Egzamin: test wielokrotnego wyboru, 20 pytań abc; test nie obejmuje problematyki ćwiczeń
Literatura:
- Instytucje i usługi finansowe pod red. Moniki Szaraniec i Filipa Grzegorczyka, Lexis Nexis, Warszawa 2010
24.02.2012
Rynek finansowy
Sektor finansowy
Sektor ubezpieczeń gospodarczych
Rynek kapitałowy
Wybrane zagadnienia prawne jednolitego rynku finansowego UE
Prawo pierwotne – swobody rynku wewnętrznego
Do podstawowych źródeł prawa wspólnotowego obejmujących problematykę jednolitego rynku finansowego należy zaliczyć Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – Traktat Lizboński z 2009 roku (zastąpił Traktat Rzymski – TWE, z 1952 roku; nie ma już pojęcia Wspólnot Europejskich skoro ten traktat już nie funkcjonuje)
Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej opiera się na czterech podstawowych swobodach: przepływu towarów, osób, usług i kapitału.
Na prawie finansowym głównie interesuje nas swoboda przepływu usług.
Swoboda przedsiębiorczości
Swobodę prowadzenia działalności gospodarczej (zwana również swobodą zakładania przedsiębiorstw) można określić jako przedsiębraną przez obywatela (podmiot) z jednego państwa członkowskiego czynność zakładania lub nabywania przedsiębiorstwa w innym państwie członkowskim, co stanowi trwały instrument działalności nastawionej na zysk. Swoboda ta działa zarówno na rzecz osób fizycznych i prawnych, a jej zakres przedmiotowy obejmuje wszystkie rodzaje działalności gospodarczej.
Prowadzenie działalności gospodarczej (w odróżnieniu od świadczenia usług) polega na trwałym i ciągłym uczestnictwie w życiu gospodarczym państwa przyjmującego (poprzez założenie placówki w innym państwie UE).
Państwo macierzyste – państwo, w którym przedsiębiorca ma swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania.
Państwo goszczące – państwo wybrane do założenia tam działalności gospodarczej.
Najważniejszą zasadą wynikającą z TFUE jest zakaz dyskryminacji, poprzez który należy rozumieć to, iż przyjmujące państwo członkowskie musi traktować podmioty z innych państw UE w taki sam sposób jak podmioty krajowe. Celem przepisów o swobodzie przedsiębiorczości jest zatem zagwarantowanie swobody wyboru miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium UE przez osoby fizyczne i „przedsiębiorstwa”.
Swoboda przedsiębiorczości – formy korzystania
Zasadniczo, wyróżni a się trzy formy korzystania z wtórnej swobody przedsiębiorczości:
Filia (subsidiary) – Przedsiębiorca z kraju A zakłada w kraju B nowy podmiot. Nowoutworzony podmiot wyodrębniony zarówno organizacyjnie jak i prawnie od podmiotu założycielskiego, stanowi też podmiot prawa państwa, w którym został utworzony. Pomiędzy nowoutworzonym podmiotem a podmiotem założycielskim występują więzi właścicielskie (kapitałowe); np. Deutsche Bank, Reiffeissen Bank.
Oddział (branch) – Przedsiębiorca z kraju A rozszerza swą działalność gospodarczą na kraj B poprzez założenie w nim jednostki wyodrębnionej organizacyjnie z podmiotu założycielskiego, lecz niewyodrębnionej prawnie. Oddział nie jest odrębnym podmiotem prawa (w przeciwieństwie do filli, może wykonywać tylko i wyłącznie działalność w takim samym zakresie jak przedsiębiorca, który go założył, lub mniejszym, ale nie może nic więcej).
Przedstawicielstwo (agency) – Konstrukcja przedstawicielstwa jest analogiczna do konstrukcji oddziału, ale przedmiotem działalności przedstawicielstwa może być działalność promocyjna, reklamowa, marketingowa, przygotowawcza. Przedstawicielstwo zasadniczo nie prowadzi działalności będącej główną działalnością przedsiębiorcy (nie może wykonywać działalności gospodarczej, sprzedawać usług finansowych)
Swoboda świadczenia usług
Swoboda świadczenia usług polega na wykonywaniu działalności gospodarczej w innym kraju Unii Europejskiej bez konieczności zakładania w nim placówki.
Do typowych sytuacji korzystania ze swobody świadczenia usług należą:
przekroczenie granicy przez usługodawcę celem świadczenia usługi w miejscu pobytu usługobiorcy (przedstawiciel banku/zakładu ubezpieczeń przyjeżdża do nas na rozmowę, podpisanie umowy; wystawienie bankomatu przez bank nie mający siedziby w danym kraju)
przekroczenie granicy przez usługobiorcę do miejsca pobytu usługodawcy, gdzie usługa ma być świadczona oraz
„przekroczenie” granicy przez samą usługę (wysłanie karty kurierem do innego kraju)
Przykładem może być tzw. działalność transgraniczna.
Działalność taka nie wymaga ponoszenia żadnych kosztów, wystarczy ją zgłosić (informacja pomiędzy organami nadzorczymi państwa macierzystego i goszczącego).
Na działalność danego przedsiębiorstwa za granicą musi się zgodzić organ nadzorczy kraju macierzystego.
Podstawowe kryterium rozróżnienia swobody przedsiębiorczości od swobody świadczenia usług jest stałość działalności w ramach swobody przedsiębiorczości i przejściowy charakter świadczenia usług.
Powyższe swobody wynikają z prawa pierwotnego.
Prawo pochodne
Prawo pochodne – zasady jednolitego rynku finansowego UE
Do wiążących źródeł prawa wspólnotowego determinujących ramy prawne jednolitego rynku finansowego należy zaliczyć także prawo pochodne:
Rozporządzenia (regulations) mają charakter ogólny, wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE. Rozporządzenia służą unifikacji (ujednoliceniu) prawa państw członkowskich w danej dziedzinie. Nie podlegają one implementacji do krajowych porządków prawnych, ponieważ stają się ich częścią z chwilą przyjęcia na poziomie wspólnotowym.
Dyrektywy (directives) wiążą państwa członkowskie w zakresie rezultatu (celu), który jest w nich wyrażony, pozostawiają jednak państwom członkowskim swobodę co do metod przyjętych dla wdrożenia. Dyrektywy stanowią instrument harmonizacji (upodobnienia) krajowych porządków prawnych w regulowanych dziedzinach. Są one najczęściej stosowanym instrumentem prawnym wykorzystywanym do regulowania problematyki jednolitego rynku finansowego. Różnią się od rozporządzeń tym, że nie obowiązują od razu tylko jest czas do dostosowania ich do krajowego prawa oraz pozostawiają pewne metody do wdrożenia danego rozwiązania a nie narzucają go z góry, jednego dla wszystkich (np. nadzór nad instytucjami finansowymi – w rękach jednego organu lub kilku)
Decyzje (decisions) to akty o charakterze indywidualnym, wiążących określonych w nich adresatów.
Zasady jednolitego rynku finansowego (wynikają z prawa wtórnego, głównie z dyrektyw)
Zasada jednolitego zezwolenia (principle of single license) – polega na tym, że jeśli instytucja finansowa już raz w kraju macierzystym uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej, obowiązuje ono i jest uznawane przez inne kraje UE oraz może na jego podstawie prowadzić działalność w innych państwach (np. otwierać oddziały)
Zasada wzajemnego uznawania (principle of mutual recignition) – polega na tym, że poszczególne kraje UE uznają i uważają, że to, co robią organy zwierzchnie nad rynkiem finansowym w danym kraju jest bezpieczne
Zasada nadzoru państwa pochodzenia (principle of Home country control) – charakteryzuje się tym, że odpowiedzialność za instytucję finansową świadczącą usługi na podstawie jednolitego zezwolenia bierze macierzysty organ nadzoru
Zasady te dotyczą przedsiębiorców, którzy w kraju goszczącym chcą wykonywać działalność w formie oddziału i działalności transgranicznej (filia jest bowiem nowoutworzonym podmiotem, dlatego tej formy działalności to nie dotyczy; w przypadku przedstawicielstwa zezwolenie jest konieczne ponieważ przedstawicielstwo prowadzi inną działalność niż instytucja, która je chce otworzyć, np. nie może funkcjonować na podstawie jednolitej licencji bankowej bo prowadzi działalność marketingową)
W przypadku tworzenia filii i przedstawicielstwa konieczne jest uzyskanie w kraju goszczącym ZEZWOLENIA. Także nadzór nad filią i przedstawicielstwem sprawują właściwe władze nadzorcze państwa goszczącego.
25.02.2012
SEKTOR BANKOWY – INSTYTUCJE FINANSOWE
Instytucje kredytowe
Instytucje pieniądza elektronicznego
Instytucje płatnicze
Instytucje kredytowe – jako instytucja finansowa w sektorze bankowym
Instytucja kredytowa (definicja wynikająca z dyrektywy instytucji kredytowej) to przedsiębiorstwo (przedsiębiorca), „którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek i instytucja pieniądza elektronicznego”. (=bank)
Każdy bank mający siedzibę na terenie Unii Europejskiej to instytucja kredytowa (czyli wszystkie banki działające w Polsce to instytucje kredytowe)
Banki zagraniczne – mają siedzibę poza UE
Bank jako instytucja pieniądza elektronicznego – ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych: wymienia ona umowę o instrument pieniądza elektronicznego
Pieniądz elektroniczny – usługa, którą mogą świadczyć banki; polega na tym, że idziemy do banku i wpłacamy 1000 zł a bank daje nam w zamian pieniądz elektroniczny w postaci karty; jest on wydawany na okaziciela, nie ma więc żadnej ochrony; może być wydany na podstawie umowy ustnej; nie ma tutaj żadnego rachunku
Instytucje pieniądza elektronicznego nie muszą być bankiem, ale działają również w formie spółki akcyjnej; dlatego prawo europejskie, jak i polskie, oddziela pojęcia tych instytucji od instytucji kredytowej
Pojęcie instytucji kredytowej jest szersze niż pojęcie banku. W pojęciu instytucji kredytowej mieszczą się bowiem także tzw. para-banki. Jednocześnie dyrektywa wyłącza z zakresu definicji instytucji kredytowych niektóre szczególne podmioty, tj. banki centralne, pocztowe instytucje rozliczeń bezgotówkowych, oraz niektóre (wskazane z nazwy) banki i parabanki, działające w poszczególnych państwach członkowskich (np. w Polsce – Bank Gospodarstwa Krajowego i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe).
SKOKi nie są instytucjami kredytowymi, ponieważ nadzór nad nimi sprawuje Główna Kasa, a nie KNF.
BGK jest jedynym bankiem państwowym mającym siedzibę w Polsce; nie przyjmuje depozytów od ludności ani nie daje kredytów; obsługuje on głównie rachunki budżetu państwa i funduszy państwowych
Swoboda przedsiębiorczości
Każda instytucja kredytowa posiadająca zezwolenie udzielone przez właściwe organy nadzoru finansowego (udzielone w państwie pochodzenia i przez te organy nadzorowana), może prowadzić działalność polegającą na świadczeniu usług finansowych w innych państwach członkowskich poprzez założenie oddziału lub świadczenie usług, pod warunkiem, że działalność ta jest objęta wspomnianym zezwoleniem.
Instytucje pieniądza elektronicznego
Instytucja pieniądza elektronicznego (definicja wynikająca z dyrektywy o instytucjach pieniądza elektronicznego) to przedsiębiorstwo (przedsiębiorca), inny niż instytucja kredytowa, który emituje środki płatnicze w formie pieniądza elektronicznego. Na gruncie omawianej dyrektywy, instytucja pieniądza elektronicznego nazywana jest także emitentem pieniądza elektronicznego.
Działalność gospodarcza instytucji pieniądza elektronicznego inna niż emisja pieniądza elektronicznego została ograniczona do:
Świadczenia powiązanych ze sobą usług finansowych i niefinansowych, takich jak administrowanie pieniądzem elektronicznym poprzez wykonywanie funkcji operacyjnych i innych funkcji pomocniczych związanych z jego emisją oraz emitowanie i administrowanie innymi środkami płatniczymi wyłączając udzielanie kredytu w jakiejkolwiek formie oraz
Instytucje płatnicze
Dostawcy usług płatniczych:
Instytucje kredytowe
Instytucje pieniądza elektronicznego
Instytucje świadczące żyro pocztowe uprawione do świadczenia usług płatniczych zgodnie z prawem krajowym
Instytucje płatnicze w rozumieniu niniejszej dyrektywy
Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne (gdy nie działają one w charakterze władz monetarnych lub innych organów publicznych)
Państwa członkowskie lub ich władze regionalne lub lokalne (gdy nie działają one w charakterze organów publicznych)
Także para-banki i SKOKi są takimi dostawcami.
Do usług płatniczych zaliczamy:
Usługi przekazów pieniężnych
Wydawanie i nabywanie instrumentów płatniczych
UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE
Instytucje finansowe w tym sektorze:
Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w zakresie ubezpieczeń na życie
Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w zakresie ubezpieczeń innych niż na życie
Zakłady reasekuracji (mogą prowadzić reasekurację w zakresie obu typów ubezpieczeń łącznie)
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny – gwarantuje tylko ubezpieczenia obowiązkowe: komunikacyjne OC, OC rolników (w razie szkody UFG wypłaca odszkodowanie w całości); w przypadku ubezpieczeń na życie – max 30.000 EUR
Zakłady reasekuracji
Dyrektywa w sprawie reasekuracji ustanawia zasady podejmowania i wykonywania na własny rachunek działalności reasekuracyjnej …
Reasekuracja oznacza działalność polegającą na przyjmowaniu ryzyk cedowanych przez zakład ubezpieczeń lub przez inny zakład reasekuracji
Zakład reasekuracji to podmiot, który otrzymał zezwolenie zgodnie z omawianą dyrektywą.
Wewnętrzny zakład reasekuracji oznacza taki zakład reasekuracji, którego właścicielem jest przedsiębiorstwo finansowe niebędące zakładem ubezpieczeń lub zakładem reasekuracji.
Zakład ubezpieczeń -> umowa reasekuracji -> Zakład reasekuracji -> umowa retrocesji -> Zakład reasekuracji
Pośrednictwo ubezpieczeniowe i reasekuracyjne
Pośrednictwo ubezpieczeniowe zostało uregulowane dyrektywą 2002/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Pośrednictwo ubezpieczeniowe oznacza działalność polegającą na wprowadzaniu, proponowaniu lub przeprowadzaniu innych prac przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia lub zawieraniu takich umów, lub udzielaniu pomocy w administrowaniu i wykonywaniu takich umów.
Pośrednictwo reasekuracyjne to działalność polegająca na wprowadzaniu, proponowaniu lub wykonywaniu innych prac przygotowawczych do zawarcia umów reasekuracji lub zawieraniu takich umów, lub udzielania pomocy w administrowaniu i wykonywaniu takich umów.
Agent ubezpieczeniowy – podpisuje z zakładem ubezpieczeń umowę agencyjną i działa w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń (jest przedsiębiorcą posiadającym pełnomocnictwo zakładu ubezpieczeń); nie musi posiadać żadnego formalnego zezwolenia, wystarczy, że przejdzie szkolenie w danym zakładzie ubezpieczeń i podpisze z nim umowę agencyjną; w razie naruszenia przez niego prawa czy zasad etyki, zakład ubezpieczeń ponosi za niego odpowiedzialność; agent reprezentuje tylko jeden zakład ubezpieczeń.
Multiagent – reprezentuje więcej niż jeden zakład ubezpieczeń; ma podpisaną umowę agencyjną z każdym z tych zakładów ubezpieczeń, ale nie ponosi za niego odpowiedzialności żaden zakład ubezpieczeń, w związku z czym musi obowiązkowo wykupić ubezpieczenie OC
Broker ubezpieczeniowy – pośrednik ubezpieczeniowy, który działa na rzecz klienta; pobiera za to jednak wynagrodzenie; jest niezależnym pośrednikiem i musi posiadać zezwolenie od KNF spełniając pewne wymogi ustawowe; listę brokerów można znaleźć na stronie KNF; broker może działać jednoosobowe lub jako spółka (z o.o. lub akcyjna)
PODMIOTY FUNKCJONUJĄCE NA RYNKU KAPITAŁOWYM:
Przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania (UCITS)
Przedsiębiorstwa inwestycyjne (MIFID)
Emitenci
Przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe, skrót UCITS – Undertakings for Collective Investments in Tranferable Securities – podmioty wspólnego inwestowania, uregulowane na poziomie europejskim dyrektywą.
Odpowiednikiem w Polsce są fundusze inwestycyjne, w szczególności OFE.
Fundusze UCITS uzyskały możliwość oferowania swoich tytułów uczestnictwa we wszystkich państwach UE pod warunkiem uzyskania odpowiedniej zgody ze strony macierzystego organu nadzoru.
Fundusze takie inwestują środki pozyskane z wykupienia przez klientów tytułów uczestnictwa w różne zbywalne papiery wartościowe; mogą je oferować w całej UE pod warunkiem zgody macierzystego organu nadzoru.
Tym samym fundusze działające zgodnie z UCITS mogą obecnie prowadzić dystrybucję swoich tytułów uczestnictwa na terenie wszystkich Państw Członkowskich bez konieczności ubiegania się o odrębne zezwolenie w każdym z krajów członkowskich (zasada jednolitego paszportu).
Przedsiębiorstwa inwestycyjne (MIFID)
Nazwa MiFID pochodzi od skrótu Markets in Financial Instruments Directive (Dyrektywa w sprawie rynków instrumentów finansowych). Dyrektywa ta umożliwia firmom inwestycyjnym świadczenie usług inwestorom na terenie całej Unii bez konieczności spełniania dodatkowych wymogów lokalnych.
Firmy inwestycyjne – np. domy maklerskie, banki powiernicze; działają one na zlecenie klienta – klient powierza im jakieś środki, które są inwestowane przez maklerów i innych pracowników tych firm w akcje, obligacje itp., czyli zarządzają portfelem inwestycyjnym klienta.
Przepisom dyrektywy MiFID podlegają: banki, biura maklerskie i pośrednicy finansowi.
Celem tej dyrektywy było przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności.
Dyrektywa MiFID reguluje m. in. obrót instrumentami poza rynkami publicznymi, co stwarza nowe możliwości rozwoju rynku jako całości. Ma również za zadanie zwiększenie przejrzystości działania firm inwestycyjnych, procesów obsługi klientów, oraz zapewnienie zgodności transakcji ze zleceniami złożonymi przez klientów.
Przedsiębiorstwa inwestycyjne zobowiązane są, w szczególności do:
Dostarczenia klientom odpowiednich informacji o polityce realizacji zleceń
Otrzymania uprzedniej zgody klienta na realizację zlecenia poza rynkiem regulowanym lub na platformie obrotu (MTF)
Otrzymania zgody klienta na przedstawioną politykę realizacji zleceń
Udowodnienia klientom, że zrealizowały zlecenia zgodnie z polityką realizacji zleceń przyjętą przez przedsiębiorstwo
Monitorowania skuteczności uzgodnień i polityki
Przedsiębiorstwa inwestycyjne w Polsce to przede wszystkim banki, biura maklerskie i doradcy inwestycyjni.
Działalność i usługi inwestycyjne
Przyjmowanie i przekazywanie zleceń w odniesieniu do jednego lub większej liczby instrumentów finansowych
Realizacja zleceń w imieniu klientów
Zawieranie transakcji na własny rachunek
Zarządzanie pakietem akcji
Doradztwo inwestycyjne
Emisja instrumentów finansowych i/lub wprowadzanie instrumentów finansowych na zasadzie zaangażowania przedsiębiorstwa
Wprowadzanie instrumentów finansowych bez zaangażowania przedsiębiorstwa
Prowadzenie Wielostronnych Platform Obrotu
Emitent – podmiot (np. osoba, przedsiębiorstwo, Skarb Państwa) wystawiający lub emitujący papiery wartościowe i ogłaszający ich sprzedaż we własnym imieniu i na własny rachunek.
09.03.2012
Od dnia 19.09.2006 roku zaczęła obowiązywać ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE). Komisja sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, funduszy emerytalnych, jak i bankowym, przy czym kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego (KNB) zostały przejęte dopiero od 01.01.2007 roku, natomiast z dniem 31.12.2008 r. KNB przestała istnieć.
KNF jest organem kolegialnym, na którego czele stoi przewodniczący Komisji, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów.
Do zadań KNF w zakresie sprawowania zintegrowanego nadzoru nad rynkiem finansowym:
Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym
Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego
Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności
Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego
Udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym
Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty
Wykonywanie innych zadań określonych ustawami
Sąd polubowny przy KNF – umożliwia polubowne załatwienie sporu pomiędzy konsumentem a instytucją finansową.
Uprawnienia nadzorcze w zakresie podjęcia działalności gospodarczej
(np. wydawanie zezwolenia na utworzenie banku i zezwolenia na wykonywanie przez bank czynności bankowych, wydawanie zezwolenia na utworzenie funduszu emerytalnego i towarzystwa emerytalnego, wydawanie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej, wydawanie zezwolenia na wykonywanie działalności przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, zatwierdzanie statutów tych instytucji).
Uprawnienia nadzorcze w zakresie zakończenia działalności gospodarczej
(np. cofnięcie zezwolenia na utworzenie banku, cofnięcie zezwolenia na utworzenie towarzystwa emerytalnego, cofnięcie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej, cofnięcie zezwolenia na wykonywanie działalności przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, podjęcie decyzji o likwidacji banku, pracowniczego funduszu emerytalnego czy zakładu ubezpieczeń, decyzja o połączeniu banków czy zakładów ubezpieczeń).
Likwidacja od upadłości różni się tym, że przy likwidacji aktywa majątku wystarczą na pokrycie zobowiązań; inaczej jest w przypadku upadłości; decyzję o likwidacji podejmuje przedsiębiorca, a o upadłości decyduje sąd.
Jedyną inicjatywą zwrócenia się do sądu o ogłoszenie upadłości jest KNF.
Likwidacja dobrowolna – decyzję o niej podejmują władze banku; likwidacja przymusowa – decyzję podejmuje KNF.
Inne kompetencje nadzorcze o charakterze decyzyjnym
Wydawanie zezwolenia na wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy – Komisja musi mieć przegląd zmiany akcjonariuszy, wydawanie zgody na powołanie dwóch członków zarządu w formie spółki akcyjnej, w tym prezesa, ograniczenia działalności instytucji, nakładanie kar pieniężnych na instytucje i członków zarządu, zawieszenia działalności i wnioskowania o jego upadłość, ustanowienie zarządu komisarycznego
Na każdego prezesa banku czy zakładu ubezpieczeń musi być zgoda wydana przez KNF, mająca charakter decyzji.
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym nie reguluje statusu formalnoprawnego KNF. Mając jednak na uwadze okoliczność, że KNF została powołana na podstawie ustawy i wyposażono ją w uprawnienia prawotwórcze, władcze i kreacyjne, można wyciągnąć wniosek, że jest organem państwowym, któremu ustawodawca przekazał do realizacja określone zadania. Oceniając KNF pod kątem systematyki organów państwowych można powiedzieć, że jest ona pozakonstytucyjnym, centralnym organem państwa, podejmującym decyzje w sposób kolegialny (przewodniczący + 2 zastępców, powoływani przez Prezesa RM + 4 członków, decyzje podejmowane są w formie uchwał).
W skład Komisji oprócz Przewodniczącego wchodzą dwaj jego zastępcy, których powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego. Ponadto członkami KNF są:
Minister do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel
Minister do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel
Prezes NBP albo delegowany przez niego Wiceprezes NBP
Przedstawiciel Prezydenta RP
Zupełnie nowym rozwiązaniem ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym jest utworzenie przy KNF sądu polubownego, którego celem jest rozpatrywanie sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty (w postępowaniu przed sadem polubownym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego).
Do postępowania przed KNF stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, a na decyzje organu nadzoru (po uprzednim złożeniu wniosku do KNF o ponowne rozpatrzenie sprawy) przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Postępowanie administracyjne (KPA): Organ (KNF) <-> Podmiot (Instytucja finansowa)
I instancja -> organ administracyjny -> decyzja administracyjna
Od decyzji administracyjnej przysługuje odwołanie:
II instancja -> organ administracyjny -> decyzja administracyjna
W przypadku KNF nie mamy możliwości złożenia takiego odwołania do II instancji, gdyż jest ona organem najwyższego szczebla; w takim przypadku możemy złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
I instancja: KNF -> decyzja
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy:
II instancja: KNF -> decyzja
Po wyczerpaniu możliwości w toku administracyjnym, można złożyć skargę na decyzję wydaną w II instancji:
I instancja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (tu już zaczyna się postępowanie sądowo administracyjne) -> orzeczenie
Postępowanie sądowo-administracyjne: Sąd -> Organ (KNF) i Podmiot (instytucja finansowa)
II instancja: Naczelny Sąd Administracyjny (kasacja) -> orzeczenie (ostateczne)
Banki, instytucje kredytowe oraz inne podmioty wykonujące czynności bankowe
Ogólne zasady tworzenia banków, zezwolenie na tworzenie banku oraz zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności operacyjnej
Definicja banku:
Według art. 2 ustawy Prawo bankowe banki są osobami prawnymi utworzonymi zgodnie z przepisami ustaw i działającymi na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, czyli czynności obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Osobowość prawna = zdolność prawna; płacą podatek dochodowy od osób prawnych
Ustawa Prawo bankowe na podstawie kryterium miejsca siedziby wyróżnia:
Banki krajowe (mające siedzibę na terytorium RP)
Banki zagraniczne (mające siedzibę za granicą, ale tylko w państwach nie będących członkami UE)
Instytucje kredytowe (banki lub para banki mające siedzibę za granicą RP na terytorium jednego z państw członkowskich UE, prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego).
Bank krajowy = instytucja kredytowa (oprócz BGK i PBS), mająca siedzibę w Polsce.
Banki krajowe na podstawie kryterium formy organizacyjno-prawnej na gruncie ustawy Prawo bankowe możemy podzielić na:
Banki państwowe
Banki spółdzielcze
Banki jako spółki akcyjne
10.03.2012
Rynek Unii Europejskiej
Bank krajowy, Instytucja kredytowa – formy wykonywania działalności poza granicami kraju siedziby:
Oddział
Działalność trans graniczna
Przedstawicielstwo
Zasady:
Jednolita licencja bankowa (nie dotyczy filii i przedstawicielstwa)
Nadzór ze strony państwa macierzystego
Procedura utworzenia oddziału/rozpoczęcia działalności transgranicznej w Polsce: instytucja kredytowa z siedzibą w Niemczech => informacja do organu nadzorczego w Niemczech (państwo macierzyste) – punkt decyzyjny =>zgoda – do instytucji kredytowej, zgoda + informacja do organu nadzoru w Polsce (państwo goszczące; nie może się nie zgodzić) => założenie oddziału instytucji kredytowej w Polsce/działalności transgranicznej; nadzór sprawuje organ nadzoru w państwie macierzystym; obowiązują powyższe zasady + zasada wzajemnego uznawania
Procedura utworzenia filii/przedstawicielstwa w Polsce: instytucja kredytowa z siedzibą w Niemczech => wniosek do organu nadzorczego w Polsce – punkt decyzyjny =>zgoda – rozpoczęcie przeprowadzania całej procedury utworzenia filii lub przedstawicielstwa => nadzór ze strony państwa goszczącego; powyższe zasady nie obowiązują
Przedstawicielstwo nie może korzystać ze jednolitej licencji bankowej, ponieważ nie jest bankiem, wykonuje inną działalność (reklamową, marketingową).
Banki zagraniczne i instytucje kredytowe mogą otwierać w Polsce swoje przedstawicielstwa na podstawie zezwolenia KNF wydanego, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw instytucji finansowych, na wniosek zainteresowanego banku lub instytucji kredytowej.
Zakres działania przedstawicielstwa banku zagranicznego i instytucji kredytowej może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji banku zagranicznego lub instytucji kredytowej w zakresie ustalonym w zezwoleniu.
Rynek poza Unią Europejską
Bank krajowy/bank zagraniczny – formy wykonywania działalności poza granicami kraju siedziby:
Oddział
Przedstawicielstwo
Poza UE nie ma działalności transgranicznej! (bo nie ma swobody świadczenia usług)
Zasady:
Brak jednolitej licencji bankowej
Nadzór ze strony państwa przyjmującego
Prawo dewizowe nie zezwala na zakładanie rachunku bankowego w kraju będącym poza strefą OECD, Europejskim Obszarem Gospodarczym i UE.
Procedura utworzenia filii/przedstawicielstwa w Polsce: bank zagraniczny z siedzibą w Rosji => wniosek do organu nadzorczego w Polsce – punkt decyzyjny =>zgoda – rozpoczęcie przeprowadzania całej procedury utworzenia filii lub przedstawicielstwa => nadzór ze strony państwa goszczącego
Banki państwowe
Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez KNF. W tym samym trybie następuje likwidacja banku państwowego.
Rozporządzenie RM o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, siedzibę, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku SP, które stają się majątkiem banku.
Statut bankowi państwowemu nadaje, w drodze rozporządzenia, Minister SP w porozumieniu z Ministrem Finansów, po zasięgnięciu opinii KNF.
Bank państwowy nie podlega wpisowi do KRS rejestru przedsiębiorców.
Przy banku państwowym nie jest wymaganie zezwolenie KNF na utworzenie banku, natomiast wymagane jest zezwolenie na rozpoczęcie działalności.
Jeśli chodzi o kapitał zakładowy to musi on wynosić m.in. równowartość 5 mln euro…
Bank państwowy ma 2 organy: Radę Nadzorczą i Zarząd.
Jedynym bankiem państwowym w Polsce jest Bank Gospodarstwa Krajowego (powstał w okresie międzywojennym).
Do zadań BGK należy:
Wykonywanie czynności określonych uPb
Obsługa funduszy utworzonych, powierzonych lub przekazywanych BGK na podstawie odrębnych ustaw
Obsługa transakcji eksportowych
Obsługa bankowa rachunku budżetu państwa
Obsługa budżetów jednostki samorządu terytorialnego
Inne czynności, które są realizowane z wykorzystaniem środków publicznych, określone umowami zawartymi z organami administracji rządowej
Jednocześnie podkreślić należy, że dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe wyłącza z zakresu…
Banki spółdzielcze
Banki spółdzielcze są bankami będącymi spółdzielnią, do których w zakresie nieuregulowanym w ustawie z dnia 7 grudnia 200 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i banków zrzeszających (lex specialis – ustawa szczegółowa, która uchyla ogólną – Prawo bankowe, ma nad nią pierwszeństwo; Prawo bankowe stosuje się w miejscach, w których ustawa o bankach spółdzielczych nie reguluje jakichś kwestii, np. uzyskiwania zezwoleń) i ustawy Prawo bankowe, mają zastosowanie także przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze.
Zgodnie z ustawą Prawo spółdzielcze spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym w interesie członków wspólną działalność gospodarczą na zasadach rozrachunku gospodarczego i mogącym prowadzić także na ich rzecz działalność społeczną i oświatowo-kulturalnym.
Banki spółdzielcze są zatem spółdzielniami, które prowadzą działalność bankową, a nadrzędny cel banków spółdzielczych jest inny aniżeli cele banków w formie spółki akcyjnej czy banku państwowego. Nadrzędnym celem banku spółdzielczego nie jest maksymalizacja zysku – jest ona jedynie środkiem do realizacji celów członków spółdzielni.
W Polsce jest ok. 600 banków.
Właścicielami i członkami banków spółdzielczych są z reguły obywatele polscy.
Cechy banków spółdzielczych:
Założycielami banków spółdzielczych mogą być jedynie osoby fizyczne (minimum 10 osób); w razie, gdyby liczba członków spadła poniżej 10 osób – jest to przesłanka do likwidacji banku
Członkiem banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne (z reguły jest to polski kapitał)
Założyciele spółdzielni, którzy podpisali statut stają się członkami spółdzielni z chwilą jej zarejestrowania w KRS w rejestrze przedsiębiorców
Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego
Osoby przystępujące do spółdzielni po jej zarejestrowaniu stają się członkami spółdzielni z chwilą przyjęcia ich przez spółdzielnię
Banki spółdzielcze nie mogą prowadzić działalności za granicą
Organami banku spółdzielczego są: walne zgromadzenie, zarząd i rada nadzorcza
Kapitał – 1 mln EUR
Obligatoryjne zrzeszanie się banków spółdzielczych
Jeżeli natomiast fundusze własne banku spółdzielczego są mniejsze niż równowartość 5 mln EUR, to podlega on przepisom o UoFBS i jest zobowiązany zrzeszyć się z bankiem zrzeszającym, czyli:
Gospodarczym Bankiem Wielkopolski S.S. w Poznaniu lub
Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.S. w Warszawie lub
Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A. w Warszawie
Zasady przymusowego zrzeszania się banku spółdzielczego z bankiem zrzeszającym określa art.16 UoFBS, który narzuca dwa obowiązki na bank spółdzielczy:
Zawarcia wzorcowej umowy zrzeszania zatwierdzonej przez KNF
oraz
posiadania w dniu zawarcia umowy co najmniej jednej akcji banku zrzeszającego lub jej nabycia w ciągu sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy
Zadania banków zrzeszających:
prowadzenie rachunków bieżących zrzeszonych banków spółdzielczych, na których utrzymują one rezerwy obowiązkowe oraz przeprowadzanie za ich pośrednictwem rozliczeń pieniężnych tych banków
naliczanie i utrzymywanie rezerwy obowiązkowej zrzeszonych banków spółdzielczych na rachunku w NBP
prowadzenie wyodrębnionego rachunku, na którym deponowane są aktywa banków spółdzielczych, stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych
wypełnianie za zrzeszone z nim banki spółdzielcze obowiązków informacyjnych wobec NBP oraz BFG
kontrola zgodności działalności zrzeszonych banków spółdzielczych z postanowieniami umowy zrzeszenia, przepisami prawa i statutami
występowanie w uzasadnionych przypadkach do KNF o zastosowanie środków przewidzianych w art. 138 i 141 uPb (kary, np. odebranie prawa do wykonywania działalności)
reprezentowanie zrzeszonych banków spółdzielczych w stosunkach zewnętrznych w sprawach wynikających z umowy zrzeszenia
Nadzór nad bankami spółdzielczymi sprawuje KNF, banki zrzeszające są jedynie pośrednim organem kontrolnym.
Zasadą jest, że banki spółdzielcze mogą prowadzić działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba. Bank spółdzielczy, za zgodą banku zrzeszającego, z którym zawarł umowę zrzeszenia, może prowadzić działalność także na terenie powiatów sąsiadujących. Działalność obejmująca inne powiaty niż sąsiadujące wymaga uzyskania zgody KNF. Jeśli jednak bank spółdzielczy posiada fundusze własne wyższe niż równowartość 1 mln EUR, lecz niższe niż równowartość 5 mln EUR, może prowadzić działalność na terenie województwa, w którym znajduje się jego siedziba. Bank spółdzielczy posiadający fundusze własne równe lub wyższe niż równowartość 5 mln EUR może prowadzić działalność na obszarze całej Polski (jedyny taki bank to Krakowski Bank Spółdzielczy).
Nie ma przepisów pozwalających przekształcać spółdzielnie w spółki prawa handlowego (np. bank spółdzielczy w spółkę akcyjną)
Banki spółdzielcze nie mogą wykonywać akredytyw, rzadko można tam wymienić walutę, ponieważ muszą to robić za zgodą banku zrzeszającego
Podkreślić jednak należy, że czynności bankowe, tj. udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych, w tym konsumenckich oraz udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych i poręczeń, banki spółdzielcze mogą wykonywać z osobami fizycznymi zamieszkującymi lub prowadzącymi przedsiębiorstwo na terenie działania banku spółdzielczego lub z osobami prawnymi i jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej, a posiadającym zdolność prawną, mającymi siedzibę na terenie działania banku spółdzielczego. Jednak udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych i poręczeń może następować w zakresie i trybie uzgodnionym z bankiem zrzeszającym.
Problemem jest więc fakt, że banki spółdzielcze są tylko dla osób zamieszkujących/prowadzących działalność w obrębie ich działania; można sobie założyć konto np. w banku spółdzielczym działającym na terenie województwa mazowieckiego, ale nie można w nim już wziąć kredytu, nie może on udzielić nam gwarancji.
Banki w formie spółek akcyjnych
Banki w formie spółki akcyjnej są najpopularniejszą formą organizacyjną zarówno w Polsce, jak i na świecie. Procedura powstania bankowej spółki akcyjnej jest wysoce sformalizowana. Do utworzenia i działalności banku w formie spółki akcyjnej stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 września 200 roku Kodeks spółek handlowych, o ile przepisy ustawy Prawo bankowe nie stanowią inaczej.
Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być 3 osoby fizyczne lub prawne, a także SP, bank krajowy, instytucja kredytowa, bank zagraniczny, krajowy lub zagraniczny zakład ubezpieczeń oraz międzynarodowa instytucja finansowa.
Przed uzyskaniem zezwolenia na rozpoczęcie działalności banku założyciele spółki powinni podpisać statut w formie aktu notarialnego.
Ponadto zgodnie z art. 306 KSH powinny zostać spełnione następujące wymogi:
Zawiązanie spółki
Wniesienie przez akcjonariuszy odpowiednich wkładów na pokrycie kapitału zakładowego (w przypadku banku jako spółki akcyjnej będzie to minimum równowartość 5 mln EUR, najwyżej 15% może być pokryte aportami, żadna część nie może pochodzić z pożyczki, musi zostać w całości pokryty przed zarejestrowaniem banku)
Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej
Wpis do KRS rejestru przedsiębiorców
Z KSH wynika, że najwyższym organem w spółce jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Funkcje organu nadzoru pełni w banku rada nadzorcza.
Zarząd banku składa się z co najmniej trzech osób fizycznych powoływanych i odwoływanych przez radę nadzorczą przy czym dwóch członków zarządu banku, w tym prezesa, następuje za zgodą KNF (z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza).
KNF ma przegląd jeśli chodzi o zakup i sprzedaż akcji w formie spółki akcyjnej i jeżeli przekroczy on pewien próg (10%, 20%...) to należy wystąpić do KNF o zezwolenie na wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu; jeżeli nie dostaniemy takiego zezwolenia, to przysługuje nam prawo do wykonywania do 5% głosów; przy zbywaniu akcji nie jest wymagane żadne zezwolenie, należy jedynie powiadomić o tym KNF.
23.03.2012
Postępowanie naprawcze, likwidacyjne i upadłościowe banków
Postępowanie naprawcze (sanacja)
Sanacja autonomiczna
Procedura rozpoczęcia postępowania naprawczego w banku rozpoczyna się w razie powstania straty bilansowej bądź groźby jej nastąpienia albo powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności. W razie powstania takiej sytuacji w banku zarząd banku niezwłocznie zawiadamia o tym KNF oraz przedstawia jej program postępowania naprawczego, zapewniając e jego realizację.
W ramach programu naprawczego KNF może ustanowić kuratora nadzorującego wykonywanie programu naprawczego przez bank.
Uprawnienia i zadania kuratora:
Składa KNF kwartalne sprawozdanie ze swojej działalności zawierające ocenę realizacji przez zarząd banku programu naprawczego
Ma także prawo uczestniczenia w posiedzeniach banku oraz prawo wniesienia sprzeciwu wobec uchwał i decyzji zarządu i rady nadzorczej banku do właściwego sądu gospodarczego w terminie 14 dni od ich powzięcia (wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały lub decyzji)
Może zaskarżyć uchwałę walnego zgromadzenia banku spółdzielczego, które naruszają interes banku
KNF może odwołać kuratora nadzorującego wykonanie programu naprawczego przez bank w przypadku jego rezygnacji, niewłaściwego wykonywania funkcji lub też innych względów uniemożliwiających mu należyte wykonywanie tej funkcji.
Sanacja komisaryczna
W przypadku gdy zarząd nie przedstawi programu uzdrowienia banku w wymaganym terminie lub gdy przedstawiony program uzdrowienia banku lub jego realizacja nie rokują poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej banku, KNF może podjąć decyzję o ustanowieniu zarządu komisarycznego na czas realizacji programu postępowania naprawczego.
Z dniem ustanowienia zarządu komisarycznego członkowie dotychczasowego zarządu banku z mocy prawa zostają odwołani, natomiast kompetencje pozostałych organów ulegają zawieszeniu, ustanowione wcześniej prokury i pełnomocnictwa ulegają zawieszeniu.
Zakończenie działalności banku
Sanacja likwidacyjna poprzez przejęcie banku
KNF szuka banku, który przejąłby bank w sytuacji zlej sytuacji finansowej, gdy np. strata przekracza połowę funduszy własnych banku (wyjątek: w przypadku banków państwowych KNF występuje do Rady Ministrów o likwidację banku)
Przymusowa likwidacja banku jako akt nadzoru ze strony KNF
KNF może ukarać bank, stawiając go w stan upadłości, gdy np. bank wykonuje działalność niezgodnie z prawem (nie stosuje się do norm ostrożnościowych, podejmuje zbyt duże ryzyko) – narzędzie nadzoru. KNF wyznacza w takiej sytuacji likwidatora, zarząd banku ulega rozwiązaniu, kompetencje rady nadzorczej zostają zawieszone z wyłączeniem możliwości wniesienia odwołania do WSA
Dobrowolna likwidacja banku
Występuje w sytuacji, gdy bank nie poniósł straty, tylko po prostu nie chce prowadzić dalszej działalności gospodarczej. Dobrowolnej likwidacji towarzyszy także KNF – wyraża zgodę na taką likwidację i zatwierdza program likwidacji
Upadłość banku
Jeśli chodzi o rynek finansowy, to KNF jako jedyna ma inicjatywę występowania do sądu o ogłoszenie upadłości (normalnie taką inicjatywę ma zarząd, wierzyciele). Następuje w sytuacji, gdy zarząd banku, zarząd komisaryczny lub likwidator powiadomi KNF o złej sytuacji banku; KNF zawiadamia o wystąpieniu z takim wnioskiem o ogłoszenie upadłości BFG.
KNF jest obecna w każdym momencie postępowania naprawczego oraz zakończenia działalności banku; decyduje ona o sposobie zakończenia działalności.
Na gruncie prawa polskiego likwidacja jest możliwa, gdy aktywa majątku podmiotu gospodarczego wystarczą na zaspokojenie zobowiązań. Natomiast upadłość (zwana potocznie bankructwem), gdy aktywa majątku nie wystarczą na pokrycie wierzytelności.
24.03.2012
Skutki ogłoszenia upadłości banku:
Rozwiązanie organów zarządzających i nadzorczych banku
Wygaśnięcie zarządu komisarycznego, powołania likwidatora oraz uprawnień ustanowionego kuratora
Wygaśnięcie wszelkich uprawnień osób wchodzących w skład organów banku do odpraw pieniężnych oraz wynagrodzeń za okres po ogłoszeniu upadłości.
Postępowanie likwidacyjne może się przekształcić w postępowanie upadłościowe, jeśli np. majątek banku nie wystarczy za zaspokojenie wszystkich wierzytelności (został źle oszacowany)
Ponadto z dniem ogłoszenia upadłości ulegają rozwiązaniu:
Umowy rachunku bankowego, przy czym oprocentowanie rachunków bankowych jest naliczane do dnia ogłoszenia upadłości
Umowy kredytu i pożyczki, jeżeli do dnia ogłoszenia upadłości nie nastąpiło oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy
Umowy poręczenia, gwarancji bankowych i akredytyw, jeżeli do dnia ogłoszenia upadłości bank nie otrzymał prowizji z tytułu tych czynności
Umowy o udostępnienie skrytek sejfowych
Inne podmioty wykonujące czynności bankowe (para banki)
Do para banków należy zaliczyć:
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (nie są para bankami na gruncie dyrektywy)
Problematyka prawna omawianej instytucji finansowej została uregulowana w ustawie z dnia 14 grudnia 1995 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Kasa jest spółdzielnią, do której w zakresie nie uregulowanym odmiennie ustawą stosuje się przepisy ustawy Prawo spółdzielcze.
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK)- to spółdzielnie, czyli dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym (w zależności od liczby członków) i zmiennym funduszu udziałowym (członek obowiązany jest wpłacić wkład członkowski).
Klientem SKOKu musi być członek spółdzielni, w przeciwieństwie do banku spółdzielczego gdzie nie ma takiego obowiązku.
Prowadzą one, w interesie swoich członków, działalność gospodarczą, której celem jest gromadzenie środków pieniężnych członków i udzielanie im pożyczek i kredytów. Działalność spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych ma charakter niezarobkowy (non profit), co w praktyce oznacza, że członkowie SKOK mają dostęp do tańszych kredytów i pożyczek (zadaniem SKOKu jest bowiem ustalenie oprocentowania na takim poziomie, aby członkowie byli zadowoleni).
Przykładem innej instytucji finansowej o charakterze non profit jest także towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych.
Z punktu widzenia klienta nie widać różnicy w funkcjonowaniu SKOK i banku. Jest to możliwe dzięki temu, że w SKOK możemy założyć konto, lokatę, zaciągnąć kredyt czy wyrobić kartę kredytową.
SKOKi nie podlegają nadzorowi KNF, ponieważ nie są bankami. Podlegają natomiast kontroli Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej.
Organami w Kasie są: Walne Zgromadzenie Członków, Rada Nadzorcza i Zarząd. Członkowie organa nów kasy wykonują swoje funkcje społecznie, z tym, że statut może przewidywać wynagrodzenie członków zarządu.
Należy stwierdzić, że kasy posiadają następujące cechy odróżniające je od banków:
Są spółdzielniami
Są instytucjami not-for-profit
Założycielami i właścicielami są członkowie kas, którzy są połączeni więziami o charakterze zawodowym lub innym społecznym
Świadczą usługi na rzecz swoich członków
Ich działalność polega na przyjmowaniu wkładów pieniężnych od swoich członków, udzielaniu im pożyczek, przeprowadzaniu na ich zlecenie rozliczeń pieniężnych
Organy kas są wybierane przez członków, a członkowie władz kasy nie pobierają co do zasady wynagrodzenia za swoją pracę
Każdy członek kasy jest uprawniony do jednego głosu na dorocznym Walnym Zgromadzeniu Członków
Kasa Krajowa jest spółdzielnią osób prawnych, do której w zakresie nie uregulowanym ustawa o spółdzielczych kasach stosuję się przepisy ustawy Prawo spółdzielcze.
Kasa Krajowa przeprowadza lustrację zrzeszonych kas zgodnie z przepisami ustawy – Prawo spółdzielcze. Przepisy tej ustawy o związkach rewizyjnych dotyczące lustracji stosuje się odpowiednio do Kasy Krajowej.
Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas oraz sprawowanie nadzoru nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami ustawy.
Kasa Krajowa nie jest jednak instytucją państwową, więc nad SKOKami nie ma nadzoru publiczno-prawnego.
Depozyty w SKOKach nie są objęte gwarancją BFG.
Kasa Krajowa prowadzi działalność na rzecz swoich członków, a w szczególności:
Reprezentuje interesy kas przed organami administracji państwowej i organami samorządu terytorialnego
Wyraża opinie o projektach aktów prawnych dotyczących kas
Zapewnia doradztwo prawne, organizacyjne i finansowe
Organizuje szkolenia i prowadzi działalność wydawniczą związaną z działalnością kas
Określa normy dopuszczalnego ryzyka w działalności kas
Opracowuje jednolite procedury świadczenia usług i prowadzenia dokumentacji oraz systemy informatyczne
Przyjmuje lokaty
Udziela pożyczek i kredytów kasom
Pośredniczy w przeprowadzaniu rozliczeń finansowych
Przeprowadza lustrację kas
Instytucje pieniądza elektronicznego
Instytucja pieniądza elektronicznego została uregulowana w ustawie z dnia 12 września 2002 roku o elektronicznych instrumentach płatniczych.
W świetle ustawy instytucja pieniądza elektronicznego to inna niż bank osoba prawna działająca w formie spółki akcyjnej, utworzona i działająca na podstawie zezwolenia właściwych władz lub przepisów prawa, której przedmiotem …
Kapitał zakładowy takiej instytucji musi wynosić 1 mln EUR
Pracownicze kasy zapomogowe-kredytowe
Ich członkami mogą być pracownicy, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową. Celem tego rodzaju kas jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg na zasadach określonych w statucie. Środki na realizację tego celu pochodzą z wkładów członkowskich. Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe pozostają poza zakresem nadzoru publicznoprawnego, jaki sprawuje KNF.
29.06 godz. 18.00, paw. C Nowa Aula – egzamin (test jednokrotnego wyboru)
13.04.2012
Ubezpieczenia gospodarcze
Stronami umowy ubezpieczenia są: ubezpieczyciel i ubezpieczający; ubezpieczony to osoba trzecia, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Uposażony z umowy ubezpieczenia – przy ubezpieczeniach na życie jest to osoba, która otrzyma odszkodowanie.
Pakiet 4 ustaw
Podmioty wykonujące działalność ubezpieczeniową i reasekuracyjną
Z przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej wynika, że podmiotami uprawnionymi do wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium Polski są:
Krajowe zakłady ubezpieczeń – mogą one prowadzić działalność ubezpieczeniową w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
Krajowe zakłady reasekuracji – mogą one prowadzić działalność ubezpieczeniową w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, a także w formie spółki europejskiej
Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji państwa nie członkowskiego Unii Europejskiej
Oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji z państwa – członka Unii Europejskiej
Zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
stanowi drugą z możliwych form wykonywania działalności przez krajowy zakład ubezpieczeń.
Zgodnie z definicją zawartą w udu, towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych jest zakład, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności. Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych posiada osobowość prawną. Uzyskuje ją z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. W zakresie spraw nieuregulowanych w udu do towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych będą miały zastosowanie przepisy KSH.
Działalność TUW nie jest nastawiona na zysk.
Podstawowym dla organizacji i działalności TUW jest jego statut, który pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.
Statut towarzystwa może przewidywać, iż towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych będzie ubezpieczało także osoby nie będące członkami towarzystwa. Osoby te nie mogą być zobowiązane do udziału w pokrywaniu straty towarzystwa przez wnoszenie dodatkowej składki ubezpieczeniowej. Ponadto składki zebrane od osób ubezpieczających, które nie są członkami towarzystwa, nie mogą stanowić więcej niż 10% składki zebranej przez towarzystwo.
Członkowie towarzystwa nie odpowiadają za jego zobowiązania.
Organami towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych są: walne zgromadzenie, zarząd i rada nadzorcza.
Obowiązująca ustawa o działalności ubezpieczeniowej zawiera przepisy w zakresie możliwości przekształcenia towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych w spółkę akcyjną.
Zakłady reasekuracji
Reasekuracja jest umową , na mocy której jeden zakład ubezpieczeń, zwany cedentem, odstępuje całość lub część ubezpieczonego ryzyka bądź grupy ubezpieczonych ryzyk określonego rodzaju wraz z odpowiednią częścią składek innemu zakładowi ubezpieczeń, zwanemu reasekuratorem, który ze swojej strony zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającym.
Umowa taka służy więc przedłużeniu i rozszerzeniu ubezpieczenia. Reasekurator zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania w przypadku, gdyby doszło do zdarzenia losowego, za które odpowiedzialne jest ubezpieczające się w zakładzie reasekuracji towarzystwo ubezpieczeniowe.
Scedowane rodzaje ryzyk w całości lub w części mogą podlegać dalszemu podziałowi i przekazaniu ich innym zakładom ubezpieczeń. W powyższej sytuacji oznacza to retrocesję, której stronami jest retrocedent (odstępujący ryzyko) i retrocesjonariusz (przyjmujący udziały retrocedowane).
Znaczenie reasekuracji polega na tym, że zabezpiecza ona zakłady ubezpieczeń przed stratami finansowymi na wypadek kumulacji ryzyka i wielkich katastrof. Pozwala im także zwiększać udział w rynku i pozyskiwać nowych klientów. Zakłady ubezpieczeń dzięki umowie reasekuracji mogą zachować stabilność finansową.
Można wskazać kilka cech specyficznych zakładów reasekuracji:
Zakłady reasekuracji ograniczają przedmiot swojej działalności do prowadzenia wyłącznie reasekuracyjnej (nie mogą wykonywać równolegle działalności ubezpieczeniowej bezpośredniej)
Zakłady reasekuracji mogą uzyskiwać zezwolenie od KNF na wykonywanie działalności reasekuracyjnej w zakresie ubezpieczeń na życie lub reasekuracji ubezpieczeń majątkowych i osobowych oraz reasekuracji ubezpieczeń majątkowych i osobowych jednocześnie (w działalności ubezpieczeniowej łączenie takie jest zabronione)
Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego zakładu reasekuracji nie może być niższa niż równowartość w złotych 3.000.000 euro. Wprowadzono także wymóg posiadania przez zakład reasekuracji środków własnych na pokrycie marginesu wypłacalności i kapitału gwarancyjnego oraz określono środki zakładu reasekuracji, zaliczane do środków własnych na pokrycie marginesu wypłacalności i kapitału gwarancyjnego.
21.04.2012
Rynek kapitałowy
Rynek regulowany – jest to działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów, zorganizowany i podlegający nadzorowi właściwego organu na zasadach określonych w przepisach ustawowych, jak również uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany. Rynek regulowany w Polsce obejmuje rynek giełdowy (organizowany przez GPW SA), rynek pozagiełdowy (organizowany przez BondSpot SA) oraz towarowy rynek instrumentów finansowych (organizowany przez giełdę towarową).
Podmioty działające w sferze obrotu papierami wartościowymi na rynku regulowanym:
GPW S.A. i BondSpot S.A.
oraz giełda towarowa
Giełda Papierów Wartościowych SA (najważnieszy segment rynku wtórnego)
Zadania normatywne giełdy:
Zapewnienie koncentracji popytu i podaży na instrumenty finansowe w celu kształtowania ich powszechnego kursu
Zapewnienie bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji oraz
Upowszechnianie informacji o kursach i obrotach instrumentami finansowymi
Giełda Papierów Wartosciowych:
Wyłącznie przez spółka akcyjna
Przedmiotem działalności spółki prowadzącej giełdę może być wyłącznie prowadzenie giełdy lub innej działalności w zakresie organizowania obrotu instrumentami finansowymi oraz działalności związanej z tym obrotem
Firma podlega ochronie prawnej
Kapitał zakładowy spółki prowadzącej giełdę powinien wynosić co najmniej 40 000 000 zł
Akcje giełdy nie są wyłącznie imienne od 9.11.2010 (udział w kapitale zakładowym SP – 35%, akcje na okaziciela – 64,62%), SP zachował udział głosów na WZ na poziomie 51,57%
Przepisy ograniczające wykonywanie praw głosu przez akcjonariuszy
GPW S.A. prowadzi obrót instrumentami finansowymi na czterech rynkach:
Główny Rynek GPW działa od dnia uruchomienia Giełdy w dniu 16 kwietnia 1991 roku. Jest to rynek podlegający nadzorowi KNF i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany. Przedmiotem handlu na Głównym Rynku GPW są następujące papiery wartościowe: ….
NewConnect to zorganizowany i prowadzony przez Giełdę rynek działający w formule alternatywnego systemu obrotu. Stworzony został z myślą o młodych i rozwijających się firmach, działający zwłaszcza w obszarze nowych technologii. NewConnect ruszył 30 sierpnia 2007 roku. Przedmiotem obrotu w alternatywnym systemie mogą być akcje, prawa do akcji (PDA), prawa poboru, kwity depozytowe oraz inne udziałowe papiery wartościowe.
Catalyst – rynek instrumentów dłużnych – obligacji komunalnych, korporacyjnych i listów zastawnych – powstał 30 września 2009 roku. Tworzą go dwie platformy obrotu prowadzone w formule rynku regulowanego i alternatywnego systemu obrotu (ASO) – przeznaczone dla klientów detalicznych oraz dwa analogiczne rynki przeznaczone dla klientów hurtowych
Poee Rynek Energii GPW – jest najmłodszym rynkiem warszawskiej giełdy, rozpoczął działalność 11 grudnia 2010 roku. Rozszerzył działalność operacyjną GPW o obszar rynku towarowego – jest platformą zawierania transakcji energią elektryczną …
Spółki prowadzące rynek pozagiełdowy
W roku 2009 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie stała się większościowym akcjonariuszem spółki MTS-CeTO SA, która z dniem 18 września 2009 roku zmieniła nazwę na BondSpot S.A. Spółka ta jest instytucją dysponującą licencją na prowadzenie regulowanego rynku pozagiełdowego i jednocześnie mogącą tworzyć platformy elektronicznego obrotu papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi także na rynku nieregulowanym, tzn. niepodlegającym nadzorowi KNF.
Polski rynek kapitałowy jest wzorowany na amerykańskim NASDAQ.
Rynek pozagiełdowy jest przeznaczony dla papierów wartościowych, które nie mają szans na notowania na giełdzie. Należą do nich m.in.: obligacje emitowane przez gminy, akcje spółek niespełniających surowych warunków dopuszczenia do obrotu giełdowego.
Giełda towarowa
Jest spółką akcyjną
Przedmiotem działalności: wyłącznie prowadzenie giełdy
Kapitał zakładowy: 3 000 000 zł (co do zasady), akcje imiennie
Prowadzenie giełdy wymaga zezwolenia KNF
Zmiany statutu spółki i regulaminu wymagają dla swej ważności zgody KNF
Obecnie jedyną taką giełdą jest Towarowa Giełda Energii S.A. (spółka jako jedyna uzyskała w 2003 roku zezwolenie od KNF na prowadzenie giełdy towarowej)
Celem działania spółki prowadzącej giełdę jest koncentracja podaży i popytu na towary giełdowe, zapewnienie bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji giełdowych i rozliczeń, upowszechnienie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości towarów giełdowych.
Przez towary giełdowe rozumie się towary dopuszczone do obrotu na danej giełdzie towarowej takie jak:
Oznaczone co do gatunku rzeczy (np. złoża naturalne – węgiel, miedź, ropa)
Różne rodzaje energii
Limity wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń
Prawa majątkowe, których …
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
KDPW stanowi kluczową instytucję depozytową dla papierów wartościowych funkcjonujących na rynku regulowanym. Działa on w formie spółki akcyjnej. Do jego podstawowych zadań należy prowadzenie:
Depozytu papierów wartościowych
Rozliczeń i rozrachunku transakcji w papierach wartościowych
Systemu zabezpieczania płynności rozliczeń oraz wykonywanie czynności w zakresie prowadzenia systemu rejestracji
Rozliczeń i rozrachunku instrumentów finansowych niebędących …
Podmiotami uprawnionymi do przechowywania papierów wartościowych są w KDPW tzw. uczestnicy depozytu. Są nimi podmioty prowadzące przedsiębiorstwa maklerskie, emitenci papierów wartościowych oraz niektórzy …
W jego rejestrach znajdują odzwierciedlenie wszystkie transakcje zawierane na rynku, a także zmiany cech papierów wartościowych i emisji. Przechowywanie papierów wartościowych i dokonywanie rozliczeń odbywa się w formie zapisów komputerowych, co wynika z dematerializacji papierów wartościowych.
Akcjonariuszami KDPW mogą być wyłącznie podmioty prowadzące giełdę, rynek pozagiełdowy, domy maklerskie, firmy inwestycyjne, SP, NBP i banki.
Firmy inwestycyjne
Firmy inwestycyjne prowadzą działalność maklerską, działają w oparciu o dyrektywę MIFID.
Działalnością maklerską nazywane jest dokonywanie czynności polegających na:
Przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia maklerskich instrumentów finansowych oraz wykonywaniu tych zleceń na rachunek dającego zlecenie.
Nabywaniu lub zbywaniu na własny rachunek maklerskich instrumentów finansowych
Zarządzaniu portfelami, w skład których …
Firmy inwestycyjne to:
Domy maklerskie
Banki prowadzące działalność maklerską (potrzebne jest dodatkowe zezwolenie od KNF)
Zagraniczne firmy inwestycyjne prowadzące działalność maklerską na terytorium polskim, zagraniczne osoby prawne z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego UE lub OECD
Banki powiernicze
Maklerzy I doradcy inwestycyjni
Emitenci
Inwestorzy
Są to nabywcy instrumentów finansowych, ochronie ich interesów służą ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz ofercie publicznej.
Inwestorzy zwykli (nie jest profesjonalistą w tym zakresie, robi to na własny rachunek)
Inwestorzy kwalifikowani (podmioty zajmujące się profesjonalnie tego typu działalnością)
Inwestorzy zbiorowi (fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne)
Inwestorzy zwykli są najbardziej chronieni na rynku
Inwestorzy zbiorowi
Są to specjalne instytucje finansowe, które zbierają środki od wielu inwestorów po to, ażeby inwestować je wspólnie. Taka forma inwestowania ma wiele zalet. Chodzi o to, że ryzyko strat rozkłada się na większą liczbę podmiotów, portfel papierów może być bardziej zróżnicowany. Poza tym inwestor zbiorowy dysponuje wystarczającymi środkami na zatrudnienie fachowców i prowadzenie niezbędnych badań w celu racjonalnego inwestowania. Z drugiej strony inwestor zbiorowy utrzymuje się z części wpłat dokonywanych przez inwestorów inwestujących za jego pośrednictwem, wskutek czego część wygenerowanych zysków jest konsumowana przez samego inwestora zbiorowego. Obecnie inwestorami zbiorowymi mogą być fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne.
Fundusze inwestycyjne
Towarzystwo (będące spółką akcyjną) tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi. Organem funduszu inwestycyjnego jest towarzystwo, utworzone zgodnie z przepisami ustawy. Często w funduszu inwestycyjnym, jako jego organ, działają również rada inwestorów lub zgromadzenie inwestorów. Fundusz nie jest podmiotem zależnym od towarzystwa nim zarządzającego ani od osoby posiadającej bezpośrednio lub pośrednio większość głosów w zgromadzeniu inwestorów lub w radzie inwestorów.
Fundusz nie może istnieć bez towarzystwa, ani towarzystwo bez funduszu.
Fundusze inwestycyjne – rodzaje:
Otwarte – zbywają jednostki uczestnictwa i dokonują ich odkupienia na żądanie uczestnika fundusze, jednostki uczestnictwa są niezbywalne, ale podlegają dziedziczeniu
Zamknięty – emituje certyfikaty inwestycyjne, które są papierami wartościowymi na okaziciela; certyfikaty inwestycyjne nie są z zasady umarzane; mogą być dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym
Mieszany – emituje certyfikaty inwestycyjne i dokonuje ich wykupienia na żądanie uczestnika funduszu, z chwilą wykupienia certyfikaty inwestycyjne są umarzane