1 Definicja prawa finansowego

Prawo finansowe jest to ogół norm prawnych regulujących działalność finansową w danym państwie .

Wg Bollanda: Finanse – w sensie ogólnym –są to zjawiska i procesy pieniężne.

M. Wetalski: Finanse – to pieniężna forma podziału dochodu narodowego .

Do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te zjawiska, w których pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni pieniężnych; gotówki, wkładów bankowych, należności lub zobowiązań, pełniąc funkcję środka wymiany, środka płatniczego lub środka przechowywania wartości.

Z ekonomicznego punktu widzenia → przez finanse rozumiemy zjawisko finansowe, polegające na gromadzeniu i podziale środków pieniężnych. A zatem – z punktu widzenia NAUKI FINANSÓW interesują nas – przede wszystkim – strumienie pieniężne gromadzone i wydatkowane w toku tych procesów .

Gospodarka Finansowa (L. Kurowski) → posługiwanie się pieniędzmi przez państwo , samorządy terytorialne i inne podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i instytucje międzynarodowe.

FINANSE (wg innych autorów) → są to zasoby pieniężne, operacje oraz normy prawne ich dotyczące.

2 Systematyka prawa finansowego – ze wskazaniem aktów prawnych .

Prawo budżetowe → ust. budżetowa i ust. o finansach publicznych (26.11.98r.)

Prawo podatkowe

→ Ordynacja podatkowa ust. z 29.08.1997r.,

→ ust. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym 09.01.1993r.,

→ ust. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

→ ust. o podatku dochodowym od osób prawnych z 15.02.1992r.,

→ ust. o podatku rolnym z 15.11.1984r.,

→ ust. o lasach z 28.09.1991r.,

→ ust. o podatku od spadków i darowizn z 28.07.1983r.,

→ ust. o grach losowych i zakładach wzajemnych z 29.07.1992r.,

→ ust. o podatkach i opłatach lokalnych z 12.01.1991r. (obejmuje podatek od nieruchomości, od środków transportowych, od posiadania psów, opłatę targową, miejscową i administracyjną),→ ust. o opłacie skarbowej z 31.01.1989r.

Prawo celne → Kodeks celny ust. z 09.01.1997 r.

Prawo finansowe ubezpieczeń gospodarczych i finansowych

→ Kodeks cywilny ust. z 28.04.1964r.,

→ ust. o działalności ubezpieczeniowej z 128.07.1990r.,

→ ust. o pracowniczych programach emerytalnych z 22.08.1997r.,

→ ust. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z 06.02.1997r.,

Prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego

→ ust. o finansach publicznych z 26.11.1998r.,

→ ust. o finansowaniu gmin z 10.12.1993r.,

→ ust. o samorządzie terytorialnym z 08.03.1990r.,

→ ust. o samorządzie gminnym z 08.03.1990r.,

→ Konstytucja RP (Rozdz. VII art. 163 – 172),

→ ust. o samorządzie powiatowym z 05.06.1998r.

→ ust. o samorządzie województwa z 05.06.1998r.,

→ ust. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 26.11.1998r.

Prawo walutowe i dewizowe

→ ust. prawo dewizowe z 18.12.1997r.

→ ust. o denominacji złotego z 07.07.1994r.

→ ust. o zmianie systemu pieniężnego z 28.10.1950r.

→ zarz. Prez. NBP w sprawie zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych z 31.01.1989r.

Prawo finansowe podmiotów gospodarczych

→ Kodeks spółek handlowych z

→ ust. o rachunkowości z 29.09.1994r.

→ ust. prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21.08.1997r.( 97 r. )

→ ust. o działalności gospodarczej z 23.12.1988r.

→ ust. o przedsiębiorstwach państwowych z 25.09.1981r.

Prawo bankowe

→ ust. prawo bankowe z 29.08.1997r.

→ ust. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 14.12.1994r.

→ ust. o Narodowym Banku Polskim z 29.08.1997r.

3. Budowa normy prawno – finansowej.

Norma prawna – (łac. reguła, przepis, podziałka ) → rodzaj reguły postępowania, czyli wypowiedzi wskazującej komuś jak powinien postępować w określonej sytuacji, obowiązującej na tej podstawie, że została ustanowiona lub uznana przez państwo /kompetentny organ państwa.

Współcześnie → n.p. mają przeważnie sformalizowaną postać przepisów prawnych. Norma prawna nie jest równoznaczna z przepisem prawnym → który będąc jednostką redakcyjną aktu normatywnego, zawiera jedynie elementy, z których odtwarza się (wykładnia prawa) odpowiednie reguły postępowania. Dopiero na podstawie całego zespołu przepisów prawnych, ustala się jakie normy prawne obowiązują w danym systemie prawa.

Norma finansowa składa się z 3 części:

1. HIPOTEZA →

• powołanie się na akt normatywny (źródło prawa, z którego wynika obowiązywanie normy prawnej),

• powołanie się na stan faktyczny uzasadniający dyspozycję normy,

• wskazanie adresata normy prawnej → normy indywidualne i normy generalne)

1. DYSPOZYCJA → wyznacza adresatowi sposób zachowania się.

• Przedmiot normy → określone zachowanie, stanowiące uprawnienie jednego podmiotu a zobowiązanie drugiego, może być ono szczegółowo określone, co do miejsca i sposobu jego wykonania;

• Podmioty normy → czynny ( uprawniony ) i bierny ( zobowiązany ).

1. SANKCJA → z reguły, są to dolegliwości karne lub materialne (konsekwencje naruszenia dyspozycji w warunkach wskazanych w hipotezie).

4. Źródła prawa finansowego. (2 podziały)

I.

1. ustrojowe - Konstytucja: 217, 219, ust.1, 2, 3 i 227.

2. Prawa materialnego - ustawy, rozporządzenia i zarządzenia ministrów na podstawie upoważnienia ustawowego, orzecznictwo NSA i SN wiążą w konkretnych sprawach (nie ma analogii!).

3. Prawa formalnego - prawo postępowania podatkowego, wyroki sądowe, wyjaśnienia MF.

II.

1. prawa państwowego – normy prawne uchwalane przez Parlament (ustawy), rozporządzenia RM i zarządzenia ministrów poszczególnych działów.

2. Prawa lokalnego - pobór podatków regulowanych przez organy gminy (opłata skarbowa, targowa, podatek od psów).

Źródłem podstawowym prawa finansów publicznych jest Konstytucja RP. W rozdz. dot. wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela K. stanowi, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków – określonych w ustawie. Konstytucja poświęca temu problemowi rozdział „Finanse publiczne”. Uregulowania w nim zawarte stanowią konkretyzację powyższego zapisu oraz dot. kwestii gromadzenia i wydatkowania środków finansowych na cele publiczne, ust. budżetowej oraz NBP.

Funkcję źródeł prawa finansów publicznych spełniają także:

ustawy: m.in.: ust. o finansach publicznych, o dochodach w latach 1999 – 2000, ust. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ust. prawo bankowe, ust. o NBP, ust. Kodeks celny itd.

umowy międzynarodowe, przede wszystkim dot. podatków (zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu, ceł,

akty wykonawcze – przede wszystkim: rozporządzenia: zwłaszcza Ministra Finansów.

Wpływ na prawo finansów wywierają także: poglądy przedstawicieli nauki (doktryna) oraz orzeczenia sądowe (judykatura).

4. Definicja finansów publicznych (FP)

FP → to publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące. (Molinier)

Wg Gaudemet → Przedmiotem FP jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami.

6. Porównanie finansów publicznych i prywatnych

Zasadnicze różnice między FP a finansami prywatnymi polegają, m.in. na tym, że:

1. fundusze publiczne – gromadzone są na zasadzie przymusu i przeznaczone na zaspokojenie potrzeb publicznych (ogółu społeczeństwa), natomiast

2. fundusze prywatne – służą realizacji celów głównie osobistych;

3. zakres finansów publicznych jest dużo szerszy;

4. operacje finansowe dokonywane w zakresie finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową Państwa.

7. Ustawa o finansach publicznych - ustawa z 26.XI. 1998 r.

Zastąpiła przepisy ust. prawo budżetowe. W ustawie tej, występują nowe rozwiązania, precyzujące pewne zagadnienia w materii finansów publicznych.

8 . Definicja sektora rządowego i samorządowego .

1. Sektor rządowy – organa władzy publicznej oraz podległe im jednostki organizacyjne w całości lub części finansowane ze środków publicznych.

Włączone są do sektora publicznego: państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest w całości lub w części finansowana ze środków publicznych.

Wyłączone są: przedsiębiorstwa, banki państwowe, spółki prawa handlowego.

1. Sektor samorządowy –jednostki samorządu terytorialnego (jst) czyli gminy, powiaty i ich organy oraz podległe im jednostki organizacyjne.

9. Środki publiczne – definicja.

1. dochody publiczne → daniny publiczne (podatki i inne świadczenia pieniężne) oraz inne dochody, wynikające z umów cywilnoprawnych (dochody z mienia, świadczenia usług, sprzedaży, rzeczy lub praw),

2. przychody budżetów jst – pochodzą ze sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji majątku, z otrzymanych kredytów i pożyczek;

3. bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych oraz przychody jednostek organizacyjnych, pochodzących z ich działalności.

10. Jakie procesy obejmują finanse publiczne?

Finansami publicznymi można nazywać procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych, są to:

1. pobieranie i gromadzenie dochodów,

2. wydatkowanie środków publicznych,

3. finansowanie deficytu ,

4. zaciąganie zobowiązań,

5. zarządzanie środkami publicznymi,

6. zarządzanie długiem publicznym.

GOSPODARKA FINANSAMI PUBLICZNYMI

Finanse publiczne ( dane na 1999r.):

1. budżet państwa 142.095,4 mln zł. ( 41 % )

2. budżety samorządowe 64.802,0 mln zł (18.5 % )

3. kasy chorych 22.139,7 mln zł

4. fundusze celowe 103. 227,7 mln zł ( 29 % )

5. gosp. pozabudżetowa 17. 377, 1 mln zł

wydatki sektora publicznego → a) wydatki budżetu państwa - 13 % PKB

b) wydatki budżetów samorządowych - 9,1 % PBK

10. Zasada jawności finansów publicznych.

W myśl art. 11 ustawa o finansach publicznych, jawność finansów publicznych jest realizowana przez:

1. jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych jst;

2. jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debata nad wykonaniem sprawozdań budżetowej jst

3. podawanie do publicznej wiadomości:

1. kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jst

2. zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych – przez MF

3. udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych.

Wyłączenie jawności → w stosunku do tych środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za tajemnicę państwową na podstawie odrębnych przepisów lub jeżeli wynika to z umów międzynarodowych.

12. Jakie czynności podejmują podmioty państwowe w celu realizacji zasady jawności?

MF – ogłasza - w drodze obwieszczenia - w „Monitorze Polskim” kwotę:

1. państwowego długu publicznego

2. niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez podmioty sektora finansów publicznych

3. długu Skarbu Państwa (SP)

4. niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń gwarancji udzielanych przez SP.

13 .Definicja Jednostki Budżetowej (jb)

Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki z budżetu a pobrane dochody - odprowadzają na rachunek - odpowiednio - dochodów budżetu państwa albo - do budżetu jst.

Do jb zaliczamy:

1. urzędy naczelne i centralne organy państwa

2. organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości

3. jednostki organizacyjne MON i MSWiA

4. szpitale i inne placówki zdrowia

5. zakłady opiekuńczo -wychowawcze i domy opieki społecznej

6. dyrekcje gospodarki wodnej

7. jednostki dróg publicznych

8. parki narodowe.

14. Sposób finansowania jednostek budżetowych

Jb są powiązane z budżetem na zasadzie brutto tzn. że wszystkie wydatki tych jednostek są pokrywane z budżetu, a wszystkie uzyskane przez nie wpływy - zasilają budżet. Kontrola budżetowa przeprowadzana w tych jednostkach, może mieć szeroki zakres ponieważ istnieje możliwość skontrolowania całej działalności tych jednostek, a głównie – wydatków – pod kątem ich celowości.

Jb – są z reguły – pozbawione swobody dokonywania wydatków, mogą wydatkować środki tylko na cele i w wysokości określonej w budżecie.

Większość wydatków jest określona normami, które zdecydowanie ułatwiają przeprowadzenie kontroli.

Jb – z tytułu prowadzonej przez siebie działalności – z reguły nie uzyskują dochodów. Jeśli jednak je mają – to są obowiązane odprowadzić je do budżetu bez wykorzystania na własne potrzeby.

14. Sposób tworzenia, łączenia i likwidacji jednostek budżetowych.

Jb – tworzą, łączą i likwidują: ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne organy działające na podstawi odrębnych przepisów – państwowe jednostki budżetowe.

Ustawa o finansach publicznych, przewiduje możliwość finansowania działalności jb, z własnych środków specjalnych, pochodzących z niektórych dopuszczanych prawem źródeł (np.: z odpłatności za prowadzoną działalność w zakresie produkcji i usług) oraz z działalności ubocznej lub części działalności podstawowej, wyodrębnionej organizacyjnie (gospodarstwa pomocnicze jb).

Środki specjalne – mogą być wykorzystywane na określone cele.

Gospodarstwo pomocnicze (GP) jb - to wyodrębniona organizacyjnie z jb, struktura o wyznaczonym odrębnym profilu działalności, opodatkowana na zasadach ogólnych i dodatkowo obciążona na rzecz budżetu wpłatą 50% zysku po opodatkowaniu.

GP jb → powinny być w zakresie swojej działalności, samowystarczalne finansowo, choć przewiduje się również, możliwość ich dotowania.

14. Zakład budżetowy (definicja + przykład).

Zb → jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które:

• odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych, za wyjątkiem sytuacji, gdy otrzymują: dotację przedmiotową z budżetu bądź dotację podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji iwestycji.

ZB jest jednostką organizacyjną budżetu państwa (sektora finansów publicznych) lub jst, będącą formą gospodarki pozabudżetowej. Świadczy usługi materialne i niematerialne, (np. żłobki, przedszkola, domy kultury, muzea) i osiąga z tego tytułu dochody, które przeznacza na pokrycie własnych wydatków.

Powiązanie jego z budżetem jest takie, że w przypadku, gdy dochody są wyższe od wydatków - to nadwyżka przekazywana jest przez zakład budżetowy – do budżetu. Natomiast, gdy dochody zb są mniejsze od jego wydatków – to otrzymuje on z budżetu dotację na pokrycie niedoboru – dotację przedmiotową.

14. Źródła finansowania zakładów budżetowych (ZB).

ZB odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania, pokrywając swoje koszty z dochodów własnych. Gdy dochody są wyższe od wydatków – nadwyżka przekazywana jest przez zb – do budżetu. Gdy dochody są niższe od wydatków - może otrzymać z budżetu dotację przedmiotową.

Dotacja podmiotowa lub celowa – może być przyznana zb na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Dotacje – łącznie – nie mogą przekroczyć 50 % dochodów własnych zb.

Należności i zobowiązania zlikwidowanego zb – przejmuje organ, który go stworzył. Podstawą gospodarki finansowej zb jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

W planie finansowym zb mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku – w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków – pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

18. Kompetencje przy tworzeniu, łączeniu i likwidacji zb

Zb tworzą, łączą i likwidują:

• ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów – państwowe zakłady budżetowe;

• organy stanowiące jst – gminne, powiatowe lub wojewódzkie zb.

19. Gospodarstwo pomocnicze (gp)

Gp – to struktura wyodrębniona organizacyjnie i finansowo z jednostki budżetowej, prowadzącej działalność uboczną lub część działalności podstawowej tej jednostki (np.: stołówki szkolne, warsztaty przy szkołach i zakładach karnych).

19. Sposoby finansowania gp

gp koszty swojej działalności – pokrywają z uzyskiwanych przychodów własnych oraz ewentualnej dotacji przedmiotowej. Podobnie jak w przypadku zb – obowiązują zasady dotyczące zmian planu finansowego w ciągu roku.

Sprzedaż usług – na rzecz macierzystej jednostki budżetowej – obywa się wg kosztów własnych.

gp jest zobowiązane do wpłacenia, do budżetu 50 % osiągniętego zysku. gp jest opodatkowane na zasadach ogólnych, a zysk po opodatkowaniu i wpłacie do budżetu – na potrzeby gp

19. Czyja zgoda jest konieczna przy tworzeniu /likwidacji gp?

gp → tworzy i likwiduje kierownik jb, po uprzednim uzyskaniu zgody:

• właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody –w przypadku gp państwowych jb,

• zarządu jst –w przypadku gp gminnych, powiatowych i wojewódzkich jb.

19. Środki specjalne

Śs – są formą gospodarki pozabudżetowej prowadzoną przez jednostkę budżetową. Są one wyodrębnione tylko finansowo. Śs gromadzone są przez jb na wyodrębnionych rachunkach bankowych.

19. Na jakiej podstawie znajdują się na wyodrębnionych rachunkach bankowych śs?

1. Na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jst.

2. Z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jb.

3. Z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jb w zarząd lub użytkowanie.

4. Z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

19. Przeznaczenie środków specjalnych.

1. Na cele wskazane w ustawie lub uchwale, która była podstawą utworzenia tych środków.

2. Na cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę.

3. Na remont lub odtworzenie mienia (utraconego, uszkodzonego, zapasów środków materiałowych przechowywanych na cele mobilizacyjne).

Roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki środków specjalnych, sporządza się dla środków wyodrębnionych na podstawie ustaw oraz uchwały organów stanowiących.

W pozostałych przypadkach plan sporządza się na okres, w którym środki te będą wydatkowane.

19. Fundusze celowe (FC) - definicja, przykłady.

FC - fundusz powołany ustawowo, przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach publicznych (01.01.99), którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.

FC - może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

W praktyce, mogą występować w obrocie prawnym: państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie FC.

Fundusze celowe (FC)

Do najbardziej znanych należą	W ramach finansowania funduszowego pozostawiono
F. Gwarantowany Świadczeń Pracowniczych	Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia
F. Ubezpieczeń Społecznych	Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków
F. Emerytalno – Rentowy Rolników	F. Promocji Twórczej
Państwowy Fundusz Kombatantów	F. Ochrony Środowiska
F. Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych	F. Gospodarki Wodnej
F. Alimentacyjny	F. Ochrony Gruntów Rolnych
	F. Daru Narodowego
	F. Kościelny

Część funduszy pozabudżetowych została przekształcona w fundacje, np.: fundacja rozwoju kultury lub agencje np. Agencja Rynku Rolnego .

19. Czyje żądania mogą być realizowane przez fc?

fc, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu:

• państwa – jest państwowym fc;

• gminy, powiatu lub województwa – jest gminnym , powiatowym lub wojewódzkim fc.

19. Jakie są źródła wydatków z fc?

Podstawą gospodarki finansowej fc, jest roczny plan finansowy. fc – mogą zaciągać kredyty i pożyczki – o ile ustawa tworząca fundusz, tak stanowi .

Wydatki fc – mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych (poza przypadkami, gdy pochodzą z zaciągniętych kredytów i pożyczek) obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jst i pozostałości środków okresów poprzednich.

Szczegółowe zasady – w zakresie nie uregulowanym, ustawą tworzącą fundusz – określa w drodze rozporządzenia – minister nadzorujący państwowy fundusz celowy, w porozumieniu z Ministrem Finansów.

19. Gospodarka finansowa.

Jest to: tworzenie, gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych.

19. Metody.

BEZZWROTNA → polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym wyposażeniu poszczególnych podmiotów w środki pieniężne i ma zastosowanie - przede wszystkim – do jednostek budżetowych świadczących – co do zasady - nieodpłatne usługi. Jednostki te nie mają możliwości zwrotu otrzymanych środków pieniężnych i ich zapotrzebowanie na środki może być pokryte jedynie (lub głównie), metodą bezzwrotną. Znajduje zastosowanie w: oświacie, nauce, kulturze i ochronie zdrowia.

ZWROTNA → polega na tworzeniu, gromadzeniu i rozdzielaniu zasobów pieniężnych, na czas oznaczony z obowiązkiem ich zwrotu po upływie oznaczonego terminu. Typowa dla przedsiębiorstw. Można tę metodę określić jako – KREDYTOWĄ.

19. Polityka finansowa.

Świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji, polegająca na ustalaniu i realizacji określonych celów, za pomocą środków finansowych.

19. System finansowy.

Ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe.

19. Czyim rocznym planem jest budżet państwa (BP)

Budżet państwa – jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

• organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa,

• sądów i trybunałów ,

• administracji rządowej.

Należy on do planów o charakterze dyrektywnym, tzn. plan ten zawiera zespół zadań adresowanych do organów finansowych, na które nakłada (i na innych wykonawców) obowiązek zrealizowania dochodów w zaplanowanej wysokości, a także dokonania wydatków określonych w planie.

Budżet Państwa - jest planem dochodów i wydatków PAŃSTWA oraz władzy samorządowej (budżet gmin). Dochody budżetowe są pobierane przez różne organy, zarówno CENTRALNE jak i LOKALNE ORGANY (gminy). Wynika to z podziału kompetencji między organami państwowymi.

19. Co to jest rok budżetowy?

BP → jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego (01.01.–31.12.) – oznacza to ROK BUDŻETOWY.

19. Czy środki włączone do bp – pochodzące ze źródeł zagranicznych – są bezzwrotne?

Tak - nie podlegają zwrotowi. Do BP włączone są również wydatki finansowe z tych środków.

19. Co ustala ustawa budżetowa?

1. Dochody BP wg ważniejszych źródeł, części i działów klasyfikacji budżetowej;

2. Wydatki BP;

3. Deficyt BP oraz źródła jego pokrycia;

4. Limity zatrudnienia w administracji rządowej;

5. przychody i rozchody BP;

6. zestawienie przychodów i wydatków zb, gp jb i śs;

7. plany finansowe państwowych funduszy celowych;

8. wykaz programów wieloletnich;

9. wykaz inwestycji wieloletnich;

10. zestawienie dotacji dla państwowych operacji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa (SP);

11. zakres i kwoty dotacji przedmiotowych;

12. wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i kwoty dotacji.

Suma wydatków – stanowi limit wydatków BP. Ustawa budżetowa – może – ustalać plany finansowe innych jednostek sektora rządowego. Ustawa budżetowa – nie może – zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

19. Z czego się składa uzasadnienie projektu ustawy budżetowej?

1. głównych celów polityki społecznej i gospodarczej

2. założeń makroekonomicznych na planowany rok budżetowy i na 2 kolejne lata dotyczących:

• kształtowania się PBK

• państwowego długu publicznego oraz długu SP

• poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

19. System budżetowy.

Zespół norm prawnych, regulujących organizację finansowych organów państwa i instytucji objętych gospodarką budżetową oraz zasady pobierania dochodów pieniężnych, na rzecz budżetu państwa a także – zasady ich wydatkowania.

19. Jakie procesy składają się na gospodarkę budżetową.

1. Planowanie budżetowe,

2. Gromadzenie dochodów budżetowych,

3. Dokonywanie wydatków budżetowych,

4. Kontrola przestrzegania dyscypliny finansowej (budżetowej).

19. Rodzaje i funkcje budżetu.

Funkcje:

1. rozdzielcza – gromadzenie, podział i wydatkowanie zasobów pieniężnych ponoszonych przez państwo na sfinansowanie wydatków; polega na przejmowaniu na rzecz budżetu, część zasobów pieniężnych od podmiotów gospodarczych i ludności oraz na przydzielaniu określanych części tych zasobów innym jednostkom. W wyniku redystrybucji dochodów BP następuje przeniesienie części zasobów pomiędzy:

• różnymi działami gospodarki narodowej,

• różnymi regionami kraju,

• różnymi grupami ludności,

• różnymi państwami (pożyczki zagraniczne).

1. kontrolna - ściśle związana z f . rozdzielczą, gdyż proces gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych jest kontrolowany pod kątem oceny celowości, legalności i efektywności gospodarki budżetowej.

19. Jakie wydatki o charakterze fakultatywnym wyróżniamy dla wspierania procesów gospodarczych?

• dotacje inwestycyjne,

• dopłaty do kredytów na wybrane cele,

• wydatki związane z poręczeniami państwowymi,

• wydatki na promocję eksportu,

• wydatki na prywatyzację,

• wkłady kapitałowe do instytucji kapitałowych.

19. Jakie są konsekwencje redystrybucji budżetu państwa?

W wyniku redystrybucji dochodów BP następuje przeniesienie części dochodów pomiędzy:

• różnymi działami gospodarki narodowej,

• różnymi regionami kraju,

• różnymi grupami ludności

• różnymi państwami (pożyczki zagraniczne).

Budżet – oprócz finansowania sfery budżetowej – zasila również pozostałe podmioty gospodarki narodowej, np. fundusze ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorstwa, gminy.

19. Rodzaje kontroli budżetowej.

Podstawowym celem kontroli jest dostarczanie informacji o wypadkach nieprawidłowości w trakcie przebiegu procesów gospodarczych.

1. Kontrola ex ante (wstępna), czyli k. planu budżetowego → jej zadaniem jest przeciwdziałaniem nieracjonalnym i nieefektywnym zamierzeniom.

2. Kontrola w toku wykonania planu budżetowego (bieżąca) → polega na wykorzystaniu operacji budżetowych np. kształtowania się wpłat podatkowych, jako sygnałów o bieżącym przebiegu procesów rzeczowych. (Szybkość wyników kontroli).

3. Kontrola ex post (następna), tzw. sprawozdawcza - dotycząca oceny prawidłowości wykonania planu budżetowego. W Polsce najbardziej rozbudowany jest ten rodzaj kontroli.

Kontrolę przeprowadza: NIK, MF, US oraz organy kontroli finansowej (policja skarbowa).

19. Charakter kryteriów klasyfikacji budżetowej.

Klasyfikacja budżetowa jest to sposób grupowania jednorodnych dochodów i wydatków budżetowych.

Klasyfikacja jest grupowaniem wg. ustalonych kryteriów, spośród których jako podstawowe należy wymienić kryteria:

1. podmiotowe - podział „resortowy” – każda część odpowiada poszczególnym organom administracji rządowej , np. „Budżet Ministerstwa i Opieki Społecznej”

2. przedmiotowo – funkcjonalne – podział wg źródła pochodzenia oraz podział wydatków – wg celów przeznaczenia środków. Dochody i wydatki podlegają podziałowi na działy i rozdziały, np.: dział: szkolnictwo zawodowe, rozdział: szkoły zasadnicze, technika, licea zawodowe.

3. rodzajowe – kryterium określające jakie kwoty wydatkowano na poszczególne rodzaje zadań. Uzupełnia klasyfikację przedmiotowo – funkcjonalną (uszczegóławia). Klasyfikacja rodzajowa – obejmuje paragrafy i pozycje.

Pojęcie i rodzaje dochodów budżetu państwa

19. Pojęcie dochodu budżetu państwa

Def.: wszelkie wpłaty dokonywane na rzecz BP pochodzące od przedsiębiorstw państwowych, sektora prywatnego, ludności lub z zagranicy. Rozróżniamy:

1. Dochody rzeczywiste → pochodzą od jednostek spoza systemu budżetowego, m.in.: od podmiotów gospodarczych i osób fizycznych → kształtują wielkość budżetu państwa.

2. Dochody rozliczeniowe → (zwane „przelewami wewnątrzbudżetowymi”) – polegają na przesuwaniu dochodów budżetowych między budżetem państwa a budżetami lokalnymi gmin, np.: subwencja ogólna - przyznana na rzecz budżetu gminy z budżetu państwa.

19. Klasyfikacja dochodu – kryteria.

1. Kryterium ekonomiczne – oznacza grupowanie dochodów wg źródła pochodzenia. Zasadniczym źródłem wszelkich dochodów budżetowych jest dochód narodowy. Podstawowym podmiotem wytwarzającym DN są – w gospodarce polskiej - przedsiębiorstwa. Głównym źródłem zasilania budżetu są zasoby pieniężne przedsiębiorstw i ludności.

2. Kryterium prawne – dzieli dochody na:

→ zwrotne – do nich zaliczamy pożyczki wewnętrzne (na ogół), lokaty budżetowe oraz pożyczki zagraniczne. Istotą pożyczki wewnętrznej jest to, że kredytobiorcą jest budżet państwa. Pożyczki można podzielić na:

• krótkoterminowe

• średnioterminowe

• długoterminowe.

Biorąc za podstawę klasyfikacji pożyczek – ich rodzaj - można wyróżnić pożyczki zaciągnięte w formie:

1. kredytu bankowego

2. emisji papierów wartościowych:

• weksle skarbowe – papiery wartościowe krótkoterminowe (od kilku tygodni do kilku miesięcy) zazwyczaj w dość wysokich nominałach, uważane są za najtańszą formę sfinansowania potrzeb Skarbu Państwa.

• bony skarbowe – papiery wartościowe średnioterminowe zbliżone do obligacji. Różnią się od obligacji: okresem spłaty pożyczek oraz wysokością nominałów w jakich są emitowane,

• obligacje – papiery wartościowe długoterminowe (czasami są średnioterminowe), od weksli skarbowych różni je przeznaczenie gromadzonych w ten sposób środków. Emisja obligacji związana jest zazwyczaj z realizacją długotrwałych zadań państwa. W Polsce – głównie dla równoważenia budżetu, pokrycia deficytu budżetowego,

• obligacje komunalne – emitowane przez gminy (Płock, Kraków, Gdynia).Wartość emisji papierów wartościowych nie może przekraczać 15 % planowanych dochodów rocznych gminy (ustawa o finansach gmin z 1993r.).

→ Bezzwrotne - podatki

→ przymusowe – podatki ( bezzwrotne )

→ dobrowolne (zwrotne) - pożyczki od ludności, pożyczki z zagranicy oraz niekiedy: lokaty instytucji finansowych (obecnie: lokaty – z mocy prawa).

→ Nieodpłatne – większość dochodów budżetowych tzn.: w zamian, za wpłacone świadczenie pieniężne – wpłacający nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego ze strony państwa.

→ Odpłatne - świadczenia pieniężne dokonane na rzecz budżetu, za które w zamian wpłacający otrzymuje najczęściej jakąś czynność ze strony organu państwowego np. opłata skarbowa.

→ Zasadnicze –podatki

→ Uboczne – grzywny, cła.

3. Kryterium organizacyjne → oznacza podział na dochody poszczególnych rodzajów budżetu: dochody budżetu państwa oraz dochody budżetu gminy.

19. Katalog dochodów budżetu państwa.

1. podatki – dochody o charakterze : zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, przymusowym (1996r. - udział podatków w budżecie państwa – ponad 84 %, w 1997r. - 83,5 % a w 1998 r. – 91%),

opłaty – (dotychczas ich znaczenie w dochodach państwa – mało istotne) - jednostronnie określone, bezzwrotne i odpłatne świadczenie pieniężne, o charakterze ogólnym, pobierane od osób fizycznych i prawnych przez państwo lub instytucję świadczącą usługi na podstawie obowiązujących aktów prawnych,

podatki i opłaty – te, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jst, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych,

1. cła → jest to przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie pieniężne, pobierane przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu towarów przez obszar celny danego kraju: 1996r. – 6,6%; 97r. – 6,4%; 98r. – 6,6%; 99r. – 4,9% ),

2. wpłaty – z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek SP,

3. dywidendy

4. wpłaty z zysku NBP

5. wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych pjb,

6. dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe (o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej),

7. dochody z najmu i dzierżawy (oraz innych umów o podobnym charakterze) składników majątku SP (o ile......),

8. opłaty od poręczeń i gwarancji udzielanych przez SP,

9. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jb (o ile......),

10. odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym BP,

11. odsetki od udzielanych z BP pożyczek krajowych i zagranicznych,

12. grzywny, mandaty i inne kary pieniężne (o ile....),

13. spadki, zapisy i darowizny na rzecz SP,

14. inne dochody publiczne, obligacje, bony skarbowe, pożyczki.

19. Definicja wydatków.

Wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo w celu zaspokojenia potrzeb publicznych.

19. Proszę wskazać cele na jakie przeznaczane są wydatki Skarbu Państwa.

1. realizacja zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,

2. subwencje ogólne dla jst,

3. dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jst ustawami,

4. dofinansowanie zadań własnych jst,

5. dotacje na zadania określone ustawami,

6. współfinansowanie programów realizowanych, ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie polegających zwrotowi.

19. Pożyczki z budżetu państwa.

Dla kogo i z czego wynikają zasady udzielania pożyczek?

Z budżetu państwa – w zakresie ustalonym w ustawie budżetowej – mogą być udzielane pożyczki

• dla jst w ramach postępowania naprawczego,

• wynikające z umów międzynarodowych,

• wynikające z ustaw innych niż ustawa budżetowa

Pożyczki te są oprocentowane umownie.

19. Klasyfikacja wydatków budżetowych (art. 69 ust. o finansach publicznych)

1. Wydatki bieżące

1. subwencje ogólne dla jst

2. dotacje

3. wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane

4. inne świadczenia na rzecz osób fizycznych

5. zakup towarów i usług

6. inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizację ich statutowych zadań

2. Wydatki Skarbu Państwa (SP) na obsługę długu - zadłużenia krajowego i zagranicznego:

1. wydatki z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych

2. wydatki z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz

3. wydatki z tytułu wypłat związanych z udzielonymi przez SP poręczeniami i gwarancjami 3. Wydatki majątkowe

1. wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego

2. wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych (jb) oraz

3. dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

4. Wydatki inwestycyjne - z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji :

1. państwowych zakładów budżetowych,

2. innych państwowych jednostek organizacyjnych dla których zasady gospodarki finansowej określają odrębne ustawy,

3. jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych, na podstawie odrębnego upoważnienia, zamieszczonego w ustawie budżetowej lub w innej ustawie,

4. realizowanych przez jst, jako zadania:

• własne,

• z zakresu administracji rządowej,

• inne zlecone ustawami,

1. związanych z badaniami naukowymi lub pracami badawczo – rozwojowymi.

Inwestycje państwowych jednostek budżetowych, mogą być dofinansowane z

• części zysku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej,

• środków specjalnych państwowej jednostki budżetowej.

19. Dotacje.

Dotacjami – w myśl ustawy – są podlegające szczególnym zasadom rozliczenia wydatki budżetu państwa przeznaczone na:

1. finansowanie lub dofinansowanie:

• zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego (jst) ustawami,

• ustawowo określanych zadań, realizowanych przez jednostki inne niż jst,

• bieżących zadań własnych jst,

• zadań zleconych dla realizacji jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych oraz fundacjom i stowarzyszeniom,

• dotacji celowych (koszty realizacji inwestycji );

2. dotacje podmiotowe – czyli dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu,

3. dotacje przedmiotowe – czyli dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowane wg stawek jednostkowych;

4. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie

5. pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, tzw. „dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.”

19. Dotacje celowe

→ są to świadczenia przekazane ze środków publicznych na realizację zadań publicznych lub innej działalności, których finansowanie z tych środków, uznaje się za celowe. Budżet państwa przekazuje – na podstawie ustawy o dochodach jst w latach 1999 i 2000 – dotacje celowe → na dofinansowanie zadań własnych jst. ( m.in. na realizację inwestycji, pomoc społeczną i wypłatę dodatków mieszkaniowych) oraz dotacje celowe na zadania zlecone, z zakresu administracji rządowej – zlecone jst i inne zadania zlecone tym jednostkom ustawami.

Uprawnionymi do otrzymania dotacji celowych na realizację zadań zleconych są również jednostki nie zaliczone do sektora finansów publicznych z tym, że muszą zawrzeć umowę z dysponentem części budżetowej.

Umowa taka powinna określać:

1. szczegółowy opis zadania i termin jego wykonania,

2. dotację celową należną jednostce wykonującej zadania i tryb płatności

3. tryb kontroli wykonywania zadania

4. sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej i zasady zwrotu niewykorzystanej części dotacji.

Dotacje celowe dla przedsiębiorstw → mogą być udzielane na realizację inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska - mających szczególne znaczenie dla gospodarki narodowej. Łączna kwota tych dotacji – dla całej inwestycji – nie może być wyższa niż 50 % planowanej wartości kosztorysowej inwestycji – chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej.

19. Programy wieloletnie (pw).

Ustawa budżetowa może określać – oprócz limitów wydatków na okres roku budżetowego - limity wydatków na programy wieloletnie, ujmowane w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy budżetowej.

pw ustanawiane są przez RM na mocy ustawy – jeżeli koszty realizacji programu przekraczają kwotę 100.000.000,- zł.

pw może być ustanowiony włącznie w celu realizacji zadań z zakresu:

1. obronności i bezpieczeństwa państwa,

2. ochrony środowiska,

3. rozwoju gospodarki, w tym – restrukturyzacji wybranych dziedzin,

4. rozwoju nauki,

5. ochrony ogólnonarodowego dziedzictwa kulturowego.

W wykazie dla każdego programu określa się:

1. nazwę programu

2. cel,

3. jednostkę organizacyjną realizującą program,

4. okres realizacji programu,

5. zadania, które mają być sfinansowane z budżetu państwa,

6. łączne nakłady na realizację programu (wraz z tym z bp),

7. wysokość wydatków w roku budżetowym oraz dwóch kolejnych latach.

Realizacja pw może być podzielona na etapy. Środki ujęte w wykazie na realizację pw nie mogą być wykorzystane na inne cele . Ale RM może uzyskać – od komisji sejmowej ds. budżetu – zgodę na zmianę wykorzystania środków. Środki te, nie mogą być jednak wykorzystane na finansowanie wydatków bieżących.

19. Deficyt budżetowy.

Jest to różnica mniejszych dochodów i większych wydatków.

Odwrotna sytuacja: to różnica większych dochodów i mniejszych wydatków - to nadwyżka budżetowa państwa.

19. Źródła pokrycia deficytu budżetowego.

Deficyt budżetu państwa może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

1. sprzedaży skarbowych papierów wartosciowych na rynku krajowym i zagranicznym,

2. kredytów zaciągniętych w bankach krajowych i zagranicznych,

3. pożyczek,

4. prywatyzacji majątku SP,

5. nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Ustawodawca, w celu ograniczenia deficytu budżetowego wprowadził szereg procedur ostrożnościowych i sanacyjnych.

Określone procedury ostrożnościowe - są stosowane przez RM w zależności od wysokości relacji kwoty państwowego długu publicznego od PKB.

Program sanacyjny obejmuj :

1. podanie przyczyn kształtowania się relacji państwowego długu publicznego

2. program przedsięwzięć mających na celu ograniczenie relacji, uwzględniających analizę limitów ilościowych i innych uwarunkowań prawnych,

3. trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do PKB wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.

BUDŻET PAŃSTWA

Jest to podstawowy plan finansowy, obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalany przez Sejm w formie ustawy na okres roku kalendarzowego.

19. Poszczególne etapy procedury budżetowej.

Projekt założeń polityki społeczno – gospodarczej i budżet są budowane w zgodności ze sobą. Podstawowa konstrukcja budżetu jest oparta na zasadzie jedności materialnej. Wg tej zasady ze wszystkich wpłat dokonywanych do budżetu, jest tworzony jeden fundusz budżetowy. Tym samym, zasada ta nie pozwala na łączenie poszczególnych rodzajów dochodów budżetowych z konkretnymi wydatkami. Całość procedury budżetowej obejmuje cztery etapy:

1. Opracowanie projektu budżetu,

2. Uchwalenie budżetu,

3. Wykonywanie budżetu,

4. Sprawozdawczość i kontrola finansowa wykonania budżetu.

19. Jaką rolę spełnia Min. Finansów w relacji z Radą Ministrów na etapie przygotowania projektu ust. budżetowej?

Ministerstwo Finansów przedstawia Radzie Ministrów: projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem planowanych dochodów i wydatków oraz wykaz jednostek sektora rządowego, których plany przychodów i wydatków może obejmować ustawa budżetowa. MF w drodze rozporządzenia ustala:

1. szczegółowe zasady tryb i terminy opracowania planów ze środków budżetowych,

2. projektów planów dochodów i wydatków poszczególnych części budżetu

wzory formularzy.

RM → uchwala projekt ustawy budżetowej lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym i wraz z uzasadnieniem, przedstawia go Sejmowi.

19. Czyje planowane dochody i wydatki przedstawia Min. Finansów Radzie Ministrów?

Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, SN, NSA, TK, NIK, RPO, KRRiT, GIODO, IPN, Krajowego Biura Wyborczego, oraz PiP.

19. Co rozumiesz pod pojęciem „projektu ustawy budżetowej” i „projektu prowizorium ustawy budżetowej”?

„Projekt ub” → opracowywany jest na rok następny, przez MF, który wcześniej – w nocie budżetowej – określa szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania i przedłożenia mu materiałów do budżetu przez dysponentów, poszczególnych jego części.

„Prowizorium budżetowe” → jest planem gospodarki finansowej państwa uchwalanym na krótki okres, który przestaje obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej.

Jeżeli sejm, nie jest w stanie przyjąć nawet prowizorium – rząd może pracować na podstawie projektu budżetu RM (określa poziom dochodów i wydatków bp na czas trwania prowizorium tj. do czasu uchwalenia budżetu przez sejm).

19. W jakim terminie ustawowym Rada Ministrów przedstawia sejmowi projekt ustawy budżetowej lub prowizorium projektu ustawy budżetowej?

Najpóźniej na 3 m-ce przed rozpoczęciem roku budżetowego tj. do 30 września.

19. W jakim terminie – przed zakończeniem prowizorium budżetowego – R.M. jest zobowiązana do przedstawienia Sejmowi projektu ustawy budżetowej?

Rada Ministrów przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej – nie później niż na 3 m-ce

Przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium .

19. Co się dzieje w Państwie, jeżeli przed dniem 01 stycznia rozpoczętego roku budżetowego, ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym – nie zostanie uchwalona?

Do czasu ogłoszenia ustawy – podstawą gospodarki finansowej - jest przedstawiony Sejmowi projekt ustawy i obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe – w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

19. Proszę wskazać co ustala ustawa budżetowa?

1. dochody budżetu państwa

2. wydatki bp,

3. deficyt bp oraz źródła jego pokrycia,

4. limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w pjb,

5. przychody i rozchody bp,

6. zestawienie przychodów i wydatków państwowych zakładów budżetowych (pzb), gospodarstw pomocniczych (gp) i środków specjalnych (śs),

7. plany finansowe państwowych funduszy celowych,

8. wykaz programów wieloletnich,

9. wykaz inwestycji wieloletnich,

10. dotacje celowe dla jst na realizację zadań z zakresu adm. rządowej i zadań zleconych ustawami,

11. zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,

12. wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i kwoty dotacji

13. dotacje celowe na wykonanie zadań objętych programem wsparcia rozwoju regionalnego.

19. Jak skonstruowane są plany finansowe podmiotów sektora budżetowego?

Plany finansowe sektora budżetowego ( pzb, gp i śs) włączone do ustawy budżetowej, ujmuje się w podziale na części budżetowe i rodzaje z wyodrębnieniem stanu początkowego i końcowego środków obrotowych, przychodów własnych, dotacji z bp, wydatków na wynagrodzenia i składek naliczanych od wynagrodzeń, wydatków majątkowych oraz wpłat do budżetu.

19. Czy w ustawie budżetowej ujmowane są plany finansowe państwowych funduszy celowych, (pfc) jeśli tak – to proszę wskazać w jaki sposób?

Plany finansowe pfc ujmuje się w ustawie budżetowej, oddzielnie dla każdego funduszu z wyodrębnieniem:

1. stanu początkowego i końcowego funduszu,

2. przychodów własnych oraz dotacji z bp.

19. W jaki sposób, ujmowane są w ustawie budżetowej DOTACJE CELOWE (dc)?

dc dla jst na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami ujmuje się w ustawie budżetowej w podziale na:

1. poszczególne stopnie jst ,

2. części budżetowe, z których przekazywane są dotacje oraz

3. działy klasyfikacji budżetowej.

19. Co zawiera u z a s a d n i e n i e załączone do projektu ustawy budżetowej?

1. Główne cele polityki społecznej i gospodarczej (ustalone przez aktualny rząd),

2. Założenia makroekonomiczne, na nadchodzący rok budżetowy i dwa kolejne lata dotyczące:

1. kształtowania się PKB,

2. państwowego długu publicznego oraz długu SP,

3. poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,

4. bilansu płatniczego,

5. obrotów bieżących,

6. poziomu zatrudnienia i bezrobocia,

7. dochodów budżetu państwa,

8. deficytu bp.

1. Kierunki prywatyzacji majątku SP.

2. Przewidywane wykonanie budżetu państwa, za rok poprzedzający rok, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej.

3. Omówienie projektowanych:

• przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,

• przychodów i wydatków pfc,

• wykaz zadań objętych programem wsparcia rozwojem regionalnego.

1. Informacje o przewidywanej na koniec roku budżetowego wysokości długu SP oraz aktywów finansowych SP, będących jednocześnie długiem innych podmiotów sektora finansów publicznych, wraz z odpowiednimi wartościami, odnoszącymi się do kwot zobowiązań z tytułu gwarancji i poręczeń.

2. i inne.

OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA BUDŻETU

Zasady budżetowe → to pewne postulaty, które mają zapewnić prawidłowe tworzenie i wykonywanie budżetu.

Wykonywanie budżetu → to druga faza procedury budżetowej, która polega na uzyskiwaniu dochodów i dokonywaniu wydatków. Ogólny nadzór nad wykonywaniem bp sprawuje Rada Ministrów. Natomiast ogólna kontrola realizacji dochodów i wydatków budżetu oraz dbanie o zachowanie równowagi budżetowej – należy do – Ministra Finansów.

Wykonawcami budżetu są:

• poszczególni ministrowie i wojewodowie oraz podległe im jednostki, które gromadzą dochody i dokonują wydatków,

• banki sprawujące obsługę budżetu, wśród których największą rolę odgrywa NBP.

Kontrola wykonania budżetu → sprawowana jest przez Sejm, już w trakcie roku budżetowego, bowiem MF ma obowiązek przedstawienia Komisji Finansów Publicznych oraz NIK w terminie do 10 września informacji o przebiegu wykonania budżetu państwa za I półrocze. Właściwa kontrola ma jednak miejsce po zakończeniu roku budżetowego.

Rada Ministrów – w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego –ma obowiązek przedłożyć Sejmowi sprawozdanie, z wykonania ustawy budżetowej. W ciągu 90 dni - Sejm, po zapoznaniu się z opinią NIK – podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź odmowie udzielenia – rządowi absolutorium.

19. Proszę wskazać obowiązki ciążące na dysponentach części budżetowych.

Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach państwowych – dysponenci części budżetowych muszą:

1. w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ust . budżetowej – przedstawiają MF szczegółowy plan dochodów i wydatków danej części budżetowej (zwany „układem wykonawczym”);

2. układ wykonawczy, opracowuje się w podziale na: działy, rozdziały, paragrafy klasyfikacji dochodów i wydatków;

3. w terminie 21 dni od dnia dysponenci części budżetowej przekazują: jednostkom podległym, informację o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków. Jednostki te, sporządzają plany finansowe celem zapewnienia ich zgodność z ustawą budżetową.

4. w terminie do 25 października – dysponenci części budżetowych przekazują informacje:

• jednostkom podległym: o kwotach dochodów i wydatków, w tym: wynagrodzeń oraz limitach zatrudnienia osób,

• jednostkom samorządu terytorialnego - o kwotach dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej, przyjęte w projekcie ustawy budżetowej.

Dysponenci części budżetowych – w ramach sprawdzonego nadzoru i kontroli nad całością gospodarki finansowej, podległych im jednostek organizacyjnych → dokonują okresowych (kwartał) ocen dotyczących:

1. przebiegu wykonania zadań oraz dochodów i wydatków tych jednostek,

2. wykorzystania dotacji udzielanych z bp,

3. realizacji innych zadań finansowych z bp

→ w razie potrzeby podejmują działania, zmierzające do prawidłowego wykonania budżetu.

Przeprowadzona kontrola ma na celu:

• ocenę prawidłowości i terminowości pobierania dochodów, a także

• ocenę zgodności wydatków z planowanym przeznaczeniem oraz

• ocenę prawidłowości wykorzystania środków finansowych, wysokości i terminów przekazywania dotacji.

19. Jaka jest relacja Rady Ministrów i Ministra Finansów na etapie wykonywania budżetu?

RM – kieruje wykonaniem bp, sprawuje ogólny NADZÓR nad wykonaniem budżetu państwa,

MF - sprawuje ogólną KONTROLĘ realizacji dochodów i wydatków bp oraz dbanie o zachowanie równowagi budżetowej (kontroluje poziom deficytu).

19. Zasady gospodarki finansowej (zasady obowiązujące w toku wykonywania budżetu państwa).

1. pełna realizacja zadań – następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem,

2. ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów bp – następuje na zasadach i w terminach określonych w obowiązujących przepisach;

3. dokonywanie wydatków – następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem w sposób celowy i oszczędny,

4. wydatki – na współfinansowanie programów realizowanych za środków pochodzących, ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi → mogą być dokonywane po uzyskaniu tych środków,

5. zlecanie zadań → powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych,

6. wydatki na obsługę długu SP → są dokonywane przed innymi wydatkami b p,

7. wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tyt. egzekucyjnych lub wyroków sądowych → mogą być dokonywane, bez względu na poziom środków finansowych, zaplanowanych na ten cel (powinny być zrefundowane w trybie przeniesień wydatków),

8. przeniesienie wydatków w bp → mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie ustawowym,

9. dotacje celowe przyznane jst na realizację zadań z zakresu adm. rządowej oraz innych zadań zleconych ustawowo → podlegają zwrotowi do bp w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane.

19. Jaki jest reżim wykorzystania dotacji?

Wykonawcy budżetu, obowiązani są do przestrzegania dyscypliny budżetowej tj. zasad i norm prawnych regulujących wykonanie budżetu. Szczególny reżim i dyscyplina panuje w zakresie wykorzystania dotacji:

1. dotacje udzielane z bp wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrane w nadmiernej wysokości – podlegają zwrotowi do bp wraz z odsetkami w wysokości, jak dla zaległości podatkowych w terminie do 28 .II. następnego roku, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

2. odsetki – nalicza się odpowiednio: od dnia przekazania dotacji z bp lub stwierdzenia nieprawidłowego naliczania dotacji;

3. wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem – wyklucza prawo do ubiegania się o przyznanie dotacji przez kolejne 3 lata .

19. Reżim wykorzystania funduszy celowych.

1. niedozwolone jest dokonywanie zmian w planie przychodów państwowego funduszu celowego,

2. przeniesienia wydatków – pomiędzy poszczególnymi pozycjami planu – przez organy lub dysponenta funduszu – mogą być dokonywane po uzyskaniu zgody ministra nadzorującego PFC.

19. Definicja „blokowania wydatków budżetowych”. Kiedy może ono nastąpić ?

Blokowanie wydatków budżetowych to – zakaz, okresowo lub do końca roku, dysponowania całością lub częścią planowanych wydatków, który może być zastosowany w przypadku nieprawidłowości w wykorzystaniu środków budżetowych. Blokowanie wydatków budżetowych, może nastąpić w przypadku stwierdzenia:

• niegospodarności w określonych jednostkach,

• opóźnień w realizacji zadań,

• nadmiaru posiadanych środków,

• naruszenia zasad gospodarki finansowej .

Blokowanie – może istnieć – okresowo lub do końca roku. Może również oznaczać –wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowych z bp.

19. W jakiej sytuacji decyzję o blokowaniu planowych wydatków budżetowych podejmie minister finansów (mf)?

Decyzję o blokowaniu planowanych wydatków podejmuje mf:

• w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków naczelnych organów: (dysponenci części budżetowych – w zakresie ich części bp);

• – po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, może utworzyć nową rezerwę celową i przenieść do tej rezerwy, kwoty zablokowanych wydatków.

19. Czy decyzję o blokowaniu planowych wydatków budżetowych, mogą podjąć inni ministrowie?

Tak – jako dysponenci części budżetowych – w zakresie swoich części budżetowych.

19. Kiedy decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych podejmuje Rada Ministrów i w drodze jakiego aktu może tego dokonać?

W przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić – na czas oznaczony – blokowanie planowanych wydatków bp. Blokowanie to oznacza:

1. okresowy lub obowiązujący do końca roku – zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków albo:

2. wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowych z bp.

Decyzje o blokowaniu – RM – podejmuje w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu opinii komisji sejmowej do spraw budżetu.

19. Proszę wskazać: jakie organy państwowe uczestniczą w kontroli wykonania bp?

Kontrola wykonania budżetu – sprawowana jest przez Sejm, już w trakcie roku budżetowego:

1. Minister Finansów – ma obowiązek – przedstawienia Komisji Finansów Publicznych oraz NIK → do 10.IX . – informacji o przebiegu wykonania Budżetu za I półrocze

2. Rada Ministrów – ma obowiązek –przedstawienia Sejmowi i NIK – corocznego sprawozdanie z wykonania budżetu państwa do → 31.V roku następującego po upływie roku budżetowego.

3. SEJM → w ciągu 90 dni – po zapoznaniu się z opinią NIK- podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź odmowie udzielenia rządowi absolutorium.

19. Co zawiera sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej?

1. dochody, wydatki oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych,

2. dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków bp sporządzane wg szczegółowości i układu ustawy budżetowej,

3. przychody i wydatki zakładów budżetowych gpjb, śs oraz pfc,

4. omówienie wykonania bp z uwzględnieniem różnic między budżetem uchwalonym a wykonanym,

5. informację o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego,

6. informację o wykorzystaniu środków finansowych, pochodzących z dopłat do stawek w grach liczbowych.

19. Co wchodzi w skład informacji dot. wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego (jst)?

Informacja ta powinna zawierać odrębne dla każdego stopnia jst:

1. zestawienie dochodów, wg ważniejszych źródeł,

2. zastawienie wydatków wg działów,

3. zestawienie wydatków wg ważniejszych rodzajów wydatków,

4. zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych oraz funduszy celowych,

5. omówienie wykonania budżetów jst.

19. Proszę wymienić rachunki bankowe prowadzone dla obsługi budżetu państwa.

1. Centralny rachunek bieżący bp – obciążają go wydatki bp,

2. rachunki bieżące jednostek naczelnych organów,

3. rachunek bieżący środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi,

4. rachunki bieżące państwowych funduszy celowych,

5. rachunki bieżące: zb, gp, śs,

6. rachunki pomocnicze ,

1 - 6 → prowadzi NBP

1. wyodrębnione rachunki państwowych jednostek budżetowych, mających siedzibę poza granicami RP.

Banki wykonują kasową obsługę bp pod kątem zachowania dyscypliny budżetowej, prawidłowości otwierania rachunków bankowych przez zakłady i jednostki budżetowe i dokonywanie wypłat z rachunków bankowych – pod względem – nie przekraczania granic otwartych kredytów bankowych. Banki NIE DOKONUJĄ oceny wydatków pod względem ich celowości.

19. Jakie są zasady polityki lokacyjnej prowadzonej przez Ministra Finansów – nadwyżek środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym?

W przypadku występowania przejściowych nadwyżek środków – MF może dokonywać oprocentowanych lokat w NBP. Po zasięgnięciu opinii Prezesa NBP - może dokonywać tych lokat w dowolnie wybranym banku .

Źródła dochodów jst

19. Jak można podzielić dochody daninowe gmin?

Szczegółową klasyfikację źródeł zasilania budżetów samorządowych , ustawodawca zawarł

w ustawie o dochodach jst w latach 1999 i2000 (ust. z 26.XI.1998 ). Art. 3 ustawy stanowi, że dochodami gminy są:

1. Wpływy z podatków:

1. od nieruchomości,

2. rolnego,

3. leśnego,

4. od środków transportowych

5. od posiadania psów

6. od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej

7. od spadków i darowizn

1. Wpływy z opłat:

• skarbowej,

• eksploatacyjnej (prawo geologiczne i górnicze),

• lokalnych uiszczanych na podstawie - ustawy z 12.01.91r. o podatkach i opłatach lokalnych,

• innych - uiszczanych na podstawie odrębnych ustaw o ile ustawa stanowi, że jest to dochód gminy.

1. Udziały w podatkach stanowiących dochód w b p w wysokości:

1. 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych – zamieszkałych na terenie gminy,

2. 5 % wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej – posiadających siedzibę na terenie gminy lub w przypadku oddziałów istniejących na terenie gminy lub w przypadku oddziałów istniejących na terenie kilku gmin – proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę .

1. Subwencja ogólna.

2. Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gmin,

3. Dotacje celowe z bp na zadania z zakresu administracji rządowej, zlecone gminom oraz inne zadania zlecone ustawami.

4. Odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych.

5. Dochody z majątku gminy.