POLITYKA MIEJSKA

04.05 – ZALICZENIE 13:15

POJĘCIE POLITYKI MIEJSKIEJ

Polityka miejska jest to działalność publiczna krajowych i międzynarodowych organów i instytucji ukierunkowana na realizację określonych celów, za pomocą określonych środków w odniesieniu do danego miasta, terytorialnego zbioru miast lub ich ogółu.

WYMIARY POLITYKI MIEJSKIEJ

W praktyce zatem mamy do czynienia z różnymi przestrzennymi/wymiarami polityki miejskiej, a mianowicie:

1. Z wymiarem międzynarodowym, realizowanym m.in. przez organy i instytucje UE

2. Z wymiarem krajowym, realizowanym przez rząd, parlament czy tez administrację rządową

3. Regionalnym – realizowanym prze organy samorządu województwa oraz wojewódzką administrację rządową i samorządową

4. W wymiarze lokalnym – realizowanym m.in. przez samorządowe władze poszczególnych miast

Polityka miejska jest istotną częścią realizowanej przez UE polityki regionalnej. Europejski wymiar polityki miejskiej uzasadniają dwie przesłanki:

1. Duże zróżnicowanie poziomu rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych regionów i miast oraz dążenie do redukcji tych różnic i wyrównania możliwości rozwojowych poszczególnych regionów i miast

2. Dążenie do wzrostu konkurencyjności regionów i miast gospodarczo zacofanych czy też zdegradowanych

Te przesłanki uwidaczniają się wyraźnie w celach polityki regionalnej UE określonych na lata 2007-2013. Celami tymi jest bowiem gospodarcza konwergencja zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, a także wzrost zatrudnienia i wzmocnienie współpracy terytorialnej. Różnice w poziomie rozwoju poszczególnych miast, miast Europy, mierzone poziomem produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca są bardzo wyraźne. Z jednej bowiem strony widoczna jest dominacja Londynu, gdzie PKB na 1 mieszkańca jest 3,5 razy większy aniżeli średnia dla krajów europejski. A z drugiej strony znajduje się wiele biednych miast przynależnych głównie do krajów Europy Środkowej, w tym Polski, Bułgarii i Rumuni.

EWOLUCJA POLITYKI MIEJSKIEJ

Polityka regionalna UE na początku swego istnienia nie przywiązywała większej wagi do miast jako obszarów o szczególnym znaczeniu. Zaczęto wymiar miejski postrzegać dopiero na mocy Traktatu z 1993 roku ustanawiającego spójność jako jeden z głównych celów wspólnoty europejskiej. Pojawiły się wówczas pierwsze pilotażowe programy polityki regionalnej skierowane bezpośrednio do miast.

W okresie programowania obejmującym lata 1994-1999 rozszerzono wyraźnie zakres projektów skierowanych na różne aspekty rozwoju miast.

W 1994 roku powołano bowiem do życia wspólnotową inicjatywę URBAN I nakierowaną na problemy miejskiej rewitalizacji oraz na zwiększenie wewnętrznej spójności miast.

W 1997 roku natomiast utworzono pilotażowy projekt URBAN AUDIT I, którego zadaniem było zbieranie danych dotyczących różnych aspektów jakości życia w miastach Europy.

W okresie programowania obejmującym lata 2000-2006 nastąpiło dalsze wzmocnienie pozycji miast w polityce regionalnej UE. Miasta uznano bowiem wówczas za istotne motory rozwoju regionalnego. Komisja Europejska zalecała zaś państwom członkowskim zwrócenie szczególnej uwagi na rozwój obszarów miejskich oraz prowadzenie odpowiedniej polityki związanej z tymi obszarami. W okresie tym kontynuowana była wspólnotowa inicjatywa URBAN II oraz projekt monitorujący jakość życia w miastach URBAN AUDIT II. Rozpoczęto także realizację projektu URBACT pozwalającego na wymianę doświadczeń i dobrych praktykach między miastami w skali Europejskiej. Polska przystępując do UE z początkiem maja 2004 roku nie została objęta inicjatywą URBAN II. Miasta polskie jednak wyraźnie skorzystały z uczestnictwa w sieci URBACT.

Kolejny okres programowania czyli lata 2007-2013, przyniósł w kwestiach miejskich dość istotne zmiany. Zaczęto zdecydowanie silniej promować wymiar miejski unijnej polityki spójności, a miasta znalazły zdecydowanie wyraźniejszą pozycję wśród celów i priorytetów funduszy strukturalnych UE.

DOKUMENTY WYMIARU MIEJSKIEGO

Wymiar miejski znajduje swe odzwierciedlenie w wielu dokumentach programowych UE opracowanych na lata 2007-2013.

Strategiczne wytyczne spólnoty dla spójności na lata 2007-2013

Jednym z ważniejszym z dokumentów jest decyzja w sprawie strategicznych wytycznych spólnoty dla spójności na lata 2007-2013. Decyzja ta została podjęta przez Radę Europejską w dniu 6 października 2006 roku. W myśl zawarty wytycznych zawartych w tym dokumencie polityka spójności obejmująca europejskie regiony i miasta skupiać się powinna na trzech następujących priorytetach

1. Na poprawie atrakcyjności poszczególnych państw, regionów i miast, po przez poprawę dostępności i zapewnienie odpowiedniej jakości usług

2. Wsparcie innowacyjności, przedsiębiorczości oraz wzrostu gospodarki opartej na wiedzy

3. Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy poprzez zachęcanie do podjęcia samozatrudnienia lub rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz zwiększanie inwestycji w kapitał ludzki

Strategiczne wytyczne wspólnoty proponują wiele działań skierowanych bezpośrednio do miast są to:

1. Działania promujące miasta jako siłę napędową rozwoju regionalnego w ramach tych działań sugeruje się zwiększoną promocję przedsiębiorczości, innowacji, rozwoju usług, tworzenie klastrów itd.

2. Promowanie wewnętrznej spójności obszarów miejskich zmierzające do poprawy sytuacji kryzysowych, zdegradowanych rejonów miast czyli ukierunkowanie na zmiany stanu zagospodarowania miast.

3. Działania promujące bardziej zrównoważony policentryczny rozwój polegający na rozwoju sieci miejskiej na poziomie krajowym i regionalnym.

Komunikat do rady i parlamentu europejskiego - polityk spójności a miasta -wkład miast we wzrost gospodarczy i zatrudnienie w regionach.

Ten komunikat został przyjęty przez parlament europejski 13 lipca 2006r. Dokument ten jest uszczegółowieniem strategicznych wytycznych wspólnoty dla spójności na lata 2007-2013. Sugeruje on tu różne aspekty rozwoju miast w kontekście przeznaczonych na cele miejskie funduszy unijnych. Głównym celem tego komunikatu jest pomoc władzom krajowym, regionalnym i miejskim w przygotowaniu nowej edycji programów w ramach polityki spójności. W komunikacie tym proponuje się różnorodne działania skierowane na rozwój obszarów miejskich. Działania te podzielono na 6 grup:

1. Wzmocnienie atrakcyjności miast – zdaniem komisji europejskiej miasta powinny podjąć liczne starania w celu poprawy swej atrakcyjności, stoją zatem przed zróżnicowanymi wyzwaniami. Niektóre miasta muszą bowiem rozwiązać problemy demograficzne, problemy związane z brakiem odpowiednich gruntów, problemy komunikacyjne, problemy związane z niską jakością życia itd. Aby wzmocnić atrakcyjność miast należy dostrzegać zdaniem komisji europejskiej 4 podstawowe kwestie: możliwość i dostępność transportu, dostęp do nowoczesnych usług i infrastruktury, jakość środowiska naturalnego, zakres i jakość sektora kulturowego.

2. Wsparcie innowacyjności przedsiębiorczości oraz gospodarki opartej na wiedzy – w celu zapewnienia odpowiednich warunków dla rozwoju innowacyjności i biznesu miasta powinny podjąć intensywne działania w następujących zakresach: w zakresie poprawy infrastruktury gospodarcze oraz doradztwa i wspierania przedsiębiorców i w zakresie przygotowania i wdrażania regionalnych strategii innowacyjności, w zakresie bezpośredniego łączenia miast w działalność badawczą i rozwojową..

3. Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy - Zwiększenie liczby miejsc pracy i ich jakości – sugeruje się tu tworzenie miejsc pracy dla osób o różnych zawodowych kwalifikacjach i umiejętnościach, w tym upatruje się drogę do zwalczania bezrobocia oraz tworzenia partnerstwa na rzecz wzrostu zatrudnienia. Proponuje się wzrost działalności w zakresie większej aktywizacji zawodowej ludności miejskiej.

4. Zarządzanie zróżnicowaną miejską strukturą - Zmniejszanie nierówności w obrębie miast – proponuje się tu podejmowanie działań skierowanych do grup społecznego wykluczenia w celu wzrostu poziomu społecznej integracji miast, proponuje się także promocję równości szans różnych grup ludności miejskiej oraz wspieranie bezpieczeństwa obywateli.

5. Poprawa zarządzania miastami. – proponuje się tu bardziej efektywną współpracę pomiędzy różnymi szczeblami administracji, czyli administracji miejskiej, regionalnej i administracji państwowej, wskazuje się tutaj także na potrzebę większego zaangażowania obywateli w procesy zarządzania miastami oraz wymianę doświadczeń i dobrych praktyk w tym zakresie.

6. Finansowanie odnowy i rewitalizacji terenów miejskich – w tym zakresie komunikat kładzie wyraźny nacisk na wspieranie projektów miejskiego rozwoju współfinansowanych w ramach europejskiego funduszu rozwoju regionalnego, europejskiego funduszu spójności czy też europejskiego funduszu rozwoju społecznego, wskazuje się także na konieczność większego wykorzystani możliwości jakie daje partnerstwo publiczno–prywatne. Ponad to dokumentami które uwzględniają wyraźnie wymiar miejski unijnej polityki regionalnej są:

1. Europejska perspektywa rozwoju przestrzennego – dokument ten został przyjęty w Poczdamie w maju 1992roku przez ministrów odpowiedzialnych za rozwój regionalny w 15 ówczesnych krajach UE, podstawowym celem tego dokumentu jest podstawa współpracy w zakresie rozwoju terytorialnego poszczególnych krajów członkowskich UE. Europejska perspektywa rozwoju przestrzennego jest zintegrowaną wielosektorową i wiodącą strategią dla rozwoju przestrzeni UE. Nakreśla ona główne kierunki krajowej i regionalnej polityki przestrzennej. Po pierwsze zrównoważony i policentryczny rozwój miejskiej sieci osadniczej poprzez wzmocnienie i partnerstwa między miastami różnej wielkości, a także tworzenie nowych relacji między teraniami miejskimi i teraniami wiejskimi. Po drugie promowanie koncepcji zintegrowanego transportu miejskiego i między miejskiego który wspiera policentryczny rozwój Europejskiej przestrzeni. Po trzecie racjonalne zarządzanie zasobami naturalnymi i dziedzictwem kulturowym w celu zachowania i wzmocnienia regionalnej tożsamości.

2. Nowa karta ateńska – czyli wizja miast XXIw – przygotowana w listopadzie (rok) przez europejska radę urbanistów. Karta ta określa wizję miast europejskich XXIw. Wizja ta przedstawiona została w 8 następujących punktach:

1. Spójne miasto – sugeruje się tu utrzymanie historycznej ciągłości środowiska miejskiego czyli tkzw. Spójność w czasie

2. Spójność społeczna – w tym zakresie dostrzega się konieczność większego zaangażowania mieszkańców w życie miasta w równowagę między różnymi kulturami w mieście, a także dostępność i wysoką jakość miejskich usług w tym usług komunikacyjnych łączących miejsca pracy, zamieszkania miejsca świadczenia usług oraz miejsca wypoczynku.

3. Spójność ekonomiczna – sugeruje się tu konieczność wzmocnienia tkz. Przewag konkurencyjnych poszczególnych miast co jest szczególnie istotne w warunkach postępujące globalizacji. W zwiększeniu konkurencyjność miast sprzyjać powinny także ich powiązania w różnorodne sieci gospodarcze.

4. Spójność środowiska – punktem wyjścia do budowania spójności środowiska jest opracowanie ekonomicznego bilansu obejmującego z jednej strony podaż różnych zasobów środowiska, a z drugiej wielkości zapotrzebowania na te elementy, służyć to ma racjonalnemu a nie chaotycznemu wykorzystaniu różnych zasobów środowiska. Ponad to proponuje się znaczne ograniczanie a wręcz eliminowanie różnorodnych zagrożeń dla zdrowia mieszkańców miast. Ważne dla przyszłości miast jest także zmniejszenie zużycia energii oraz wzrost jej pozyskiwania ze źródeł odnawialnych.

5. Synteza przestrzenna – istotnym warunkiem sprawnego funkcjonowania miast przyszłości będzie wzmocnienie sieci powiązań pomiędzy różnymi terenami funkcjonalnymi w mieście, zapewnić to ma spójność przestrzenną miasta , ład przestrzenny oraz odpowiednie warunki życia mieszkańcom. Europejska rada urbanistów przedstawiła zatem wizję przyszłości miast europejskich które: po pierwsze zachowują bogactwo i zróżnicowanie kulturowe, czyli innymi słowy umiejętnie łączą teraźniejszość i przeszłość z przyszłością. Po drugie są powiązane w sieci o różnorakim zasięgu i znaczeniu. Po trzecie są twórcze i konkurencyjne i w tym zakresie wzajemnie się uzupełniają. Po czwarte przyczyniają się w istotnym stopniu do dobrobytu i odpowiedniej jakości życia mieszkańców. Po piąte harmonijnie łączą zurbanizowane środowisko ze środowiskiem przyrodniczym.

1. Agenda terytorialna UE – pod nazwą „ w kierunku bardziej konkurencyjnej Europy zróżnicowanych regionów” – agenda ta przyjęta została w maju 2007 roku na spotkaniu Ministrów państw członkowskich UE odpowiedzialnych za sprawy spójności terytorialnej i rozwoju miast. Spotkanie to miał miejsce w Lipsku określono na nim podstawowe zasady rozwoju terytorialnego a mianowicie.

1. Wzmocnienie policentrycznego rozwoju poprzez tworzenie sieci współpracy między miastami europejskimi

2. Wdrożenie nowych formuł partnerstwa między obszarami wiejskimi i obszarami miejskimi

3. Tworzenie regionalnych klastrów konkurencyjności innowacji

4. Wzmocnienie i rozbudowa sieci transeuropejskich

5. Transeuropejskie zarządzanie ryzykiem z uwzględnienie zmian klimatycznych

6. Wzmocnienie struktur ekologicznych i zasobów kulturowych jako istotnych dla rozwoju wartości

Uczestnicy tego spotkania wskazywali na konieczność wyraźnej aktywizacji krajowych polityk miejskich

1. Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast europejskich przyjęta w maju 2007r. – w karcie lipskiej określono, że rozwój miast europejskich musi być rozwojem zrównoważonym oraz uwzględniającym otwartość miast, demograficzny charakter a także traktowanie ich jako ośrodków i doskonalących obecną cywilizację. Karta lipska wskazuje na podstawowe warunki działań, które przyczynią się do realizacji przedstawionego wcześniej założenia, demokratyczności miasta itp.

1. Ochrona kulturowej demokratyczności oraz troska o wysoką jakość projektowania współczesnej architektury

2. Koordynacja działań w zakresie różnych sektorowych polityk oraz wzmocnienie poczucia odpowiedzialności za politykę zrównoważonego rozwoju miast

3. Poprawa jakości przestrzeni publicznej oraz miejskiego krajobrazu kulturowego jako miejsc odgrywających szczególną rolę w kształtowaniu warunków życia ludności miejskiej.

W karcie lipskiej określono dwa priorytety

1. Wykorzystanie zintegrowanego podejścia do miast poprzez m.in. modernizację sieci infrastrukturalnych, bardziej aktywnej politykę edukacyjną, zapewnienie wysokiej jakości przestrzeni publicznej

2. Zwrócenie szczególnej uwagi na kryzysowe regiony miast poprzez skuteczna politykę rewitalizacji , po przez wdrażanie projektów urbanistycznych uatrakcyjniających przestrzeń zdegradowaną terenów miast, poprzez podejmowanie działań w zakresie rewitalizacji społecznej obejmującej różne gr ludności społecznie wykluczone

1. Deklaracja z Toledo przyjęta w czerwcu 2010r. – ten dokument został przygotowany w czerwcu 2010 r. na spotkaniu ministrów państw członkowskich UE odpowiedzialnych za sprawy rozwoju obszarów miejskich gł tematem była zintegrowana rewitalizacja obszarów miejskich uznano wówczas że wiele europejskich miast stoi przed bardzo ważnymi wyzwaniami jakimi są przezwyciężenie i wyjście z kryzysu. Dostrzegano wiele różnorodnych przyczyn istniejących stanów kryzysowych w miastach, dostrzegano zatem postępująca globalizację, rosnące zapotrzebowanie na ograniczone zasoby, migracje, starzenie się miejskiego społeczeństwa, zmniejszanie się liczby ludności, oraz wiele innych problemów. Zalecano zatem konieczność wdrażania zintegrowanych strategii rewitalizacji miast obejmujących rewitalizację przestrzenną, rewitalizację gospodarcza oraz rewitalizację społeczną.

Narzędzia UE ukierunkowane na politykę miejska

Podstawowymi narzędziami unijnej polityki spójności ukierunkowana na politykę miejska w latach 2007 2013 są:

1. europejski fundusz rozwoju regionalnego który ukierunkowany jest na wzmocnienie miast jako centrum rozwoju, na działania mające na celu zmniejszanie różnic wewnątrz miast oraz na działania mające na celu tworzenie podstaw do społecznego włączenia różnych zagrożonych społecznie grup miejskiej ludności

2. Fundusz spójności ukierunkowany na rozwój miejskiej infrastruktury technicznej , na rozwój infrastruktury transportu, na poprawę efektywności energetycznej, oraz na poprawę środowiska na obszarach miejskich.

Ważnym instrumentem prowadzonej aktualnie przez UE polityki miejskiej jest program operacyjny URBACT II. Jest to program wymiany wiedzy i nauki dla miast. Zatwierdzony oficjalnie przez komisję europejską w 10.2007 roku. Program URBACT II będącym następcą programu URBACT 1 który zrodził się na bazie wcześniejszej wspólnotowej inicjatywy URBAN. Program URBACT 2 to program służący ułatwianiu i wymiany doświadczeń wzajemnemu uczeniu się przez miasta europejskie poprzez organizowanie różnych sieci tematycznych oraz gr roboczych. Program ten finansowy jest z europejskiego funduszu regionalnego i ma na celu zbliżanie władz lokalnych i regionalnych w zakresie wymiany doświadczeń z zakresu różnych aspektów polityki miejskiej. Głównym celem tego programu URBACT 2 jest zwiększenie efektywności polityk zrównoważonego i zintegrowanego rozwoju miast w Europie tak określony cel główny realizowany jest przez 3 cele szczegółowe

1. Ułatwienie wymiany doświadczeń oraz procesu nauki pomniejszy decydentami miejskimi oraz praktykami w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich

2. Szerokie rozpowszechnianie doświadczeń i przykładów dobrych praktyk przez poszczególne miasta

3. Pomoc władzom lokalnym, władzom miejskim w precyzowaniu planów zrównoważonego rozwoju miast które mogłyby być współfinansowane w ramach różnych unijnych programów.

W ramach programu URBACT 2 realizowane są

1. Sieci tematyczne

2. Grupy robocze

Obie te gr projektów ukierunkowane są na wymianach doświadczeń w zakresie różnych aspektów funkcjonowania i rozwojów obszarów miejskich. Program operacyjny URBACT2 wytycza dwie priorytetowe osie:

1. Dotyczy miast jako motorów wzrostu i miejsc pracy, głównymi tematami podejmowanymi są promowanie przedsiębiorczości, nowoczesności, gospodarki opartej na wiedzy, zatrudnienia i kapitał ludzki

2. Miasta atrakcyjne i spójne – w tym zakresie podejmowana jest następująca tematyka zintegrowany rozwój zdegradowanych obszarów miejskich, integracja społeczna miast, racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska oraz poprawa jego jakości a także odpowiedzialne planowanie i zarządzanie miejską przestrzenią

Inicjatywa JESSICA

Inicjatywa ta jest instrumentem opracowanym wspólnie przez komisję europejską bank inwestycyjny oraz bank rozwoju funkcjonujący przy radzie Europy. Współcześnie inicjatywa JESSICA jest jednym z ważniejszych instrumentów wspierających inwestycje na terenach miejskich. Zakres tego wsparcia obejmuje wiele różnorodnych sfer począwszy od miejskiej rewitalizacji poprzez edukację, kulturę, transport a kończąc na odnawialnych źródłach energii. Dzięki inicjatywie JESSICA władze miejskie mogą skorzystać z usług eksperckich a także uzyskać dostęp do dość znaczącego kapitału wspierającego rozwój miejski. JESSICA pozwala na wykorzystanie funduszy europejski w tkz systemie zwrotnym oferując m.in. pożyczki na preferencyjnych warunkach. Projekty miejskie realizowane przy wsparciu finansowym z inicjatywy JESSICA muszą być projektami dochodowymi, w warunkach polskich inicjatywa JESSICA wdrażana jest w ramach regionalnych programów operacyjnych. Na realizację tej inicjatywy w Polsce przeznaczono kwotę prawie 260mln Euro.

URBAN AUDIT – audyt miejski

Istotnym warunkiem wdrażania skutecznej polityki miejskiej jest prowadzenie stałego monitoringu rozwoju miast oraz zmian w poziomie jakości życia ludności miejskiej. Począwszy od 1997r. przeprowadzono już 4 edycje tego projektu – 1 pilotażowa 1997; 2 -2003; 3 2006; 4- 2010r. wyboru miast do tego projektu dokonują krajowe urzędy statystyczne we współpracy z urzędem statystycznym UE – Eurostatem.

EDYCJA I- projekt pilotażowy URBAN AUDIT – został przeprowadzony w czerwcu 1997 roku, przedmiotem badań w ramach tego projektu było jedynie 58 dużych miast europejskich, w ówczesnych 15 krajów członkowskich, ze względu na skalę prowadzonych badań nie objęto LONDYNU i Paryża. Zasadniczym celem tego pilotażowego badania była próba pomiaru i oceny jakości życia w badanych miastach. Ponad to projekt ten ukierunkowany był na identyfikację wszelkich problemów utrudniających prowadzenie analiz porównawczych w skali międzynarodowej. Problemy te wynikały m.in. z odmiennej w poszczególnych krajach metodologii badań statystycznych a także z odmiennej sytuacji administracyjnej i prawnej. We wrześniu 2000 roku podsumowano wyniki tego pilotażowego programu i zalecono jego kontynuację. Pomimo postrzegania licznych problemów komisja europejska zadecydowała o kontynuowaniu projektu jako URBAN AUDIT 2. W tym drugim badaniu uwzględniono już 258 miast europejskich z tego 189 miast z krajów ówczesnej UE oraz 69 miast z innych europejskich krajów w tym także z Polski. w ramach II EDYCJI programu UA badaniom poddano 23 miasta Polskie w tym Jelenią Górę. Zbierane dane o jakości życia w miastach dotyczyły różnych aspektów, a mianowicie dostępności edukacji, jakości opieki zdrowotnej, jakości usługo komunikacyjnych, itd. Wyniki II EDYCJI programu UA2 zostały zaprezentowane we wrześniu 2004 roku. W tymże roku do realizacji projektu włączono nowe państwa członkowskie zdecydowanie większym aniżeli wcześniej zakresie. Kolejna edycja programu URBAN AUDIT miała miejsce w latach 2006-2007 i dotyczyła 321 miast z 27 krajów UE oraz dodatkowo 36 miast z Norwegii, Szwajcarii, Turcji. Porównanie i ocena jakości życia w badanych w poszczególnych edycjach programu UA2 miast europejskich pozwala na wyraźną modyfikację prowadzonych w poszczególnych miastach i regionach polityk. Ponad to w ramach ostatnich edycji programu UA2 dane o jakości życia zbierane były na 4 poziomach przestrzennych:

1. Dla miasta w granicach administracyjnych

2. Dla tzk. Stref miejskich

3. Dla obszarów wewnątrz miejskich – rejonów miast

4. Dla krajów.

4 EDYCJA programu UA została przeprowadzona na przełomie lat 2009-2010 badaniami tymi objęto 324 miasta z 27 krajów UE oraz 48 miast z Chorwacji, Norwegii, Szwajcarii, Turcji. Aktualnie opracowywane są wyniki 5EDYCJI tego projektu, a jednym z 68 polskich miast jest Jelenia Góra.

Miasta w polityce regionalnej na lata 2014-

Wymiar miejski w nowym okresie unijnego programowania to jest w latach 2014-2020 ma zostać znacznie wzmocniony temu wzmocnieniu służyć będą poza nowymi priorytetami funduszów strukturalnych i funduszów spójności także specjalnie dedykowane miastu instrumenty takie jak:

1. Zintegrowane inwestycje terytorialne tkz. ZiT – instrument ten został zaproponowany przez komisję europejską w celu zwiększenie efektywności prowadzonej przez instytucje UE polityki spójności. Instrument ten przyczyniać się będzie do realizacji dużych inwestycji integrujących miasta z ich obszarami funkcjonalnymi – ich otoczeniem. Proponowany zakres tematyczny ZIT jest bardzo szeroki kierunkami bowiem wspierania miast i ich funkcjonalnych obszarów w ramach ZIT będą choćby przyjazna środowisku infrastruktura transportu, rewitalizacja miejska, rozwój infrastruktury ochrony środowiska, wspieranie energetycznej efektywności itp. Aby otrzymać środki finansowe na realizację ZIT konieczne jest przygotowanie programu działania ZIT oraz zawiązanie tkz. Związku ZIT, czyli instytucji reprezentującej wszystkie jednostki terytorialne, które zgłosiły akces do ZIT. W skład takiego związku wchodzić mogą zatem nie tylko miasta ale i sąsiednie gminy, powiaty, a nawet samorząd wojewódzki w ramach swoich ustawowych zadań.

2. Innowacyjne działania w zakresie zrównoważonego rozwoju miast – ten instrument został także zaproponowany przez komisję europejską, a w jego ramach wspierane będą przedsięwzięcia innowacyjne, realizowane na terenach miejskich. Na te innowacyjne miejskie działania przeznaczy się 0,2 % środków europejskiego funduszu rozwoju regionalnego.

3. Platforma rozwoju obszarów miejskich - komisja europejska poprzez ten instrument zamierza zwiększyć możliwości wymiany doświadczeń między poszczególnymi miastami. Platforma ta ma także ułatwiać realizację zintegrowanych strategii rozwoju miejskiego, przyczyniać się do poprawy administracyjnych zdolności władz miejskich, a także sprzyjać wdrażaniu dobrych zasad, przykładów rozwoju miast. Platforma ta zatem w pewnym zakresie będzie komplementarna wobec działań proponowanych w ramach programu URBACT III.

4. Program URBACT III oraz kontynuowany projekt JESSICA – Program URBACT III to kontynuacja wcześniej już realizowanego programu wymiany wiedzy i doświadczeń między miastami, program ten umożliwia miastom poszukiwanie najlepszych rozwiązań pojawiających się problemów. Projekt JESSICA będzie jednym za wielu finansowych instrumentów skierowanych do miast. Zarówno JESSICA jak i inne finansowe instrumenty proponowane dla miast na lata 2014-2020 będą mogły być realizowane w ramach RPO.

Krajowa polityka miejska

Krajowa polityka miejska to celowe ukierunkowane terytorialnie działanie Państwa na rzecz zrównoważonego rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych oraz wykorzystana ich potencjałów w procesach rozwoju kraju.

Podmiotem krajowej polityki miejskiej jest z jednej strony rząd, a z drugiej jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Ważnym podmiotem polityki miejskiej mogą być także podmioty reprezentujące obszary metropolitalne związane z największymi polskimi miastami. Realizacja krajowej polityki miejskiej to zatem nie tylko działania rządu wobec miast ale także działania własne poszczególnych samorządów terytorialnych oraz grup obywateli/ mieszkańców. Krajowa polityka miejska formułowana jest przez rząd w partnerstwie z reprezentacją polskiego samorządu terytorialnego. Prowadzenie krajowej polityki miejskiej w naszym kraju odbywać się będzie w myśl 3 następujących zasad:

1. Zasada integralności – nakazuje podporządkowanie celów i zadań krajowej polityki miejskiej priorytetom określanym w strategicznych dokumentach rozwoju kraju, a w tym krajowej strategii rozwoju, w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, a także strategii Europa 2020.

2. Zasada zintegrowanego podejścia terytorialnego – zasada ta umożliwia bardziej efektywne wykorzystanie miejskich zasobów, gdyż ukierunkowana jest nie tylko na miasta w ich granicach administracyjnych ale także na związane z nimi obszary funkcjonalne. Zasada ta zatem odnosi się do terenów zurbanizowanych, które zintegrowane są różnego rodzaju powiązaniami funkcjonalnymi.

3. Zasada wielopoziomowego zarządzania – zasada ta polega na ścisłej współpracy i koordynacji działań między rządem i administracją rządową, a jednostkami samorządu terytorialnego różnych szczebli i innymi podmiotami dla osiągania wyznaczonych celów. W tym zakresie krajowa polityka miejska przyczynia się do koordynacji działań z politykami regionalnymi i regionalnymi samorządów terytorialnych w kontekście realizacji celów rozwojowych kraju. Zgodnie z tą zasadą polityka miejska stanowi ramy dla działań nie tylko podmiotów publicznych, ale również środowiska biznesu, instytucji lokalnych, organizacji pozarządowych, przedstawicieli mieszkańców, a zatem wszystkich partnerów których działania są istotne dla osiągania celów rozwoju kraju i poszczególnych miast.

Do najważniejszych wyzwań stojących przed miastami i terenami zurbanizowanymi, które powinny być uwzględnione w ramach krajowej polityki miejskiej w naszym kraju można zaliczyć:

1. Wykorzystanie potencjału głównych ośrodków miejskich i ich obszarów funkcjonalnych, do kreowania dynamicznego rozwoju kraju.

2. Wykorzystanie potencjału miast w procesach rozwoju regionalnego na obszarach problemowych o krajowym znaczeniu.

3. Przeciwdziałanie degradacji społeczno – gospodarczej i przestrzennej obszarów zurbanizowanych.

4. Poprawę ładu przestrzennego na obszarach miejskich i powstrzymanie żywiołowej suburbanizacji – niekontrolowanego rozwoju stref podmiejskich

5. Poprawę jakości zarządzania i współpracy na obszarach miejskich w tym na obszarach funkcjonalnych miast.

6. Poprawa stanu i funkcjonowania infrastruktury transportowej w tym głównie transportu publicznego na obszarach miejskich.

7. Stały monitoring zjawisk społeczno gospodarczych i przestrzennych na obszarach miejskich.

Misją Polskiej polityki miejskiej jest służenie rozwojowi miast jako biegunów wzrostu gospodarczego, kulturowego i społecznego. Przy zachowaniu i wspieraniu ich spójności urbanistycznej, integralności społecznej i kulturowej oraz kulturowego dziedzictwa. W ogólnym zakresie tak określono misję polityki miejskiej w naszym kraju.

Cele krajowej polityki miejskiej w Polsce – celem strategicznym krajowej polityki miejskiej jest kreowanie warunków dla rozwoju gospodarczego i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców w przyjaznej miejskiej przestrzeni. Cel ten dotyczy wszystkich kategorii miast. Miasta bowiem wedle krajowej polityki miejskiej mają być dobrym miejscem do życia z którym mieszkańcy się identyfikują i w którym chcą mieszkać. Tak określony cel strategiczny możliwy będzie do osiągnięcia dzięki realizacji 5 następujących celów operacyjnych:

1. Poprawa konkurencyjności i zdolności głównych ośrodków miejskich do kreowania rozwoju i zatrudnienia.

2. Wspomaganie rozwoju Subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich poprzez wzmacnianie ich funkcji oraz przeciwdziałanie ich upadkowi ekonomicznemu.

3. Odbudowa zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie obszarów miejskich.

4. Wspieranie zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich w tym przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom niekontrolowanej suborganizacji.

5. Stworzenie warunków dla skutecznego efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich, a w szczególności na obszarach metropolitarnych.

Zarządzanie i realizacja krajowej polityki miejskiej

Prowadzenie krajowej polityki miejskiej musi być oparte na sprawnie funkcjonujących instytucjach publicznych, wyposażonych w odpowiednie kompetencje koordynacyjne oraz instrumenty wykonawcze. W tym odpowiednie rozwiązania prawne. stąd też podjęto już prace nad ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, która określi m.in. zasadę i sposób prowadzenia krajowej polityki miejskiej. Ponad to przewiduje się, że na poziomie krajowym koordynacyjną rolę wobec działań kierowanych do miast pełnić będzie powołany przez radę ministrów komitet koordynacyjnych ds. polityki rozwoju, przewodniczącym tego komitetu jest minister rozwoju regionalnego.

Krajowa polityka miejska będzie realizowana za pomocą wielu instrumentów planistycznych, instytucjonalnych oraz prawnych. Odnośnie instrumentów finansowych wskazać należy iż polityka miejska realizowana będzie nie tylko ze środków pochodzących ze źródeł krajowych ale i funduszy strukturalnych UE w ramach środków strukturalnych UE istotnym instrumentem rozwoju miast będą wspomniane już ZITy. Instrument ten będzie finansowany z Europejskiego funduszu rozwoju regionalnego w wysokości 5% dysponowanych przez ten fundusz środków. Krajowa polityka miejska wymaga także systematycznego monitoringu oraz okresowej ewaluacji stąd też wykonywane będą okresowe raporty i analizy zjawisk i procesów zachodzących w miastach, oraz okresowe oceny stosowanych rozwiązań instytucjonalnych, prawnych i finansowych mających wpływ na rozwój miast.

Polityka miejska władz samorządowych

Polityka miejska władz samorządowych prowadzona jest w Polsce przez samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny. Odpowiednie ustawy nakładają na samorządy wiele obowiązków w zakresie projektowania i wdrażania polityk obejmujących różne obszary w tym obszary miejskie, poszczególne samorządy kształtują te polityki samodzielnie wykorzystując m.in. strategię rozwoju jednostek terytorialnych oraz plany przestrzennego ich zagospodarowania. W tym ujęciu zatem samorządowa polityka miejska jest polityką administracyjną kształtowaną przez organy samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Jej wymiar miejski ujawnia się tym, że obejmuje ona także przestrzeń wytyczoną granicami administracyjnymi miast. Samorządowa polityka miejska jest zatem świadomą i planową działalnością władz lokalnych i regionalnych prowadzoną we współpracy z innymi podmiotami funkcjonującymi na obszarach miejskich. Realizacja zadań wynikających z samorządowej polityki miejskiej służy jednocześnie realizacji celów władz lokalnych i regionalnych które za tę politykę są odpowiedzialne. W praktyce jednak cele tych władz wykraczają poza sprawy funkcjonowania miasta i takim to sposobem samorządowa polityka miejska staje się elementem regionalnej czy tez lokalnej polityki rozwoju. Współczesna samorządowa polityka miejska postrzegana jest w dwóch wymiarach:

1. Wymiar organizacyjno-planistyczny – celami samorządowej polityki miejskiej są:

1. Dążenie do rozwoju bazy ekonomicznej miasta oraz wzrostu jego znaczenia w regionalnym i krajowym systemie osadniczym. Ponad to celami tymi jest dążenie do stworzenia jak najlepszych warunków życia poszczególnym mieszkańcom miasta oraz dążenie do sprawnego funkcjonowania infrastruktury, a także do rozwoju gospodarki miejskiej.

1. Wymiar polityczny – samorządowa polityka miejska jest płaszczyzną ścierania się różnych partykularnych interesów różnych grup politycznych konkurujących o lokalną czy też regionalną władzę. Stąd też często w praktyce polityka miejska zawiera kierunki i działania będące wyrazem woli utrzymania bądź przejęcia władzy.

Szczególnym podmiotem polityki miejskiej są miejskie władze w ich polityce nie można pominąć faktu, że współczesne miasta poddawane są rynkowemu oddziaływaniu, że współczesne miasta są złożonymi produktami. Produkt miejski obejmuje wiele różnych subproduktów lokalnych, a mianowicie dziedzictwo historyczne, subprodukt turystyczny, subprodukt kulturalny, subprodukt rekreacyjno—sportowy, środowisko naturalne, subprodukt socjalny, subprodukt oświatowy, handlowy, usługowy, inwestycyjny czy też finansowy i inny. Poszczególne subprodukty miejskiej mogą być wykorzystywane jednocześnie przez różne grupy użytkowników miasta, ale także i przez różne grupy użytkowników zewnętrznych jak turystów, kuracjuszy itd. Każdy z miejskich subproduktów ma dla każdego użytkownika inną wartość oznacza to że także globalny produkt miejski nie ma obiektywnej wartości.

Faktyczna wartość miasta jest zawsze niedoszacowaną do końca wielkością wyrażoną nie tyko w ujęciu pieniężnym, lecz także w ujęciu zadowolenia różnych grup użytkowników poszczególnych miejskich subproduktów. Prowadząc politykę miejską władze poszczególnych miast muszą także uwzględniać problem degradacji miejskiej zabudowy i zagospodarowania. Obserwowane stany kryzysowe we współczesnych miastach stają się oczywistymi przesłankami do podejmowania różnych rewitalizacyjnych przedsięwzięć. Celem tych przedsięwzięć wpisanych w samorządową politykę miejską jest przywrócenie aktywności gospodarczej, społecznej czy też wartości kulturowej poszczególnych miast. W praktyce przedsięwzięcia te są w znacznym stopniu dofinansowane ze środków funduszy unijnych.