Wirus- niekomórkowy element genetyczny, który wykorzystuje komórki do swojego namnażania, posiada stan pozakomórkowy.

Cząsteczka wirusa zawierająca kwas nukleinowy otoczony przez białko lub / i inne komponenty makrocząsteczkowe – wirion

wirusy są silnie uzależnione od struktury komórki „ żywiciela” i jej składników metabolizmu.

Wirusy mogą nadawać zupełnie nowe właściwości Komorkom, w których się namnażają.

Podział wirusów:

1. wirusy atakujące b drobnoustroje

2. wirusy zwierzęce (lepiej poznane)

3. wirusy roślinne (mniej zbadane)

Budowa:

1. nukleoproteid ( DNA lub RNA)

2. kapsyd z kapsomerami – białkowy, lipidowy, węglowodorowy

Wirusy różnią się:

1. kształtem

2. wielkością

3. składem chemicznym

4. symetrią kapsydu

Kształt: kulisty, wielościenny, pałeczkowaty, nitkowaty, spiralny

Wielkość:

1. od 20 do 300 nm

2. największy: wirus ospy naturalnej ma 200 nm

3. najmniejszy wirus Polio ma 28 nm

Skład chemiczny:

1. zawierające DNA

2. zawierające RNA

3. z otoczką

4. bez otoczki

Symetria kapsydu:

1. izometryczna

2. heliakalna

3. złozona

Cechy wirusów:

1. winiony mają jeden typ kwasów nukleinowych

2. winiony są reprodukowane z ich kwasów nukleinowych (inne organizmy z całej sumy ich części składowych)

3. cząstka winiona nie zawiera informacji genetycznej dla syntezy systemu Lipmana , decydującego o produkcji energii o wysokim potencjale

4. winiony nie mają własnej przemiany materii; winiony wykorzystują rybosomy komórkowe gospodarza, co jest wyrazem bezwzględnego pasożytnictwa

Wirus wegetatywny – wewnątrzkomórkowy

Wirion- wirus pozakomórkowy

Wiroid- wolny kwas RNA o masie cząst. 1 mln , a więc około 20 razy mniejszy od masy kwasów nukleinowych najmniejszych wirusów, nagi, nie mający płaszcza białkowego

Wirusy niekompletne- brak lub zmniejszona ilość kwasu nukleinowego; jest to następstwo zaburzenia koordynacji wytwarzania części składowych wirusa i ich transportu; nie są w stanie zainicjować zakażenia komórki;

Wirusy ułomne (satelity) – wirusy o niepełnej informacji genetycznej , potrzebujące do odtworzenia swojej drobiny wirusa „pomocnika” np. wirus mięsaka Roussa ; mogą zainicjować proces syntezy wirusa, ale nie są w stanie go zakończyć i dlatego potrzebują „pomocnika”

Zakażenie wirusowe komórki:

1. adsorpcja wirusa na komórce

2. przenikanie

3. uwalnianie się genomu komórkowego (proces eklipsy)

4. przekazywanie informacji genetycznej dla syntezy wczesnych białek i ich synteza

5. formowanie się, dojrzewanie wiriona (koniec eklipsy)

6. uwalnianie się wiriona z komórki

Odporność wirusów na czynniki środowiskowe:

56 - niszczy zakaźność większości wirusów

Wyjątki:

1. wirus mozaiki tytoniowej – ginie w temp. 94 w ciągu 5 minut

2. wirus żółtaczki zakaźnej- ginie w temperaturze 100 po 20 minutach ogrzewania

3. wirus mięsaka Roussa bardzo wrażliwy na temperaturę pokojową

Wirusy są:

1. niewrażliwe na niskie temperatury

2. wrażliwe na:

• wysychanie działanie światła słonecznego

• promieniowanie jonizujące

• działanie ultradźwięków

• działanie zasad, preparatów chlorowych , KMnO4

Najbardziej inaktywuje wirusy : OZON, ETER, CHLOROFORM, FORMALINA

Wirusy są odporne na oddziaływanie: glicerolu, pH, antybiotyków i chemiterapeutyków

Wirusy zwierzęce.

Podział ze względu na tropizm: neutropowe, derma tropowe, pneumotropowe

Drogi zakażenia:

1. układ oddechowy (grypa)

2. przewód pokarmowy (Polio)

3. uszkodzony naskórek (wścieklizna, ospa)

4. droga płciowa (HIV)

DNA wirusy

1. symetria kapsydu izometryczna

1. bez osłonki : rodziny: Parvoviridae (uszkodzenie płodu), Papovoviridae ( brodawczaki) , Adenoviridae ( guzy)

2. z oslonką : Herpesviridae ( opryszczka), Hepadnaviridae

1. symetria kapsydu złożona: Poxviridae

RNA wirusy

1. symetria kapsydu izometryczna

1. bez osłonki Picornaviridae, Reoviridae

2. z osłonką : Togaviridae (różyczka) , Retroviridae (HIV), Arenaviridae ( zapalenie opon naczyniowych)

1. symetria kapsydu spiralnego: (z osłonką lipidową) Filioviridae (wirus Ebola), Coronoviridae ( zapalenie dróg oddechowych) , Rhabdoviridae ( wścieklizna)

Kształty:

1. kulisty z ogonkiem (kurczliwym – DNA, niekurczliwym – RNA)

2. pałeczkowaty - DNA

3. nitkowaty – DNA

CYKL LITYCZNY- charakteryzuje wirusy zjadliwe (większość wirusów eukariotycznych i niektóre bakteriofagi) polega na szybkim namnożeniu wirusa i wytworzeniu cząstek potomnych, które uwalniając się do środowiska powodują natychmiastową śmierć zainfekowanych komórek gospodarza.

CYKL LIZOGENNY – polega na utrzymywaniu się wirusa w zainfekowanej przez niego komórce, bez powodowania jej śmierci.Proces ten wiąże się z integracją DNA wirusa z genomem komórki gospodarza , co prowadzi do jednoczesnej replikacji materiału genetycznego wirusa i gospodarza; charakteryzuje wirusy łagodne