Ze względu na budowę i spełniane funkcje w organizmie wyróżniane są trzy główne typy mięśni:

• mięsień gładki,

• mięsień szkieletowy (poprzecznie prążkowany),

• mięsień sercowy (poprzecznie prążkowany serca).

U bezkręgowców (z wyjątkiem gąbek, parzydełkowców i żebropławów) wyróżniane są następujące typy mięśni^[:

• mięśnie prążkowane,

• asynchroniczne mięśnie skrzydeł owadów,

• mięśnie gładkie spiralne,

• mięśnie paramiozynowe.

Mięśnie skrzydła ptaka

Mięśnie tylnej nogi konia

U kręgowców można wyróżnić mięśnie szkieletowe:

• mięśnie długie (np. w kończynach),

• mięśnie płaskie (np. wyścielające ściany klatki piersiowej i brzucha),

• mięśnie krótkie (np. wokół kręgosłupa),

• mięśnie okrężne (np. oczu, ust, odbytu).

Rodzaje mięśni poprzecznie prążkowanych:

• wrzecionowaty

• dwubrzuścowy

• półpierzasty

• pierzasty

• płaski

• ze smugami ścięgnistymi

• dwugłowy

• okrężny

I. Pod względem topograficznym (w zależności od położenia)

• mięśnie głowy (łac. musculi capitis) i szyi (łac. musculi coli)

• mięśnie tułowia (łac. musculi trunci)

• mięśnie kończyn (łac. musculi extremitatum)

• mięśnie brzucha (łac. musculi abdominis)

• mięśnie klatki piersiowej (łac. musculi thoracica)

• mięśnie grzbietu (łac. musculi dorsi)

II. Pod względem czynności

1. Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) - działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).

2. Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu), np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.

Przy czym podział ten jest prawdziwy względem kierunku działania, bowiem w każdym ruchu zawsze biorą udział obie przeciwnie działające grupy mięśni. Gdy jedna z nich działa silniej, np. przy zgięciu, druga działa słabiej i tylko hamuje zamierzony ruch, np. prostowanie. To współdziałanie sprawia iż ruch jest płynny, precyzyjny i kontrolowany.

III. Pod względem budowy

• płaskie, np. brzucha

• okrężne, np. wokół ust, oczu i odbytu

• jednobrzuścowy - wrzecionowaty, np. mięśnie pośladków

• dwugłowy, np. biceps, mięsień zginacz ramienia

• czworogłowy, np. uda

• trójgłowy, np. triceps, mięsień łydki

• szerokie, np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej

• krótkie, np. mięśnie wokół kręgosłupa

• długie, np. mięśnie kończyn

IV. Pod względem przyczepu

1. dwugłowe

2. trójgłowe

3. czworogłowe

Budowa morfologiczna mięśni

1. brzusiec zbudowany z włókien mięśniowych

2. ścięgno początkowe i końcowe

3. przyczep początkowy i końcowy

Typy morfologiczne mięśni szkieletowych

1. wrzecionowaty

2. płaski

3. wielogłowy (dwu-, trój-, czworogłowy) - gdy brzusiec dzieli sie na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy

4. dwubrzuścowy - gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części

5. pierzasty - gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi

Narzędzia pomocnicze mięśni

1. Powięzie (fasciae) - błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.

2. Kaletki maziowe (bursae synoviales) - występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebka stawowa a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.

3. Pochewki ścięgien (vaginae tendinum) - obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.

4. Bloczki mięśni - stanowią podporę, wokół których owijając się ścięgna mięśni zmieniając kierunek swego przebiegu i działania.

5. Trzeszczki - działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome oraz są włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepów. Trzeszczki zmieniają kierunek ścięgna.

6. Troczki - są silnymi, krótkimi wiązkami ścięgnistymi utrzymującymi ścięgna mięśni blisko kości. Razem z kością mogą tworzyć kanały dla przebiegu ścięgien, umożliwiając z jednej strony zmianę ich położenia, z drugiej, zmieniają kierunek przebiegu ścięgien. Troczki działają zatem jako szczególny rodzaj bloczków mięśniowych.

Mięśnie działające na obręczy kończyny górnej:

• m. czworoboczny grzbietu (m. trapezius)

Ma kształt dużego trójkąta, jego długi bok leży w linii wyrostków kolczystych. W tym miejscu mięsień przyczepia się do guzowatości potylicznej zewnętrznej, więzadła karkowego oraz do wyrostków kolczystych kręgów szyjnych(C) i piersiowych(Th). Włókna mięśniowe zbiegają się w kierunku łopatki i przyczepiają się do końca barkowego obojczyka, wyrostka barkowego łopatki i do grzebienia łopatki. Część górna (akton górny) mięśnia unosi łopatkę. Po ustaleniu przyczepu łopatkowego mięsień pochyla głowę w bok i obraca ja w stronę przeciwną. Cześć środkowa mięśnia zbliża łopatkę do kręgosłupa, a część dolna obniża łopatkę.

• m. równoległoboczny (m. rhomboideus)

Mięsień równoległoboczny zbliża łopatkę do kręgosłupa.

• m. dźwigacz łopatki (m. levator scapulae)

Przebiegają między guzkami tylnymi wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych 1-4(C 1-4), a kończą się na brzegu przyśrodkowym łopatki. Mięśnie zbliżają łopatkę do kręgosłupa. Dzięki skośnemu przebiegowi włókien mięsień dźwigacz łopatki unosi łopatkę ku górze.

• m. zębaty przedni (m. serratus anterior)

Przykrywa boczną powierzchnię klatki piersiowej. Poszczególne przyczepy mające kształt zębów znajdują się na powierzchni żeber 1-9. Mięsień kończy się na dolnym kącie i przyśrodkowym brzegu łopatki. Przesuwa łopatkę do przodu i obraca ją skierowując wydrążenie panewkowe ku górze. Przy ustalonej łopatce jest pomocniczym mięśniem wdechowym.

• m. piersiowy mniejszy (m. pectorialis minor)

Leży pod mięśniem piersiowym większym, jego włókna przebiegają pionowo. Rozpoczyna się na przedniej powierzchni żeber 3-5, a kończy się na wyrostku kruczym łopatki. Mięsień obniża łopatkę a przy ustalonej pozycji unosi żebra.

• m. podobojczykowy (m. subclavius)

Zaczyna się na 1 żebrze na granicy kostno-chrzęstnej natomiast kończy się na dolnej powierzchni barkowego końca obojczyka.