ontologia jako teoria świata realnego (= metafizyka)

 Teoria świata realnego, a zatem świata czasoprzestrzennego i fizycznego, oparta jest na wiedzy przyrodniczej. Do dziś to główne pole badań ontologicznych. Punktem wyjścia jest tu rozróżnienie zjawiska i rzeczywistości. Może być spekulatywna (Hegel, Spinoza, Leibniz) lub ściśle naukowa.

 zadania : przeniknięcie warstwy zjawiskowej świata i dotarcie do bytu rzeczywistego, jego podstaw (ostatecznych zasad), a tym samym zrozumienie natury i struktury świata jako całości oraz związków między różnymi jego aspektami.

Arche w jońskiej filozofii przyrody- Tales rozmyślał nad początkiem świata, ale dopiero Anaksymander zaczął używać terminu "początek" (gr. "Arche"). Początek był dla Anaksymandra już czymś więcej niż pierwszym momentem w rozwoju rzeczy a to dlatego że był przekonany, iż to co było na początku nie przestaje istnieć tylko przybiera inne kształty. Tales szuka materii która była na początku ale przestała istnieć bo przetworzyła się w inne rodzaje materii. Anaksymander szukał również pierwotnej materii ale z przekonaniem że skoro była przeto jest i będzie. Pierwotnie własności rzeczy pojmował zarazem jako trwałe, istotne, zasadnicze: „arche” była dlań już nie tylko początkiem, ale „zasadą” rzeczy; nie tylko ich pierwotną, ale też właściwą naturą. Przy takim założeniu główne zagadnienie filozoficzne uległo przemianie: chodziło w nim już o coś więcej niż o początek. Wyraz „arche”, który znaczył tyle co początek, zaczął oznaczać, gdy został zastosowany w filozofii – zasadę (uległ anatomicznej przemianie, jak później łaciński wyraz „principium” pierwotnie znaczący tyle, co „początek”, a potem tyle, co „zasada”). I w znaczeniu „zasady” wyraz ten stał się naczelnym terminem greckiego słownictwa filozoficznego.Teizm- wiara w istnienie boga, bogów lub bogiń, którzy są osobami ingerującymi w losy świata lub jest on ich dziełem; czuwającymi nad biegiem wydarzeń lub podtrzymującymi świat w istnieniu. Antonimem wyrazu "teizm" jest słowo "ateizm", czyli zaprzeczenie istnienia Boga/bogów. Deizm – nurt religijno-filozoficzny, którego cechą wspólną jest przekonanie, że racjonalnie można uzasadnić istnienie jedynie Boga bez-osobowego, będącego konstruktorem świata rozumianego jako maszyna oraz źródłem praw, według których ta maszyna świata działa. Tak rozumiany Bóg nie ingeruje w raz ustanowione prawa. Deizm nie jest zwartym systemem ani szkołą filozoficzną. Rozpowszechnił się głównie w Europie, a także w Ameryce Północnej. Przedstawiciele deizmu:  J.J. Rousseau, I. Kant, G. Lessing, B. Franklin, G. Washington, D.F. Strauss, F. CH. Baur, jak również S. Staszic i J. Śniadecki^.
Panteizm pogląd filozoficzny i teologiczny (niekiedy religijny)utożsamiający wszechświat (lub naturę) z Bogiem (lub absolutem). Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej, głosi zaś przenikanie absolutu we wszystkie substancje ziemskie. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego.Do ważniejszych filozofii panteistycznych można zaliczyć stoicyzm, neoplatonizm, teozofię, filozofię Jana Szkota Eriugeny,Giordana Bruna oraz Barucha Spinozy. Idee panteizmu głosiło też wiele ruchów religijnych: m.in. średniowiecznia malrycjanie i begardzi. Koncepcja ta nie ma natomiast nic wspólnego z ideą przebóstwienia (theopoiesis) wyznawaną w chrześcijaństwie, zwłaszcza w prawosławiu, która głosi możliwość powrotu dusz do Boga i połączenia z Bogiem.Agnoscytyzm- pogląd, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości. Czasami agnostycyzm oznacza tylko niemożliwość dowiedzenia się, czy Bóg lub bogowieistnieją, czy też nie. Jednym z pierwszych przejawów agnostycyzmu było „Wiem, że nic nie wiem” Sokratesa. Thomas Henry Huxley wprowadził termin agnostycyzm, wykluczając możliwość poznawczą człowieka na polu „istoty” rzeczy jak i „istoty” związków przyczynowo-skutkowych. Agnostycyzm przybiera różne formy i tak agnostyk może być ateistą, teistą albo żadnym z nich. Ateizm – odrzucenie teizmu lub stanowisko, że bogowie nie istnieją. W najszerszym znaczeniu jest to brak wiary w istnienie bóstw. Określenie to było przypisywane każdemu, kogo uznano za wierzącego w fałszywych bogów, nie wierzącego w bogów lub wyznającego doktryny wchodzące w konflikt z ówczesnymi religiami.

Ateizm- negacja istnienia Boga;

Deizm- Bóg stworzył świat, ale się nim nie interesuje;

Teizm - Bóg stworzył i ingeruje w świat;

Panteizm - Bóg i przyroda to jedno