I DEFINICJA ZOBOWIĄZANIA

I FUNKCJE PRAWA ZOBOWIĄZAŃ

1. Regulacja obrotu cywilno – prawnego = wymiany dóbr i usług między podmiotami prawa

2. Funkcja kompensacyjna – odpowiedzialność odszkodowawcza

3. Funkcja restytucyjna - dotyczy bezpodstawnego wzbogacenia

   1. Art. 405 – istota bezpodstawnego wzbogacenia

      1.  Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby,

      2. obowiązany jest do

         1. wydania korzyści w naturze

         2. zwrotu wartości korzyści - gdy wydanie korzyści w naturze jest możliwe

II POJĘCIE ZOBOWIĄZANIA

1. Zobowiązanie- stosunek prawny wiążący 2 strony (wierzyciela i dłużnika)

   1. stwarza węzeł prawny - vinculum iuris

   2. art. 353 KC – istota zobowiązania

      1. §1 Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić

      2. § 2 Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu

2. Treść stosunku zobowiązaniowego

   1. uprawnienia wierzyciela - wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia

   2. i odpowiadające im obowiązki dłużnika – dłużnik powinien to świadczenie spełnić

3. Podmioty stosunku zobowiązaniowego

   1. co do zasady mamy 2 strony (wierzyciel i dłużnik), ale po 1 stronie może być więcej niż 1 podmiot (wielość podmiotów)

      1. więcej stron jest w umowach wielostronnych (np. umowa spółki) stron jest tyle ilu jest wspólników

   2. wierzyciel jest podmiotem uprawnionym - ma wierzytelność

      1. wierzytelność - funkcjonalna wiązka różnego rodzaju praw

         1. przede wszystkim roszczeń

            1. prawo do żądania określonego zachowania dłużnika – spełnienia świadczenia

            2. w literaturze uprawnienia wierzyciela dzielone są na 2 kategorie

               • zasadnicze (główne) – służą do zaspokojenia podstawowego interesu wierzyciela

                 1. uprawnienie do uzyskania świadczenia

                 2. uprawnienie do uzyskania odszkodowania zamiast lub obok świadczenia

               • pomocnicze (uboczne) – mają charakter uzupełniający wobec uprawnień zasadniczych

            3. np. przy sprzedaży

               • zasadnicze

                 1. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się

                    • przenieść na kupującego własność rzeczy

                    • i wydać mu rzecz,

                 2. a kupujący zobowiązuje się

                    • rzecz odebrać

                    • i zapłacić sprzedawcy cenę

               • uboczne

                 1. udzielenie kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy sprzedanej

                 2. wydanie posiadanych przez sprzedawcę dokumentów, które dotyczą rzeczy sprzedanej

                    • jeżeli treść takiego dokumentu dotyczy także innych rzeczy, sprzedawca obowiązany jest wydać uwierzytelniony wyciąg z dokumentu

                 3. załączenie instrukcji dotyczącej sposobu korzystania z rzeczy sprzedanej - jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem

         2. a także praw kształtujących

            1. np. uprawnienie do odstąpienia od umowy przy rękojmi

      2. wierzytelność to prawo podmiotowe względne (skuteczne inter partes)

         1. wierzyciel może żądać świadczenia tylko od tego konkretnego dłużnika, a dłużnik spełnia świadczenie temu konkretnemu wierzycielowi

         2. rozszerzona skuteczność wierzytelności

            1. z przepisów szczególnych

               • np. akcja pauliańska

               • art. 59 KC – action in rem

                 1. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby 3.

                 2. osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej

                 3. jeżeli

                    • strony o jej roszczeniu wiedziały

                    • albo jeżeli umowa była nieodpłatna

                    • i nie upłynął rok od jej zawarcia

            2. z odpowiedzialności deliktowej

               • wierzytelność nie może być naruszana świadomie przez osoby 3. – jeśli osoba 3. będzie np. uniemożliwiać wykonanie świadczenia to będzie to oznaczało OD za wyrządzoną szkodę, ale konieczna jest wina (art. 415 KC)

            3. art. 690 KC – Do ochrony praw najemcy do używania lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności

               • do dzierżawy stosuje się odpowiednio przepisy o najmie

   3. dłużnik jest podmiotem zobowiązanym do spełnienia świadczenia- ma:

      1. dług - powinność spełnienia świadczenia

      2. odpowiedzialność za dług

         1. dłużnik realizuje swą powinność

            1. dobrowolnie

            2. jeśli nie chce dobrowolnie to wierzyciel może sięgnąć po środki przymusu

               • W może żądać od sądu, by ten zasądził należne świadczenie, którego dłużnik dobrowolnie nie spełnił

                 1. z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu można wszcząć egzekucję

               • wyjątkowo dopuszczalna jest samopomoc

            3. nie zawsze egzekucja się udaje

               • np. dłużnik nie ma środków w majątku, aby przeprowadzić egzekucję

               • np. świadczenie musi spełnić osobiście dłużnik – wtedy można zastosować np. grzywnę

         2. odpowiedzialność – gotowość majątku dłużnika do spełnienia świadczenia – podległość majątku dłużnika egzekucji

            1. osobista – za dług odpowiada cały majątek dłużnika

               • zasada: jest ona nieograniczona, wyjątki:

                 1. ograniczenie odpowiedzialności do cyfrowo oznaczonej wartości – pro viribus patrimonii

                    • może ono wynikać z umowy

                    • może wynikać z ustawy – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

                 2. ograniczenie odpowiedzialności do części majątku - cum viribus patrimonii

                    • może ono wynikać z umowy

                    • może wynikać z ustawy – np. okres tymczasowego nabycia spadku

            2. rzeczowa – odpowiedzialność określonymi przedmiotami majątkowymi

               • np. hipoteka lub zastaw - wierzyciel ma prawo zaspokojenia się z rzeczy obciążonej hipoteką lub zastawem z pierwszeństwem przed osobistymi wierzycielami każdoczesnego właściciela rzeczy prawo to jest skuteczne erga omnes - bez względu na zmianę właściciela rzeczy

      3. zobowiązanie naturalne (niezupełne)

         1. sytuacja gdy po stronie dłużnika jest dług, ale nie ma odpowiedzialności

         2. jeżeli dłużnik spełni dobrowolnie świadczenie to jest ono należne i wierzyciel może je zatrzymać jako zgodne z podstawą prawną

         3. przykłady zobowiązań o charakterze niezupełnym

            1. zobowiązanie przedawnione – upłynął termin przedawnienia roszczenia

               • Art. 117 KC

                 1. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

                 2. § 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne

            2. zobowiązanie z gry lub zakładu tzw. długi honorowe

               • zasada: zobowiązania z gdy lub zakładu to zobowiązania niezupełne

                 1. ale można żądać zwrotu świadczenia jeśli gra lub zakład były nierzetelne albo zakazane

               • wyjątek: zobowiązania z gdy lub zakładu to zobowiązania zupełne - jeśli gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego

            3. nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość ZWS

               • np. wrzucamy na jakiś szczytny cel do skarbonki pieniążek i nie możemy żądać zwrotu pieniążka

4. Przedmiot zobowiązania - świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zaspokojeniu godnego ochrony interesu wierzyciela

   1. 2 elementy świadczenia

      1. podjęcie i realizacja określonego zachowania

      2. cel: zaspokojenie interesu wierzyciela

         1. interes ten wyraża się w jakiejś korzyści, którą ma odnieść wierzyciel

         2. interes majątkowy lub niemajątkowy

         3. interes wierzyciela musi być godny ochrony - nie jest godne ochrony świadczenie, które polega na skłóceniu małżonków

   2. elementy te są ważne gdy badamy czy świadczenie zostało spełnione – świadczenie jest spełnione gdy oba te elementy zostaną zrealizowane

   3. świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu

   4. świadczenie musi być oznaczone

      1. wierzyciel musi wiedzieć czego może żądać od dłużnika

      2. dłużnik musi wiedzieć jak ma się zachować, aby zaspokoić interes wierzyciela

      3. aby zobowiązanie powstało konieczne jest ścisłe oznaczenie świadczenia albo przynajmniej sposobu, który pozwoli je oznaczyć w przyszłości (najpóźniej w chwili wykonania zobowiązania)

      4. świadczenie jest określone przez treści umowy, która powołała do życia to zobowiązanie - przepisy dyspozytywne uzupełniają zagadnienia, które nie zostały określone dokładnie przez strony

      5. czasami oznaczenie świadczenia wynika z przepisów ustawy lub zarządzenia władz państwowych

         1. np. ceny energii elektrycznej

   5. świadczenie musi być możliwe do spełnienia

BEZWZGLĘDNA NIEWAŻNOŚĆ

1. nieważność ex lege

2. nieważność ex tunc – od chwili dokonania czynności prawnej

3. każdy kto ma w tym interes może się na nią powołać

4. sąd uwzględnia ją z urzędu (nie jest konieczny wniosek)

5. orzeczenie sądowe które uznaje czynność prawną za bezwzględnie nieważną ma charakter deklaratoryjny

6. zwrotowi podlegają wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie

KONWALIDACJA

1. * konwalidacja - w następstwie wystąpienia pewnych okoliczności czynność prawna bezwzględnie nieważna jest z mocą wsteczną (ex tunc) uznawana za ważną