Rafał Stopa
Studia podyplomowe:
Wiedza o kulturze, etyka i filozofia
Ignatianum, Kraków
KONSPEKT LEKCJI FILOZOFII
Temat lekcji: Politikon zoon - Człowiek, istota społeczna.
Kogo w życiu potrzebuję by być człowiekiem?
Cele :
a. wiedzy: uczeń potrafi wyjaśnić terminy „ indywidualizm”, „kolektywizm” i „personalizm” w ujęciu filozofii społecznej.
rozumie problem istoty człowieka, zna poglądy Arystotelesa,
na temat istoty społeczeństwa i człowieka w nim żyjącego
rozumie, że człowiek jest istotą społeczną, która swoje
człowieczeństwo realizuje dopiero wówczas, gdy kontaktuje się z innymi i tworzy różne formy społeczności.
b .umiejętności: interpretuje tekst filozoficzny, sprawnie wyszukuje potrzebnych
informacji z różnych źródeł, zabiera głos w dyskusji
c. postawy: uczeń kształtuje w sobie postawę refleksyjną, humanistyczną,
stawia pytania o charakterze problemowym, etycznym, społecznym
( formułuje wątpliwości ), wypracowuje postawę krytyczną.
Tok nauczania :problemowy, z elementami podającymi
IV. Metody pracy: praca z tekstem, -praca w grupach,- burza mózgów
- dyskusja, elementy metody wykładowej,
- prezentacja „człowiek- od zawsze istota społeczna”
V. Formy organizacji lekcji: praca z całą klasą, ewentualnie praca w grupach
VI . Środki i materiały dydaktyczne:
- Słownik pojęć i definicji filozoficznych
- Encyklopedia
- wybrane teksty Arystotelesa o człowieku oraz Peryklesa o demokracji
- samoprzylepne kartki,
VII. Przebieg lekcji:
Część przygotowawcza lekcji:
- Zapoznanie uczniów tematem lekcji. Na czym polega prowokacja ukryta w temacie lekcji? ( uczniowie stawiają odpowiedzi, które rodzą im się w głowach w związku z tak postawionym pytaniem) np.;
- rodziców, matki, lekarza, nauczyciela, opiekuna, rówieśników, małżonka, dzieci, itd.
- Informujemy, że zagadnieniem tym zajmuje się filozofia społeczna.
- Przedstawiamy krótki zarys historii ludzkości z punktu widzenia społeczeństwa. Albo prosimy o zastanowienie się od kiedy człowiek żyje w jakiś społecznościach i dlaczego?(przyczyny bezpieczeństwa, ekonomiczne, rodzinne, narodowe itd.) Podkreślamy, że od samego początku człowiek zawsze żył w społeczności, od człowieka pierwotnego, aż po dzień dzisiejszy.
Część podstawowa lekcji:
Odwołujemy się do poglądów Arystotelesa i jego definicji człowieka z punktu widzenia istoty społecznej „Politikon zoon”. Arystoteles uważał, że człowiek, który nie uczestniczy w życiu rodzinnym, czy społecznym nie ma prawa nazywać się „człowiekiem”. Pokazujemy przykłady z przeszłości, kiedy to wykluczenie ze społeczności było równoznaczne ze śmiercią.(czasy pierwotne, wspólnoty plemienne).
Na przykładzie Sokratesa pokazujemy jak ważne było w starożytności należenie do określonej wspólnoty. Sokrates wolał ponieść śmierć, niż udać się na banicję, zostać wykluczony ze społeczności w której żył. Odwołujemy się do czasów współczesnych, czy te wartości związane z życiem społecznym, w jakiejś grupie nadal są tak ważne.
Ukazujemy, że człowiekiem stajemy się dopiero wtedy, kiedy spotykamy się z drugim człowiekiem, kiedy zachodzą relacje między nami (ja-ty, ja-my, my-wy)
Zastanawiamy się kogo w życiu potrzebujemy, jakich społeczności (rodziców, matki, przyjaciół, rówieśników, współmałżonka, dzieci, pracodawcy, współpracowników, lekarzy, duchownych –ludzi znających się na tym na czym my niekoniecznie, itp.)
Dzielimy uczniów na dwie grupy ( najlepiej według własnych przekonań ale nie jest to konieczne) – zadaniem grup jest przyporządkować poszczególne formy społeczności do jednej z tych dwóch grup – naturalnych (pierwotnych) i wtórnych (sztucznych).Następnie próbujemy przyporządkować przytoczone społeczności do jednej z dwóch kategorii: społeczności naturalne (pierwotne) i wtórne (sztucznie tworzone)
naturalne:
członków łączy silna więź emocjonalna i kontakty osobista
przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki
każdy członek wspólnoty nosi cechy wspólne z pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język
istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy
udział w grupie wynika z norm i tradycji
rodzina, małżeństwo, naród, państwo, sąsiedzi, grupa rówieśnicza, przyjaciele, najbliżsi znajomi, społeczność międzynarodowa
wtórne:
członków łączy więź rzeczowa wynikająca ze wspólnych zainteresowań
na zasadzie dobrowolnego wyboru
mają "sztuczną" genezę
tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu, wykonania zadania, lub zamierzonego interesu
partia polityczna, związki zawodowe, grupy: sportowe, artystyczne, towarzyskie,, naukowe, organizacje kościelne, szkoły, wojskowe, itp.
Następnie informujemy uczniów, że przez wieki wyodrębniły się trzy główne stanowiska mówiące o stosunku jednostki do społeczności i na odwrót.
Zapisujemy je na tablicy: indywidualizm, kolektywizm antropologiczny, personalizm, a następnie prosimy o wyszukanie informacji o tych terminach z encyklopedii, słowników pojęć i definicji filozoficznych oczywiście w odniesieniu do filozofii społecznej (możemy podzielić klasę na trzy grupy)
Indywidualizm- głosi absolutny prymat interesów jednostki nad interesami zbiorowości (liberalizm)
Kolektywizm antropologiczny- przyjmuje absolutny prymat interesów społecznych nad jednostkowymi (marksizm, totalitaryzm faszyzm, komunizm)
Personalizm- nurt umiarkowany, pośredni związany z humanizmem, który obok wymiaru indywidualnego bierze pod uwagę i uwzględnia wymiar zbiorowy, wspólnotowy, społeczny
3. Część końcowa lekcji:
a. Podsumowując możemy przyrównać społeczeństwo do wielkiego organizmu, gdzie jeśli jedna komórka „choruje” nie wpływa to na całość społeczeństwa, ale jeżeli już więcej wówczas całe społeczeństwo cierpi np. bezrobocie, przestępczość, patologie itp.
b. formułujemy wspólnie wniosek końcowy: Społeczeństwo ma swoje źródło w ludzkiej naturze, więc nie powinno ograniczać prawidłowego rozwoju, przeciwnie powinno mu sprzyjać. Wymaga też od człowieka określonych obowiązków i odpowiedzialności za siebie i za społeczność w której żyje
c. problem do przemyślenia ( zadanie domowe, np. esej): Ilu ludzi (społeczności) spotkałem na swej życiowej drodze do tej pory, którzy byli niezbędni mi do egzystencji (albo statystycznie spotkam do 70roku życia). Kogo potrzebowałem i będę potrzebował w życiu.
BIBLIOGRAFIA:
Darowski R. .Filozofia człowieka. Zarys problematyki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008
Ingarden R. Książeczka o człowieku. Kraków 1993
Peter Vardy, Paul Grosch , Etyka, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1995,