Psychologia – wykład 2 15.10.2012

Temat: Stres i strategie radzenia sobie ze stresem

Plan:

• Koncepcje stresu w psychologii

• Pojęcie stresora

• Reakcje stresowe

• Ogólny system adaptacji

• Psychiczne reakcje na stres

• Konsekwencje zdrowotne stresu

• Konsekwencje zdrowotne stresu

• Radzenie sobie ze stresem

Stres rozumiany jest jako bodziec, sytuacja trudna lub wydarzenie zewnętrzne o określonych właściwościach (to samo zdarzenie np. występ publiczny dla jednej osoby jest stresujący, a dla drugiej nie).
Stres jako relacja (interakcja) pomiędzy czynnikami zewnętrznymi a właściwościami człowieka – zawiera obydwa powyższe człony oraz czynnik pośredniczy – spostrzeganie sytuacji przez przedmiot (współczesne podejście interakcyjne).

Stresory są wszechobecne i nieuniknione, ale nie wywołują jednoznacznie negatywnych skutków dla jednostki rezultaty ich działania zależą od posiadanych przez jednostkę zasobów i przydatnych sobie w radzeniu z nimi i przezwyciężaniu ich.

Centralnym zasobem określającym sobie radzenie ze stresem jest poczucie tolerancji, na które składa się:

• Poczucie zrozumiałości

• Poczucie zaradności

• Poczucie sensowności

Stresor – termin wprowadzony przez Selye oznacza każdą rzecz, wydarzenie, zjawisko, które stawia przed nami jakieś wymagania. Stresorem mogą być wszystko począwszy od spóźnionego autobusu poprzez nową pracę i śmierć bliskiej osoby.

Stresor	Punkty stresowe
Śmierć współmałżonka	100
Małżeństwo	50
Choroba w rodzinie	44
Nowa praca zawodowa	39
Powiększenie się rodziny	39
Wybitne własne osiągnięcia	28
Rozpoczęcie lub zakończenie szkoły	26
Zmiana szkoły	20
Zmiana w życiu towarzyskim	18
Wakacje	13

Główne stresory spotykane w życiu

• Drobne kłopoty życiowe – nagromadzenie małych frustracji, szczególnie gdy są interpretowane jako istotne i szkodliwe czy też groźne dla naszej przyszłości

• Dramatyczne zdarzenia o rozmiarze katastrof obejmujące całe grupy

  • Wojny, klęski żywiołowe (stres ekstremalny, traumatyczny)

  • Często przychodzą bez ostrzeżenia

  • Pozostawiają po sobie potężny ślad, który jest reaktywny

• Chroniczne stresory społeczne np. przeludnienie, przestępczość, recesja, skażenie środowiska, AIDS, zagrożenia wojną

Stresory o wymiarze czasowym

• Wydarzenie stresowe jednorazowe

• Wydarzenie stresowe periodyczne lub cykliczne

• Wydarzenie stresowe chroniczne

• Wydarzenie stresowe sekwencji – jeden stresor pociąga za sobą następny

Stres biologiczny – doświadczany do w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia

Stres psychologiczny – pojawia się w skutek lęku przed utratą kontroli lub przed wymaganiami, które postrzegają jako przerastające nasze możliwości

Środowisko i praca jako źródło stresu – hałas, tłok, zanieczyszczenie

Fizjologiczne reakcje stresowe

• Reakcje fizjologiczne są automatycznie przewidywane i niekontrolowane

• Skutki stresu ostrego lub chronicznego

• Zespół „walcz lub uciekaj” – sekwencja procesów przystosowawczych organizm do walki lub ucieczki w bezpieczne miejsce

• Ogólny zespół adaptacji

Fizjologiczne następstwa stresu:

• Częste przeziębienia lub infekcje

• Palpitacje serca

• Kłopoty z oddychaniem

• Ucisk lub bóle w klatce piersiowej

• Osłabienie

• Bezsenność

• Bladość, skłonność do omdlenia

• Migreny, bóle głowy

Psychologiczne następstwa stresu:

• Gniew, rozdrażnienie, nerwowość, złość

• Lęk, obawa

• Wstyd, zakłopotanie

• Depresja

• Złe samopoczucie

• Poczucie winy

• Zazdrość, zawiść

• Huśtawka nastrojów

• Obniżona samoocena

• Poczucie braku kontroli

• Uczucie beznadziejności

• Myśli samobójcze

• Myśli paranoidalne

• Niezdolność do koncentracji

• Natrętne myśli lub wyobrażenia

• Ucieczka myśli

• Wzmożone fantazjowanie

Behawioralne następstwa stresu:

• Zahamowania bierne lub agresywne

• Skłonności do irytacji

• Trudności z mówieniem

• Drżenie, tiki nerwowe

• Wysoki i nerwowy śmiech

• Zgrzytanie zębami

• Nadmierny pociąg do alkoholu

• Zakłócony rytm snu

• Zamykanie się w sobie i popadanie w przygnębienie

• Zaciskanie pięści lub uderzenie pięścią

• Zachowania kompulsywne lub impulsywne

• Rytuały „sprawdzania”

• Zła gospodarka czasem

• Obniżona jakość pracy

• Zwiększona absencja w pracy

• Szybkie jedzenie/chodzenie

• Zwiększona podatność na uleganie wypadkom

• Zmiana stosunku do seksu

Reakcja emocjonalna

Stres jest doświadczeniem przykrym, wywołuje negatywne emocje i wysiłek zmierzający do złagodzenia cierpienia w sposób bezpośredni lub pośredni.

Zespół stresu pourazowego – reakcja emocjonalna po przeżyciach traumatycznych. Zespól reakcji stresowych, nawracający wielokrotnie, nawet po upływie długiego czasu od przykrego doświadczenia. Może wystąpić odrętwienie emocjonalne w odniesieniu do codziennych zdarzeń i uczucie wyobcowania. Cierpienie emocjonalne towarzyszące stresowi może spowodować nasilenie różnych objawów.

Reakcja poznawcza – im większy stres, tym większy spadek sprawności intelektualnej i zakłócanie elastyczności myślenia.

Stres wpływa niekorzystnie na:

• Zakres uwagi

• Pamięć

• Podejmowanie decyzji (myślenie stereotypowe zamiast twórczych sposobów negocjowania)

• Rozwój intelektualny dzieci

Konsekwencje długotrwałego stresu:

• Choroby skóry (wypryski, egzemy, pokrzywka, trądzik, łuszczyca)

• Choroby układu oddechowego (alergie, astmy, hiperwentylacja)

• Choroby układu pokarmowego (wrzody żołądka i dwunastnicy)

• Zaburzenia układu kostno-stawowego (reumatoidalne zapalenie stawów, bóle mięśniowe)

• Choroby nowotworowe

Korzystne zasoby osobiste

• Wsparcie społeczne

• Poczucie własnej skuteczności i wartości

• Optymizm

• Poczucie kontroli

• Ekspresja emocji

• Zdrowy tryb życia

• Racjonalne i racjonalistyczne myślenie

• Duchowość, wiara

• Osobowość odporna (poczucie zaangażowania, kontroli, wyzwania)

• Orientacja prospołeczna

• Wysokie poczucie koherencji

• Dojrzałe mechanizmy obronne osobowości

• Inteligencja, wiedza

• Wysoki status socjoekonomiczny

Negatywne zasoby osobiste:

• Osłabienie

• Niewiara w własne możliwości

• Negatywna ocena

Radzenie sobie ze stresem (coping)

• Cope – kwestionariusz sprawdzający sposoby radzenia sobie ze stresem w trudnych sytuacjach życiowych

• 15 różnych strategii