Aspergiloza

Grzyby należące do rodzaju Aspergillus izolowane są z gleby, roślin, a także z powietrza i powierzchni w zamkniętych pomieszczeniach. Zasiedlają prawie każde środowisko produkując miliardy zarodników, które uwalniane do otoczenia razem z wdychanym powietrzem aspirowane są również do układu oddechowego ptaków i ssaków. Aspergiloza jest traktowana jako zoonoza, ponieważ nie można wykluczyć, że w sprzyjających okolicznościach możliwa jest transmisja zakażenia ze zwierząt na ludzi. Opisywano przypadki aspergilozy u psów, kotów, gadów i ptaków.

Aspergiloza jam nosowych jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego wypływu z nosa u psow średnio- i długoczaszkowych. Zwykle jest ona wynikiem zasiedlenia błon śluzowych nosa i zatok przez Aspergillus fumigatus. Inne objawy towarzyszące chorobie to owrzodzenie nozdrzy przednich, tkliwość okolicy nosa, krwawienia z nosa. Grzybica jam nosowych może być chorobą pierwotną lub powikłaniem obecności ciała obcego, nowotworu lub wcześniejszego urazu w jamie nosowej. Patogenem najczęściej powodującym grzybicze zapalenie jam nosowych u psow jest Aspergillus fumigatus, rzadziej izoluje się także Aspergillus flavus, Aspergillus niger, Aspergillus nidulans. Zwykle chorują psy doligocefaliczne i mezocefaliczne (długo- i średnioczaszkowe) młode lub w średnim wieku. Kolonizacja jam nosowych oraz zatok czołowych przez grzyby prowadzi do postępującego niszczenia małżowin nosowych. Spowodowane jest to bezpośrednio zmianami zapalnymi w ścianach naczyń krwionośnych oraz prowadzącym do martwicy działaniem toksyn produkowanych przez grzyby. Dodatkowo może dochodzić, głownie na terenie zatok czołowych, do proliferacji błony śluzowej i powstawania ziarniniaków grzybiczych. Głównymi objawami aspergilozy jam nosowych są: przewlekły jedno- lub obustronny, śluzowy, śluzowo-ropny lub śluzowo-krwisty wypływ oraz okresowo krwawienia z jamy nosowej. Podczas omacywania okolicy nosa niejednokrotnie stwierdza się występującą bolesność i ewentualnie deformacje. Widoczna asymetria gałek ocznych lub uwypuklenie podniebienia twardego w jamie ustnej również mogą być wynikiem obecności mas w jamie nosowej. Częściowej lub całkowitej niedrożności jednej lub obu jam nosowych towarzyszy wzmożony szmer oddechowy, przewlekłe zianie lub oddychanie z otwartą jamą ustną. Chorobie mogą towarzyszyć także depigmentacja lub owrzodzenie nozdrzy przednich i wzmożone kichanie (4, 7). W rozpoznaniu różnicowym aspergilozy jam nosowych należy brać pod uwagę przede wszystkim rozrost nowotworowy, obecność ciała obcego oraz ogólne

zaburzenia krzepliwości krwi. Rozpoznanie przyczyn przewlekłego wypływu z nosa u psów wymaga wykonania badań dodatkowych.

W każdym przypadku, a zwłaszcza przed badaniami wymagającymi znieczulenia ogólnego, powinno zostać wykonane pełne badanie morfologiczne i biochemiczne krwi, a u pacjentów z krwawieniem z jamy nosowej także koagulogram. Techniki obrazowe, którymi można się posłużyć w celu ustalenia rozpoznania, obejmują wykonanie zdjęcia rentgenowskiego i tomografii komputerowej jam nosowych oraz zatok czołowych. W badaniu rentgenowskim oceniana jest przede wszystkim powietrzność obu zatok czołowych oraz jam nosowych i obecność ewentualnych cech niszczenia kości w tej okolicy: ubytki małżowin nosowych z obecnością ogniskowych przejaśnień otaczających kości, przejaśnienie w obrazie kości w przedniej oraz zacienienie w tylnej części jamy nosowej i zatokach czołowych z ogniskowym pogrubieniem kości czołowej. Badanie tomograficzne jest badaniem dużo dokładniejszym od klasycznego zdjęcia rentgenowskiego i pozwala na bardziej szczegółową ocenę badanych struktur (szczególnie błony śluzowej – jej pogrubienia i ewentualne rozrosty), jednak jego dostępność jest znacznie niższa, wymaga znieczulenia ogólnego pacjenta i wiąże się z wyższymi kosztami. Ostateczne rozpoznanie aspergilozy stawiane jest najczęściej na podstawie wyników badania cytologicznego i histopatologicznego próbek pobranych z jamy nosowej. Inną dostępną grupą badań są testy serologiczne jak AGID, CIE czy ELISA.

Leczenie aspergilozy jam nosowych jest skuteczne w 50-70%, w zależności od wybranej metody. Lepsze wyniki osiąga się stosując terapię miejscową, która wymaga jednak znieczulenia ogólnego pacjenta, a słabsze – podając doustne leki przeciwgrzybicze. Terapia miejscowa z użyciem roztworów enilkonazolu lub klotrimazolu obejmuje przepłukiwanie jam nosowych od strony nozdrzy przednich lub przez cewniki wprowadzone chirurgicznie do zatok czołowych. Kontrolę skuteczności leczenia przeprowadza się wykonując powtórną rynoskopię lub badanie tomograficzne.

Do zakażenia u ludzi dochodzi głównie przez wdychanie (inhalację) zarodników, znacznie rzadziej zakażenie rozwija się drogą pokarmową, lub przez uszkodzoną skórę. Do infekcji może dojść także wskutek rozmaitych urazów, podczas zabiegów operacyjnych oka czy serca (szczególnie przy zabiegu wszczepienia zastawek), a także przy zakażeniu miejsca wkłucia cewnika. U zdrowych osób zarodniki, które przedostały się do dróg oddechowych, są usuwane przez sprawnie funkcjonujący system odpornościowy, najczęściej ulegają fagocytozie przez makrofagi płucne. Czasem wdychanie zarodników może powodować nadmierną aktywację układu odpornościowego prowadzącą do choroby alergicznej. Natomiast u ludzi ze znacznie zmniejszoną odpornością nie funkcjonują mechanizmy obronne i grzyb może swobodnie rozwijać się w tkankach gospodarza.

Postać kliniczna choroby zależy od statusu immunologicznego pacjenta. U pacjentów immunokompetentnych na ogół dochodzi do powstania chorób o podłożu alergicznym. W tej postaci choroby inhalacja zarodników grzyba nie prowadzi do rozwoju grzybni w tkankach, lecz jedynie silnie pobudza układ odpornościowy, prowadząc do objawów alergicznych.Choroba może przyjmować postać: alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej – najczęściej występuje u chorych z atopią, gdy grzyb kolonizuje oskrzela powodując rozwój reakcji alergicznej. Alergia może prowadzić do astmy (niedrożność oskrzeli) i eozynofilii; alergicznego zapalenia zatok – rozwija się u osób młodych, przyjmując postać chronicznie nawracających zapaleń nosowo-zatokowych. W przypadku tej choroby charakterystyczny jest brak reakcji na antybiotyki, leki antyhistaminowe lub kortykosteroidy. Innym rodzajem aspergilozy jest inwazyjna aspergiloza, która najczęściej dotyka osoby z problemami układu odpornościowego. W przypadku tej choroby grzyb atakuje i uszkadza tkanki w organizmie. Aspergiloza inwazyjna najczęściej rozwija się w płucach, ale może także powodować zakażenia wielu innych narządów i rozprzestrzeniać się po całym organizmie. Wyróżniamy ostrą inwazyjną aspergilozę płucną, aspergilozę tchawiczo-oskrzelową oraz zatorową oskrzeli, aspergilozę tchawiczo-oskrzelową oraz zatorową oskrzeli, ostre inwazyjne zapalenie zatok, chroniczne inwazyjne zapalenie zatok, grzybniak płuc lub zatoki. W przypadku nie inhalacyjnej drogi zakażenia, mogą rozwijać się inne niż wymienione postacie choroby, a ich obraz kliniczny jest zależny od lokalizacji grzyba. Aspergillus może rozsiewać się z płuc wraz z krwią do różnych narządów lub może być wprowadzony do organizmu podczas zabiegów chirurgicznych. Aspergiloza może wówczas przyjmować postać: zapalenia szpiku, aspergilozy mózgu, aspergilozy skórnej, aspergilozy mięśnia sercowego, aspergiloza oka

Rodzaj stosowanej diagnostyki zależy od rodzaju choroby. W przypadku chorób alergicznych przeprowadza się oznaczenie poziomu granulocytów kwasochłonnych oraz przeciwciał klasy IgE we krwi, następnie przeprowadza się testy skórne. Przy podejrzeniu alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej przeprowadza się badania RTG płuc. Istotne dla potwierdzenia diagnozy jest również uzyskanie dodatnich wyników badań mikrobiologicznych i wielokrotne wykrycie w plwocinie lub mucynie z zatok strzępek Aspergillus. Można zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak RTG klatki piersiowej lub tomografia komputerowa. Ponadto, wykonuje się badania mikrobiologiczne, do których pobiera się próbki wydzielin lub biopsje tkanek.

Blastomykoza

Blastomykoza, choroba wywoływana przez Blastomyces dermatitidis – grzyby dimorficzne bytujące w ziemi jest grzybicą systemową najczęściej występującą u ludzi i psów, przebywających dużo w terenie lub mających bliski kontakt z glebą. Nie wiadomo, czy istnieje możliwość przeniesienia zakażenia z osobnika chorego na zdrowego poprzez kontakt bezpośredni. Psy, a szczególnie samce pomiędzy 5 rokiem życia, zwłaszcza rasy labrador retrievers, golden retrievers, doberman i cocker spaniel są dziesięciokrotnie bardziej predysponowane do zakażenia niż ludzie