1. Kryzysy przemiany

Kryzysy traktuje się jako element życia, są spodziewane, pożądane, towarzyszy im napięcie emocjonalne.

teoria Caplana:

sytuacja kryzysowa – gdy napotkane przeszkody nie pozwalają na realizację planów i nie można ich pokonać znanymi metodami

4 fazy:

a) zdolności, umiejętności, znane źródła pomocy są niewystarczające

b) poczucie przegranej, wzrost napięcia, obniżenie własnej wartości

c) mobilizacja wszystkich rezerw przezwyciężenie kryzysu ALBO gdy to nie skutkuje zaprzeczenie istnienia trudności i niebezpieczeństwo przejścia kryzysu w chroniczny

d) z zewnątrz pozorny spokój, wewnątrz dezorganizacja i chaos skłonności do patologii (alkohol, narkotyki) i samobójstwa

teoria Lazarusa:

Reakcja emocjonalna na sytuację zależy od znaczenia jakie nadajemy jej sami. Źródło kryzysu to subiektywna interpretacja możliwości i sytuacji życiowych; kryzys to sytuacja zagrażająca, a my nie mamy sposobu na poradzenie sobie z nią.

teoria rozwoju osobowości Eriksona:

rozwój człowieka to następujące po sobie kryzysy – okresy gdy mamy wzmożony potencjał rozwojowy i podatność na dekompensację psychiczną i somatyczną; przyczynami konfliktu są sprzeczności między strukturą popędową człowieka a wymaganiami otoczenia

3 fazy:

a) powstanie i narastanie problemu

b) szczególna wrażliwość na problem – zachowania regresywne

c) rozwiązanie problemu

Kryzysy:

a) ufność-nieufność 1r.ż

b) autonomia-wstyd i zwątpienie 2-3r.ż

c) inicjatywa-poczucie winy 4-5r.ż

d) pracowitość-poczucie niższości 6-12r.ż

e) adolescencyjny kryzys tożsamości 13-18r.ż

f) intymność-izolacja 19-30r.ż

g) twórczość-stagnacja 31-50r.ż

h) integralność-rozpacz od 51r.ż

1. Kryzysy sytuacyjne

Kryzysy pojawiają się w wyniku nieoczekiwanych zewnętrznych wydarzeń zagrażających poczuciu bezpieczeństwa, tożsamości, zdrowiu, życiu.

4 fazy:

a) szoku – zaprzeczenie, odrętwienie

b) reakcji emocjonalnej – próba przystosowania się, konfrontacja z rzeczywistości – zaprzeczenie, wyparci, racjonalizacja

c) pracy nad kryzysem – zainteresowania przyszłością, mniej emocjonalne reakcja

d) nowej orientacji – odbudowane poczucie własnej wartości, sytuacja traumatyczna jako doświadczenie

1. Mechanizmy radzenia sobie z kryzysem

Wybór sposobu radzenia sobie zależy od właściwości psychicznych, wieku, płci, zdrowia, doświadczeń.

wg. Eriksona:

Radzenie sobie – osobisty, aktywny wysiłek podjęty w celu obniżenia stresu i tworzenia nowych rozwiązań, dążenie do panowania nad sytuacją

Elementy radzenia sobie:

a) sięganie do nowych źródeł informacji – redefinicja sytuacji

b) umiejętność zachowania kontroli nad emocjami

c) umiejętność korzystania z zasobów otoczenia

wg. Janisa i Manna:

Optymalna strategia polega na odczuwaniu powagi wydarzeń z uwzględnieniem ryzyka podejmowanych działań lub zahamowania aktywności

Etapy:

a) dobre samopoczucie przez nieprzyjmowanie informacji

b) bierne przyjęcie, jako coś oczywistego

c) przenoszenie odpowiedzialności na innych

d) impulsywne wybory

e) poszukiwanie pełnych informacji, spostrzeganie problemu wielostronnie

wg. Lazarusa:

Cechy dobrego radzenia sobie: realistyczność i plastyczność

a) koncentracja na sobie – emocjach, fantazjowaniu

b) koncentracja na problemie – poszukiwanie informacji i rozwiązań

1. Typologia rodzin ze względu na radzenie sobie z kryzysem

A. Rodziny regeneracyjne:

Spójność – znaczenie akceptacji, lojalności, godności, zaufania, szacunku, wspólnych wartości

Wytrzymałość – wewnętrzna trwałość, zasady, panowanie nad wydarzeniami, otwarcie na nowe doświadczenia

a)r. podatne - w kryzysie reakcja zdenerwowania, wzajemnego obwiniania, małe poczucie celu, brak kontroli nad wydarzeniami, zdani na los, brak aktywności, troski, zrozumienia

b) r. bezpieczne – reakcja zdenerwowania, obwinianie innych, mają dużą wytrzymałość – poczucie celu, zdolność planowania, poczucie docenienia, kontrola nad losem, aktywni ale nie wspierający.

c) r. trwałe – niskie poczucie celu życia i panowania nad sytuacją, mało aktywne, pozytywny stosunek do siebie, okazywany szacunek, zachowanie spokoju i emocjonalnej stabilności.

d) r. regeneracyjne – radzą sobie z problemami przez podtrzymanie zaufania i szacunku, stabilności i spokoju, poczucie celu i sensu życia, panują nad sytuacjami.

B. Rodziny sprężyste:

Więzi – stopień związania emocjonalnego

Elastyczność – gotowość do zmian

a) r. kruche – nie polega się na rodzinie, unikają siebie nawzajem, oporne na kompromis, utrwalone wzorce postępowania, nie przejmują ról innych członków rodziny

b) r. związane – silne poczucie wewnętrznej jedności i umiejętność współdziałania, niechętne kompromisom, sztywne wzorce postępowania

c) r. giętkie – duża zdolność do zmian, zdolne do kompromisu, zmiany ról, ograniczone poczucie więzi rodzinnej, rodzina zamknięta na otoczenie

d) r. sprężyste – duża zdolność do zmiany i poczucie wewnętrznej jedności, wzajemne zrozumienie i wsparcie, chętnie współdziałają, potrafią wprowadzać zmiany w systemie rodzinnym.

C. Rodziny rytmiczne:

Wspólnie spędzony czas – podtrzymywanie wspólnoty

Znaczenie wspólnie spędzanego czasu

a) r. bezwzorcowe – mało wspólnie spędzanego czasu i niska jego ocena

b) r. intencjonalne – chęć spędzania wspólnie czasu z pewnymi oporami

c) r. ustrukturowane – silny nacisk na wspólne spędzanie czasu, ale nisko go cenią

d) r. rytmiczne – wspólnie spędzany czas ma dużą wartość, pozwala na przewidywalność rytmu życia