Starożytna Grecja nigdy nie stanowiła jednolitego organizmu państwowego. Wraz z intensywnym rozwojem miast, około VIII wieku p.n.e. wytworzyła się w Grecji instytucja zwana polis (mng. poleis). Termin ten pierwotnie oznaczał ufortyfikowaną część miasta. Polis, choć często tłumaczone jako miasto-państwo, w rzeczywistości była to wspólnota ludzi niezależnie stanowiących o swoim losie. Bardzo ważną cechą polis była jej suwerenność. Poczucie wspólnoty wśród obywateli umacniał wspólny udział w ceremoniach kultowych, Ważną rolę odgrywało zgromadzenie ludowe, które decydowało o wypowiedzeniu wojny i stanie pokoju. Do jego kompetencji należał wybór urzędników i stanowienie prawa. Każde z polis ewaluowało od monarchii, następnie władza należała do wąskiej grupy obywateli lub o podstawowych sprawach decydował lud. Terytorialnie polis obejmowała część miejską, ze świątyniami i agorą (rynkiem) oraz część wiejską, w której mieszkała większa część obywateli. Grecja posiadała systemy, które były odmienne od pozostałych i przez cały okres istnienia państwa ewaluowały. Nie było tu wielkich rzek, które organizowały życie społeczności, teren był górzysty i otoczony morzem.

Arystoteles opisując ustroje zauważył, że monarchia może przerodzić się w tyranię, a arystokracja w oligarchię. Do wyjątkowych polis należały Ateny i Sparta. W Sparcie występował ustrój monarchii z dwoma królami, którzy sprawowali dowództwo nad armią i spełniali funkcje sakralne. Pełnoprawni obywatele pełnili funkcje urzędowe. Tworzyli oni zgromadzenie obywateli (apella), w którym głosowano nad ustawami przekładanymi przez geruzję i projekty eforów. W apelli mogli uczestniczyć wszyscy spartaci po ukończeniu 30 roku życia. Zbierali się raz na miesiąc. Przemawiać na apelli mogli królowie, eforowie i członkowie rady starszych, natomiast obywatele mogli przyjąć lub odrzucić wniosek. Do Rady Starszych (geruzja) należało dwóch królów i 28 gerontów, czyli obywateli powyżej 60 roku życia wybieranych przez apellę. Do kompetencji geruzji zaliczało się przygotowywanie projektów na apellę i wydawania wyroków w sprawach przestępstw. Z czasem funkcje należące do rady starszych przejęli najwyżsi urzędnicy państwowi powoływani na okres jednego roku - eforowie. Na początku byli wyznaczani przez króla, a następnie wybierani przez apellę. Zajmowali się polityką wewnętrzną i zagraniczną, kontrolowali królów, sprawowali nadzór nad wychowaniem młodzieży, kierowali finansami państwa.

Drugie co do wielkości miasto - państwo w starożytnej Grecji to Ateny, które miały odmienny system rządów od Sparty. Ewaluował on od monarchii przez rządy oligarchiczne i władzę tyranów, aż po system demokratyczny. Pod koniec VII wieku p.n.e. nastąpił kryzys społeczny w państwie. Występowały znaczne różnice majątkowe między najbogatszymi i najbiedniejszymi klasami, rosło niezadowolenie chłopów, a eupatrydzi zaczęli dążyć do objęcia władzy. Reformy Solona to umorzenie długów prywatnych i publicznych. Wykupiono sprzedanych w niewolę. Została przeprowadzona reforma monetarna, wprowadzono politykę merkantylizmu. Zaczęto mówić o rządach prawa. Kolejnym reformatorem był Klejstenes, który obalił rządy tyranii i najprawdopodobniej dał podstawy dla demokracji ateńskiej. Wprowadzono szereg reform społeczno - gospodarczych i administracyjnych. Podział rodowy zastąpiono podziałem terytorialnym.

Około VIII wieku p.n.e. zaczęła stopniowo zanikać monarchia, zaś zamiast króla władzę stopniowo zaczęły przejmować kolegialne rady. Pierwotnie władza w polis należała do aristoi (najlepszych), czyli tych, którzy gromadzili w swych rękach największe areały ziemi. Aristoi zasiadali w radach, a rola zgromadzenia była bardzo ograniczona, albo nie miała jej wcale. Taki typ rządów nazywamy arystokracją. Każde polis miało swoje własne formy ustrojowe. W okresie archaicznym władzę sprawowała arystokracja rodowa- eupatrydzi.
Obywatelem Aten mógł czuć się każdy (pochodzący z prawego związku) potomek obywateli Aten, jeśli osiągnął wiek wymagany przez ustawę. Oznaczało to, że ani miejsce urodzenia, ani zamieszkania nie odgrywało większego znaczenia. Obywatele mieli zarówno przywileje, jak i obowiązki. Przywilejami była możliwość sprawowania władzy ustawodawczej(zgromadzenia ludowe), wykonawczej(urzędy) i sądowniczej, posiadania majątków ziemskich, oraz partycypowanie w zyskach polis. W starożytnej Grecji możemy wyodrębnić trzy style życia w zależności od rodzaju ustroju w polis. Mimo, że łącznie stanowiły one jedną kulturę, kiedy porównamy je ze sobą dostrzeżemy znaczne różnice. Ateny były najbardziej demokratyczne. Obywatel był silnie związany ze społeczeństwem i życiem politycznym. Uczestniczył czynnie i biernie w wyborach. Życie polityczne w Atenach, w którym starał się uczestniczyć, było dla niego zbiorowością obywateli, czymś na kształt dużego przedsiębiorstwa. Potwierdza to fakt, że obywatel ateński podczas wykonywania służby pokrywał wydatki na rzecz państwa osobiście. W Atenach kwitło życie publiczne. Mieszkańcy polis spierali się żarliwie na różne tematy i mieli do tego pełne prawo. Ateny miały za sobą także okres tyranii. Ponadto sposób śmierci Sokratesa z pewnością nie świadczy o panującej tam wolności słowa. Nie podważa to jednak faktu, iż system demokratyczny Aten umożliwił w nich rozwój literatury, filozofii i sztuki. Ateny stanowią kulturalną stolicę Grecji.

Sparta była z kolei państwem - armią. Niektórzy uważają ją nawet za pierwszy system totalitarny w świecie. Obywatel był tu nie członkiem społeczności, ale jej wiernym sługą. Od małego wychowywany był poza domem w specjalnie przygotowanych dla niego obozach wojskowych. Najważniejszym obowiązkiem Spartanina było być żołnierzem. Towarzyszyły mu surowe zasady moralne i stosunkowo okrutne jak na nasze przyzwyczajenia obyczaje. Korynt stanowił z kolei państwo, gdzie przez długi okres miała miejsce tyrania. Określenie „tyran" nie oznaczało wówczas surowego i bezwzględnego władcy, a jedynie dyktatora sprawującego władzę absolutną. Bardzo często zdarzało się, iż człowiek ten okazywał się bardzo dobrym rządcą kraju. Tyran w Koryncie posiadał własny dwór oraz otoczony był pięknymi przedmiotami - w związku z tym na dworach władcy rozwijało się rzemiosło artystyczne.

Wszystko to sprawiło, że wielki potencjał demograficzny, ekonomiczny i militarny świata grackiego nie wyraził się w odpowiednio silnych i trwałych strukturach politycznych. Bardzo silnie odczuwana wspólnota helleńska, świadoma własnej odrębności pozostała do końca wspólnotą cywilizacyjną, nigdy polityczną. Z kolei najsilniejsze poleis – Ateny i Sparta w Gracji właściwej były za słabe, by w pojedynkę narzucić (a tym bardziej utrzymać) hegemonię. Chwalebne skądinąd przywiązanie do setek małych ojczyzn okazało się na dłuższą metę główną przyczyną politycznej klęski Hellady, równie wielkiej, jak wielki był jej tryumf cywilizacyjny.