe)

          1. to ujęcie należy stosować na gruncie art. 435 KC

          2. siła wyższa to zdarzenie

            1. nadzwyczajne

            2. nie do przewidzenia

            3. i nie do odparcia nawet przy dołożenie najwyższej staranności

            4. i powinno mieć charakter zewnętrzny w stosunku do sfery kontrolowanej przez osobę odpowiedzialną

              • siłą wyższą nie jest awaria sprzętu nawet gdy przy dołożeniu najwyższej staranności nie dało się jej przewidzieć ani zapobiec jej

              • siła wyższa to np. katastrofa naturalna, zamieszki, stan wojenny

        3. siły wyższe są do pewnego stopnia relatywne – w odniesieniu do pojazdu cywilnego powódź będzie siłą wyższą, ale dla amfibii wojskowej nie

      2. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego

      3. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby 3., za którą prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności

        1. osobami 3. są

          1. osoby, które są na zewnątrz i nie mają żadnych związków przedsiębiorstwem lub zakładem

          2. intruzi bez wiedzy i zgody prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład

        2. zatem nie są osobami 3.. członkowie wycieczki szkolnej, członkowie inspekcji

      4. stanowiska dotyczące sformułowania „wyłącznie z winy poszkodowanego, osoby 3.”

        1. Warkałło

          1. szkoda jest wyłącznie z winy poszkodowanego wtedy gdy tylko poszkodowanemu można przypisać winę za zdarzenie szkodzące

          2. krytyka, bo:

            • trzeba badać winę prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład a odpowiada on na zasadzie ryzyka

            • odpowiedzialność na zasadzie ryzyka nie może ustępować przed jakąkolwiek winą poszkodowanego (np. culpa levissima)

        2. Ochanowicz i Petrykowska

          1. szkoda jest wyłącznie z winy poszkodowanego wtedy gdy zawinione zachowanie poszkodowanego może być uznane za wyłączną przyczynę szkody

          2. krytyka (zwłaszcza Szpunara): narusza to związek przyczynowy

            • każde zdarzenie ma kilka przyczyn - szkoda powstała przecież wskutek ruchu przedsiębiorstwa

            • nie można z góry różnicować przyczyn – jedne usuwać a inne uznawać za istotne

        3. Szpunar

          1. szkoda jest wyłącznie z winy poszkodowanego gdy ciężar winy po stronie poszkodowanego jest tak znaczny, że spycha na dalszy plan inne okoliczności (zwłaszcza ruch przedsiębiorstw alb zakładu)

          2. tylko wina ciężka może wyłączyć odpowiedzialność PNWRP/Z

          3. należy rozważyć całokształt okoliczności

            • z 1 strony ruch przedsiębiorstwa to stały , wyjściowy element stanu faktycznego i to on powoduje zwiększone prawdopodobieństwo powstania szkody

            • z 2. jednak jeżeli poszkodowanemu można przypisać ciężką winę (np. rażące niedbalstwo) to łączy się z tym wzmożone ryzyko doprowadzenia do szkody

        4. jeśli poszkodowanemu można postawić zarzut lekkiej winy to w grę może wchodzić przyczynienie poszkodowanego

          1. należy jednak bardzo ostrożnie do tego podchodzić, bo jest to przecież odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

          2. za błędne należy uznać orzeczenie SN: kobieta przyczyniła się do szkody, bo nie zauważyła zerwanych przewodów elektrycznych i dotknęła głową

          3. Pajor: przyczynienie w ogóle nie powinno być prane pod uwagę

  3. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ RUCH MECHANICZNEGO ŚRODKA KOMUNIKACJI PORUSZANEGO ZA POMOCĄ SIŁ PRZYRODY – art. 436 KC

    1. PRZEZ CO SZKODA JEST WYRZĄDZONA?

      1. mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sił przyrody

        1. to np. samochód, motor, amfibia, czołg ale żaglówka, rower, wóz konny nie

        2. w przypadku tramwaju, pociągu mamy zbieg odpowiedzialność z art. 435 i art. 436 bo są to elementy przedsiębiorstwa

    2. CO TO ZA SZKODA?

      1. chodzi o szkodę, która wynika z ruchu MŚKPZPSP

        1. ruch ma 2 znaczenia:

          1. szerokie ujęcie – ruch w znaczeniu funkcjonalnym - korzystanie z pojazdu choćby on w danym momencie nie poruszał się fizycznie

            • pojazd jest w ruchu od momentu próby uruchomienia silnika do momentu osiągnięcia celu podróży (awarie i postoje to też ruch)

            • to ujęcie ma zastosowanie na gruncie art. 436 KC

          2. wąskie ujecie – ruch w znaczeniu fizycznym – przemieszczanie się pojazdu

    3. KTO ODPOWIADA ZA SZKODĘ?

      1. za szkodę odpowiada samoistny posiadacz MŚKPZPSP

        1. osoba, która włada faktycznie pojazdem jak właściciel (więc właściciel też))

        2. musi być posiadaczem i wykonywać to władanie dla siebie (rem sibi habendi) – jeśli wykonuje to władanie dla innej osoby to jest dzierżycielem

          1. kazusy

            • kierowca, pracownik UŁ, który kieruje pojazdem UŁ jest dzierżycielem i nie odpowiada z art. 436 (ewentualnie z art. 415 KC) - posiadaczem jest UŁ i on ponosi odpowiedzialność z art. 436 KC

            • gdy osoba A oddaje samochód do warsztatu to właściciel warsztatu jest dzierżycielem i nie odpowiada z art. 436 (ewentualnie z art. 415 KC) - posiadaczem jest osoba A i ona ponosi odpowiedzialność z art. 436 KC

              1. jeśli kierowca pojedzie w innym czasie i inna trasą niż posiadacz samoistny mu kazał w określone miejsce to nadal odpowiada posiadacz samoistny

              2. jeśli kierowca pojedzie w Polskę i przestanie się uważać za podwładnego posiadacza to z stanie się posiadaczem samoistnym (choć nieuprawnionym)

            • jazda grzecznościowa – gdy samochód pożyczymy koledze (prekario – władztwo grzecznościowe) – nie przerywa posiadania samoistnego

            • posiadania samoistnego nie przerywa przemijająca przeszkoda

            • np. furtum usus (zabór w celu krótkotrwałego użycia) – gdy posiadanie zostanie przywrócone posiadaczowi to on odpowiada

          2. posiadanie samoistne przerywa kradzież pojazdu

      2. za szkodę odpowiada posiadacz zależny gdy posiadacz samoistny oddał MŚKPZPSP w posiadanie zależne (posiadanie zależne wyłącza odpowiedzialność posiadacza samoistnego)

        1. np. najemcy – ale nie wystarczy sama umowa najmu – konieczne jest również wydanie rzeczy

          1. szkoła nie jest posiadaczem zależnym autobusu jeżeli wynajęła autobus wraz z kierowcą

    4. ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI

      1. posiadacz samoistny i posiadacz zależny odpowiadają na zasadzie ryzyka

    5. OKOLICZNOŚCI EGZONERACYJNE

      1. szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej

        1. awaria pojazdu to nie jest siła wyższa, musi być ona zewnętrzna w stosunku do pojazdu

      2. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego

      3. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby 3., samoistny /zależny posiadacz MSKPZPSP nie ponosi odpowiedzialności

        1. osoba z zewnątrz

    6. WYŁĄCZENIE ZASADY RYZYKA – ART. 436 § 2 (POWRÓT DO ODPOWIEDZIALNOŚCI NA ZASADACH OGÓLNYCH)

      1. zderzenie się MSKPZPSP

        1. zderzenie następuje gdy oba pojazdy są w ruchu i doszło do zetknięcia

        2. czymś innym jest najechanie – 1 z pojazdów nie jest w ruchu w szerokim znaczeniu np. szkoda na parkingu - na zasadzie ryzyka odpowiada posiadacz pojazdu, który był w ruchu

        3. przy zderzeniu obie osoby odpowiadają względem siebie na zasadzie winy

          1. ale tylko one odpowiadają na zasadzie winy - w odniesieniu do wszystkich innych osób wchodzi w grę odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – odpowiedzialność solidarna obu posiadaczy

      2. odpowiedzialność za szkody wyrządzone tym, których posiadacze przewożą z grzeczności

        1. musi to być przewóz

          1. nieodpłatny

            • odpłatny jest nawet wtedy gdy pasażerowie zrzucają się na benzynę

            • kazus:

              1. 2 notabli jeździli do Warszawy limuzynami umówili się żeby razem jeździć na zmianę wypadek

              2. SN: nie jest to przewóz nieodpłatny bo był pewien interes przewożącego

          2. bezinteresowny

          3. bez obowiązku prawnego ze strony przewożącego

            • np. nie jest przewozem grzecznościowym, gdy pracodawca podwozi swoich pracowników

            • jeżeli podróż była planowana i kierowca za darmo zabiera kolegę to nie jest to przewóz grzecznościowy (bo wcześniej zawarli umowę, że pojada razem)

        2. w zasadzie nie ma ratio legis dla tego, że przewożony z grzeczności jest gorszy niż inni poszkodowani

          1. w większości państw takie przepisy zostały uchylone w połowie XX w.

          2. jedynym uzasadnieniem może być ochrona zakładów ubezpieczeń – obawa, że kierowca i przewożony zaangażują wypadek

VII SZKODA PONIESIONA WE WSPÓLNYM LUB CUDZYM INTERESIE

  1. Lex Rhodia de Iactu - znana w prawie rzymskim

    1. kapitan statku decyduje o wyrzuceniu ładunku lub jego części by statek nie zatonął

    2. właściciele wyrzuconego towaru ponoszą stratę a właściciele ocalałego towaru uzyskują korzyść kosztem tych 1. – uznano że musi wystąpić wyrównanie

  2. ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY PONIESIONEJ W CELU ODWRÓCENIA GROŻĄCEJ 2. SZKODY ALBO W CELU ODWRÓCENIA WSPÓLNEGO NIEBEZPIECZEŃSTWA

    1. Kto

      1. w celu odwrócenia grożącej 2. szkody (majątkowej lub niemajątkowej)

      2. albo w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa (majątkowego lub niemajątkowego)

    2. przymusowo lub nawet dobrowolnie poniósł szkodę majątkową

      1. roszczenie o naprawienie tylko szkody majątkowej

    3. może żądać naprawienia poniesionych strat

      1. ograniczenie odpowiedzialności do damnum emergens

    4. w odpowiednim stosunku od osób, które z tego odniosły korzyść

      1. * jeśli jest kilka osób, które odniosły z tego korzyść to powstaje roszczenie pro rata parte – nie ma odpowiedzialności solidarnej

VIII ROSZCZENIE ZAPOBIEGAWCZE (PREWENCYJNE)

  1. PRZESŁANKI (KTÓRE MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE KUMULATYWNIE)

    1. stan zagrożenia szkodą (na osobie lub na mieniu)

    2. zagrożenie szkodą musi być bezpośrednie

      1. musi być konkretyzacja

        1. co do okoliczności, w jakich szkoda może powstać

        2. co do rodzaj szkody

        3. co do przedmiotu szkody

        4. co do podmiotu zagrożonego

      2. musi być wysokie prawdopodobieństwo wyrządzenia się szkody

    3. związek przyczynowy między zachowaniem pozwanego a stanem zagrożenia szkodą

      1. zachowanie pozwanego uzasadniające wystąpienie z roszczeniem prewencyjnym to przede wszystkim

        1. braku należytego nadzoru

          1. nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu

          2. albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia

    4. doktryna dodaje kolejne przesłanki:

      1. Czachórski, Petrykowska, Szpunar - obiektywna naganność zachowania pozwanego

      2. Kasprzyk – określa to trafniej jako bezprawność

        1. np. art. 24 KC przewiduje domniemanie bezprawności

        2. np. przesłanka bezprawności jest potrzebna w stosunkach gospodarczych – gdzie jest zagrożenie szkodą czysto gospodarczą (samo zagrożenie nie wystarcza)

      3. Szachołowicz, późny Czachórski – zawinione zachowanie pozwanego

        1. ale to stanowisko nie utrzymało się

      4. Agopszowicz - roszczenie prewencyjne powinno opierać się na tych samych zasadach co późniejsze roszczenie odszkodowawcze

        1. prowadziłoby to do zbyt daleko idącej odpowiedzialności prewencyjnej za działania gospodarcze

  2. LEGITYMACJA CZYNNA

    1. osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio zagrożone szkodą

  3. LEGITYMACJA BIERNA

    1. sprawca zagrożenia

    2. osoba, która odpowiada za bezpośredniego sprawcę zagrożenia

    3. posiadacz samoistny budynku – odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zawalenie lub oderwanie się jej części

    4. PP/ZNWR, PS/ZMSKPZPSP – odpowiedzialność za korzystanie z sił przyrody

  4. TREŚĆ ROSZCZENIA - powód może żądać ażeby

    1. pozwany przedsięwziął środki niezbędne do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa

      1. w szczególności ażeby zaniechał swojego zachowania jeśli stwarza ono zagrożenie wyrządzenia szkody

    2. w razie potrzeby - także, by dał odpowiednie zabezpieczenie (sąd nakazuje zdeponowanie jakiejś kwoty pieniężnej)

  5. KWESTIA SPORNA

    1. większość doktryny – roszczenie prewencyjne odnosi się tylko do zagrożeń, które gdyby się zrealizowały doprowadziłyby do szkody deliktowej

    2. Agopszowicz - roszczenie prewencyjne odnosi się zarówno do zagrożeń, które gdyby się zrealizowały doprowadziłyby do szkody deliktowej jak i kontraktowej

      1. ale ten pogląd jest odosobniony

IX WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ CZYNEM NIEDOZWOLONYM

  1. PRZYPADKI WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚCI:

    1. współsprawstwo szkody - kilka osób wyrządza szkodę poszkodowanemu

    2. odpowiedzialność sprawcy z 1 strony i z 2. strony odpowiedzialność podżegacza, pomocnika i osoby, która świadomie skorzystała z wyrządzonej 2. szkody

      1. Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także

        1. ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił (podżegacz)

        2. ten kto był jej pomocny (pomocnik)

        3. ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej 2. szkody (na ogół paser)

    3. odpowiedzialność za cudze czyny

      1. odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy szkody i osoby, która za niego odpowiada

      2. na ogół chodzi o podwładnego i przełożonego

    4. osoby odpowiadające na zasadzie ryzyka

      1. np. kilka osób zajmuje pomieszczenie, z którego coś wypadło

      2. np. posiadacz samoistny pojazdu i dzierżyciel

  2. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest SOLIDARNA

    1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że

      1. wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia

        1. od wszystkich dłużników łącznie

        2. od kilku z nich

        3. lub od każdego z osobna,

      2. a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych

      3. aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani

    2. zalety:

      1. poprawia sytuację poszkodowanego

      2. ułatwia proces

  3. ROZLICZENIA MIĘDZY WSPÓŁDŁUŻNIKAMI

    1. zasada: o regresie decyduje stopień winy i stopień przyczynienia się do powstania szkody

      1. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób,

      2. ten, kto szkodę naprawił,

      3. może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części

      4. zależnie od okoliczności, a zwłaszcza

    2. wyjątek

      1. Ten, kto naprawił szkodę,

      2. za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy,

      3. ma roszczenie zwrotne do sprawcy,

      4. jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy

X PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH - 4421

  1. § 1 - ZASADA: ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ CZYNEM NIEDOZWOLONYM

    1. ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia

    2. jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie szkodzące”

      1. termin 3 letni

        1. termin szczególny - 3 lata a nie 10 lat

        2. termin ruchomy - biegnie od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia

          1. nie jest ważny moment, w którym poszkodowany dowiedział się o ostatecznym rozmiarze szkody

          2. najczęściej termin ten biegnie od dnia w którym nastąpiło zdarzenie szkodzące

          3. jeżeli w momencie zdarzenia szkodzącego pojawia się 1 szkoda o której poszkodowany wie, a dopiero później pojawia się nowa szkoda – bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od kiedy poszkodowany dowiedział się o nowej szkodzie

          4. poszkodowany musi kumulatywnie dowiedzieć się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia – musi uzyskać o tej osobie takie informacje, które pozwolą wytoczyć przeciw niej powództwo

      2. termin 10 letni

        1. termin sztywny – biegnie do dnia w którym nastąpiło zdarzenie szkodzące

        2. szkoda może powstać po upływie 10 lat od dnia w którym nastąpiło zdarzenie szkodzące poszkodowany nie ma możliwości wystąpienia z roszczeniem o naprawienie szkody

          1. uchwała TK z 2006 r. – to zdanie o terminie sztywnym jest niezgodne z K’97 dlatego w 2007 r. dodano przepis mówiący o zbrodni i występku

  2. § 2 - JEŻELI SZKODA WYNIKŁA ZE ZBRODNI LUB WYSTĘPKU,

    1. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat 20 od dnia popełnienia przestępstwa

    2. bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia”

      1. jest to 20 – letni termin sztywny

      2. zbrodnia i występek

        1. sąd cywilny jest związany prawomocnym, skazującym wyrokiem sądu karnego

        2. sąd cywilny nie jest związany prawomocnym uniewinniającym wyrokiem sądu karnego

        3. gdy w procesie karnym nie wydano wyroku (np. z powodu amnestii lub przedawnienia) - sąd cywilny ocenia wtedy swobodnie czy zdarzenie szkodzące było zbrodnią lub występkiem

  3. § 3- W RAZIE WYRZĄDZENIA SZKODY NA OSOBIE,

    1. przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia”

      1. 3 - letni termin ruchomy, który wyłącza terminy sztywne z 1 i 2 §

      2. gdy poszkodowany dowie się o szkodzie po 50 nadal przysługuje mu roszczenie

      3. takie rozwiązanie może doprowadzić do pieniactwa

  4. § 4 „PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ OSOBY MAŁOLETNIEJ O NAPRAWIENIE SZKODY NA OSOBIE

    1. nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 2 od uzyskania przez nią pełnoletniości.”

      1. instytucja wstrzymania upływu terminu przedawnienia

      2. kazus:

        1. 5 letnie dziecko uległo wypadkowi i wiadomo, że nie będzie mogło pracować

        2. szkoda jednak pojawia się w momencie uzyskania pełnoletniości

        3. 5 – latkowu renty nie przyznano a w wieku 15 lat roszczenie się przedawniło

        4. Szpunar – proponował by sąd już dziecku zasądzał rentę z odpowiednim terminem, jednak nie przyjęto tego rozwiązania

TERMINY TE ODNOSZĄ SIĘ TEŻ DO ROSZCZEŃ REGRESOWYCH MIĘDZY OSOBAMI WSPÓŁODPOWIEDZIALNYMI ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ CZYNEM NIEDOZWOLONYM

XI SZKODA NA OSOBIE

I OGÓLNE

  1. Szkoda na osobie – wynika z naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego (zwłaszcza uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia)

    1. szkoda majątkowa na osobie - konsekwencje majątkowe naruszenia dóbr osobistych

    2. szkoda niemajątkowa na osobie - krzywda – ból i cierpienie doznane przez poszkodowanego

      1. uszczerbek w dobrach niemajątkowych poszkodowanego

  2. Szkoda na mieniu - dotyczy majątku poszkodowanego i pozostaje bez związku z osobą poszkodowanego

II SZKODA MAJĄTKOWA NA OSOBIE – przepisy o szkodzie majątkowej na osobie precyzują zasady ogólne (nie wprowadzają wyjątków)

  1. SZKODA MAJĄTKOWA NA OSOBIE - konsekwencje majątkowe naruszenia dóbr osobistych

    1. trudna do wykazania

    2. trudno ustalić wysokość szkody

      1. trudno z góry powiedzieć ile kosztuje utracona ręka

    3. sąd musi

      1. rozpatrzyć indywidualny przypadek poszkodowanego

      2. brać pod uwagę widoki na przyszłość

    4. sędzia może dokonać oceny w sposób przybliżony

  2. SPOSÓB NAPRAWIENIA SZKODY MAJĄTKOWEJ NA OSOBIE

    1. naprawienie szkody aktualnej - która już nastąpiła w związku z czynem niedozwolonym

      1. KC - w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty

        1. damnum emergens

          1. np. koszty leczenia, rehabilitacji, lepszej opieki, dojazdów do szpitala

          2. ale muszą być one rozsądne i na tym gruncie może dochodzić do sporów

        2. lucrum cessans - np. utracone przez chorobę zarobki

      2. zasada: naprawienia szkody może żądać tylko bezpośrednio poszkodowany

        1. kazus:

          1. mąż uległ wypadkowi stan jest ciężki i wymaga on stałej opieki opiekuje się nim żona, która w tym czasie zaniedbuje prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo

          2. żona ponosi pewne szkody, ale tylko mąż może żądać naprawienia szkody

          3. jeżeli żona miała miesięczne dochody 20000 zł a opiekowała się mężem 3 miesiące to wysokość jej szkody wynosi 60 000 zł

          4. jeżeli mąż wystąpi o taką sumą to prawdopodobnie spotka się z zarzutem, że koszt opieki przez 3 miesiące przez fachową pielęgniarkę jest niższy i szkoda zostanie naprawiona tylko w granicach tego niższego kosztu

      3. KC: na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na

        1. koszty leczenia ,

        2. a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu”

III SZKODA NIEMAJĄTKOWA NA OSOBIE (KRZYWDA)

  1. SZKODA NIEMAJĄTKOWA NA OSOBIE – KRZYWDA – ból i cierpienie doznane przez poszkodowanego

    1. uszczerbek w dobrach niemajątkowych poszkodowanego

    2. źródło – naruszenie dóbr osobistych poszkodowanego – art. 23 KC – katalog otwarty

      1. zdrowie

      2. wolność

      3. cześć

      4. swoboda sumienia

      5. nazwisko lub pseudonim

      6. wizerunek

      7. tajemnica korespondencji

      8. nietykalność mieszkania

      9. twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska,

  2. ZASADA: krzywda w prawie polskim nie podlega naprawienia za pomocą pieniądza tylko w granicach art. 24 KC

    1. § 1. 

      1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem,

        1. może żądać zaniechania tego działania,

        2. chyba że nie jest ono bezprawne.

      2. W razie dokonanego naruszenia

        1. może on także żądać,

          1. ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia,

          2. dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,

          3. w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie

        2. na zasadach przewidzianych w KC może on również żądać

          1. zadośćuczynienia pieniężnego

          2. lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny

    2. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych

    3. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym

  3. WYJĄTEK: art. 445 KC

    1. wymienia 4 przypadki, w których może być zasądzone zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę

      1. uszkodzenie ciała

      2. wywołanie rozstroju zdrowia

      3. pozbawienie wolności

      4. skłonienie za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu

        1. początkowo dotyczyło to tylko kobiet

        2. w 1996 r. ustawodawca zlikwidował dyskryminację mężczyzn

    2. art. 445 KC nie jest samodzielnym źródłem roszczenia odszkodowawczego

      1. z roszczeniem można wystąpić tylko wtedy, gdy sąd wstępnie uzna, że pozwany odpowiada za dany czyn niedozwolony (na zasadzie winy, ryzyka lub słuszności)

      2. jeżeli sąd uzna że z tego czynu niedozwolonego wynika 1 z 4 w. w. przypadków może zasądzić na rzecz poszkodowanego zadośćuczynienie pieniężne

        1. ma to charakter fakultatywny

          1. np. może się okazać, że szkoda jest niewielka i nie wymaga zadośćuczynienia pieniężnego

        2. sąd nie ma jednak pełnej swobody – musi wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, przede wszystkim:

          1. stopień cierpień poszkodowanego (przyszłych i aktualnych)

          2. sytuację życiową i zdrowotną poszkodowanego

          3. wiek poszkodowanego

        3. sąd musi uzasadnić swoją decyzję

    3. roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy

      1. zostało uznane na piśmie

      2. albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego

  4. Tę klarowną sytuację zakłóca art. 448 KC

      1. „W razie naruszenia dobra osobistego sąd może

        1. przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę

        2. lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia

      2. roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy

        1. zostało uznane na piśmie

        2. albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego”

    2. spór w doktrynie

      1. interpretacja literalna art. 448 KC - sąd może zasądzić zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę z powodu naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego w jakikolwiek sposób

        1. np. więzień po odbyciu wyroku mógłby żądać zadośćuczynienia od SP za to że naruszył jego dobro osobiste – wolność – a to byłby absurd

        2. kłóci się to z art. 445 KC

      2. Petrykowska

        1. art. 448 KC nie mówi o innych przesłankach, a jest zamieszczony w rozdziale o czynach niedozwolonych

        2. należy stosować zasady ogólne - przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego:

          1. naruszenie dobra osobistego przez sprawcę było bezprawne

          2. sprawcy można postawić zarzut winy

          3. sprawca był poczytalny

        3. fakultatywność

        4. chodzi o zawinione naruszenie wszelkich dóbr osobistych (a nie tylko te 4 przypadki z 445)

        5. interpretacja ta jest przyjęta w doktrynie

  5. relacje między art. 445 KC a art. 446 KC

    1. Safian – może być zbieg art. 445 i 448 KC

    2. Radwański – stosunek lex generalis (448) i lex specialis (445)

    3. Szpunar

      1. art. 448 KC nie uchyla zasady szczególności zadośćuczynienia z art. 445 KC

      2. stworzono dualizm ochrony dóbr osobistych w zakresie zadośćuczynienia

      3. 2 reżimy

        1. szerszy - art. 445 – stosowany gdy chodzi o 4 wymienione w nim przypadki (daje szerszą ochronę, bo odpowiedzialność nie jest zależna od tego na jakiej podstawie odpowiada sprawca)

        2. uzupełniający - art. 448 – stosowany w pozostałych przypadkach, ale tylko wtedy gdy poszkodowany odpowiada na zasadzie winy

      4. jedyne stanowisko, które pozwala ustalić sensowny stosunek art. 445 i 448

  6. art. 446§ 4 KC „Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”

  7. POZAKODEKSOWE PRZYPADKI ZADOŚĆUCZYNIENIA PIENIĘŻNEGO

    1. art. 78 Prawa autorskiego – zawinione naruszenie autorskich praw osobistych

    2. art. 18a ustawy o ZOZ – zawinione naruszenie praw pacjenta

IV SZKODA OSOBY POŚREDNIO POSZKODOWANEJ – ROSZCZENIA ZWIĄZANE ZE ŚMIERCIĄ OSOBY BEZPOŚREDNIO POSZKODOWANEJ

  1. ZASADA: naprawienia szkody może żądać tylko bezpośrednio poszkodowany

    1. kazusy:

      1. sportowiec ulega wypadkowi nie gra w ostatnim meczu jego drużyna traci puchar klub ponosi szkodę jest to szkoda pośrednia i klub nie może żądać naprawienia tej szkody naprawienia tej szkody nie może też żądać sportowiec bo to nie jego szkoda

      2. gwiazda opery ulega wypadkowi publiczność zwraca bilety teatr ponosi szkodę jest to szkoda pośrednia i teatr nie może żądać naprawienia tej szkody

    2. gdyby przyjąć, że pośrednio poszkodowany może żądać naprawienia szkody to nie wiadomo gdzie byśmy się zatrzymali – dlatego muszą być pewne granice

      1. osoba A uległa wypadkowi i jest w śpiączce krawiec traci bo osoba A co tydzień zamawiała u niego suknię

  2. WYJĄTEK - art. 446 KC

    1. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego (od razu lub po pewnym czasie) pośrednio poszkodowani mogą żądać naprawienia własnej szkody

    2. osoby uprawnione

      1. osoby, które poniosły koszty leczenia i pogrzebu bezpośrednio poszkodowanego

        1. nie muszą być to osoby bliskie

        2. mają przeciw zobowiązanemu do naprawienia szkody

          1. roszczenie o zwrot kosztów leczenia

            • dopóki poszkodowany żyje osoby te nie mają własnego roszczenia – ma je tylko poszkodowany

          2. roszczenie o zwrot kosztów pogrzebu

            • orzecznictwo – koszty pogrzebu to także

              1. koszty odzieży żałobnej

              2. koszta zwyczajowo przyjętego nagrobku

      2. osoby bliskie zmarłego, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny

        1. np. dzieci, małżonek

        2. mają przeciw zobowiązanemu do naprawienia szkody roszczenie o rentę

          1. renta obligatoryjna – jeśli spełnione są przesłanki sąd musi ją zasądzić

          2. jeśli jest kilka osób – sąd zasądza rentę na rzecz każdej z nich oddzielnie

          3. kto może żądać renty:

            • czy renty może żądać małżonek zdolny do pracy zarobkowej?

              1. lata 60 – SN uważał że nie

              2. później – ma roszczenie bo zajmuje się domem, wychowaniem dzieci

              3. 1990 r. – SN – nawet gdy małżonek pracuje ma roszczenie o rentę, zwłaszcza gdy wychowuje małoletnie dzieci

            • rozwiedziony małżonek może wystąpić z roszczeniem gdy miał prawo do alimentów na podstawie KRO

            • gdy zmarło dorosłe dziecko to jego rodzicom też przysługuje to roszczenie

      3. inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania

        1. mają przeciw zobowiązanemu do naprawienia szkody roszczenie o rentę jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego ZWS

          1. renta fakultatywna – ZWS to przesłanka ocenna

            • sąd musi uwzględnić całokształt okoliczności, np.

              1. stan majątkowy powoda i zmarłego

              2. typ relacji między nimi

          2. renty fakultatywnej mogą żądać też uprawnieni do renty obligatoryjnej jeżeli poszkodowany dawał im coś ponad swój obowiązek

          3. renta dla konkubiny lub konkubenta

            • SN – 1970 r. – konkubina może żądać renty jeśli faktyczny związek był długotrwały i nie krzywdzi członków pozostałej rodziny

            • Szpunar

              1. początkowo twierdził że jest to sprzeczne z ZWS

              2. ale później zmienił swoje stanowisko i uznał że ZWS mogą uzasadniać przyznanie renty konkubinie

      4. sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej

        1. charakter fakultatywny

        2. spór w doktrynie

          1. niektórzy, np. Szpunar – ograniczają to roszczenie do szkody majątkowej

            • początkowo orzecznictwo stało na tym stanowisku

          2. inni – to roszczenie ma charakter mieszany – znaczne pogorszenie sytuacji życiowej obejmuje krzywdę i szkodę majątkową

            • od lat 90. orzecznictwo stoi na tym stanowisku

      5. ustawodawca wprowadził § 4 - sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę

    3. wysokość renty (obligatoryjnej i fakultatywnej)

      1. wysokość renty - renta ta ma być obliczona stosownie do

        1. potrzeb poszkodowanego

          1. trzeba wziąć pod uwagę wiek, stan zdrowia itp.

          2. przy rencie fakultatywnej trzeba tez uwzględnić wysokość środków dostarczanych przez zmarłego

        2. oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego

          1. trzeba wziąć pod uwagę zwiększanie możliwości – gdyby poszkodowany żył i rozwijał się zarabiałby coraz więcej

    4. czas trwania renty

      1. renta obligatoryjna - czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego

      2. renta fakultatywna - czas prawdopodobnego dostarczania środków utrzymania

  3. CECHY ROSZCZEŃ Z ART. 446 KC

    1. mają zasadniczo charakter samodzielny i powstaję wprost na rzecz osób uprawnionych

    2. osoby pośrednio poszkodowane podnosząc roszczenia nie mogą stanąć w lepszej sytuacji prawnej wobec odpowiedzialnego niż byłby sam bezpośrednio poszkodowany gdyby żył

      1. więc charakter tych roszczeń nie jest zupełnie samodzielny

      2. np. gdyby sąd zasądził niższe odszkodowanie ponieważ bezpośrednio poszkodowany przyczynił się do szkody to odnosi się to również do pośrednio poszkodowanych

    3. są niezależne od przepisów prawa spadkowego – przechodzą na uprawnione osoby bez względu na to czy są spadkobiercami

    4. mają charakter odszkodowawczy a nie alimentacyjny

      1. w momencie śmierci poszkodowanego obowiązek alimentacyjny wygasa

    5. art. 446 KC nie stanowi samodzielnej podstawy odpowiedzialności

    6. kwestią sporną jest czy podstawa odpowiedzialności pozwanego może być także kontraktowa

      1. w doktrynie przeważa stanowisko że nie

      2. SN

        1. uczestnik wycieczki do Bułgarii doznał tam ataku serca nie udzielono mu należytej pomocy zmarł

        2. rodzina wystąpiła przeciw biurowi podróż z roszczeniem z art. 446 KC

        3. biuro podróży ponosi odpowiedzialność z tytułu niewykonania zobowiązania za śmierć uczestnika wycieczki do Bułgarii

        4. sąd przyznał roszczenie rodzinie – łatwo było wykazać, że oprócz naruszenia obowiązków umownych wystąpił tu delikt z art. 429 KC

          1. biuro zwolniło się od odpowiedzialności bo powierzyło wykonanie czynności profesjonaliście (bułgarska służba zdrowia)

          2. gdyby przyjąć odpowiedzialność kontraktową – dłużnik odpowiadałby na zasadzie ryzyka za działalność pracowników

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY

  1. Ustanowiona ustawą z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów i odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny, która wdraża dyrektywę WE 85/374

  2. PRZEZ CO JEST SZKODA WYRZĄDZONA

    1. produkt

      1. rzecz ruchoma. choćby została połączona z inną rzeczą

      2. zwierzęta

      3. energia elektryczna

    2. produkt niebezpieczny - produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu

      1. trzeba brać pod uwagę

        1. okoliczności z chwili wprowadzenia produktu do obrotu

        2. informacje podane konsumentowi o właściwościach produktu

      2. produkt nie może być uznany za niebezpieczny tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony

      3. niebezpieczny jest produkt który ma wady (dyrektywa mówi o produkcie wadliwym a ni niebezpiecznym)

        1. wady konstrukcyjne – wynikają z wadliwego zaprojektowania

        2. wady produkcyjne – dobry projekt ale na etapie produkcji użyto złych materiałów albo źle zmontowano produkt

        3. wady instrukcyjne – producent nie podał informacji które powinien był podać

        4. wady obserwacyjne – producent po wprowadzeniu produktu na rynek nie reaguje na informacje o tym że produkt jest niebezpieczny – nie usuwa wad, nie zawiadamia innych użytkowników

    3. produkt bezpieczny

      1. produkt, który nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego

      2. w warunkach zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania

  3. CO T O ZA SZKODA

    1. szkoda wyrządzona przez produkt niebezpieczny wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta

      1. domniemywa się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta

    2. szkoda wyrządzona komukolwiek (także złodziejowi jeśli ukradł produkt)

    3. szkoda majątkowa na osobie – podlega naprawieniu bez ograniczeń

    4. szkoda niemajątkowa na osobie – stosuje się zasady ogólne bo ustawa ani dyrektywa nic o tym nie mówi

    5. szkoda na mieniu – odpowiedzialność ograniczona

      1. producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany

      2. odpowiedzialność nie obejmuje

        1. uszkodzeń samego produktów

        2. korzyści jaki poszkodowany mógłby uzyskać przez używanie produktu

      3. odszkodowanie nie przysługuje je żeli szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO

  4. KTO ODPOWIADA ZA SZKODĘ

    1. podmioty odpowiedzialne

      1. producent finalny

        1. przedsiębiorca który w zakresie swej działalności gospodarczej wytwarza produkt i wprowadza go do obrotu – producent zawodowy

          1. domniemywa się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta

        2. za szkodę nie odpowiada producent okazjonalny, np.

          1. majsterkowicz

          2. zawodowiec, który ma inna linię produkcyjną

      2. producent cząstkowy - wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu

        1. nie odpowiada jeśli wyłączna przyczyna szkody była wada konstrukcyjna lub wskazówka producenta finalnego

      3. producent deklarowany - osoba, która podaje się za producenta przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego

      4. importer - osoba, która wprowadza produkt do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa

    2. odpowiedzialność tych podmiotów jest solidarna

    3. jeżeli nie wiadomo, kto jest PF, PC, PD lub I odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny

      1. chyba że w ciągu 1 miesiąca od dnia zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu

        1. osobę i adres PF, PC, PD

        2. w przypadku towaru importowanego – osobę i adres importera

      2. jeśli nie jest w satnei tego zrobić może zwolnić się od odpowiedzialności przez wskazanie osoby, od której sam nabył produkt

    4. jeżeli za szkodę odpowiada także osoba 3. - odpowiedzialność tej osoby i osób wymienionych wyżej jest solidarna

    5. stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach pomiędzy osobami współodpowiedzialnymi za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

    6. jeżeli szkoda jest umyślni wyrządzona przez sprawcę przy użyciu produkt niebezpiecznego – odpowiada samo sprawca (np. strzał z wadliwej broni)

  5. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI

    1. odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka

  6. OKOLICZNOŚCI EGZONERACYJNE

    1. ustawa o nich nie mówi

    2. wydaje się że jeżeli ktoś zdoła wykazać, że

      1. szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej

      2. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego

      3. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby 3.

        1. to spowoduje to brak związku przyczynowego

  7. PRZYCZYNIENIE SIĘ

    1. ustawa nic o tym nie mówi (dyrektywa tak)

    2. stosuje my zasady ogólne

  8. CIĘŻAR DOWODU

    1. poszkodowany dowodzi tylko szkodę i związek przyczynowy

    2. pozostałe przesłanki objęte są domniemaniem lub nie trzeba ich dowodzić

  9. OKOLICZNOŚCI ZWALNIAJĄCE OD ODPOWIEDZIALNOŚCI

    1. producent nie wprowadził produktu do obrotu

    2. wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem działalności gospodarczej producenta

      1. ale jeśli producent rozdaje darmowe próbki aby się zareklamować to jest to w zakresie jego działalności gospodarczej

    3. właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie

      1. odpowiada wtedy za wady produkcyjne

    4. nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu

    5. niebezpieczne właściwości produktu wynikały z zastosowania przepisów prawa (imperatywnych)

  10. PRZEPISY REGULUJĄCE TĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ SĄ SEMIIMPERATYWNE

    1. odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć także w razie dokonania wyboru prawa obcego

  11. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRODUKT NIEBEZPIECZNY A INNE REŻIMY ODPOWIEDZIALNOŚCI

    1. odpowiedzialność za produkt niebezpieczny nie wyłącza możliwości wystąpienia z roszczeniem

      1. z tytułu czynu niedozwolonego (na zasadach ogólnych)

      2. z tytułu N/NWZ

      3. z tytułu rękojmi

      4. z gwarancji jakości

    2. te reżimy odpowiedzialności mają wobec siebie charakter uzupełniający

    3. można jednocześnie dochodzić roszczeń z odpowiedzialności za produkt niebezpieczny i innych podstaw – granicą jest wysokość szkody

  12. PRZEDAWNIENIE

    1. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny

      1. ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia

      2. jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie szkodzące


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czyny niedozwolone
Geografia Wypracowanie Obszary głodu i niedożywienia na świecie
niedozywienie, Płyta farmacja Poznań, IV rok, farmakoterapia 2, ćwiczenia, inne prezentacje zeszłe l
Jak zapobiegać i leczyć niedożywienie, Pomoce naukowe, studia, medycyna
niedożywienie białkowo energetyczne
niedożywienie objawy
kazusy czyny niedozwolone-część ogólna, Prawo cywilne
Czyny niedozwolone, Czyny niedozwolone
ODPOWIEDZIALNOTŽ+ć ZA CZYNY NIEDOZWOLONE, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY NIEDOZWOLONE
ODPOWIEDZIALNOTŽ+ć ZA CZYNY NIEDOZWOLONE, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY NIEDOZWOLONE
definicja niedozywienia
Karawana jedzie dalej, czyli kolejna wersja projektu z Rejestrem Stron i Usług Niedozwolonych
Głód i niedożywienie
materiały,dietetyka,niedożywienie,bulimia,ortoreksja 2013
niedożywienie
niedozwolone skracanie cyfr

więcej podobnych podstron