Prawo finansowe

Prawo finansowe

Na egzamin wyklady + ćwiczenia

Literatura:

Elżbieta Chojna-Duch „podstawy finansów publicznych i prawa finansowego” Wawa 2010

Zbigniew Ofiarski „Prawo finansowe” Wawa 2010

Red. Eugenia Fojcik – Mastalska, Rysiek Mastalski „prawo finansowe” Wawa 2011

Red. „prawo finansów publicznych” Bogusław Brzeziński Toruń 2010

Teresa Dębowska- Romanowska „Prawo finansowe część konstytucyjna wraz z częścią ogólną” Wawa 2010

Egzamin – pisemny, materia dotyczaca trzech roznych zagadnień: częśc ogolna finansow publicznych i prawa finansowego; gospodarka finansowa panstwa i samorządu terytorialnego; prawo podatkowe. Opisówka! Tylko materia wykładowa.

Zerówka jest możliwa.

Na ćwiczeniach będą akty prawne.

4.10.2011

Termin finanse jest używany współcześnie powszechnie, także termin finanse publiczne np. w dyskusjach i debatach.

Termin finanse wywodzi się jak większość słów współczesnego języka polskiego, ze średniowiecznej łaciny. Od czasownika finire. W pewnym okresie czasu, powstało z tego finatio, ów termin oznaczał początkowo spór o należność pieniężną, ale z czasem zaczął oznaczać należność pieniężną orzeczoną w wyroku kończącym ten spór. Pod koniec średniowiecza termin financia oznaczał już powszechnie operacje pieniężne. Początkowo były to operacje nie uczciwe, głównie lichwiarskie, ale z czasem stracił on to pejoratywne znaczenie. Współcześnie termin finanse łączy się powszechnie z operacjami pieniężnymi. Nie ma finansów bez pieniądza. Łączy się ów termin ze stosunkami ekonomicznymi o charakterze pieniężnym. W grę wchodzi zarówno pieniądz w postaci gotówkowej (w bilonie, pieniądzu papierowym), jak i w postaci bezgotówkowej, w postaci zapisów na rachunkach bankowych. Operacje gotówkowe osiągają współcześnie ogromne rozmiary. Nie wszystkie operacje pieniężne są jednak zaliczane do finansów publicznych, do finansów w ogóle. Bierze się pod uwagę te operacje, w których pieniądz mówiąc obrazowo, jest w ruchu, przepływa od jednych podmiotów do drugich. Nie zalicza się zatem do finansów tych zjawisk, w których pieniądz występuje w roli statycznej, pełni np. funkcję miernika wartości, tak jest wówczas gdy pieniądz służy ustalaniu wartości pewnych dóbr bo pieniądz nie przepływa od jednych podmiotów do innych.

Termin finanse obejmuje przede wszystkim dwa rodzaje podstawowych czynności. Po pierwsze jest to pozyskiwanie środków pieniężnych, często zbyt wąsko sprowadzane do gromadzenia dochodów. Po drugie są to czynności podziału zgromadzonych środków pieniężnych, ich rozdysponowanie lub kierowanie na różne potrzeby. Czasami zawęża się te czynności do dokonywania wydatków. Owym dwóm rodzajom podstawowych czynności towarzyszy także wiele innych jak np. organizowanie poboru środków, planowanie tego poboru i rozdysponowanie tych środków, czy kontrola tych procesów. Ogół tych czynności określa się często mianem działalności finansowej, albo gospodarki finansowej.

Działalność finansową prowadzą bardzo różne podmioty np. używając terminologii języka prawniczego, osoby fizyczne. Każdy człowiek pozyskuje z różnych źródeł środki pieniężne i przeznacza na swoje potrzeby. Działalność finansową prowadzą także rozmaite podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą. Będą to bardzo różne podmioty spółki różnego rodzaju posiadające osobowość prawną, spółki udziałowe, partnerskie, cywilne,jawne. Mogą to być osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, społeczną, tzw. Organizacje non-profit. Partie polityczne, związki zawodowe itd.Działalność finansową prowadzą także różne podmioty publiczne, a więc podmioty sprawujące władzę. Owymi podmiotami publicznymi są:

1.Państwo-główny związek publiczno-prawny, posiadający władzę. Państwo czasami przekazuje część swoich uprawnień władczych innym podmiotom publicznym, samorządom terytorialnym.

2.Organizacje międzynarodowe-główne znaczenie ma współcześnie działalność finansowa państwa. To ona osiąga ogromne rozmiary. Przeznacza te środki za pomocą własnego budżetu ale nie tylko na finansowanie zadań uznanych na danym etapie za państwowy.

Jeśli państwo jest państwem związkowym to wyróżniamy działalność finansową federacji i działalność finansową państw wchodzących w skład tej federacji.

Drugim podmiotem o mniejszym zakresie działalności finansowej jest samorząd terytorialny.Jest on wyposażany niektóre dochody podatkowe oraz otrzymuje rozmaite środki od państwa w formie dotacji bądź subwencji. Przeznacza je głównie na finansowanie różnych zadań lokalnych samorządowych. Najwęższy zakres posiadają finanse organizacji międzynarodowych.Ich dochody płyną głównie ze składek państw członkowskich i są przeznaczane na finansowanie zadań tych organizacji.(UE,ONZ)

Finanse publiczne oznaczają zatem działalność finansową podmiotów publicznych, a więc państwa, samorządu terytorialnego i organizacji międzynarodowych.

Finanse publiczne można zatem określić jako działalność państwa, samorządu terytorialnego i organizacji międzynarodowych polegającą na pozyskiwaniu środków pieniężnych ich rozdysponowywaniu oraz na wykonywaniu rozmaitych czynności towarzyszących tym operacjom, takich jak:

-planowanie tych procesów

-organizowanie

-kontrolowanie

-monitorowanie itp.

Termin finanse publiczne jest w doktrynie definiowany bardzo niejednorodnie. Jego znaczenie nie zostało jeszcze precyzyjnie określone.

Formy i metody posługiwania się pieniądzem na cele publiczne-finanse publiczne.

Definicję finansów publicznych znajdujemy także w ustawie o finansach publicznych z 2009 roku. Art.3 tej ustawy stanowi finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem. Uf przepis jest ściśle związany z art.216 ust.1 konstytucji, który stanowi środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. W tym ostatnim konstytucyjnym przepisie podkreśla się dwojaki rodzaj czynności:

  1. gromadzenie środków finansowych

  2. wydatkowanie środków finansowych na cele publiczne.

W art.3 ustawy o finansach publicznych ustawodawca dodatkowo wylicza rozmaite czynności będące procesami zaliczanymi do finansów publicznych.Owo wyliczenie nie ma charakteru wyczerpującego. Są to :

Współcześnie obok terminu finanse publiczne pojawia się niekiedy choć bardzo rzadko termin skarbowość bądź termin gospodarka skarbowa. To dawne pojęcie stosowane szeroko w pierwszej i drugiej RP jest ono dawnym odpowiednikiem współczesnego terminu finanse publiczne. To pojęcie miało jednak szerszy zakres. Oznaczało nie tylko gospodarkę pieniężną państwa ale także jego gospodarkę naturalną. To pojęcie było ściśle związane z terminem skarb państwa.

Jurydycznym(prawnym) odpowiednikiem skarbowości był termin prawo skarbowe.W czasach współczesnych obserwujemy jeszcze pewne nawiązania do dawnej terminologii. Np. urzędy skarbowe i izby skarbowe .Mamy Kodeks Karny Skarbowy. Finanse publiczne różnią się bardzo od finansów prywatnych. Można wskazać kilka cech charakterystycznych dla finansów publicznych.

  1. Finanse publiczne są realizowane zawsze z udziałem podmiotu publicznego. Przynajmniej jeden podmiot uczestniczący w stosunku finansowym jest podmiotem publicznym.

  2. Stosunki finansowe należące do finansów publicznych są oparte na zasadzie władztwa i podporządkowania. Podmiot publiczny władczo kształtuje sytuację prawną drugiej strony stosunku. Zdarzają się wyjątki od tej zasady, gdzie obowiązuje równość stron.

  3. Stosunki finansowe zaliczane do finansów publicznych służą realizacji interesu publicznego. Nie prywatnego indywidualnego.

  4. Finanse publiczne są silnie reglamentowane przez prawo. To przepisy prawa określają źródła dochodów, wydatkowanie środków, organizację zasobów pieniężnych czy planowanie finansowe.

  5. Finanse publiczne mogą być zarówno scentralizowane jak i finanse państwa, jak i zdecentralizowane. Finanse samorządu terytorialnego.

Finanse prywatne są zawsze zdecentralizowane.

  1. Finanse publiczne mają ogromną skalę. Dotyczą środków finansowych ogromnych wielkości. Są nieporównywanie duże w stosunku do finansów podmiotów pojedynczych prywatnych. To one ich ukształtowanie, wywierają zasadniczy wpływ na gospodarkę państwa.

11.10.2011

Funkcje finansów publicznych:

Funkcje finansów publicznych to inaczej skutki jakie wywołuje publiczna działalność finansowa. Są to efekty działania finansów publicznych. Są one związane z potrzebami społecznymi i koniecznością ich zaspokajania. Ludzie mają różne potrzeby. Owe potrzeby można podzielić na dwie grupy:

  1. zbiorowe – mogą być zaspokajane wyłącznie bądź w przeważającej mierze przez rozmaite twory organizacyjne. Rozmaite formy organizacji społeczeństwa zwłaszcza przez państwo i samorząd terytorialny. Są to przykładowo takie potrzeby jak bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, ochrona przed klęskami żywiołowymi czy np. ochrona sanitarno – epidemiologiczna.

  2. indywidualne – potrzeby, które mogą być zaspokajane bądź przez samą jednostkę bądź przez rozmaite twory organizacyjne w tym przez państwo, samorząd terytorialny, organizacje społeczne, czy kościoły. Stopień zaspokajania tych potrzeb ze środków publicznych zależy od przyjętego w danym państwie modelu zadań publicznych.

Podmioty publiczne nie prowadzą działalności gospodarczej. Nie działają w celu osiągnięcia zysku, nie tworzą wartości materialnych, a zaspakajanie potrzeb zbiorowych i niektórych potrzeb indywidualnych wymaga ogromnych środków pieniężnych. Te środki muszą być przejęte od innych podmiotów. W teorii finansów publicznych nie ma zgody co do katalogu funkcji jakie pełnią finanse publiczne. Dość często przyjmuje się jednak , że można wskazać cztery różne funkcje:

  1. funkcja alokacyjna (alimentacyjna, fiskalna) – polega na dostarczaniu ze środków publicznych różnych towarów i usług publicznych. Trudno sobie wyobrazić wykonywanie np. zadania bezpieczeństwa wewnętrznego, czy publicznego za pomocą mechanizmu rynkowego, czy działanie administracji publicznej na zasadach rynkowych. Trudno także sobie wyobrazić brak publicznej edukacji, w ramach której usługi oświatowe są świadczone nieodpłatnie bądź za częściową odpłatnością. Za pomocą finansów publicznych dostarcza się zatem cały szereg dóbr i usług publicznych koniecznych dla egzystencji człowieka.

  2. funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) – jest związana z systemem transferów środków pieniężnych. Najpierw następują transfery środków pieniężnych na rzecz podmiotów publicznych. Współcześnie głównie w postaci podatków. Z tych środków są tworzone środki publiczne, które w drugim etapie są transferowane na rzecz bardzo różnych podmiotów np. wypłacane są wynagrodzenia pracowników administracji publicznej, finansowane szkoły publiczne, wypłacane stypendia uczniom i studentom, wypłacane emerytury i renty. System finansów publicznych można przyrównać do pompy ssąco-tłoczącej, z jednej strony zasysa środki z różnych podmiotów, a drugiej strony wypycha je w stronę innych podmiotów Redystrybucja środków pieniężnych jest związana z przenoszeniem wartości. Z przenoszeniem środków ze sfery produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej i przekazywaniem według różnych płaszczyzn np. w płaszczyźnie terytorialnej między różnymi regionami kraju, albo w płaszczyźnie podmiotowej między różnymi podmiotami.

  3. funkcja stymulacyjna (bodźcowa, interwencyjna) – polega na tym, że za pomocą mechanizmów pobierania środków oraz ich wydatkowania można zachęcać bądź zniechęcać różne podmioty do określonych zdań. Podmiot publiczny stosuje pewne bodźce skierowane do rozmaitych podmiotów. Jeśli np. wprowadzamy ulgi podatkowe z tytułu eksportu towarów to zachęcamy do zwiększania eksportu, albo jeśli wprowadzamy ulgi „na dzieci” to prowadzimy politykę prorodzinną. Tak samo możemy działać po stronie dokonywania wydatków publicznych, jeśli np. udzielamy dotacji ze środków Unii na innowacyjne produkty to zachęcamy do wytwarzania takich produktów. Jeśli dopłacamy do oprocentowania kredytów bankowych, mieszkaniowych to działamy prorodzinnie. Ta funkcja finansów jest funkcją wtórną w stosunku do funkcji redystrybucyjnej.

  4. funkcja kontrolna (informacyjna, sygnalizacyjna) – wyraża się w tym, że poprzez obserwację transferów środków publicznych, poprzez rejestrację wszystkich czynności związanych z gromadzeniem i podziałem tych środków uzyskujemy istotne informacje o stanie gospodarki państwa. Poinformowanym w pierwszej kolejności jest Minister Finansów. Jak wpływy majeją to wyraźnie widać, że gospodarka zwalnia. Podobnie dzieje się po stronie wydatkowej.

Funkcja kontrolna finansów publicznych tak jak funkcja stymulacyjna są funkcjami wtórnymi. Funkcja alokacyjna i redystrybucyjna są funkcjami pierwotnymi.

Historia finansów publicznych

Ludzie od zarania żyli w różnych zbiorowościach. Ich istnienie było zawsze wymuszane przez potrzeby zbiorowe.

W pewnym okresie czasu na pewnym etapie rozwoju pojawiło się państwo, jako szczególny sposób organizacji społeczeństwa. Istnienie tych różnych form organizacyjnych społeczeństwa wymuszało konieczność czerpania rozmaitych środków na rzecz tych form. Te środki można było pozyskiwać od własnego społeczeństwa bądź od społeczeństw obcych. Zanim pojawił się pieniądz i rozwinęła gospodarka towarowo-pieniężna świadczenia ponoszone na rzecz państwa i wcześniejszych form wspólnoty miały charakter świadczeń naturalnych, rzeczowych i osobistych. W postaci rzeczowej czyli np. określonych płodów. Osobiste-obrona plemienia.

Wraz z pojawieniem się pieniądza świadczenia naturalne zostały wyparte przez świadczenia pieniężne. One były znacznie bardziej wygodne.

Państwa niewolnicze, starożytne państwa greckie,Egipt,Rzym były państwami które pozyskiwały środki głównie od społeczeństw obcych od ludów podbitych. Środki otrzymywały z łupów wojennych, ładunków i eksploatacji ludów podbitych. Nakładano na przykład ogromne daniny.

Ta cecha –życie na koszt społeczeństw obcych, jest najbardziej charakterystyczną dla finansów tych państw. Ale z czasem te obce środki przestały wystarczać. Zaczęto się zatem zwracać w stronę własnego społeczeństwa. Stopniowo zaczęto wprowadzać obciążenia własnych obywateli. Początkowo zaczęto wprowadzać obciążenia od cudzoziemców, jak tłumaczono w zamian za opiekę. Potem zaczęto wprowadzać świadczenia dla własnych obywateli dobrowolne.Np. budowa okrętów na wyprawę wojenną albo organizacja igrzysk na własny koszt, piastowanie urzędów publicznych na własny koszt. Z czasem przestało to wystarczać. Zaczęto wprowadzać podatki.

Podatki-przymusowe świadczenia płacone przez własnych obywateli. Początkowo jako świadczenia nadzwyczajne ale z czasem jako zwyczajne. Pod koniec tej formacji społeczno-gospodarczej podatki stały się trwałym elementem systemu w starożytnym Rzymie.

W kolejnej formacji społeczno-gospodarczej w feudalizmie ma miejsce gospodarka naturalna, pieniądz i gospodarka pieniężna rozwinięte w państwach starożytnych zaniknęły. W państwach wczesnego średniowiecza świadczenia na rzecz państwa płyną z dwóch źródeł: z domen i z regaliów.

Domeny to ziemie należące bezpośrednio do monarchy. Na szczycie drabiny feudalnej stoi monarcha. To on jest utożsamiany z państwem.

Świadczenia naturalne, osobiste i rzeczowe. Dopiero pod koniec średniowiecza wraz z odrodzeniem się pieniądza z domen płyną świadczenia pieniężne. Głównie w postaci czynszów za dzierżawę.

Drugie źródło środków publicznych państw tamtego czasu to regalia(portowe,sądowe , drogowe).Regalia to wyłączne uprawnienia gospodarcze przysługujące monarsze panującemu. Np.regale drogowe-prawo Podboru opłaty za przejazd drogą.

Regale mennicze-prawo bicia monety przysługujące monarsze.

Regale solne-prawo sprzedaży soli przysługujące monarsze.

Pod koniec średniowiecza nastąpiło odrodzenie pieniądza i gospodarki pieniężnej. Świadczenia pieniężne zaczęły wypierać świadczenia naturalne. Monarcha wyzbył się dużej części domen, częściowo w drodze nadań w postaci immunitetu feudała. Inna część domen została wydzierżawiona. Pojawiły się w związku z tym czynsze dzierżawne. Odrodziły się podatki. Zwłaszcza podatki rzeczowe, np. w postaci podatków od gruntów. W państwach feudalnych zadania państwa koncentrowały się przede wszystkim wokół osoby monarchy. Ze środków publicznych utrzymywano monarchę i jego egzekutywę, urzędników królewskich. Duża część środków była także przeznaczana na wojsko.

Po formacji feudalnej pojawia się formacja kapitalistyczna. W jego ramach trzeba wskazać dwa zasadniczo różne okresy:

Okres kapitalizmu wolnorynkowego-na początku państwo wyzbywa się resztek domen i wyzbywa się manufaktur, przedsiębiorstw tworzonych w okresie tzw. merkantylizmu. W działalności gospodarczej dominuje kapitał prywatny. To od kapitału bierze się nazwa całej formacji. W tym czasie gospodarka jest w pełni gospodarką pieniężna. Wykształca się wielka doktryna ekonomiczna, liberalizm gospodarczy. Zgodnie z tą doktryną państwo nie ingeruje w żaden sposób w procesy gospodarcze. Pełni jedynie rolę stróża nocnego. Głównym instrumentem regulującym procesy gospodarcze jest rynek. Działa zasada wolnej konkurencji. W tym okresie głównym instrumentem za pomocą którego państwo czerpie środki są podatki. Mówi się o takim państwie że jest państwem podatkowym. To w tym okresie wykształca się instytucja budżetu. Państwo prowadzi działalność finansową za pośrednictwem budżetu. Zadania ówczesnego państwa są bardzo wąskie. Państwo zajmuje się głównie bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym, a więc policją, wymiarem sprawiedliwości i wojskiem. Zajmuje się głównie zadaniami administracyjnymi.

18.10.2011

Z czasem pojawiają się poważne zakłócenia w działaniu mechanizmu rynkowego . Pojawiają się często kryzysu gospodarcze a wraz z nimi liczne konflikty społeczne. Jednym ze źródeł tych konfliktów jest nierówny podział bogactwa. Istnienie obszarów nędzy i bogactwa. W wyniku tych turbulencji dochodzi do zasadniczej zmiany doktryn ekonomicznych. Zmienia się koncepcja społeczno-ekonomiczna. Rodzi się wielka nowa doktryna interwencjonizmu gospodarczego. Zasadniczej zmianie ulegają poglądy na rolę państwa w procesach gospodarczych. Zgodnie z tą doktryną państwo ma aktywnie oddziaływać na przebieg procesów gospodarczych. Ma interweniować w okresach kryzysu. Głównym zadaniem państwa jest zapewnienie równomiernego wzrostu gospodarczego. Nad to, państwo ma zapewnić spokój społeczny. Głównym instrumentem za pomocą którego państwo ma pełnić swoje zadania stają się finanse państwa, zwłaszcza budżet państwa. W okresach załamania gospodarczego, kryzysu gospodarczego, państwo winno aktywnie wspierać podmioty gospodarcze. Z jednej strony winno zmniejszać podatki, aby pozostawić podmiotom gospodarczym więcej środków niezbędnych do przeprowadzenia restrukturyzacji ich działalności, a z drugiej strony winno je wspierać różnymi wydatkami publicznymi (pożyczkami publicznymi). Tego typu działania powinny doprowadzić do wzrostu gospodarczego, ożywienia gospodarczego. Wówczas państwo winno zachować się w sposób przeciwny, powiększyć podatki, zmniejszyć wydatki publiczne, znieść pożyczki ze środków publicznych, i spłacić długi które pojawiają się nieuchronnie w okresie ingerencji gospodarczej.

Doktryna interwencjonizmu gospodarczego spowodowała daleko idące zmiany w finansach państwa. W budżetach państwowych pojawiły się obok wydatków administracyjnych, wydatki gospodarcze na interwencje gospodarcze, na wspomaganie prywatnych podmiotów gospodarczych, budowę infrastruktury, czy roboty publiczne.

Państwa zaczęły się zadłużać na ogromną skalę. Zaczęły rosnąć, w lawinowym tempie, długi publiczne. W latach powojennych zasadniczo inaczej kształtowała się działalność finansowa państw socjalistycznych. Dla państw tej formacji charakterystyczne były dwie cechy:

  1. upaństwowienie działalności gospodarczej i dużej sfery działalności niegospodarczej,

  2. planowanie społeczno-gospodarcze.

W państwach socjalistycznych dokonano nacjonalizacji, upaństwowiono działalność gospodarczą. Do jej prowadzenia powołano przedsiębiorstwa państwowe. Upaństwowiono także banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, ale także szkoły, jednostki kultury, jednostki ochrony zdrowia i wiele innych.

W państwach socjalistycznych podstawowym instrumentem zarządzającym przebiegiem procesów gospodarczych miały być plany. Miała to być gospodarka planowa. To w planach wyznaczano w sposób wiążący zadania do wykonania i przydzielano na ich realizację niezbędne środki. O tych planach mówiono, że są dyrektywne. Przestał działać rynek wraz z jego prawami. Ideolodzy tego systemu zakładali, że centralny planista jest w stanie zaplanować przebieg procesów gospodarczych, a nawet i społecznych. Ten system gospodarki planowej miał być bardziej efektywny niż oparty na rynku, na wolnej grze podmiotów gospodarczych. System rynkowy prowadził często, ich zdaniem, do marnotrawstwa ograniczonych zawsze zasobów: zasobów kapitału, zasobów ludzkich i ziemi.

W państwach socjalistycznych istniał rozbudowany system planów. Po pierwsze plany rzeczowe w postaci planu gospodarczego, a potem społeczno-gospodarczego oraz rozbudowany system planów finansowych. Obok budżetu państwa pojawiły się plany finansowe dotyczące działalności kredytowej banków, tzw. plany kasowe dotyczące przepływów gotówki w państwie, plany finansowe instytucji ubezpieczeniowych, czy plany finansowe przedsiębiorstw państwowych. W państwach socjalistycznych funkcjonował rozbudowany system finansowy państwa. Obok systemu budżetowego istniał system bankowo-kredytowy, system finansowy ubezpieczeń i system finansowy przedsiębiorstw państwowych.

W państwach socjalistycznych zasadniczej zmianie uległy dochody publiczne i wydatki publiczne. Dochody płynęły głównie w postaci świadczeń pieniężnych od przedsiębiorstw państwowych. Marginalne znaczenie miały podatki od ludności i tzw. gospodarki nieuspołecznionej. Niektórzy ideolodzy twierdzili wręcz, że w komunizmie to podatki całkowicie zanikną. Państwo miało czerpać środki głównie z własnej działalności gospodarczej, z przedsiębiorstw państwowych.

W państwach socjalistycznych istniały ogromne obciążenia pośrednie. Wynikały z tego, że państwo w sposób wiążący ustalało ceny dóbr, a więc towarów i usług oraz wysokość płac. Zaniżając wysokość płac i zawyżając wysokość cen powodowało, że w przedsiębiorstwach państwowych pojawiały się ogromne nadwyżki finansowe, a stąd były przejmowane w postaci świadczeń od przedsiębiorstw państwowych.

W państwach socjalistycznych, znacznemu rozszerzeniu uległy wydatki publiczne. Obok klasycznych wydatków administracyjnych, pojawiły się na ogromną skalę, wydatki gospodarcze, na przedsiębiorstwa państwowe. Pojawiły się także na szeroką skalę, różne wydatki socjalne: edukacyjne, zdrowotne, kulturalne itp.

W praktyce system gospodarki planowej okazał się jednak wysoce nieefektywny. Wbrew założeniom powodował ogromne marnotrawstwo środków. Z powodów przede wszystkim gospodarczych, nie wytrzymał konkurencji z państwami kapitalistycznymi. Doprowadziło to do jego upadku. Wycofano się z idei planowania. Regulatorem procesów gospodarczych ma być rynek. Nastąpił powrót do gospodarki rynkowej. Po drugie, państwa zaczęły bardzo ograniczać własną działalność gospodarczą i w różnych dziedzinach niegospodarczych. Dokonano na szeroką skalę przekształceń własnościowych – prywatyzacji i komercjalizacji. Sprywatyzowano znaczną część przedsiębiorstw państwowych, skomercjalizowano a więc upodobniono zasady działania przedsiębiorstw państwowych do zasad przedsiębiorstw prywatnych w części przedsiębiorstw państwowych. Sprywatyzowano banki państwowe i instytucje ubezpieczeniowe. Dopuszczono działalność podmiotów prywatnych w takich sferach jak: kultura, ochrona zdrowia, czy edukacja. W Polsce te procesy jeszcze ciągle trwają.

Tym zmianom towarzyszą daleko idące zmiany w dochodach i wydatkach publicznych. W pełnym zakresie pojawia się w państwach postsocjalistycznych, system podatkowy. To podatki i inne daniny publiczne stają się zasadniczym źródłem zasilania państwa i samorządu terytorialnego. Wydatki publiczne ulegają natomiast poważnym ograniczeniom. Gwałtownie spadły rozmiary wydatków gospodarczych. Ograniczaniu w poważnym zakresie, wbrew dużym oporom społecznym, ulegają wydatki socjalne. Państwa postsocjalistyczne wycofują się z finansowania różnych zadań socjalnych.

25.10.2011

Państwa wysokorozwinięte po II wojnie światowej- pojawiła się nowa idea, państwa opiekuńczego, państwa dobrobytu. Początków tej idei można się doszukiwać już w inicjatywach Bismarcka, dotyczących zabezpieczeń społecznych. Zgodnie z doktryną państwa opiekuńczego państwo ma zapewniać obywatelom zespół działań o charakterze socjalnym. Ma zapewniać zabezpieczenie społeczne, opiekę zdrowotną, edukację, wyżywienie, mieszkania i inne podstawowe usługi. Główne hasła tych doktryn dotyczą przede wszystkim sfery społecznej. Państwo ma być państwem powszechnego dobrobytu, o szerokim zakresie świadczeń socjalnych. To państwo jest odpowiedzialne za jakość życia obywateli. Ma zapewnić pełne zatrudnienie, równość szans i szerokie świadczenia socjalne. W sferze gospodarczej jest to państwo ingerencji gospodarczej. Zgodnie z doktryną interwencjonizmu gospodarczego, ale jednocześnie ma zapewnić kompromis między interesami pracowników i pracodawców. Szeroki zakres świadczeń socjalnych, finansowanych przez państwo spowodował że znacznie wzrosły wydatki publiczne, szeroko rozumiane wydatki socjalne. Pociągało to za sobą wzrost długu publicznego, niekiedy na gigantyczną skalę. Wzrost zadłużenia publicznego był jednym z powodów poszukiwania nowych koncepcji, budowy nowych doktryn. Zaczęto mówić o potrzebie ograniczania, zwijania państwa dobrobytu. Nawet najbogatszych państw, jak pokazała praktyka, nie stać na finansowanie szerokiego katalogu świadczeń socjalnych.

Względy ekonomiczne- zwłaszcza gigantyczna góra długu publicznego spowodowały narodziny nowych doktryn społeczno-gospodarczych. Doprowadziły do odrodzenia liberalizmu, który nazywa się neoliberalizmem gospodarczym. Pojawiła się także doktryna społecznej gospodarki rynkowej. Zgodnie z doktryną neoliberalizmu gospodarczego należy zasadniczo ograniczyć działanie państwa opiekuńczego. Należy zatem ostro obciąć wydatki budżetowe socjalne. Temu powinno towarzyszyć obniżenie podatków i zrównoważenie budżetów. To rynek powinien stać się ponownie podstawowym regulatorem procesów społecznych.

Doktryna społecznej gospodarki rynkowej- jest często traktowana jako swoista trzecia droga. Zgodnie z tą doktryną podstawowym instrumentem działania gospodarki jest rynek. To on zapewnia najefektywniejsze jej funkcjonowanie. Państwo powinno unikać bezpośredniej ingerencji w procesy gospodarcze. Ale jednocześnie państwo winno stosować zasadę wyrównania społecznego. A więc nie doprowadzać do głębokiego zróżnicowania. Ma realizować pewne cele społeczne. Zasadą jednak jest że to obywatele dbają o własne potrzeby i interesy. W Polsce na początku lat 90 dokonywano zasadniczych zmian ustrojowych. Przeprowadzono prywatyzację, a podstawowym regulatorem procesów gospodarczych stał się rynek. W Polsce po roku 1989 dokonano tak zwanej terapii wstrząsowej. Działo się to pod wpływem założeń doktryny neoliberalizmu gospodarczego. W konstytucji z 1997 roku w artykule 20 jako podstawę ustroju RP przyjęto doktrynę społecznej gospodarki rynkowej. Zgodnie z tym przepisem podstawę ustroju RP stanowi społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej, solidarności dialogu i współpracy partnerów społecznych.

Procesy integracyjne jakie mają miejsce w Europie zdają się prowadzić do wykształcenia jednolitego modelu europejskiego. Ów model jest w zasadzie budowany o zasadę, o doktrynę społecznej gospodarki rynkowej. Unia europejska zdaje się odrzucać dwa skrajne rozwiązania, liberalizm gospodarczy i państwo dobrobytu, państwo opiekuńcze. Akcentuje mocno gospodarkę rynkową, ale także nadaje szczególną rangę niektórym celom społecznym.

Społeczna gospodarka rynkowa zdaje się zakładać że powinien następować stały wzrost gospodarczy. Państwo musi być wrażliwe społecznie. Nie naruszając reguł działania rynku, pełnić podstawowe cele społeczne na rzecz ogółu społeczeństwa. Podatki muszą być ustanawiane w taki sposób aby nie zagrozić gospodarce. Istnieje potrzeba ustalenia pewnej hierarchii celów.

Nauki zajmujące się finansami publicznymi

Finanse publiczne są przedmiotem badań różnych nauk. Zajmują się nimi przede wszystkim nauki ekonomiczne i nauki prawne.

Nauki ekonomiczne badają zjawiska finansowe istniejące w rzeczywistości społecznej. Badają na przykład jak istniejące podatki, dotacje czy pożyczki ze środków publicznych wpływają bezpośrednio na procesy gospodarcze w kraju czy na poszczególnych przedsiębiorców. Badają jak rośnie bądź maleje produkt krajowy brutto przy danej wysokości obciążeń publicznych. Badają na przykład jak rosną bądź maleją dochody różnych podmiotów pod wpływem procesów gromadzenia środków publicznych i ich wydatkowania.

Nauki prawne- zajmują się badaniem przepisów prawnych dotyczących finansów publicznych. Działalność ta jest silnie reglamentowana, regulowana prawem. Badanie tych przepisów, jest przedmiotem nauk prawnych. Finansami publicznymi zajmuje się także socjologia. Analizuje interesy grupowe, realizowane za pośrednictwem finansów publicznych.

Psychologia-zajmuje się ona przewidywaniem reakcji zbiorowych, np. wprowadzenie nowych podatków albo na wprowadzenie oszczędności budżetowych.

Etyka-Jedną z fundamentalnych kwestii badanych przez tę naukę jest zagadnienie sprawiedliwości podatkowej, które rozwiązania w zakresie podatków są sprawiedliwe. Etyka zajmuje się także problematyką długu publicznego. Stara się odpowiedzieć na pytanie czy etyczne jest zaciąganie długu na konto przyszłych pokoleń. Zaciąganie długu na własne wydatki który będzie spłacany dopiero w przyszłości.

Spośród nauk zajmujących się finansami publicznymi, najistotniejsze są nauki prawne. Działalność finansowa podmiotów publicznych jest przedmiotem regulacji wielu przepisów prawnych. Przepisy dotyczące tej działalności można podzielić ogólnie na dwie grupy:

  1. Przepisy dotyczące wyłącznie publicznej działalności finansowej. Zostały wydane wyłącznie do obsługi działalności finansowej podmiotów publicznych. Są to np. przepisy podatkowe, przepisy dotyczące danin publicznych, przepisy dotyczące budżetu, przepisy dotyczące dotacji. Są takie instytucje jak instytucje podatku, cła, obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, które są charakterystyczne tylko na podmiotów publicznych.

  2. Przepisy które dotyczą nie tylko publicznej działalności finansowej ale także dotyczą innych rodzajów działalności, innych podmiotów , jak np.przepisy prawa bankowego.

Powstaje pytanie które z tych przepisów można zaliczyć do prawa finansowego. Czy ich całość, obydwie grupy przepisów czy tylko ich część, I grupę. W doktrynie nie ma zgody co do zakresu prawa finansowego. Zdaniem części teoretyków na prawo finansowe składają się wszystkie przepisy dotyczące publicznej działalności finansowej. Zakres tego prawa jest wówczas bardzo szeroki, jest to kompleks przepisów kładących się częściowo w poprzek różnych gałęzi prawa. Np.umowy najmu i dzierżawy to są umowy, są przedmiotem regulacji prawa cywilnego. W teorii dominuje jednak pogląd II. Do prawa finansowego zgodnie z nim należą te przepisy które dotyczą wyłącznie publicznej działalności finansowej a więc tylko przepisy I grupy. Zdaniem tych teoretyków jest taki zestaw przepisów dostatecznie obszerny który uzasadnia uznanie prawa finansowego za odrębną gałąź prawa.

08.11.2011

W doktrynie prawa, toczy się także drugi spór dotyczący tego czy istnieją dostateczne podstawy, przesłanki, aby wyodrębniać prawo finansowe jako odrębną gałąź prawa równoprawną innym gałęzią prawa. Część teoretyków nie widzi dostatecznych podstaw dla wyodrębnienia prawa finansowego. Twierdzi, że przepisy dotyczące publicznej działalności finansowej są w istocie przepisami administracyjnymi, a charakterystyczną metodą działania organów finansowych jest metoda władcza, a więc właściwa organom administracyjnym. organy finansowe stosują te same formy działania co organy administracyjne. Nie ma dostatecznych podstaw, że jest odrębny przedmiot tej gałęzi prawa i metoda działania. Zdaniem tych teoretyków, jeśli wyodrębnia się z prawa administracyjnego prawo finansowe to wyłącznie ze względów pragmatycznych. Przepisów dotyczących publicznej działalności finansowej jest tak dużo, że tylko dla potrzeb dydaktycznych wydziela się je i nazywa prawem finansowym. To stanowisko jest charakterystyczne dla tych teoretyków, którzy ujmują prawo administracyjne w bardzo szeroki sposób. Do administracji, prawa administracyjnego należy wszystko to co pozostaje po wyłączeniu ustawodawstwa i sądownictwa.

Drugi z poglądów zajmowanych w tym sporze ma jednak charakter dominujący. Zgodnie z nim prawo finansowe jest odrębną gałęzią prawa. Po pierwsze ma własny przedmiot badań – przepisy dotyczące publicznej działalności finansowej. Po drugie dominującą metodą regulacji prawnej jest metoda władcza. W stosunkach finansowych obowiązuje zasada nierówno rzędności stron tych stosunków. Po trzecie od prawa administracyjnego odróżnia prawo finansowe jego służebny charakter wtórny w stosunku do całej administracji. Gromadzenie środków publicznych i ich rozdysponowanie nie jest celem samym w sobie. Służy wykonaniu celów podmiotów publicznych. Wreszcie po ostatnie przepisy prawa finansowego jak żadne inne przepisy są ściśle uwarunkowane ekonomicznie, zależą bardzo silnie od przebiegu procesów gospodarczych w państwie.

W doktrynie prawa finansowego, w ostatnich latach nie ma zgody co do wewnętrznej systematyki działów tej gałęzi prawa. Zakres tej gałęzi był bardzo szeroki w poprzednim ustroju. Do prawa finansowego zaliczano: prawo budżetowe, podatkowe, bankowe, dewizowe, celne, walutowe, gospodarki finansowej przedsiębiorstw państwowych i zakładów ubezpieczeniowych. Współcześnie panuje pełna zgoda co do tego, że do prawa finansowego zaliczamy prawo budżetowe (klasyczny dział tego prawa) oraz prawo kredytu publicznego związane z długiem publicznym. Wątpliwości dotyczą pozostałych działów. W niektórych przypadkach istnieją silne tendencje do wyemancypowania się, usamodzielnienia takich działów jak prawo podatkowe, czy prawo bankowe. Inne przepisy mają znacznie węższy zakres, jak przepisy dotyczące gospodarki finansowej, przedsiębiorstw państwowych, czy przepisy prawa dewizowego. Nikt już nie traktuje w zasadzie tych pierwszych jako odrębnego działu prawa finansowego. Nadto wskazuje się, że istnieją takie przepisy, które są wspólne dla różnych gałęzi prawa jak np. prawo bankowe.

Przepisy prawa finansowego w punktu widzenia funkcji jakie pełnią można podzielić na prawo materialne, proceduralne i ustrojowe. Pierwsze z nich prawo materialne, reguluje prawa i obowiązki związane z gromadzeniem środków publicznych i ich rozdysponowaniem, a więc nakłada np. obowiązek wystawiania wezwań zapłaty w określonych terminach na podmioty gromadzące dochody budżetowe, albo normuje instytucję rezerw budżetowych, albo tzw. klasyfikację budżetową. Prawo proceduralne normuje zasady postępowania uczestników stosunków finansowych. Występujące w prawie finansowym procedury mają różny charakter. Po pierwsze są to klasyczne procedury administracyjne kończące się decyzją organu administracji finansowej. Owa decyzja władczo rozstrzyga sprawy np. organ podatkowy wydaje decyzje podatkową, albo właściwy organ przydziela dotację budżetową. Po drugie są to także procedury kontrolne i nadzorcze, kończą się odpowiednim aktem kontroli np. protokołem kontroli w regionalnych izbach kontroli itp. lub rozstrzygnięciem nadzorczym. Po trzecie są to procedury dotyczące planowania finansowego i wykonania planów finansowych jak procedura budżetowa. Jest ona zbudowana na odrębnych zasadach, zasadniczo odmiennych od procedur administracyjnych. I wreszcie trzebi rodzaj norm zaliczanych do prawa finansowego to prawo ustrojowe – reguluje zasady organizacji podmiotów administrujących finansami publicznymi. Jest ono w dużym stopniu częścią składową prawa ustrojowego administracyjnego.

Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa:

Najsilniejsze związki prawo finansowe wykazuje z prawem administracyjnym, ono wyrosło z prawa administracyjnego. Przepisy dotyczące publicznej działalności finansowej pojawiły się po to aby zapewnić państwu pobór danin publicznych na jego rzecz. Współcześnie w Polsce związki tych dwóch gałęzi prawa przejawiają się w dwóch dziedzinach. W postępowaniu przed organami administracji i w prawie ustrojowym. W przypadku prawa ustrojowego owe związki są bardzo silne, to prawo administracyjne reguluje różne stosunki organów finansowych, stosunek odległości, nadzorowania, służbowy, polecenie służbowe itp. Niektóre organy są organami wspólnymi dla tych dwóch gałęzi prawa np. wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu. Są organami administracji państwowej, ale jednocześnie prowadzą one publiczną działalność finansową. Istnieją jednak także takie organy, które są powołane wyłącznie do prowadzenia publicznej działalności finansowej jak np. minister finansów, czy organy skarbowe bądź celne. W odniesieniu do tych organów stosuje się zasady i instytucje charakterystyczne dla działania organów administracyjnych.

Druga dziedzina związków prawa administracyjnego z prawem finansowym dotyczy postępowania przed organami administracyjnymi. Owe związki kształtują się różnie w postępowaniu jurysdykcyjnym kończącym się rozstrzygnięciem sprawy oraz w postępowaniu egzekucyjnym. W postępowaniu jurysdykcyjnym związki dotyczą ogólnego postępowania administracyjnego uregulowanego w kodeksie postępowania administracyjnego oraz postępowania podatkowego. Ustawodawca polski przyjmował w tym zakresie różne rozwiązania. Do roku 1980 postępowanie podatkowe było regulowane odrębnie od postępowania administracyjnego. W roku 1980 włączono je do KPA i w roku 1997 wyłączono z KPA i ponownie uregulowano odrębnie w ustawie „ordynacja podatkowa”. Obydwa rodzaje postępowań wykazują szereg podobieństw, stąd ta zmienność polskiego ustawodawcy. Wykazują jednak także szereg odrębności jak np. różne organy orzekające, znacznie szerszy katalog dowodów w postępowaniu podatkowym, czy to że w przypadku zobowiązań podatkowych są one wykonywane w większości bez jakiejkolwiek ingerencji organu podatkowego. Na szeroką skalę stosuje się zasadę tzw. samo obliczenia podatku, podatnicy sami na podstawie przepisów prawa obliczają podatki i wpłacają je na rachunek organu podatkowego. Organ podatkowy kontroluje jedynie prawidłowość wykonywania tych obowiązków. Wydaje decyzję podatkową dopiero wtedy , gdy nie są one prawidłowo wykonywane.

Związki z prawem konstytucyjnym:

Prawo konstytucyjne wskazuje podmiot władzy i sposób zorganizowania jego aparatu, normuje ustrój państwa (polityczny, gospodarczy i społeczny), normuje prawa i obowiązki państwa i obywateli. Część przepisów konstytucyjnych dotyczy także publicznej działalności finansowej. W obowiązującej polskiej konstytucji z 1997r. przepisy dotyczące publicznej działalności finansowej są wyjątkowo liczne. Rozdział X tej konstytucji jest zatytułowany „Finanse publiczne”, ale przepisy dotyczące finansów znajdują się także poza tym rozdziałem jak np. przepisy dotyczące powszechnego obowiązku ponoszenia świadczeń publicznych w tym podatków na rzecz państwa, czy przepisy dotyczące dochodów samorządu terytorialnego bądź dotyczące udziału NIK-u w procedurze kontroli wykonania budżetu państwa. W rozdziale X konstytucji ustrojodawca uregulował m.in. problematykę dotyczącą budżetu państwa, określił terminy budżetowe, kompetencje budżetowe poszczególnych organów władzy publicznej, określił kompetencje budżetowe Prezydenta, absolutorium i inne kwestie. Uregulował także w tym rozdziale X zasadę ustawowej regulacji finansów publicznych, ustalił ograniczenie dotyczące wysokości państwowego długu publicznego, ustalił jego górny pułap, określił podstawy prawa daninowego w tym podatków, zasadę wyłączności regulacji ustawowej, określił podstawy ustroju pieniężnego państwa w tym emisję pieniądza oraz zasady działania centralnego banku państwa (NBP). Treść norm zawartych w konstytucji wyznacza kierunek całego porządku prawnego w państwie. Przepisy prawa konstytucyjnego mają charakter nadrzędny nad przepisami ustaw. Ustawy zawierające przepisy prawa finansowego konkretyzują zasady wynikające z konstytucji. Muszą być z nimi zgodne.

15.11.2011

Finanse publiczne i prawo finansowe

Związki prawa finansowego z prawem cywilnym- związki tych dwóch gałęzi prawa wynikają z tego, że mają one częściowo wspólny przedmiot regulacji. Owym wspólnym przedmiotem regulacji są stosunki majątkowe. W przypadku prawa finansowego jest to jedyny przedmiot regulacji.

Prawo cywilne obok stosunków majątkowych reguluje także stosunki niemajątkowe(np. Reguluje ochronę dobrego imienia, czci, które nie mają wyrazu majątkowego).

Różni te dwie gałęzie prawa metoda regulacji. Dla prawa cywilnego charakterystyczna jest równość stron stosunku cywilno-prawnego, nawet wtedy, gdy jedną ze stron jest podmiot publiczny. Prawa i obowiązku stron stosunku cywilno-prawnego są równe.

Dla prawa finansowego charakterystyczna jest nie równorzędność, podporządkowanie tych stron stosunków finansowo-prawnych które nie są podmiotami publicznymi. Podmiot publiczny ma pozycję nadrzędną.

Związki tych dwóch gałęzi prawa przejawiają się w 3 płaszczyznach:

  1. Podmioty publiczne często posługują się instytucjami prawa cywilnego. Są z nimi związane dochody i wydatki publiczne. Np. jednostka samorządu terytorialnego a więc podmiot publiczny wynajmuje swoje lokale, a więc zawiera umowy cywilno-prawne i otrzymane z tego tytułu czynsze są dowodami publicznymi. Podmiot publiczny zakupuje określone towary bądź usługi. Zapłata za owe zakupy wiąże się z dokonaniem wydatków publicznych.

  2. Wykorzystuje się instytucje prawa cywilnego i tworzy w związku z nimi instytucje prawa finansowego. Mówiąc inaczej, pewne zdarzenia cywilno-prawne stają się stanem faktycznym i rodzą skutki przewidziane prawem finansowym, np. dokonanie darowizny na rzecz związku wyznaniowego, a więc dokonanie czynności o charakterze cywilno prawnym, rodzi uprawnienie do skorzystania z ulgi w podatku dochodowym. Sprzedaż towarów przez przedsiębiorcę, a więc dokonanie czynności cywilno-prawnej rodzi skutek w postaci obowiązku zapłaty podatku od towarów i usług, VAT.

Czynności cywilno-prawne są bardzo często stanem faktycznym, będącym podstawą do opodatkowania. Wchodzą do hipotezy normy prawno-podatkowej.

  1. Przepisy prawa finansowego wyznaczają granice zawiązywania stosunków cywilno-prawnych. Z planów finansowych wynikają kierunki dokonywania wydatków o charakterze nabywczym.

Związki prawa finansowego z prawem karnym

Związki tych dwóch gałęzi prawa przejawiają się w dwóch płaszczyznach:

  1. Kary i grzywny pieniężne orzekane w postępowaniach karnych są dochodami publicznymi. Są to tzw. Dochody uboczne. Są pobierane nie z powodów fiskalnych. Ustanawia się je i pobiera nie dlatego żeby wyposażyć podmiot publiczny w środki finansowe, ale z innych powodów. Są jednym ze środków karnych które mogą być użyte i które dobrze skonstruowane mogą prawidłowo pełnić swoje funkcje.

  2. Druga płaszczyzna przejawia się w tym, że niektóre naruszenia norm przepisów prawa finansowego są przestępstwami bądź wykroczeniami karno-skarbowymi. Kodeks karny skarbowy normuje między innymi przestępstwa i wykroczenia przeciwko obowiązkom podatkowym. Jak np. zatajenie prowadzenia działalności gospodarczej , jak nie ujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania czy uporczywe nie płacenie podatku w terminie. Normuje np. przestępstwa i wykroczenia przeciwko rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji. Normuje przestępstwa i wykroczenia przeciwko obowiązkom celnym, obrotowi dewizowemu.

Z samych nazw tych wykroczeń wynika że są związane z normami prawa finansowego.

W doktrynie prawa trwa spór czy przepisy prawa karnego skarbowego należy zaliczyć do prawa karnego czy do prawa finansowego. Można spotkać trzy stanowiska w tej kwestii:

Zdaniem niektórych teoretyków jest to w istocie odrębna kompleksowa gałąź prawa. Prawo karne skarbowe.

Podobna dyskusja toczy się na temat międzynarodowego prawa finansowego. Prawo finansowe wykazuje bowiem także związki z prawem międzynarodowym. Owe związki wynikają z tego, że niektóre umowy międzynarodowe dotyczą publicznej działalności finansowej. Są to np. umowy dotyczące stosunków pieniężno-kredytowych. Dotyczące rozliczeń między państwami, oraz pożyczek zagranicznych. Są to też umowy dotyczące organizacji międzynarodowych. A więc składek płaconych na rzecz tych organizacji oraz wydatków dokonywanych przez te organizacje. Np. traktat akcesyjny i szereg innych traktatów regulujących wysokość składki. Są to często mowy dotyczące spraw podatkowych. Najczęściej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Ale także umowy dotyczące pomocy prawnej w sprawach podatkowych. O umowach dotyczących unikania podwójnego opodatkowania. W doktrynie można spotkać trzy stanowiska w sprawie zaliczania przepisów umów międzynarodowych w sprawach finansowych.

  1. Normy zaliczane do prawa międzynarodowego

  2. Przepisy zaliczane do prawa finansowego.

  3. Odrębna, kompleksowa gałąź prawa. Wykazuje ona pewne skłonności do emancypacji.

Związki prawa finansowego z prawem pracy:

Wynikają one z tego, że część pracowników jest pracownikami tak zwanej sfery budżetowej, czy szerzej pracownikami sektora finansów publicznych.

Prawo pracy normuje stosunek pracy w tym wynagradzanie pracowników. W przypadku pracowników sektora finansów publicznych prawo finansowe wyznacza pewne granice dla wypłaty tych wynagrodzeń. Ustala np. łączne limity środków na wynagrodzenia, albo sposób obliczania wysokości tych wynagrodzeń.

Cechy charakterystyczne źródeł prawa finansowego:

Źródła tej gałęzi prawa charakteryzują się trzema istotnymi cechami:

  1. Wielość aktów prawnych i brak kodyfikacji. Ilość aktów prawnych zaliczanych do źródeł prawa finansowego jest wyjątkowo duża. Ta gałąź prawa nie jest skodyfikowana. Tymczasem kodeks jest najdoskonalszą formą porządkowania przepisów danej gałęzi prawa. Sprzyja ograniczeniu ilości przepisów. W Polsce w latach 80 XX wieku trwała dyskusja na temat potrzeby i możliwości skodyfikowania prawa finansowego. Zdaniem nielicznych teoretyków było możliwe zbudowanie kodeksu finansowego. Większość przedstawicieli doktryny twierdziła jednak że takiej możliwości nie ma, ponieważ:

  1. Różnorodna ranga prawna tych aktów. W praktyce ustawodawca polski nie podjął próby budowy kodeksu finansowego. W latach 90 XX wieku zaczęto natomiast porządkować przepisy poszczególnych działów prawa finansowego. W roku 1997 uchwalono ordynację podatkową. Ustawa Ordynacja Podatkowa. Uporządkowano ogólne prawo podatkowe.

W roku 1997 uchwalono kodeks celny, uchylony przez prawo celne w 2004 roku. W roku 1998 uchwalono pierwszą ustawę o finansach publicznych, wbrew swej nazwie zawiera przede wszystkim przepisy dotyczące budżetu państwa i budżetów samorządowych oraz przepisy dotyczące wewnętrznego kredytu publicznego.

W roku 1999 uchwalono kodeks karny skarbowy.

Wśród źródeł prawa finansowego spotykamy przepisy zawarte w aktach prawnych wszelkiego rodzaju.

  1. Ogromna zmienność przepisów wynika ona z kilku czynników:

22.11.2011

Polityka finansowa:

Publiczna działalność finansowa jest normowana przepisami praw, zwłaszcza prawa finansowego. To jakie przepisy obowiązują, co stanowią zależy od czynników dwojakiego rodzaju. Po pierwsze od pewnych czynników obiektywnych, niezależnych od woli organów stanowiących prawo, a po drugie od wyborów dokonywanych przez te organy (organy stanowiące prawo), a więc od polityki finansowej. We wszystkich państwach istnieją zawsze pewne obiektywne uwarunkowania, które muszą być uwzględniane przez organy stanowiące prawo są to czynniki rozmaitego rodzaju: uwarunkowania historyczne, geograficzne, ekonomiczne, kulturalne, obyczajowe itp. Stanowiąc prawo należy brać je pod uwagę.

Dopiero w ramach wyznaczonych przez czynniki obiektywnie można dokonywać wyborów w zakresie stanowionego prawa. Można dokonywać wyborów celów, które chce się osiągnąć stanowiąc prawo oraz wyboru środków, za pomocą których owe cele chce się osiągnąć. Owe środki realizacji celów to inaczej sposoby ich realizacji. Ten sam cel można czasami osiągać przy pomocy różnych środków.

Dokonywanie wyborów celów, które chce się osiągnąć oraz środków realizacji tych celów w zakresie publicznej działalności finansowej jest nazywane polityką finansową. W naukach ekonomicznych ową politykę nazywa się często polityką fiskalną. Owe wybory są ściśle powiązane z mechanizmem politycznym, zwłaszcza z systemem parlamentarnym i systemem wyborczym. Polityka finansowa może być realizowana zarówno poprzez podział środków publicznych jak i poprzez pozyskiwanie tych środków. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że właściwym terenem polityki finansowej jest podział środków publicznych. Właściwie organy stanowią na co się przeznacza owe środki. Mówi się często wówczas o polityce wydatków publicznych.

Politykę finansową można także realizować poprzez pozyskiwanie środków publicznych nakładając podatki zwiększając bądź zmniejszając obciążenia podatkowe można zachęcać bądź zniechęcać płacących podatki do określonego działania. Mówi się często wówczas o polityce podatkowej. Można zatem wykorzystywać podatki nie tylko w celach fiskalnych, można za ich pomocą realizować także cele pozafiskalne. Cele pozafiskalne mogą być celami ekonomicznymi oraz celami pozaekonomicznymi. Cele ekonomiczne to np. popieranie eksportu, zachęcanie do wdrażania innowacji. Cele pozaekonomiczne to np. polityka prorodzinna, czy zachęcanie do podnoszenia kwalifikacji.

Zasadniczym celem poboru podatków i celem pierwotnym podatków są zawsze cele fiskalne. Podatki są nakładane i pobierane po to, aby wyposażyć podmiot publiczny w niezbędne środki, ale jednocześnie pobierając podatki, ustanawiając je można realizować rozmaite cele pozafiskalne. Aby polityka finansowa była skuteczna musi być spełnione szereg warunków. Po pierwsze cele polityki muszą być określone realnie, muszą być możliwe do osiągnięcia w danym miejscu, w danym czasie. PO drugie cele polityki finansowej nie mogą być wzajemnie sprzeczne. Po trzecie środki realizacji celów muszą być dobrze dobrane, muszą skutecznie prowadzić do osiągnięcia celu. Po czwarte cele polityki i środki realizacji muszą być jasno określone i muszą być dobrze znane adresatom tej polityki. Po piąte polityka finansowa musi posiadać niezbędną minimalną stabilność i być konsekwentna. Po szóste, dla realizacji polityki finansowej konieczne są kompetentne kadry odpowiednio wyposażone w środki techniczne.

Polityka finansowa jest odbiciem polityki społeczno-gospodarczej państwa. Jest ona deklarowana w programach władz publicznych. Jest ujmowana w różnych strategiach rządowych w wieloletnim planie finansowym, a potem przejawia się w stanowionym prawie. To z aktów prawnych, zwłaszcza z ustaw, wynika jaka polityka finansowa jest prowadzona. Uzewnętrznia się następnie w corocznych planach finansowych, zwłaszcza w budżetach (budżecie państwa i budżetach samorządowych).

Środki publiczne:

Środki publiczne są to środki finansowe, za pomocą których organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne dysponują w celu wykonywania zadań publicznych. Rodzaje środków publicznych określa art. 5 ustawy o finansach publicznych. Na jego podstawie można wyróżnić cztery kategorie środków publicznych. Pierwsza z nich to dochody publiczne. Są one zasadniczym, podstawowym rodzajem środków publicznych. W momencie ich uzyskania przez podmiot publiczny, zwiększają majątek publiczny. Głównym rodzajem dochodów publicznych są daniny publiczne, a podstawową daniną są podatki. Obok podatków do danin publicznych zaliczamy: cła, opłaty, obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne i niektóre inne świadczenia. Obok danin publicznych do dochodów publicznych zaliczamy dochody z majątku publicznego jak wpływy z umów najmu, dzierżawy, odsetki od środków na rachunkach bankowych, od pożyczek udzielonych. Kolejny rodzaj dochodów publicznych to kary i grzywny, następne to wpływy z odpłatnego świadczenia usług przez jednostki sektora finansów publicznych. Ostatnim rodzajem dochodów publicznym są wpływy z tytułu darowizn na rzecz podmiotów publicznych. W ramach dochodów publicznych można wyróżnić dochody publicznoprawne, a więc pobierane na podstawie przepisów prawa publicznego, są to przede wszystkim daniny publiczne oraz dochody prywatnoprawne pobierane na podstawie przepisów prawa prywatnego głównie z tytułu zawartych umów jak np. dochody z najmu, dzierżawy, czy z odsetek.

Drugi rodzaj środków publicznych to środki otrzymywane jako bezzwrotna pomoc z zagranicy. Są to przede wszystkim środki europejskie, a więc pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, z tzw. funduszy strukturalnych, funduszu spójności, czy europejskiego funduszu rybackiego.

Trzecia kategoria środków publicznych to przychody z budżetu państwa i budżetów samorządowych. Te przychody płyną przede wszystkim z zobowiązań zaciąganych przez jednostki sektora finansów publicznych, a więc ze sprzedanych papierów wartościowych, z otrzymanych pożyczek i kredytów. Oznaczają one powiększenie długu publicznego oraz płyną z prywatyzacji, ze sprzedaży majątku skarbu państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego.

Czwarta kategoria środków publicznych to przychody jednostek sektora finansów publicznych i ich odpłatnej działalności, np. opłaty pobierane przez uczelnie publiczne, opłaty pobierane przez samorządowe zakłady budżetowe.

Wydatki publiczne mogą być finansowane w sposób stabilny i pewny tylko z dochodów publicznych, a więc głównie z danin publicznych. Wpływy z prywatyzacji majątku publicznego są z zasady ograniczone, mogą mieć znaczenie w okresach istotnych zmian systemowych. Najbardziej niebezpieczne jest finansowanie wydatków przez zaciąganie zobowiązań, poprzez powiększanie długu publicznego. Zaciąganie długu obciąża podwójnie bo trzeba płacić odsetki od zaciągniętych zobowiązań, a później dług spłacić. Zaciąganie długu oznacza ograniczenie wydatków w przyszłości i konieczność podniesienia danin publicznych, zwłaszcza podatków.

29.11.2011

Przeznaczenie finansów publicznych:

Zgodnie z art. 6 ustawy o finansach publicznych, środki publiczne przeznacza się na wydatki publiczne oraz na rozchody publiczne. Wydatki publiczne są ściśle związane z zadaniami publicznymi, a zadania publiczne to obowiązki nałożone przez prawo na ograny władzy publicznej. Są ściśle związane z usługami, do których są zobowiązane podmioty publiczne. Główne rodzaje zadań publicznych określa Konstytucja, a ustawy określają szczegółowo zakresy tych zadań publicznych.

Zakres zadań publicznych ulega zmianą, jest różny w różnych państwach, w różnych okresach czasu. Zadania publiczne są wykonywane w różnych formach. Po pierwsze są to formy władcze jak stanowienie prawa i jego egzekwowanie, udzielanie przewidzianych prawem koncesji i zezwoleń, czy reprezentowanie państwa na zewnątrz. Po drugie jest to świadczenie różnych usług publicznych jak np. usługi edukacyjne, zdrowotne, kulturalne, czy opiekuńcze. Po trzecie jest to budowa i utrzymanie infrastruktury powszechnego użytku jak np. drogi, urządzenia przeciwpowodziowe, czy budynki publiczne. Po czwarte wspieranie zadań organizacji pozarządowych, a więc organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Po piąte jest to wypłata rozmaitych świadczeń pieniężnych jak np. stypendia, renty i emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, czy świadczenia rodzinne. Ostatnią formą wykonywania zadań publicznych to zarządzanie finansami publicznymi i majątkiem publicznym.

Różne są także sposoby wykonywania zadań publicznych. Po pierwsze są one dość często wykonywane poprzez specjalnie w tym celu utworzone jednostki organizacyjne. Państwo bądź samorząd terytorialny tworzą np. publiczne szkoły, publiczne przychodnie zdrowia, publiczne domu kultury, aby wykonywały określone ustawami zadania publiczne. Po drugie można zlecać wykonywanie zadań publicznych podmiotom niepublicznym chodź nie wszystkie zadania można wykonywać w ten sposób. Można np. zlecić zadania ratownictwa medycznemu TOPR, TOPR otrzymuje na ten cel środki. Z tą formą wykonywania zadań mamy do czynienia coraz częściej.

Trzeci sposób wykonywania zadań publicznych to zakup określonych dóbr, a więc towarów lub usług, przez podmiot publiczny od firmy komercyjnej np. różnorodne świadczenia medyczne mogą być wykupowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia nie tylko w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, ale także w prywatnych jednostkach.

Czwarty i ostatni sposób wykonywania zadań publicznych to tzw. partnerstwo publicznoprawne. Polega ono na tym, że do wykonania zadań publicznych angażuje się kapitał prywatny. Powierza się wykonanie zadania publicznego prywatnemu partnerom, który finansuje przedsięwzięcie z własnego kapitału, ale w zamian otrzymuje prawo czerpania pożytków z wykonanego zadania. Najczęściej jest to prawo pobierania opłat. Przy tym sposobie wykonywania zadań publicznych ryzyko ekonomiczne ich wykonania rozkłada się na dwa podmioty: podmiot publiczny i prywatny. W ten sposób buduje się np. w Polsce autostrady czy spalarnie śmieci, drogi szybkiego ruchu.

Środki publiczne są także przeznaczane na rozchody publiczne, a rozchodami publicznymi zgodnie z art. 6 ustawy o finansach publicznych są:

  1. spłaty otrzymanych wcześniej pożyczek i kredytów,

  2. wykup sprzedanych wcześniej papierów wartościowych,

  3. udzielone pożyczki i kredyty,

  4. niektóre inne spłaty, płatności.

Podział między wydatki publiczne i rozchody publiczne jest oparty o kryterium ekonomiczne. W przypadku wydatków mamy do czynienia z redystrybucją definitywną. Wydatek prawidłowo dokonany nie podlega zwrotowi. Rozchody natomiast są transferami czasowymi, są związane z transferami czasowymi. Podmiot publiczny bądź wykonuje zaciągnięte wcześniej zobowiązanie bądź udostępnia czasowo środki publiczne innym podmiotom.

Różnica między dochodami publicznymi i środkami z bezzwrotnej pomocy zagranicznej z jednej strony, a wydatkami publicznymi z drugiej strony, ustalona dla okresu rozliczeniowego z zasady dla danego roku kalendarzowego, stanowi bądź nadwyżkę bądź deficyt sektora finansów publicznych. Dodatnia różnica jak stanowi art. 7 ustawy o finansach publicznych, jest nadwyżką sektora, a ujemna deficytem sektora finansów publiczny.

Zasady gospodarowania środkami publicznymi:

Ustawa o finansach publicznych w rozdziale V działu pierwszego określa cały szereg zasad, które obowiązują w odniesieniu do środków publicznych. Z art. 42 ust. 1 tej ustawy wynika zasada gromadzenia środków publicznych według reguł określonych w odrębnych ustawach. Najczęściej są to ustawy dotyczące danin publicznych, różne ustawy podatkowe jak np. ustawa o podatku od towarów i usług itp.; ustawy nakładające opłaty jak np. ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, ustawa prawo celne itp. Zasady poboru dochodów nie są określone ustawą o finansach publicznych.

Druga zasada dotycząca gospodarowania środkami publicznymi to tzw. zasada niefunduszkowania, wynika z art. 42 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków. Mają one zatem stanowić jedną wspólną pulę, z której finansuje się rozmaite wydatki publiczne. Od tej zasady ustawodawca dopuszcza cały szereg wyjątków. W szczególności nie dotyczy ona:

Trzecia zasada to zasada dokonywania wydatków publicznych zgodnie z właściwymi planami finansowym, wynika z art. 44 ust 1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej samorządu lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Nie wolno zatem dokonać wydatku jeśli nie zaplanowano go, nie ujęto w tych planach finansowych, albo nie wolno go dokonać w kwocie wyższej niż wynika to z planu.

Czwarta zasada dotycząca gospodarowania środkami publicznymi to zasada legalności wydatków publicznych, wynika z art. 44 ust.2 ustawy o finansach publicznych. Wydatki publiczne muszą być dokonywane zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków publicznych np. dotacje udzielane zgodnie z przepisami dotacyjnymi, czy stypendia udzielane zgodnie z właściwymi przepisami stypendialnymi.

Zasada racjonalnego dokonywania wydatków publicznych, wynika z art. 44 ust.3 pkt.1 ustawy o finansach publicznych. Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów i optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.

Zasada terminowości dokonywania wydatków, wynika z art. 44 ust.3 pkt. 2 i 3 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tą zasadą wydatki publiczne winny być dokonywane w sposób umożliwiający terminową realizację zadań oraz w wysokości i terminach wynikających z zaciągniętych wcześniej zobowiązań.

Zasada stosowania procedur zamówień publicznych, wynikająca z art. 44 ust.4 ustawy o finansach publicznych. Jednostki sektora finansów publicznych mają obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach publicznych jeśli zawierają umowy o dostawy o świadczenie usług lub w sprawach robót budowlanych. Ma to służyć efektywnemu wykorzystaniu środków publicznych.

Prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługujące ogółowi podmiotów, art. 43 i 47 ustawy o finansach publicznych. Każdy podmiot może ubiegać się o realizację zadania publicznego o ile przedstawi ofertę zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji.

Zasada wykorzystywania bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Środki zagraniczne są przeznaczane wyłącznie na cele określane w umowie międzynarodowej lub deklaracji dawcy oraz są wydatkowane zgodnie z właściwymi procedurami określonymi w umowie lub odrębnych przepisach.

Sektor finansów publicznych:

Zadania publiczne są wykonywane przez podmioty publiczne przy pomocy rozmaitych jednostek organizacyjnych, przy pomocy jednostek sektora finansów publicznych. Zbiór tych jednostek stanowi tzw. sektor finansów publicznych. Ów sektor finansów publicznych jest elementem sektora publicznego, którego przeciwstawieniem jest sektor prywatny. Do sektora publicznego obok sektora finansów publicznych zalicza się jednostki działające na zasadach komercyjnych będące własnością skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego bądź jednostki zależne od tych podmiotów. Są to zatem: przedsiębiorstwa państwowe, spółki skarbu państwa, banki państwowe, czy spółki z przewagą kapitału publicznego. Jednostki sektora finansów publicznych charakteryzują się natomiast trzema następującymi cechami:

  1. wykonują zadania publiczne na zasadach niekomercyjnych, a więc realizują cele publiczne.

  2. jednostki sektora finansów publicznych są finansowane ze środków publicznych, a więc wykorzystują środki publiczne wykonując zadania publiczne oraz wykorzystują majątek publiczny.

  3. prowadzą własną gospodarkę finansową według zasad określonych przez prawo.

06.12.2011

Jednostki sektora finansów publicznych:

Jednostki zaliczone do sektora finansów publicznych są enumeratywnie wyliczone w art. 9 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem, sektor finansów publicznych tworzą:

  1. organy władzy publicznej – organy administracji rządowej, organy kontrolne, sądy, trybunały.

  2. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki – gminy, powiaty, województwa i związki różnych jednostek samorządów terytorialnych.

  3. jednostki budżetowe.

  4. samorządowe zakłady budżetowe.

  5. agencje wykonawcze.

  6. instytucje gospodarki budżetowej.

  7. państwowe fundusze celowe.

  8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, fundusze zabezpieczenia społecznego,

  9. Narodowy Fundusz Zdrowia,

  10. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

  11. uczelnie publiczne

  12. polska akademia nauk i jej instytuty

  13. państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe

  14. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne wykonujące zadania publiczne, ale z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Kryteria zaliczania do sektora finansów publicznych są niejednorodne. Niektóre z tych jednostek są zaliczane ze względu na kryterium ustrojowe jak organy władzy publicznej, czy jednostki samorządu terytorialnego. Niektóre są zaliczane ze względu na cel działania jak instytucje kultury czy ZOZy. Niektóre jednostki są wyróżniane ze względu na formę organizacyjną jak jednostki budżetowe, czy samorządowe zakłady budżetowe, a wreszcie niektóre są imiennie nazwane jak np. ZUS, KRUS, czy PAN.

Jednostki sektora finansów publicznych są tworzone na podstawie ustaw. Zasady tworzenia niektórych z nich określa ustawa o finansach publicznych, są to takie jednostki jak: jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, instytucje gospodarki budżetowej, agencje wykonawcze i państwowe fundusze celowe. Pozostałe jednostki sektora są tworzone na podstawie różnych przedmiotowo ustaw jak np. prawo o szkolnictwie wyższym, ustawa o działalności leczniczej, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zakres sektora finansów publicznych nie odpowiada w pełni standardom europejskim. W szczególności ten sektor nie obejmuje krajowego funduszu drogowego.

W naukach ekonomicznych sektor finansów publicznych dzieli się często na trzy podsektory:

Różnice między jednostkami sektora finansów publicznych dotyczą m. in. posiadania przez jednostki bądź nieposiadania osobowości prawnej. Po drugie dotyczą zasad gospodarki finansowej jednostek, w tym dotyczą sposobów budżetowania tych jednostek (sposobów ich powiązania z budżetem), ustalania ich planów finansowych oraz zasad ich zmiany, czy wreszcie dotyczą struktury organizacyjnej tych jednostek.

Jednostki budżetowe gospodarują środkami publicznymi w ramach odpowiednich budżetów. Jest to tzw. gospodarka budżetowa. Pozostałe jednostki sektora gospodarują środkami publicznymi poza budżetami, jest to tzw. gospodarka pozabudżetowa.

Podstawową formą organizacyjną sektora finansów publicznych jest jednostka budżetowa. Jednostki budżetowe nie mają osobowości prawnej. W obrocie prawnym działają zatem jako jednostki organizacyjne skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 11 ustawy o finansach publicznych, jednostkami budżetowymi są takie jednostki, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio budżetu państwa albo budżetu samorządowego. Oznacza to, że na pokrycie swoich wydatków jednostka wykazuje zasoby budżetu, z którym jest związana. Jeśli osiąga dochody to musi je odprowadzić na rachunek budżetu, nie może ich przeznaczyć na pokrycie swoich wydatków. Taka metoda powiązania z budżetem, nazywa się metodą brutto. W jednostkach budżetowych poziom ich wydatków nie zależy od wysokości ich dochodów. Jednostka musi przestrzegać rygoru obowiązujących przy wykonaniu budżetu, z którym jest powiązana. Status jednostki budżetowej nadaje się różnym urzędom obsługującym organy władzy publicznej np. kancelarie Sejmu, Senatu, ministerstwom, starostwom, sądom, prokuraturze, jednostką wojskowym itp. Są to z zasady jednostki, które świadczą usługi publiczne nieodpłatnie.

Podstawą gospodarki jednostek budżetowych są ich plany budżetowe. Owe plany są zawsze drobnym wycinkiem budżetu, z którym ta jednostka jest powiązana. Ich zmiana w ciągu roku budżetowego musi być z reguły poprzedzona zmianą właściwego budżetu lub wykorzystaniem rezerw budżetowych. Gospodarka finansowa jednostek finansowych charakteryzuje się zatem małą elastycznością. Ich dochody i wydatki są z góry zaplanowane, ujęte w budżecie. Jednocześnie jednostki nie prowadzą często efektywnej, racjonalnej gospodarki finansowej, nie wykazują szczególnych starań o zwiększenie dochodów. Nie wykazują skłonności do oszczędnego wydatkowania środków. W gospodarce finansowej tych jednostek brak jest ekonomicznych mechanizmów zachęcających do efektywnego gospodarowania środkami publicznymi.

Państwowe jednostki budżetowe tworzą, łączą, likwidują i przekształcają ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie i niektóre inne podmioty. A samorządowe jednostki budżetowe, a więc gminne, powiatowe, wojewódzkie; tworzą, łączą, likwidują i przekształcają organy stanowiące samorząd (rady gmin, powiatów i sejmiki wojewódzkie). Drugą formą organizacyjną jednostek sektora finansów publicznych są samorządowe zakłady budżetowe. Działają jak wynika z ich nazwy działają tylko na szczeblu samorządowym. Nie posiadają osobowości prawnej. Zgodnie z art. 19 ustawy o finansach publicznych, zakłady wykonują odpłatnie zadania publiczne, a koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych. W zakładach budżetowych jak i w pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych obowiązuje zasada samofinansowania. W pewnych przypadkach zakłady mogą otrzymać z budżetu dotacje np. tzw. dotacje przedmiotowe, albo dotacje inwestycyjne. Jeśli koszty są wyższe niż przychody to mogą otrzymać dotacje podmiotową. Jeśli natomiast koszty są niższe niż przychody to nadwyżkę środków wpłacają do budżetu samorządowego. Taki sposób powiązania z budżetem nazywa się budżetowaniem netto.

Dotacje budżetowe z wyjątkiem dotacji inwestycyjnej nie mogą przekroczyć 50% kosztów działalności zakładu. Status zakładu budżetowego można nadać tylko jednostką działającym w określonym zakresie spraw. Posiadają do przykładowo jednostki gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami, targowiska, ośrodki sportu i rekreacji, ogrody zoologiczne. Działalność finansową samorządowe zakłady budżetowe prowadzą na podstawie własnych planów finansowych. Plany mogą być zmieniane pod pewnymi warunkami: jeśli nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu lub zwiększenia dotacji z budżetu. Dzięki zasadzie samofinansowania oraz możliwości zmiany planów finansowych gospodarka finansowa zakładów jest uelastyczniona, osiągnięcie wyższych dochodów oznacza możliwość dokonania wyższych wydatków. Zakład posiada autonomię finansową, która odróżnia go od jednostki budżetowej. Zakłady tworzą, łączą, likwidują i przekształcają organy stanowiące samorządu terytorialnego.

Kolejna forma organizacyjna jednostki finansów publicznych unormowana ustawą o finansach publicznych to instytucje gospodarki budżetowej – działają wyłącznie na szczeblu państwa. Instytucje gospodarki budżetowej tak jak zakłady budżetowe odpłatnie wykonują przypisane im zadania i pokrywają koszty z uzyskiwanych przychodów. Mogą otrzymać dotacje z budżetu jeśli odrębne ustawy tak stanowią. Ustalają wynik finansowy. Jeśli osiągną zysk to przeznaczają go na cele określone przez organ założycielski. W zasadzie ich przychody i wydatki winny być zrównoważone. Podstawą gospodarki finansowej instytucji są ich plany finansowe, mogą one być zmieniane w ciągu roku po uzyskaniu zgody organu założycielskiego i pod warunkiem, że nie pogorszy to wyniku finansowego i nie zwiększy dotacji z budżetu. Gospodarka finansowa instytucji finansowych jest uelastyczniona. Status instytucji posiadają np. centrum obsługi kancelarii Prezydenta RP, czy centralny ośrodek sportu. Instytucje gospodarki budżetowej są osobami prawnymi, a więc w obrocie prawnym działają we własnym imieniu oraz na własny rachunek. Skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za ich zobowiązania.

Agencje wykonawcze – są państwowymi osobami prawnymi tworzonymi na podstawie odrębnych ustaw. Status agencji wykonawczych posiadają agencje państwowe jak np. Agencja restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, agencja mienia wojskowego, wojskowa agencja mieszkaniowa. Agencje wykonawcze są powołane do realizacji zadań publicznych, otrzymują przychody z prowadzonej działalności. Nadwyżkę środków finansowych corocznie wpłacają do budżetu państwa, mogą dotrzymywać dotacje na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Tak jak instytucje gospodarki budżetowej ustalają wynik finansowy. Agencje wykonawcze działają na podstawie własnych planów finansowych, ale te plany są ustalane w ustawach budżetowych. Można dokonać zmiany tych planów, ale po uzyskaniu opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu. Zmiana taka nie może pogorszyć planowanego wyniku finansowego ani zwiększyć zobowiązań agencji.

Państwowe fundusze celowe – działają jako wyodrębnione rachunki bankowe, którymi dysponują ministrowie, albo inne organy wskazane w ustawie tworzącej fundusz. Fundusz może być utworzony wyłącznie ustawą. Fundusze nie mogą być tworzona na szczeblu samorządowym. Działają tylko jako fundusze państwowe. Nie posiadają osobowości prawnej. Przykłady funduszy pochodzą ze środków publicznych, ich koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań, mogą otrzymywać dotację z budżetu. Środki niewydane w danym roku mogą być wydatkowane w latach następnych. Plany finansowe funduszy celowych ustalają ustawy budżetowe. Dysponenci funduszu mogą jednak zmieniać po uzyskaniu opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu oraz po uzyskaniu zgody ministra finansów, jeśli nie zwiększy to dotacji z budżetu.

13.12.2011

ZUS jest państwową osobą prawną działającą na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. ZUS tak jak większość jednostek sektora finansów publicznych działa na zasadzie samofinansowania. Posiada własne przychody, z których pokrywa koszty swojej działalności. Prowadzi samodzielnie własną gospodarkę finansową. Jego plan finansowy jest ustalany w ustawach budżetowych. ZUS jest dysponentem funduszu ubezpieczeń społecznych tzw. FUSu, a FUS obejmuje następujące państwowe fundusze celowe:

Dysponuje nadto funduszem rezerwy demograficznej (nie jest państwowym funduszem celowym), ten fundusz posiada osobowość prawną.

Druga jednostka zajmująca się świadczeniami rentowymi i zabezpieczeniem społecznym to KRUS. Jest to państwowa jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej. Działa na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Prezes KRUSu jest centralnym organem administracji rządowej. KRUS prowadzi samodzielnie własną gospodarkę finansową. Prezes KRUS zarządza następującymi funduszami:

są to państwowe fundusze celowe oraz funduszem składkowym ubezpieczenia społecznego rolników, który posiada osobowość prawną.

Narodowy Fundusz Zdrowia – posiada osobowość prawną, jest jednostką państwową działającą na podstawie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przychodami funduszu są przede wszystkim składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z określonych tytułów fundusz otrzymuje dotacje z budżetu np. na finansowanie programów zdrowotnych. Przychody fundusz przeznacza na koszty świadczeń opieki zdrowotnej, refundację leków i inne koszty. Fundusz ustala wynik finansowy, jeśli osiągnie zysk to rada funduszu przeznacza go na pokrycie strat z lat ubiegłych i fundusz zapasowy. Plan finansowy NFZ ustala prezes funduszu, jest on opiniowany przez sejmowe komisje do spraw finansów publicznych i do spraw zdrowia oraz zatwierdzany przez ministra zdrowia w porozumieniu z ministrem finansów. NFZ jest urządzeniem poprzez które redystrybuuje się bardzo dużą część środków publicznych.

Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (ZOZ) – mają osobowość prawną, działają na podstawie ustawy o działalności leczniczej. Ich plany finansowe są ustalane przez kierowników tych ZOZów np. publiczne szpitale, przychodnie, ambulatoria itd. Przychodami ZOZ są środki z odpłatnej działalności leczniczej płynące przede wszystkim z NFZ oraz dotacje np. na inwestycje, czy na programy zdrowotne. Przychody są przeznaczane na pokrycie kosztów działalności ZOZ. ZOZy ustalają wynik finansowy, samodzielnie decydują o podziale zysku oraz we własnym zakresie pokrywają straty, chyba że pokryje je podmiot tworzący ZOZ (najczęściej są to samorządy terytorialne). Gwarantem świadczenia świadczeń medycznych jest NFZ.

Uczelnie publiczne, PAN i jej instytuty, instytucje kultury i instytucje filmowe – wszystkie te jednostki posiadają osobowość prawną. Działają na podstawie różnych przedmiotowo ustaw. Uzyskują przychody z odpłatnego bądź częściowo odpłatnego wykonywania ich zadań z dotacji budżetowych i innych źródeł. Wykorzystują je na zadania publiczne, dla realizacji których zostały utworzone np. uczelnie publiczne zostały utworzone do prowadzenia działalności edukacyjnej na poziomie wyższym, dla prowadzenia działań naukowych. Jednostki te prowadzą własną działalność samodzielnie, ich plany finansowe są ustalane przez uprawnione organy tych jednostek. Ustalają one wynik finansowy. O przeznaczeniu zysku decydują samodzielnie. W ich gospodarce finansowej występują pewne elementy charakterystyczne dla gospodarki rynkowej. Ma to zapewnić efektywne wykorzystanie środków publicznych np. mogą zaciągać kredyty i pożyczki, zakładać działalność gospodarczą.

Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne niebędące przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego – są to np. narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wszystkie parki narodowe, czy polska organizacja turystyczna. Plany finansowe tych innych państwowych osób prawnych ustalają ustawy budżetowe. Te jednostki prowadzą swoją gospodarkę finansową samodzielnie.

ORGANY FINANSOWE:

Publiczna działalność finansowa jest prowadzona z jednej strony przez różne jednostki organizacyjne zaliczone do sektora finansów publicznych, a z drugiej strony przez różne organy władzy publicznej. W ramach tych organów możemy wyróżnić:

  1. organy o kompetencjach ogólnych dotyczących różnych rodzajów działalności publicznej, są to takie organy jak np. sejm, senat, rada ministrów, organy stanowiące samorządu terytorialnego itp.

  2. organy powołane specjalnie do prowadzenia i organizowania publicznej działalności finansowej, są to organy finansowe.

Organy finansowe są jednym z rodzajów organów administracyjnych. Działają w takich samych formach jak organy administracji, działają zatem przede wszystkim w sposób władczy, wydają akty finansowe w konkretnych sprawach związanych z działalnością finansową. Duża część tych aktów to decyzje podatkowe, czy decyzje celne. Organy finansowe są wyposażone w atrybut nadrzędności wobec drugiej strony stosunku prawnego. Jednostronnie rozstrzygają sprawę wiążąc inne podmioty. Działania nie władcze mają znaczenie drugorzędne. Polegają np. na udzielaniu informacji, organizowaniu szkoleń, wygłaszaniu apeli itp. Do organów finansowych zaliczamy: ministra finansów, organy skarbowe oraz organy celne. Minister finansów jest naczelnym organem finansowym państwa. Zgodnie z ustawą o działach administracji rządowej minister kieruje trzema działami tej administracji: działem budżet, działem finanse publiczne, działem instytucje finansowe.

Pierwszy z tych działów (budżet) obejmuje sprawy:

Drugi dział (finanse publiczne) obejmuje:

Trzeci dział administracji rządowej (instytucje finansowe) obejmuje:

Minister finansów, jak każdy minister kierujący określonym działem administracji rządowej, ma następujące obowiązki: po pierwsze ma obowiązek inicjowania i opracowywania polityki rady ministrów w stosunku do działu którym kieruje, to on zatem przedkłada inicjatywy i projekty aktów prawnych z danego zakresu spraw; po drugie minister ma obowiązek wykonywania polityki rady ministrów oraz koordynowania jej wykonania przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które mu podlegają lub są przez niego nadzorowane; po trzecie minister ma obowiązek współdziałania z innymi członkami rady ministrów, innymi organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego, z samorządem zawodowym, gospodarczym, związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców itp.

20.12.2011

Problematyka organów finansowych

Organy finansowe to takie organy które zostały powołane do prowadzenia publicznej działalności finansowej. Ich kompetencje dotyczą niemal wyłącznie tych spraw.

Organy skarbowe- to organy administracji rządowej niezespolonej, nie występują w ramach urzędów wojewódzkich ale funkcjonują odrębnie od organów które są zespolone w urzędzie wojewódzkim. Podlegają ministrowi finansów. Są to:

Zgodnie z ustawą o Urzędach i Izbach Skarbowych, do zakresu działania Naczelników Urzędów Skarbowych należy:

  1. Ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych, nie pobieranych przez inne organy. Przede wszystkim kompetencje o charakterze podatkowym.

  2. Rejestracja podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych. Jest to kompetencja związana z prawem podatkowym. Aby prawidłowo wykonywać kompetencje należy mieć rejestr podatników.

  3. Do kompetencji Naczelników należy wykonywanie kontroli podatkowej.

  4. Podział i przekazywanie dochodów między budżetem państwa, a budżetami samorządowymi. To się dla odmiany wiąże z instytucją udziałów z podatków.

  5. Wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych oraz inne zadania.

Naczelnik Urzędu Skarbowego jest zatem głównie organem podatkowym ale także egzekucyjnym. Ustawodawca dodatkowo odrębnie określa zadania Urzędów Skarbowych. Do zakresu ich działania należy:

Kompetencje urzędów wiążą się przed wszystkim z wykroczeniami karno-skarbowymi.

Dyrektorzy Izb Skarbowych

Do zakresu ich działania należy:

  1. Nadzór nad Urzędami Skarbowymi.

  2. Rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach należących w pierwszej instancji do Urzędów Skarbowych.

  3. Ustalanie, udzielanie dotacji przedmiotowych przedsiębiorcom oraz analizowanie prawidłowości ich wykorzystania.

Właściwość miejscową Naczelników i Dyrektorów określa się według terytorialnego zakresu działania odpowiednich urzędów i Izb Skarbowych. Do obsługi niektórych podmiotów, jak np. banki, zakłady ubezpieczeń, osoby prawne osiągające bardzo wysokie przychody o równowartości ponad 5 mln euro, tworzy się odrębne Urzędy Skarbowe, w języku potocznym mówi się o nich duże urzędy skarbowe.

Organy Służby Celnej:

Działają na podstawie ustawy o służbie celnej. Służba Celna jak stanowi ustawa, jest to jednolita, umundurowana formacja, utworzona w celu ochrony i zapewnienia bezpieczeństwa obszaru celnego wspólnoty europejskiej. Organami celnymi są:

Organy Służby Celnej wykonują zadania nie tylko organów celnych ale także w pewnym zakresie organów podatkowych. Wraz z przystąpieniem Polski do UE, która jest Unią Celna na granicach państw nie pobiera się ceł. W momencie przystąpienia do UE służby celne zmniejszyły drastycznie swoje zadania. Od lat toczy się dyskusja na temat zasadności istnienia dwóch różnych pionów organów finansowych. Postuluje się ich połączenie w jeden pion administracji. Obydwa rodzaje organów posiadają podobne uprawnienia i stosują podobne procedury. Pobór ceł odbywa się między innymi na zasadach określonych w prawie celnym i w ordynacji podatkowej

Organy Kontroli Finansowej:

To takie organy których działalność w zasadzie wyczerpuje się w organizowaniu i prowadzeniu kontroli finansowej. Organami Kontroli Finansowej są:

  1. Organy Kontroli Skarbowej- działają na podstawie ustawy o kontroli skarbowej. Organami tymi są:

  1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, jest Naczelnym Organem Kontroli Skarbowej

  2. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej

  3. Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej

Jednostkami organizacyjnymi obsługującymi te organy są :

Organy Kontroli Skarbowej działają zasadniczo w dwóch formach,:

Zakres kontroli skarbowej jest określony bardzo szeroko. Do zakresu przedmiotowego kontroli należy:

Zakres podmiotów kontrolowanych został określony bardzo szeroko. Kontroli skarbowej podlegają:

Kontrola Skarbowa jest podstawową formą działania Inspektorów kontroli skarbowej. Rozpoczyna się od okazania upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Kontrolowany ma obowiązek umożliwić przeprowadzenie kontroli. Nie tylko nie może utrudniać jej przeprowadzania ale musi udostępnić wszystkie obiekty, dokumenty, zapewnić środki łączności czy dostarczyć tłumaczenia dokumentów na język polski. I to na własny koszt. Po zgromadzeniu pełnej dokumentacji inspektor zapoznaje kontrolowanego z tymi materiałami oraz umożliwia mu złożenie wniosków dotyczących kontroli. Organ kontroli skarbowej kończy postępowanie w dwóch różnych formach:

a) wydaniem decyzji podatkowej w rozumieniu przepisów ordynacja podatkowa jeśli ustalenia kontroli dotyczą podatków , opłat, i niepodatkowych należności budżetowych

b) wynikiem kontroli gdy ustalenia kontroli dotyczą innych spraw

Od decyzji wydanej przez Inspektora Kontroli Skarbowej służy odwołanie do Dyrektora Izby Skarbowej lub Dyrektora Izby Celnej

Od decyzji wydanej przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej odwołanie nie przysługuje. Strona może jednak wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten organ.

W przypadku organów kontroli skarbowej mamy do czynienia z nietypowym organem kontrolnym. W pewnych przypadkach postępowanie to może się bowiem zakończyć władczym rozstrzygnięciem, wydaniem decyzji podatkowej. Nietypowy jest także tryb odwoławczy od tych decyzji. Odwołanie wnosi się nie do organu kontroli skarbowej wyższego stopnia, lecz do organu wyższego stopnia skarbowego bądź do organu celnego wyższego stopnia.

Wywiad skarbowy to druga forma kontroli skarbowej. Powstał w roku 1998. Jest jedną ze służb specjalnych w Polsce. Podlega Generalnemu Inspektorowi kontroli skarbowej.

Wywiad Skarbowy zajmuje się gromadzeniem, przetwarzaniem, i wykorzystywaniem informacji, między innymi o dochodach i prawach majątkowych. Prowadzi postępowania kontrolne oraz może dokonywać czynności operacyjno-rozpoznawczych. Pracownicy wywiadu mogą za zgodą sądu prowadzić posłuch, kontrolować korespondencję w czasie wykonywania czynności służbowych pracownicy mogą stosować środki przymusu bezpośredniego a nawet używać broni.

03.01.2012

Organy Kontroli Finansowej:

  1. Regionalne Izby Obrachunkowe

Działają na podstawie ustawy o Regionalnych Izbach Obrachunkowych. Zgodnie z art.171 ust.2 konstytucji Regionalne Izby Obrachunkowe są organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, w zakresie spraw finansowych. W świetle ustawy o regionalnych izbach są one nadto organami kontroli finansowej, organami państwowymi. Do zadań Izb należy w szczególności:

  1. jednostek samorządu terytorialnego

  2. związków i stowarzyszeń samorządów(związków międzygminnych np.)

  3. samorządowych jednostek organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych

  4. innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznanych z budżetu samorządowych(jednostki spoza sektora finansów publicznych np.)

Kryteria kontroli sprawowanej przez Izby są zróżnicowane. W przypadku TZW. Zadań własnych samorządów Izba prowadzi kontrolę na podstawie kryterium zgodności z prawem a więc legalności oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W przypadku zadań zleconych z zakresu administracji rządowej dodatkowymi kryteriami kontroli są:

  1. celowość

  2. rzetelność

  3. gospodarność

Zadania zlecone są zadaniami cudzymi z zakresu administracji rządowej które są zlecone danemu samorządowi terytorialnemu.

Kontrole są prowadzone na podstawie planu kontroli oraz jako kontrole doraźne. Ich zakres jest także różny albo są to kontrole kompleksowe, dotyczące całokształtu działalności albo są to kontrole przedmiotowe, dotyczące wycinka działalności. Co najmniej raz na 4 lata Izby mają obowiązek przeprowadzenia kontroli kompleksowej gospodarki finansowej samorządu.

  1. Izby badają uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego. Badają ich zgodność z prawem. Badaniu podlegają akty dotyczące następujących spraw:

W przypadku stwierdzenia przez Izbę naruszenia prawa, w uchwale lub w zarządzeniu Izba orzeka o nieważności tego aktu chyba że naruszenie jest nieistotne. Jednakże w przypadku uchwały budżetowej, stwierdzenie naruszenia prawa powoduje uruchomienie postępowania sanacyjnego. Izba wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia. Jeśli organ właściwy nie usunie tych nieprawidłowości w terminie dopiero wówczas Izba stwierdza nieważność tej uchwały w całości lub w części. Jednocześnie Izba ustala budżet lub jego część dotkniętą nieważnością.

  1. drugi rodzaj czynności nadzorczych wiąże się z zastępczym ustaleniem budżetu przesz izbę. Jeśli organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie uchwali budżetu do 31.01. roku budżetowego wówczas budżet ten w zakresie zadań własnych i zadań zleconych ustala Regionalna Izba Obrachunkowa do końca lutego.

Wewnętrzne organy jednostek sektora finansów publicznych

Do organów tych zaliczamy:

  1. Kierownika jednostki sektora finansów publicznych. Kierownik ten zgodnie z art. 53 ustawy o finansach publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki. Kierownik może jednak powierzyć określone obowiązki w zakresie tej gospodarki określonym pracownikom. Przekazanie tych obowiązków winno mieć postać albo odrębnego imiennego upoważnienia. Albo powinno wynikać z regulaminu organizacyjnego jednostki.

  2. Głównego księgowego jednostki. Zgodnie z art.54 ustawy o finansach publicznych jest to pracownik któremu kierownik jednostki powierzył obowiązki i odpowiedzialność w następującym zakresie:

Dowodem dokonania kontroli przez głównego księgowego jest jego podpis na dokumentach dotyczących danej operacji. O odmowie podpisania dokumentu i przyczynach tej omowy główny księgowy zawiadamia pisemnie kierownika jednostki. Kierownik może wstrzymać wykonanie operacji albo wydać pisemne polecenie jej wykonania.

  1. Skarbnika budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jest w zasadzie głównym księgowym w zakresie budżetu samorządowego . Żaden akt prawny powszechnie obowiązujący nie określa wyczerpująco kompetencji skarbników. Z ustawy o finansach publicznych wynika że skarbnik kontrasygnuje takie czynności jak zaciąganie kredytu i pożyczki, emisja obligacji komunalnych czy udzielanie pożyczek, poręczeń, i gwarancji przez samorząd. Kontrasygnata skarbnika jest konieczna dla ważności tych czynności. Szereg obowiązków skarbnika określają statuty poszczególnych samorządów. Ich typowe zadania to najczęściej:

Podstawowe zasady finansów publicznych

Z ustawy o finansach publicznych wynika szereg zasad dotyczących działalności finansowej:

  1. Zasada jawności finansów publicznych. Zasada jawności finansów publicznych wynika z roz. I, IV ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z nią gospodarka środkami publicznymi jest jawna, jest znana obywatelom. Ta zasada jest powiązana z konstytucyjnym prawem obywateli do uzyskania informacji. Formy realizacji zasady jawności finansów publicznych są różne. Ta zasada jest realizowana między innymi przez:

Formy realizacji zasady jawności finansów publicznych są określone w ustawie o finansach publicznych. Jawność dotyczy zarówno planowania finansowego jak i wykonywania planów finansowych oraz sprawozdań z wykonania tych planów.

  1. Zasada przejrzystości finansów publicznych. Zasada ta oznacza że są jasno określone i znane.

Zasada przejrzystości finansów publicznych jest ściśle związana z zasadą jawności. Zasada jawności nie może być dobrze realizowana bez zasady przejrzystości finansów.

  1. Zasada planowania publicznej działalności finansowej. Gospodarowanie środkami publicznymi odbywa się w sposób planowy poprzez system planów finansowych. W planach finansowych określa się wysokość czerpanych środków i źródła z których one płyną oraz określa się kierunki ich podziałów, Finansowanie rozmaitych zadań publicznych. Planowanie finansowe umożliwia racjonalną gospodarkę finansową. Istnieją wieloletnie plany finansowe oraz plany roczne.

Wieloletnie planowanie finansowe przyjmuje obecnie w Polsce postać wieloletniego planu finansowego państwa oraz wieloletnich prognoz finansowych samorządów.

Wieloletni plan finansowy państwa ukierunkowuje politykę finansową państwa. Obejmuje on między innymi: prognozy i ustalenia dotyczące wielkości makroekonomicznych, takich jak np. PKB, wysokość inflacji , przewidywane zatrudnienie itp. Obejmuje prognozy dochodów i wydatków budżetu państwa kwotę deficytu i tzw. Potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Jest ustalany przez Radę Ministrów na 4 lata, opracowywany metodą kroczącą. Co roku dodaje się następny rok i ogłaszany w Monitorze Polskim. Jest corocznie aktualizowany. Wieloletnia prognoza finansowa samorządów jest uchwalana przez organ stanowiący samorządu i obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej 3 kolejnych lat.

Budżety roczne są uchwalane na podstawie wieloletnich planów.

10.01.2012

Zasady dotyczące publicznej działalności finansowej cd.:

  1. Zasada jawności finansów publicznych.

  2. Zasada przejrzystości finansów publicznych.

  3. Zasada planowania. W ramach planowania rocznego opracowywane są po pierwsze plany finansowe jednostek sektora finansów publicznych, a po drugie budżety (państwa, poszczególnych samorządów). Plany finansowe jednostek sektora finansów publicznych są opracowywane przez te jednostki, które określają wysokość swoich dochodów i wydatków bądź przychodów i kosztów. Przy ustalaniu tych planów należy uwzględniać wielkości wpłat do budżetu wynikające z właściwego budżetu oraz ewentualnie wielkości dotacji budżetowych. Budżety natomiast są planami podstawowymi państwa i samorządów w przypadku budżetów samorządowych. Ujmuje się w tych planach ogromną większość zadań publicznych wykonywanych przez podmioty publiczne, państwo bądź jednostki samorządu terytorialnego. Wielkości ujmowane w rocznych planach finansowych mają zróżnicowaną moc prawną. W przypadku budżetów ujęte w nich dochody stanowią jedynie prognozę ich wielkości, są tylko szacowane. Ich nieosiągnięcie bądź osiągnięcie w kwotach niższych lub wyższych niż planowane nie wywołuje bezpośrednio żadnych skutków prawnych. Jeśli te dochody zostały pobrane zgodnie z przepisami obowiązującego prawa. Dochody budżetowe mają zatem wyłącznie charakter orientacyjny. Wydatki i rozchody ujęte w budżecie stanowią natomiast nieprzekraczalne limity. Mają one charakter wiążący, dyrektywny. Dokonanie wydatku bądź rozchodu w kwotach wyższych niż planowano stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Jednakże ich niewykorzystanie w całości nie rodzi żadnych skutków prawnych. W przypadku planów finansowych jednostek sektora finansów publicznych przychody ujęte w tych planach stanowią jedynie prognozy ich wielkości. A więc jak w budżetach, nie mają charakteru wiążącego. Koszty tych jednostek, a więc szczególny rodzaj wydatków, mają w zasadzie charakter wiążący. Mogą być w ciągu roku przekraczane pod pewnymi warunkami. Po pierwsze jeśli osiągnięto wyższe niż planowano przychody, po drugie jeśli nie spowoduje to zwiększenia planowanej dotacji budżetowej, ani nie zmniejszy planowanej wpłaty do budżetu, po trzecie jeżeli niektóre jednostki uzyskają zgodę na owo przekroczenie od właściwego organu.

  4. Zasada sprawozdawczości. Z wykonania planów finansowych i budżetów sporządza się sprawozdania. Są one dopełnieniem planowania finansowego. Sprawozdania sporządza się na podstawie ewidencji operacji rachunkowych, finansowych. Ewidencjonowaniu tych operacji służy rachunkowość.

  5. Zasada uwzględniania skutków finansowych aktów prawnych. Zasada ta przejawia się obecnie w dwóch aspektach: po pierwsze projekt każdego aktu prawnego przedkładanego Radzie Ministrów, który skutkuje zwiększeniem wydatków publicznych lub zmniejszeniem dochodów publicznych wymaga określenia wysokości tych skutków oraz wskazania źródeł ich finansowania. Po drugie projekt ustawy, który powodowałby zmianę dochodów własnych samorządów lub zmianę wysokości wydatków samorządowych musi także określać te skutki wskazać źródła ich sfinansowania oraz musi być zaopiniowany przez komisję wspólną rządu i samorządu terytorialnego. Ta opinia winna być przekazana sejmowi wraz z projektem tej ustawy.

Gospodarka finansowa państwa:

Gospodarka finansowa państwa, a więc zasadniczego podmiotu publicznego rozpada się na gospodarkę budżetową , która jest zasadniczym trzonem gospodarki finansowej państwa oraz gospodarkę pozabudżetową.

Gospodarka budżetowa jest związana z instytucją budżetu państwa. Środki pieniężne pozyskiwane w celu utworzenia zasobów budżetu są dochodami budżetowymi, a środki pieniężne kierowane na wykonywanie zadań państwowych są wydatkami budżetu. Podstawową metodą stosowaną w budżecie jest metoda bezzwrotna. W sposób bezzwrotny czerpie się dochody budżetowe jak i dokonuje wydatków budżetowych. Jest to bezzwrotność w sensie jurydycznym, a więc jako brak prawnego obowiązku zwrotu czerpanych środków, czy dokonanych wydatków. Co najwyżej w sensie ekonomicznym można niekiedy mówić o zwrotności w ramach budżetu.
To metoda bezzwrotna decyduje o randze i znaczeniu gospodarki budżetowej. Od zasady bezzwrotności istnieją pewne wyjątki uzasadnione względami praktycznym, ale one nie mają większego znaczenia.

Zarówno dochody budżetowe jak i wydatki budżetowe są regulowane przepisami prawa.
Dochody budżetowe są najczęściej regulowane przepisami prawa finansowego, zwłaszcza podatkowego.
Wydatki budżetowe są natomiast na ogół regulowane przepisami należącymi do innych gałęzi prawa. Tylko dotacje, a więc szczególny rodzaj wydatków budżetowych są regulowane przepisami prawa finansowego.
Podstawową instytucją gospodarki budżetowej jest budżet. Zakres budżetu, jego struktura oraz procedura budżetowa, a więc tworzenie budżetu, jego wykonanie, kontrola wykonania są także określone przepisami prawa finansowego.

Obok gospodarki budżetowej państwa funkcjonuje gospodarka pozabudżetowa. W ramach takich jednostek sektora finansów publicznych mamy państwowe fundusze celowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, NFZ, ZUS, KRUS i fundusze zabezpieczenia społecznego, państwowe instytucje kultury, instytucje filmowe i niektóre inne państwowe osoby prawne. Te wszystkie jednostki sektora finansów publicznych działają na zasadzie samofinansowania. Pokrywają koszty własnej działalności z własnych przychodów. Ich gospodarna finansowa jest znacznie bardziej uelastyczniona niż ma to miejsce w ramach budżetu gdzie obowiązuje szereg rygorów budżetowych.

Budżet państwa:

Instytucja budżetu państwa pojawiła się stosunkowo późno, dopiero w drugiej połowie XVII w. w Anglii, ale przesłanki do jej wykształcenia rozwijały się przez kilka wieków. W pierwszej kolejności toczyła się walka między monarchą, a jego poddanymi o ograniczenie prawa króla do nakładania podatków. W miarę upływu czasu wykształciła się zasada, że o nakładaniu podatków decyduje parlament, a nie samodzielnie monarcha. W następnym etapie ograniczono prawo monarchy do decydowania o wydatkach publicznych. Tę walkę także wygrały parlamenty. W miarę upływu czasu wykształciła się zasada, że to parlament corocznie decyduje o dochodach państwa i jego wydatkach. Wykształciła się w ten sposób instytucja budżetu państwa. Pierwszy budżet angielski pochodzi z 1686r. Drugi budżet to budżet polski. Następnie instytucja budżetu rozprzestrzeniła się w Europie i na świecie.
Sam termin „budżet” jest recypowany z terminologii angielskiej. Wywodzi się jednak ze średniowiecznej łaciny od wyrazu bulga. Owo słowo oznaczało worek, potem woreczek, sakiewkę, a następnie teczkę, w której angielski kanclerz skarbu przynosił na posiedzenie parlamentu projekt zestawienia dochodów i wydatków państwa na rok przyszły. Na koniec, budżet zaczął oznaczać owo zestawienie dochodów i wydatków państwa na rok przyszły.
Współcześnie w Polsce przez budżet państwa rozumie się na ogół: po pierwsze podstawowy plan finansowy dochodów publicznych i wydatków na zadania publiczne oraz przychodów i rozchodów budżetu. Po drugie wychwalany w formie ustawy budżetowej i wreszcie po trzecie: na rok kalendarzowy. A więc budżet państwa jest planem finansowym, dotyczy zawsze przyszłości i jest zawsze wyrażany w pieniądzu. Budżet jest planem podstawowym, a więc dotyczy większości zadań publicznych, zadań najistotniejszych. Jest planem dochodów i wydatków państwa, a one zawsze mają charakter bezzwrotny, ale obejmuje także przychody i rozchody budżetowe, które są w większości związane z operacjami o charakterze zwrotnym.

Dochody i wydatki budżetu oraz przychody i rozchody są ujmowane w budżetach w uporządkowany sposób, według podziałek klasyfikacji budżetowej. Budżety państwa są uchwalane przez parlament. W Polsce s uchwalane w formie ustawy. Polskie ustawy zawierające budżety państwa są nazywane ustawami budżetowymi. W Polsce międzywojennej nazywano je ustawami skarbowymi. Budżety polskie występują w postaci załączników do ustawy budżetowej ze względu na dogodność legislacyjną. Nie zmienia to ich charakteru.
Polskie budżety tak jak inne budżety państwowe, są uchwalane na okres roku budżetowego. W Polsce powojennej rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. W Polsce międzywojennej rok budżetowy rozpoczynał się 1 kwietnia, a kończył 31 marca. Roczny okres planowania budżetowego okazał się okresem optymalnym. Budżety państwa są uchwalane regularnie na każdy kolejny rok budżetowy.

17.02.2012

14.02.2012 i 21.02.2012 i 28.02.2012

Zasady budżetowe:

Są to postulaty doktryny pod adresem ustawodawcy i praktyki budżetowej, aby nadać budżetom pewne cechy, właściwości dzięki którym będą to budżety idealne. Brak tych właściwości nie oznacza, iż budżet przestaje być budżetem. Nie posiada tylko cech, które zdaniem formułującego te zasady mieć powinien, aby jak najlepiej pełnić swoje zadania. Niekiedy ustawodawcy wyposażają budżety w owe właściwości. Wynikają one z przepisów obowiązującego prawa. Zgodnie z ustaleniami teorii prawa, mamy wtedy do czynienia z zasadami prawnymi. Jeśli natomiast owe zasady nie wynikają z przepisów prawa to mówimy wówczas o postulatach.
Katalog zasad budżetowych formułowany przez poszczególnych teoretyków bywa rozmaity. Niektórzy teoretycy formułują zaledwie kilka zasad budżetowych, inny kilkanaście, a niektórzy nawet i kilkadziesiąt.

Treść zasad budżetowych zmienia się w czasie. Klasyczne zasady budżetowe formułowane w XIX w. występujące współcześnie pod tymi samymi nazwami, mają niejednokrotnie już inne znaczenie. Współcześnie zasady budżetowe są raczej traktowane jako pewne dyrektywy kierunkowe wyznaczające określony kierunek działania. Dopuszcza się istnienie odstępstw, wyjątków od tych zasad. Do elementarnego katalogu zasad budżetowych zaliczamy następujące zasady:

  1. zasada zupełności budżetu (zasada powszechności budżetu) – była rozumiana w klasycznej teorii budżetu jako postulat obejmujący wszystkie dochody i wydatki państwa. Nie powinno się dokonywać poza budżetem żadnych wydatków, ani gromadzić dochodów, które w budżecie nie byłyby ujęte. Zasada ta była formułowana z powodów politycznych. Parlament chciał mieć pełną kontrolę nad wszystkimi dochodami i wydatkami publicznymi. Szybko się jednak okazało, że pełna realizacja tej zasady nie jest możliwa. Oznaczałaby ona bowiem konieczność powiązania z budżetem wszystkich państwowych jednostek organizacyjnych tzw. budżetowaniem brutto, a taka metoda powiązania powoduje brak ekonomicznych bodźców do efektywnego gospodarowania środkami publicznymi. Brak jest przy niej bodźców do dbania o dochody budżetowe.
    Wady ekonomiczne metody budżetowania brutto spowodowały, że w odniesieniu do wielu jednostek zaczęto wprowadzać powiązanie netto polegające na tym, że jednostka pokrywa swoje wydatki z osiąganych przez nią dochodów, a z budżetem rozlicza się bądź nadwyżką, jeśli dochody są większe niż wydatki, bądź niedoborem, jeśli wydatki są większe niż dochody, wtedy otrzymuje z budżetu dotację na pokrycie niedoboru. Powiązanie z budżetem netto uelastycznia działalność jednostki. Zapewnia jej pewną autonomię finansową, zawiera bodźce racjonalizujące jej działalność, ale jednocześnie powoduje, że budżet nie jest zupełny nie obejmuje już wszystkich dochodów i wszystkich wydatków publicznych. Współcześnie nie jest możliwa realizacja zasady powszechności budżetu w ujęciu klasycznym.
    Obok jednostek budżetowych powiązanych z budżetem metodą brutto istnieje wiele jednostek państwowych powiązanych z budżetem metodą netto, działających na zasadzie samofinansowania.
    Współcześnie przeformułowano klasyczną zasadę powszechności budżetu. Rozumie się przez nią postulat, aby działalność państwowych jednostek organizacyjnych była z budżetem powiązana. Dopuszcza się zarówno powiązanie brutto jak i netto.

  2. zasada jedności budżetu – rozpada się na dwa postulaty:

  1. zasada szczegółowości budżetu (zasada specjalizacji budżetowej) – jest to postulat, aby budżet był ujmowany w sposób szczegółowy, w dostatecznym rozwinięciu, nie w kwotach ogólnych zsyntezowanych. Z budżetu ma szczegółowo wynikać kto dokonuje wydatków publicznych na jakie zadania, w jakiej wysokości oraz kto gromadzi dochody, z jakich źródeł i w jakiej wysokości. Ta zasada była formułowana z powodów politycznych. Miała zapewnić parlamentowi realny wpływ na budżet państwa. Realizacji tej zasady służy tzw. klasyfikacja budżetowa. Jest to uporządkowany zbiór podziałek, według których grupuje się dochody i wydatki, przychody i rozchody budżetu. Podziałki klasyfikacji budżetowej są dwojakiego rodzaju:

Klasyfikacje budżetowe są mniej lub bardziej rozbudowane. Istnieją jednak optymalne granice szczegółowości budżetu. Budżet zbyt szczegółowy staje się budżetem nieczytelnym.
Współczesna polska klasyfikacja budżetowa składa się z następujących podziałek:

W ostatnich latach w Polsce trwają prace nad wdrożeniem tzw. budżetu zadaniowego. Pierwszy polski budżet zadaniowy ma być uchwalony na rok 214. W budżecie zadaniowym, wydatki budżetowe mają być ujęte w inny sposób w porównaniu z dotychczasowym. Po pierwsze mają być ujęte w podziale na funkcje państwa. Wyróżniono 15 podstawowych funkcji państwa obejmujących podstawowe obszary działań państwa. W ramach funkcji mają być podzielone na zadania budżetowe i podzadania budżetowe. Obok tego mają być określone cele tych zadań oraz mierniki pozwalające określić stopień wykonania tych zadań.
Ujęcie wydatków w formie zadaniowej istotnie zmieni dotychczasową tradycyjną strukturę budżetu.

  1. zasada równowagi budżetowej – jest to postulat zachowania odpowiednich relacji między łączną kwotą dochodów budżetowych i wydatków budżetowych. Jest to w istocie jedyna zasada, która wykształciła się z powodów wyłącznie ekonomicznych, a nie politycznych. Rozumienie tej zasady ulegało daleko idącym zmianom. W toku ewolucji budżetu wykształciły się trzy zasadniczo różne teorie dotyczące równowagi budżetowej. Pierwsza z nich, klasyczna teoria równowagi budżetowej jest niekiedy inaczej nazywana teorią ścisłej równowagi. Wykształciła się pod wpływem doktryny liberalizmu gospodarczego. Zgodnie z tą reofil wydatki budżetowe winny ściśle odpowiadać dochodom budżetowym, ma to być równowaga matematyczna. Nie dopuszcza się, ani istnienia deficytów budżetowych bo państwo nie może wydawać więcej niż uzyskuje dochodów, ani nadwyżek budżetowych bo państwo nie powinno pobierać więcej podatków niż to jest potrzebne do jego funkcjonowania. Najlepszy jest wydatek jak najmniejszy i najlepszy jest podatek jak najmniejszy. Teoria ścisłej równowagi budżetowej była dość długo kanonem dobrej gospodarki.
    Pod wpływem doktryny interwencjonizmu państwowego wykształciła się druga teoria – teoria budżetów cyklicznych i równowagi w długim okresie czasu. W okresach załamania gospodarczego państwo winno pełnić rolę aktywną, winno stosować różne instrumenty, które miały by pobudzać wzrost gospodarczy. Ową interwencję winno prowadzić za pomocą budżetu państwowego. W okresach załamania gospodarczego winno zmniejszyć podatki, aby pozostawić przedsiębiorcom środki na restrukturyzację ich działalności. Winno także wspierać podmioty gospodarcze finansując z budżetów przedsięwzięcia wspomagające rozwój gospodarczy, finansować np. wielkie inwestycje państwowe, infrastrukturę publiczną, czy roboty publiczne. Tego typu działania powodują, że w budżetach pojawiają się deficyty budżetowe. Państwo zadłuża się w celu prowadzenia interwencji gospodarczej. Zgodnie z teorią budżetów cyklicznych i równowagi w długim okresie czasu interwencja państwowa winna doprowadzić do wzrostu gospodarczego, a w tym okresie państwo winno działać przeciwstawnie, winno zwiększyć podatki oraz zmniejszyć wydatki. W budżetach lat wzrostu gospodarczego winny zatem powstać nadwyżki budżetowe. Z tych nadwyżek winno się spłacić zaciągnięte wcześniej długi. W ten sposób równowaga budżetowa jest zachowana w okresach cyklu gospodarczego, a nie w roku budżetowym, a równowaga jest zachowana w dłuższym okresie czasu.
    Niektórzy ekonomiści poszli jeszcze dalej i sformułowali trzecią teorię dotyczącą równowagi budżetowej – teorię systematycznego (stałego) deficytu budżetowego. Wedle tej teorii państwo może być stale zadłużone, może uchwalać regularnie budżety z deficytami. Stare długi może spłacać zaciągając nowe. Procesy inflacyjne powodują bowiem, że realnie spłaca się miej niż zaciągnięto zobowiązań. Ta trzecia teoria w ostatnich kilku latach generalnie zbankrutowała.
    Teoria budżetów cyklicznych i równowagi w długim okresie czasu jest bardzo atrakcyjna w teorii, ale jej zastosowanie praktyczne, ale sprawia trudności. Po pierwsze nigdy nie ma pewności czy zastosowana interwencja gospodarcza doprowadzi do ożywienia, do wzrostu gospodarczego jak długo ten wzrost będzie trwał. Nie ma pewności czy pojawią się nadwyżki i czy wystarczą na pokrycie zaciągniętych wcześniej długów.
    Dwie ostatnie teorię, teoria budżetów cyklicznych i teoria systematycznego deficytu budżetowego doprowadziły do ogromnych długów publicznych. Wydatki raz wstawione do budżetu bardzo trudno jest zmniejszyć bądź zlikwidować. Zwiększenie dochodów napotyka zawsze ogromne przeszkody społeczne.
    Gigantyczne długi spowodowały, że w teorii nastąpił odwrót w kierunku klasycznej zasady ścisłej równowagi budżetowej. Budżety państwowe muszą być zrównoważone. Zaciąganie długu publicznego oznacza życie na konto przyszłych pokoleń. Realizacja tej zasady w praktyce jest jednak niezwykle trudna. Regulacje prawne dotyczące równowagi budżetowej są zmieniane przy ogromnym oporze społecznym. Prawo polskie od wielu lat dopuszcza uchwalanie budżetów państwowych z deficytami. Od kilkudziesięciu lat polskie budżety państwa były zawsze uchwalane z deficytami. Prawo europejskie określa dopuszczalny deficyt budżetowy do wysokości 3% PKB, ale to ograniczenie w praktyce często nie było przestrzegane. Trwają obecnie prace nad nowymi ograniczeniami.
    Prawo polskie także obecnie zezwala na uchwalanie budżetów z deficytami. Prawo polskie art. 116 ust. 5 Konstytucji ogranicza wysokość państwowego długu publicznego. Państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 PKB. To konstytucyjne ograniczenie wysokości długu publicznego jest w chwili obecnej głównym hamulcem dla wysokości deficytów budżetowych. Na straży owego konstytucyjnego ograniczenia stoją specjalne procedury ostrożnościowe i sanacyjne uregulowane w art. 86 ustawy o finansach publicznych. Ta ustawa normuje 3 progi ostrożnościowe:

  1. zasada jawności budżetu – jest ściśle związana z zasadą jawności finansów publicznych. Zasada jawności finansów publicznych wywodzi się ze znacznie starszej zasady jawności budżetu. Budżet ma być znany, głównie obywatelom. Realizacji tej zasady służy szereg instytucji. Jawne są już założenia do projektu budżetu, ogłaszane przez rząd i szeroko dyskutowane w środkach masowego przekazu. Jawny jest projekt ustawy budżetowej, jest zamieszczany na stronach rządowych i sejmowej. Jawne są debaty budżetowe i w sejmie i w senacie. Uchwalony budżet jest publikowany w dzienniku ustaw. Sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej jest także zamieszczane na rządowych i parlamentarnych stronach internetowych. Zasada jawności budżetu jest ściśle związana z zasadą szczegółowości budżetu. Budżet ogólny nie będzie jawny mimo zachowania wszystkich formalnych aspektów jawności.

Procedura budżetowa:

Jest to całokształt zasad postępowania z budżetem, określonych przez prawo. W ramach procedury budżetowej wyróżnia się trzy jej fazy:

  1. faza ustalania budżetu:

  1. faza jego wykonywania

  2. faza kontroli wykonania budżetu

Gospodarka finansowa państwa bez uchwalonej ustawy budżetowej:

Zdarza się niekiedy, że prace nad budżetem na rok następny ulegają przedłużeniu. Zdarza się także, że rozpoczyna się rok budżetowy, a prace nad ustawą budżetową nie zostały jeszcze zakończone, nie weszła ona jeszcze w życie. W takich przypadkach gospodarka finansowa państwa może być prowadzona bądź na podstawie ustawy o prowizorium budżetowym, bądź na podstawie przedłożonego projektu ustawy (bądź projektu ustawy budżetowej bądź projektu ustawy o prowizorium budżetowym). Prowizorium budżetowe jest planem dochodów i wydatków państwa na okres krótszy niż rok budżetowy. W praktyce polskiej najczęściej jest uchwalane na jeden kwartał. Do projektu ustawy o prowizorium budżetowym zgodnie z art. 219 ust. 3 Konstytucji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej. Ostatnie polskie prowizorium budżetowe było ustalone na pierwszy kwartał roku 1992.

Ustawa o prowizorium budżetowym obowiązuje do czasu upływu terminy na jaki została uchwalona lub do czasu wejścia w życie ustawy budżetowej. Uchwalona ustawa budżetowa musi uwzględniać kwoty z ustawy o prowizorium budżetowym. Drugie rozwiązanie (awaryjne) stosowane, gdy nie weszła jeszcze w życie ustawa budżetowa, polega na tym, iż zgodnie z art. 219 ust. 4 Konstytucji Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową państwa na podstawie projektu ustawy budżetowej. W praktyce to właśnie rozwiązanie jest stosowane w Polsce najczęściej.

06.03.2012

13.03.2012

Wygasanie wydatków:

Z końcem roku budżetowego niezrealizowane kwoty wydatków budżetowych wygasa, oznacza to, że nie mogą być wydatkowane na to samo zadanie w następnym okresie budżetowym. Upoważnienia do dokonania wydatków budżetowych mają bowiem charakter terminowy. Prawo dopuszcza jednak wprowadzenie pewnych wyjątków w tym zakresie. Zgodnie z art. 181 ustawy o finansach publicznych, Rada Ministrów może ustalić wykaz wydatków, które będą mogły być dokonane w następnym roku. Określa wówczas ostateczny termin ich dokonania nie dłuższy niż 31 marca roku następnego.

Zmiany budżetowe:

Budżet jest uchwalany na okres roku budżetowego. W czasie jego wykonywania niejednokrotnie dochodzi do różnych zdarzeń, wcześniej nieprzewidzianych. Mają miejsce np. klęski żywiołowe, kryzysy gospodarcze, konflikty wojenne, czy zwyczajne błędy w planowaniu. Niejednokrotnie pod wpływem tych zdarzeń zachodzi potrzeba dokonania różnych zmian w budżecie. Zmiany te mogą być wprowadzane bądź w drodze uchwalenia ustawy zmieniającej ustawę budżetową bądź w drodze czynności dokonywanych przez niektórych wykonawców budżetu. W praktyce polskiej nowele do ustawy budżetowej są uchwalane bardzo rzadko. Do ustaw zmieniających ustawy budżetowe stosuje się przepisy dotyczące ustaw budżetowych. Bardzo często natomiast różne zmiany budżetowe są wprowadzane w ciągu roku budżetowego przez różnych wykonawców budżetu. Przepisy obowiązującego prawa w tym przepisy ustawy o finansach publicznych upoważniają niektórych wykonawców pod pewnymi warunkami do dokonywania zmian dwojakiego rodzaju – do przenoszenia wydatków budżetowych i do rozdysponowania rezerw budżetowych.
Przeniesienie wydatków budżetowych polega na tym, że zmniejsza się o określoną kwotę pewien planowany wydatek budżetowy bądź kilka czy kilkanaście wydatków budżetowych i powiększa się o tę samą kwotę inny wydatek budżetowy bądź wydatki budżetowe lub tworzy wydatki nowe wcześniej nieplanowane. Przeniesień wydatków dokonuje się zawsze tylko pomiędzy tymi samymi podziałkami klasyfikacji budżetowej np. przenosi z jednego rozdziału budżetowego do innego rozdziału budżetowego.
Zbyt częste i rozległe stosowanie przeniesień wydatków przez wykonawców budżetu mogło by doprowadzić do daleko idących różnic między budżetem uchwalonym i wykonanym. Dlatego prawo wprowadza szereg restrykcji zawężających zakres tych zmian. Przeniesień wydatków można dokonywać tylko zgodnie z przepisami je normującymi. Im bardziej doniosłe przeniesienie tym silniejsze uwarunkowania kompetencyjne.
Rada Ministrów może dokonywać przeniesień wydatków między częściami budżetowymi i między działami klasyfikacji budżetowej, ale tylko w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.
Minister finansów może przenosić wydatki między częściami dotyczącymi obsługi długu, a więc między częściami „obsługa długu zagranicznego” i „obsługa długu krajowego”.
Dysponenci części budżetowych, a więc ministrowie, wojewodowie, kierownicy urzędów centralnych mogą przenosić wydatki w ramach danej części między poszczególnymi rozdziałami i między paragrafami. Nie mogą zmieniać tych wydatków między częściami i między działami. Dysponenci części mogą także upoważnić niektórych kierowników podległych im jednostek organizacyjnych do przenoszenia wydatków między paragrafami w obrębie jednego rozdziału.
W przypadku wszystkich przeniesień wydatków budżetowych obowiązują dwa zakazy:

Drugi rodzaj zmian wiąże się z rozdysponowaniem rezerw budżetowych.

Rezerwy budżetowych są to środki planowane w budżecie po stronie wydatkowej, których przeznaczenie nie jest wówczas w pełni określone. Istnieją dwa rodzaje rezerw:

  1. rezerwy ogólne, które mogą być przeznaczone na pokrycie jakichkolwiek wydatków budżetowych wcześniej nieprzewidzianych,

  2. rezerwy celowe, których ogólne przeznaczenie jest wskazane, np. rezerwa na wzrost wynagrodzeń, rezerwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych.

Rezerwą ogólną budżetu państwa dysponuje Rada Ministrów. Z jej upoważnienia do określonych kwot dysponuje nią także Prezes Rady Ministrów i minister finansów.

Rezerwami celowymi (ich większością) dysponuje minister finansów, ale rezerwą na wzrost wynagrodzeń dysponuje Rada Ministrów.

Uchwalając budżet Parlament uchwala jednocześnie rezerwę ogólną i rezerwy celowe z góry zakładając, że w toku wykonywania budżetu zostaną one rozdysponowane przez wykonawców. Rezerwy służą uelastycznieniu wykonania budżetu.

Kontrola wykonania budżetu:

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. W tej fazie procedury budżetowej nie uczestniczy Senat. Kontrola wykonania budżetu jest naturalnym uzupełnieniem kompetencji Parlamentu do uchwalania budżetu. W sprawowaniu tej kontroli wspomaga Sejm, Najwyższa Izba Kontroli. Faza kontroli wykonania budżetu rozpada się na dwa stadia:

  1. sporządzanie sprawozdań z wykonania budżetu

  2. kontrola właściwa

W toku wykonywania budżetu wszystkie operacje finansowe są ewidencjonowane. Prowadzona jest rachunkowość budżetowa. Rejestruje się wszystkie czynności gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków budżetowych. Rachunkowość budżetową prowadzą wszyscy wykonawcy budżetu. Szczegółowe zasady tej rachunkowości określa minister finansów.
Na podstawie danych wynikających z rachunkowości budżetowej sporządza się sprawozdania z wykonania budżetu. W ciągu roku budżetowego sporządza się sprawozdania okresowe: miesięczne, kwartalne, półroczne, a po zakończeniu roku sprawozdanie roczne.
Kontrola wykonania budżetu jest już sprawowana w ciągu roku budżetowego. Zgodnie z art. 183 ustawy o finansach publicznych minister finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze. Informację tę przedstawia do 10 września roku budżetowego.
Zasadnicze znaczenie ma kontrola wykonania budżetu po zakończeniu roku budżetowego. Rada Ministrów zgodnie z art. 146 ust. 4 pkt. 6 Konstytucji przygotowuje sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej z roku poprzedniego. W art. 182 ustawy o finansach publicznych określa się treść tego sprawozdania. W szczególności sprawozdanie winno być porządzone według szczegółowości i układu ustawy budżetowej. Winno m. in. zawierać omówienie wykonania budżetu państwa z uwzględnieniem różnic między budżetem planowanym, uchwalonym, a wykonanym. Do sprawozdania dołącza się także szereg istotnych informacji np. o przebiegu wykonania wieloletniego planu finansowego, o wykonaniu budżetów samorządowych, o przebiegu prywatyzacji majątku skarbu państwa, o wykorzystaniu środków europejskich, czy o realizacji założeń makroekonomicznych. Dane zawarte w sprawozdaniu informują o całokształcie sytuacji gospodarczej i społecznej państwa. Mają być podstawą oceny całokształtu działalności władzy wykonawczej.

Zgodnie z art. 226 ust. 1 Konstytucji Rada Ministrów przedkłada sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. Wraz ze sprawozdaniem przedkłada informację o stanie zadłużenia państwa. Dokumenty te są przedkładane także NIK. NIK przygotowuje szczegółową analizę wykonania ustawy budżetowej. Zgodnie z art. 204 Konstytucji ta analiza jest przedkładana Sejmowi. W Sejmie rządowe sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej i analiza NIK są kierowane do tych samych komisji, które pracowały wcześniej nad poszczególnymi fragmentami projektu ustawy budżetowej. Koordynatorem prac nad sprawozdaniem jest komisja właściwa do spraw budżetu. Na podstawie materiałów przekazanych z poszczególnych komisji oraz własnych prac komisja finansów publicznych sporządza sprawozdanie z przebiegu prac nad rządowym sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej i występuje w swoim sprawozdaniu z wnioskiem . Po pierwsze o przyjęcie lub odrzucenie sprawozdania rządowego, po drugie z wnioskiem w przedmiocie absolutorium. Gdyby sprawozdanie rządowe okazało się niekompletne bądź nierzetelne lub z jakichkolwiek przyczyn wadliwe byłaby podstawa do odrzucenia sprawozdania rządowego. Sprawozdanie komisji finansów publicznych jest prezentowane na posiedzeniu Sejmu przez posła sprawozdawcę. Sejm wysłuchuje także opinii NIK w przedmiocie absolutorium. Sejm dokonuje oceny wykonania ustawy budżetowej podejmuje uchwałę o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania rządowego i o udzieleniu bądź nieudzieleniu Radzie Ministrów absolutorium. Zgodnie z art. 226 ust. 2 Konstytucji Sejm rozpatruje sprawozdanie rządowe i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania.
W praktyce polskiej Sejm wyjątkowo nie przyjmuje sprawozdanie i nie udziela rządowi absolutorium. Ostatnią uchwałę tego rodzaju podjęto w odniesieniu do ustawy budżetowej na rok 1992r.

Udzielenie Radzie Ministrów absolutorium zwalnia organ wykonawczy od odpowiedzialności za wykonanie powierzonych mu zadań. Absolutorium zamyka prace związane z budżetem danego roku. W praktyce zdarza się często, że udzielając absolutorium Sejm wskazuje szereg nieprawidłowości, które miały miejsce w toku wykonania ustawy budżetowej. Odmowa udzielenia absolutorium oznacza, że Sejm negatywnie ocenia wykonanie ustawy budżetowej, ale Konstytucja z 1997r. nie określa skutków prawnych nieudzielenia absolutorium. Nieudzielenie rządowi absolutorium może ewentualnie skutkować wystąpienie z wnioskiem o wotum nieufności i uchwaleniem takiego wniosku oraz może skutkować wystąpieniem z wnioskiem o postawienie członków Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu za popełnienie deliktu konstytucyjnego.

20.03.2012

Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego:

W państwach współczesnych obok państwa drugim rodzajem związku publicznoprawnego jest samorząd terytorialny. Jego istnienie wiąże się z zasadą decentralizacji zadań publicznych. Istotą decentralizacji jest wyodrębnienie wobec państwa samorządu terytorialnego i przekazanie mu części uprawnień władczych oraz odpowiedzialności w celu wykonywania zadań publicznych. Art. 15 ust. 1 Konstytucji z 1997r. stanowi: ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej. Z art. 16 ust. 2 wynika natomiast, że samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zgodnie z art. 164 ust. 1 Konstytucji podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Z zacytowanego art. 16 ust. 2 Konstytucji oraz art. 165 ust. 2 Konstytucji wynika zasada samodzielności w tym samodzielności finansowej samorządu. Ta samodzielność podlega ochronie sądowej. Jednym z przejawów samodzielności finansowej samorządów jest prowadzenie przez niegospodarki finansowej samodzielnie na podstawie własnego budżetu. Każda jednostka samorządu terytorialnego ma własny budżet.

Budżet samorządowy jest definiowany w art. 211 ustawy o finansach publicznych. Jest jak stanowi ustawodawca rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. Ustalany na rok budżetowy, a rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.

Podstawą gospodarki finansowej samorządu jest uchwała budżetowa. Zakres decentralizacji władzy publicznej osiąga ciągle w Polsce stosunkowo niewielkie rozmiary. Udział samorządów w wydatkach publicznych nie przekracza zwykle 30% wydatków publicznych. Stale podnoszonym postulatem jest zwiększenie zakresu tej decentralizacji.

Wydatki samorządów są ściśle związane z wykonywanymi przez te jednostki zadaniami. W świetle obowiązującego prawa samorządy wykonują zadania dwojakiego rodzaju:

  1. zadania własne – są to zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Są ustalane ustawami w sposób bezterminowy. Są zróżnicowane w zależności od szczebla samorządu terytorialnego. Przykładowo jednym z najistotniejszych rodzajów zadań samorządu są zadania edukacyjne, ale np. gminy prowadzą podstawowe szkoły publiczne czy przedszkola. Powiaty prowadzą szkoły ponad gimnazjalne, a województwa prowadzą ośrodki kształcenia nauczycieli.

  2. zadania zlecone – są to zadania przypisane innym podmiotom, które są jednak zlecane do wykonania samorządom terytorialnym. Owo zlecenie zadań danemu samorządowi może być dokonane ustawą bądź na mocy porozumienia między zainteresowanymi podmiotami. Najczęściej w praktyce występują zadania zlecane samorządom z zakresu administracji rządowej, zlecane ustawami np. wydanie dowodu rejestracyjnego samochodu. Zadania zlecone do wykonania w drodze porozumienia między zainteresowanymi podmiotami są niekiedy nazywane zadaniami poruczonymi. Mogą to być porozumienie między różnymi podmiotami np. między organami administracji rządowej a gminą, gminą a powiatem.

Podział zadań na zadania własne i zlecone jest istotny z punktu widzenia gospodarki finansowej samorządów. Zadania własne samorządów są na ogół finansowane z tzw. dochodów własnych oraz subwencji ogólnej. Przy ich wykonywaniu samorządy mają pełną swobodę, są w pełni samodzielne. Kontrola realizacji tych zadań sprawowana przez RIO jest prowadzona jedynie na podstawie kryterium legalności, a więc zgodności z prawem.
W przypadku zadań zleconych samorządowi źródłem ich finansowania są dotacje celowe przyznawane z budżetu podmiotu, na którym ciąży obowiązek wykonania tego zadania. Kontrola wykonania zadania jest prowadzona nie tylko na podstawie kryterium legalności, ale także kryterium gospodarności, rzetelności i celowości. Dla zadań zleconych z zakresu administracji rządowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego opracowuje ich plan finansowy. Ten plan jest jednym z wyodrębnionych elementów składowych budżetu samorządowego.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:

Zgodnie z art. 167 ust. 1 Konstytucji jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. A z ust. 4 tego art. wynika, że zmiany w zakresie zadań i kompetencji samorządów następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Z tych dwóch przepisów wynika tzw. zasada adekwatności dochodów do zadań przypadających samorządom. W praktyce obserwujemy jednak zjawisko przerzucania na samorządy części zadań publicznych, któremu nie towarzyszy adekwatne wyposażanie samorządów w dochody.

Konstytucja w art. 167 ust. 3 zawiera zasadę regulacji ustawowej źródeł dochodów samorządu. Te źródła dochodów mają być określone w ustawie. Wreszcie z art. 167 ust. 2 wynika konstytucyjny podział źródeł dochodów. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

Ustawą, która normuje obecnie dochody samorządu jest ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W tej ustawie także wymienia się trzy podstawowe konstytucyjne rodzaje dochodów samorządu, a więc dochody własne, subwencja ogólna, dotacje celowe z budżetu państwa. Doktryna określa te dochody mianem dochodów zwyczajnych. Obok nich w ustawie wskazuje się także na dochody pochodzące ze środków europejskich oraz inne środki, te się określa mianem dochodów nadzwyczajnych. Doktryna określa dochody własne jako dochody płynące ze źródeł przyznanych samorządom bezterminowo. Na podstawie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego do dochodów własnych samorządów w chwili obecnej zalicza się:

Do opłat lokalnych zaliczamy przykładowo: opłatę targową, opłatę miejscową, czy opłatę od posiadania psów.

Obok wpływów z podatków i opłat lokalnych do dochodów własnych zaliczamy:

Dochody własne samorządów gwarantują samorządom ich samodzielność, ale one stanowią tylko część dochodów samorządów. Najlepiej są wyposażone w dochody własne gminy. Przeciętnie wynoszą one ponad 50% dochodów gmin. Najsłabiej w dochody własne są wyposażone powiaty, stanowią one przeciętnie mniej niż 20% ich dochodów.

Drugi rodzaj dochodów zwyczajnych to subwencja ogólna. Subwencja ogólna jest przekazywana z budżetu państwa wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego. Jest przyznawana co do zasady w oparciu o kryteria zobiektywizowane. Dzieli się wewnętrznie na różne części dla obliczenia wysokości których stosuje się różne kryteria. W gminach i powiatach występują następujące części subwencji ogólnej:

  1. część wyrównująca – jest przyznawana na podstawie kryterium dochodów podatkowych na jednego mieszkańca.

  2. subwencja równoważąca – kryterium jej przyznawania jest sytuacja finansowa samorządu, a w szczególności wysokość wydatków na pomoc społeczną.

  3. subwencja oświatowa – jest przyznawana według specjalnego algorytmu jednakowego dla wszystkich samorządów, w którym bierze się pod uwagę wiele elementów jak np. stopnie awansu zawodowego nauczycieli, typy i rodzaje szkół, ilość uczniów w szkołach w tym uczniów niepełnosprawnych itd.

W przypadku województw subwencja ogólna dzieli się na:

Otrzymana z budżetu państwa subwencja ogólna może być swobodnie wykorzystana przez samorządy. To one decydują o jej przeznaczeniu. Niewykorzystane do końca roku budżetowego środki subwencji nie przepadają, pozostają w samorządzie.

27.03.2012

Dochody samorządów cd.:

Dotacje są to określone kwoty pieniężne przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego bądź budżetu państwa bądź z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego. Dotacje w odróżnieniu od subwencji ogólnej są przyznawane na określony cel. Ich przeznaczenie określa organ dotujący. Są przyznawane bądź w oparciu o kryteria zobiektywizowane bądź uznaniowe. Niewykorzystane do końca roku budżetowego środki dotacji podlegają co do zasady zwrotowi do budżetu, z którego były przyznane. Dotacje celowe przyznawane z budżetu państwa są jednym z instrumentów polityki finansowej realizowanej przez państwo. Umożliwiają oddziaływanie na samorządy. Dotacje są udzielane bądź na mocy ustaw bądź na mocy porozumień zawieranych między uprawnionymi organami. Zasadnicza część dotacji celowych to dotacje przyznawane z budżetu państwa. Samorządy otrzymują przykładowo dotacje na dofinansowanie ich zadań własnych np. na zadania własne objęte kontraktem wojewódzkim, na zadania inwestycyjne szkół i placówek oświatowych, dotacje na zadania objęte mecenatem państwa w dziedzinie kultury, czy dotacje na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa porządku publicznego.

Dotacje przyznawane na mocy porozumień mogą dotyczyć przykładowo zadań zleconych samorządom z zakresu administracji publicznej bądź zadań zleconych samorządom z zakresu działania innych samorządów, mogą też mieć postać dotacji pomocowych (sa udzielane jako pomoc innym samorządom).

Stałym postulatem doktryny jest zwiększenie dochodów własnych samorządów i ograniczenie znaczenia dotacji celowych.

Dochody nadzwyczajne samorządów pochodzące z budżetu unii europejskiej i innych źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi są przekazywane samorządom zgodnie z procedurami zawartymi w umowach międzynarodowych oraz innymi procedurami obowiązującymi przy ich wykorzystaniu.

Obok dochodów o charakterze bezzwrotnym samorządy mogą uzyskiwać wpływy ze źródeł o charakterze zwrotnym. W doktrynie określa się je często mianem dochodów zwrotnych. Ustawodawca polski nazywa je ostatnio przychodami. Samorządy mogą uzyskiwać następujące przychody:

Przepisy prawa (art. 244 ustawy o finansach publicznych) ograniczają wysokość zadłużenia samorządów. Określa się ją poprzez wyznaczenie granic łącznej spłaty długów przypadającej na dany rok do dochodów samorządu.

Wpłaty samorządów na rzecz rezerwy subwencji ogólnej:

Niektóre jednostki samorządu terytorialnego, których dochody podatkowe na jednego mieszkańca przekraczają istotnie ogólnokrajowy wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca mają obowiązek dokonania wpłat na rzecz subwencji ogólnej ujętej w budżecie państwa. Owe wpłaty są określane potocznym terminem „Janosikowie”. Powiększone środku subwencji ogólnej są potem dzielone między samorządy. Wpłaty te są zatem samorządowym instrumentem solidarności jednostek samorządu terytorialnego, czyli samorządów bogatszych z biedniejszymi - instrumentem wyrównywania dysproporcji w dochodach podatkowych.

Procedura budżetowa w jednostkach samorządu terytorialnego:

W budżetach samorządowych stosuje się tę samą klasyfikację budżetową co w budżecie państwa, ale bez części budżetowych. A więc mamy w nich działy, rozdziały i paragrafy. Projekty budżetów samorządowych są opracowywane przez ograny wykonawcze samorządów. Z art. 233 ustawy o finansach publicznych wynika, że inicjatywa w sprawie sporządzenia uchwały budżetowej, uchwały o prowizorium budżetowym i uchwały o zmianie uchwały budżetowej przysługuje wyłącznie zarządowi jednostki samorządu terytorialnego. Przez zarząd rozumie się wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Projekt uchwały budżetowej jest opracowywany na podstawie m.in. wieloletniej prognozy finansowej. Tryb prac nad projektem, w tym terminy, szczegółowość projektu budżetu, określa organ stanowiący samorządu, a więc odpowiednio rada gminy, rada powiatu, czy sejmik województwa. Projekt uchwały budżetowej wraz z jego uzasadnieniem i innymi materiałami jest przedkładany (zgodnie z art. 238 ustawy o finansach publicznych) do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy:

Izba opiniuje ten projekt, a organ wykonawczy przedkłada ową opinię organowi stanowiącemu przed uchwaleniem budżetu. Postępowanie z projektem uchwały w organie stanowiącym określa ten organ, w praktyce najczęściej budżet jest najpierw rozpatrywany we właściwych komisjach, a następnie uchwalany przez organ stanowiący. Zgodnie z art. 239 ustawy o finansach publicznych, uchwała budżetowa powinna być podjęta przed rozpoczęciem roku budżetowego. Jednakże w wyjątkowych przypadkach nie później niż do 31 stycznia roku budżetowego.

Uchwalając budżet organ stanowiący nie może zmniejszyć dochodów lub zwiększyć wydatków i jednocześnie zwiększyć deficyt budżetu bez zgody organu wykonawczego. Jest w swych uprawnieniach budżetowych istotnie ograniczony. Co więcej zgodnie z art. 242 ustawy o finansach publicznych nie może uchwalić budżetu, w którym wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę z lat ubiegłych. Prawo wymaga zatem uchwalania budżetu z równowagą w zakresie budżetu bieżącego.

Jeśli organ stanowiący samorządu nie podejmie uchwały budżetowej w terminie określonym przez prawo, a więc do 31 stycznia roku budżetowego, to regionalna izba obrachunkowa ustala budżet samorządowy w zakresie zadań własnych i zadań zleconych w terminie do końca lutego. Jeśli organ stanowiący uchwali uchwałę budżetową z istotnym naruszeniem przepisów prawa to regionalna izba obrachunkowa rozpoczyna postępowanie naprawcze. Wskazuje owe uchybienia i wyznacza termin do ich usunięcia. W przypadku ich nieusunięcia w terminie RIO ustala budżet samorządowy w zakresie dotkniętym nieważnością.

Wykonywanie budżetów samorządowych:

Po uchwaleniu budżetu samorządowego organ wykonawczy samorządu po pierwsze przekazuje podległym jednostkom samorządowym informacje o przypadającym im ostatecznych kwotach dochodów i wydatków. Jednostki te na tej podstawie zatwierdzają własne plany finansowe. Po drugie opracowuje plan finansowy zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Budżet samorządowy jest wykonywany przez zarząd oraz samorządowe jednostki organizacyjne. Zarząd sprawuje ogólny nadzór nad wykonaniem uchwały budżetowej. Dokonuje następujących zmian w budżecie:

  1. zmienia dochody i wydatki budżetu, w przypadku zmian kwot dotacji celowych.

  2. zmienia dochody budżetu w przypadku zmiany subwencji ogólnej. O przeznaczeniu subwencji decyduje organ stanowiący.

  3. rozdysponowuje rezerwy budżetowe: ogólną i celowe.

Zarząd może dokonywać innych zmian w budżecie, jeśli upoważni go do tego organ stanowiący (z wyjątkiem przeniesień dodatków między działami).

Zarząd może blokować wydatki w przypadku stwierdzenia niegospodarności jednostek, nadmiaru posiadanych środków, naruszenia zasad gospodarki finansowej, czy w przypadku opóźnień w realizacji zadań. Samorządowe jednostki organizacyjne wykonują budżet poprzez wykonywanie własnych planów finansowych. W toku wykonywania budżetu samorządowego obowiązują te same zasady, które obowiązują przy wykonywaniu budżetu państwa. Zgodnie z art. 254 ustawy o finansach publicznych ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów następuje na zasadach i w terminach określonych przez przepisy prawa. Wydatki winny być dokonywane w granicach kwot określonych w budżecie zgodnie z przeznaczeniem w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów. Zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najlepszej oferty z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych. Niezrealizowane do końca roku budżetu wydatki wygasają z końcem roku budżetowego. Organ stanowiący może jednak ustalić wykaz wydatków, które nie wygasają oraz określić termin ostatecznego dokonania tych wydatków.

Obsługę bankową wykonania budżetu sprawuje bank wybrany na zasadach określonych przez prawo zamówień publicznych.

Kontrola wykonania budżetu:

Kontrola ta jest sprawowana zarówno w trakcie roku budżetowego jak i po jego zakończeniu. W trakcie roku budżetowego zarząd opracowuje okresową informację o wykonaniu budżetu za pierwsze półrocze. Przedstawia ją organowi stanowiącemu i RIO w terminie do 31 sierpnia. Po zakończeniu roku budżetowego sporządza sprawozdanie roczne i zgodnie z art. 267 ustawy o finansach publicznych w terminie do 31 marca przedstawia organowi stanowiącemu i RIO.

Organ stanowiący samorządu rozpatruje sprawozdanie nie później niż do 30 czerwca (zgodnie z art. 271 ustawy o finansach publicznych) i podejmuje uchwałę w przedmiocie absolutorium. Uchwała w sprawie nieudzielenia absolutorium zarządowi jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. W przypadku wójta, burmistrza i prezydenta miasta jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania tego organu.

03.04.2012

Odpowiedzialność za dyscyplinę finansów publicznych:

Jest ona regulowana odrębną ustawą o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 2004r. Przed tą ustawą odpowiedzialność regulowało prawo budżetowe. Odpowiedzialność tę ponoszą pracownicy sektora finansów publicznych oraz inne osoby dysponujące środkami publicznymi, w tym osoby z poza sektora finansów publicznych gospodarujące środkami publicznymi np. pracownicy prywatnej firmy. Przepisy prawa nie definiują pojęcia dyscypliny finansów publicznych. Zamiast tego w ustawie w sposób enumeratywny i kazuistyczny wyliczono przypadki naruszenia dyscypliny. Naruszeniem dyscypliny jest przykładowo: nieustalenie należności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego bądź innej jednostki sektora finansów publicznych, albo jej ustalenie w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego wyliczenia; naruszeniem jest przykładowo przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonania wydatków ze środków publicznych ; naruszeniem jest przykładowo nieopłacenie obowiązkowych składek np. na ubezpieczenie społeczne czy zdrowotne; przeznaczenie dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na pokrycie jej wydatków.

Stronami w postępowaniu o naruszeniu dyscypliny są obwiniony i rzecznik dyscypliny finansów publicznych pełniący funkcję oskarżyciela. Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny jest dwuinstancyjne. Istnieją specjalne organy orzekające. W pierwszej instancji orzekają:

W drugiej instancji orzeka główna komisja orzekająca.
Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

Wymierzając karę komisja kieruje się własnym uznaniem. Bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki i stopień szkodliwości czynu dla finansów publicznych. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od innych rodzajów odpowiedzialności prawnej (odpowiedzialności pracowniczej, cywilnej, dyscyplinarnej). Jednakże w przypadkach, gdy ten sam czyn stanowi jednocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych i przestępstwo bądź wykroczenie karne bądź karne skarbowe, pierwszeństwo ma postępowanie karne bądź karne skarbowe. Zawiesza się w takich przypadkach postępowanie o naruszenie dyscypliny, a w przypadku skazania prawomocnego za przestępstwo bądź wykroczenie postępowanie o naruszenie dyscypliny umarza się.

Dochody i wydatki publiczne:

Dochody publiczne można dzielić według różnorodnych kryteriów. Ze względu na ich charakter wyróżnia się:

  1. dochody publicznoprawne, do których należą podatki, cła, opłaty, dopłaty nazywane daninami publicznymi.

  2. dochody prywatnoprawne oparte o przepisy prawa prywatnego jak dochody z najmu, dzierżawy, majątku Skarbu Państwa bądź samorządu terytorialnego, dochody ze sprzedaży majątku publicznego, spadki bezdziedziczne

Dochody publiczne płyną w przeważającej mierze z danin publicznych. Są one pobierane na podstawie przepisów prawa finansowego.
Inny podział dochodów to ich podział ze względu na formę prawną tych dochodów:

  1. podatki

  2. opłaty, które różnią się od podatków jedynie tym, że są świadczeniem odpłatnym. W zamian za opłatę uzyskujemy, albo określone świadczenie ze strony organów państwowych bądź samorządowych, albo mamy możliwość korzystania z usług zakładów publicznych. Pierwszy rodzaj opłat to tzw. opłaty administracyjne np. opłaty sądowe, rejestracyjne, egzekucyjne, konsularne, paszportowe. A drugi tzw. opłaty użytkowania, to np. opłaty za przedszkola, żłobki, czy opłaty za wstęp do ogrodu botanicznego, za korzystanie z bursy szkolnej.

  3. cła – są związane z przesuwaniem towarów przez granice państwa, obszaru celnego.

  4. kary pieniężne i grzywny – kary pieniężne wymierzane przez sądy, grzywny, mandaty itp.

  5. dochody z majątku publicznego – przybierają różną postać, dochodów ze sprzedaży składników tego majątku, ale także postać czynszów (najmu, dzierżawy), postać dywidend, czy postać wpłat z zysku od jednoosobowych spółek Skarbu Państwa.

  6. inne dochody publiczne – np. odsetki od udzielonych pożyczek, odsetki od środków na rachunkach bankowych, środki pochodzące z unii europejskiej i innych źródeł niepodlegających zwrotowi.

Podstawowe znaczenie mają wpływy z danin publicznych zwłaszcza z podatków. W przypadku budżetu państwa około 90% dochodów tego budżetu pochodzi z podatków.
W ramach dochodów niepodatkowych największe wpływy płyną z opłat, grzywien, odsetek i niektórych innych dochodów. Na rok 2012 zaplanowany w wysokości 5%. Wpływy z dywidend zaplanowano w wysokości 2.8% budżetu. W pływy z ceł 0.6%.

Inny podział dochodów budżetowych to podział na dochody:

Inny tradycyjny podział dochodów do podział na:

  1. dochody bezzwrotne – brak jest prawnego obowiązku zwrotu tych dochodów. Są to dochody definitywne.

  2. dochody zwrotne – istnieje prawny obowiązek zwrotu pobranych dochodów. Ustawodawca polski nazywa dzisiaj dochody zwrotne przychodami. Występują one w postaci:

Wydatki publiczne:

Wydatki publiczne odzwierciedlają zadania publiczne, to co robi państwo, czy samorząd terytorialny. Od wielu lat systematycznie rosną. Już w drugie połowie XIX w. niemiecki uczony Adolf Wagner sformułował prawo stałego wzrostu wydatków publicznych. Na podstawie danych empirycznych pochodzących z różnych państw z długiego okresu czasu stwierdził, że wydatki publiczne regularnie rosną. Miernikiem tych wydatków jest ich udział w produkcie krajowym brutto. W państwach współczesnych udział wydatków publicznych w PKB kształtuje się w granicach od 30 do 60% PKB.
W Polsce współczesnej wydatki publiczne kształtują się nieco powyżej 40% PKB. W ostatnim 20-leciu wykazują pewną tendencję malejącą. Udział wydatków budżetu państwa w PKB planowany na rok 2012 ma wynieść 20,7%.
Wydatki publiczne podobnie jak dochody publiczne klasyfikuje się według różnych kryteriów. Najbardziej znany jest podział wydatków ze względu na zadania państwa. Można wówczas wyróżnić np.

Drugi podział to podział ze względu na formę prawną wydatków. Wyróżniamy wówczas:

  1. wydatki na wynagrodzenia i pochodne wynagrodzeń – obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, fundusz pracy itp.

  2. renty i emerytury wypłacane z budżetu – służby mundurowe.

  3. zasiłki i zapomogi – różne świadczenia z tytułu zabezpieczenia społecznego.

  4. stypendia i nagrody – szkolne, naukowe, artystyczne.

  5. odszkodowania normowane przepisami prawa cywilnego bądź administracyjnego.

  6. dotacje, a więc świadczenia pieniężne na rzecz odrębnych podmiotów prawnych ustalane przez podmiot dotujący, o charakterze bezzwrotnym i nieodpłatnym. Są to np. dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego, dotacje dla podmiotów gospodarczych, czy dotacje dla organizacji społecznych i politycznych.

Inny podział wydatków to:

Kolejny podział to podział na:

  1. wydatki bieżące – to przykładowo wydatki na dotacje, subwencje, wynagrodzenia i inne świadczenia dla osób fizycznych, czy na zakupy towarów i usług.

  2. wydatki majątkowe – to wydatki inwestycyjne jednostek sektora finansów publicznych, dotacje inwestycyjne i wydatki na zakup lub objęcie akcji, albo wniesienie udziałów do spółek prawa handlowego.

  3. wydatki na obsługę długu publicznego – oprocentowanie papierów wartościowych oraz kredytów i pożyczek.

Podział wydatków na

17.04.2012

Dług publiczny – jest to suma zobowiązań wszystkich jednostek sektora finansów publicznych. Konstytucja z 1997r. p[osługuje się dwoma pojęciami: dług publiczny i państwowy dług publiczny. Ustawa o finansach publicznych utożsamia natomiast te dwa pojęcia. Państwowy dług publiczny w rozumieniu tej ustawy obejmuje dług Skarbu Państwa, dług samorządu oraz długi pozostałych jednostek sektora finansów publicznych, np. ZUS, NFZ, czy agencji państwowych. Na dług publiczny składają się następujące tytuły dłużne:

  1. wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężnych,

  2. z zaciągniętych kredytów i pożyczek,

  3. z przyjętych depozytów,

  4. z wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw, prawomocnych orzeczeń sądów, decyzji administracyjnych oraz z zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych będących dłużnikami.

Dług publiczny może być długiem krajowym bądź zagranicznym. Dług krajowy to zobowiązania wobec banków krajowych (banków komercyjnych), różnych instytucji np. funduszy emerytalnych, towarzystw ubezpieczeniowych i własnych obywateli. Dług zagraniczny to zadłużenie wobec państw obcych, instytucji międzynarodowych jak np. międzynarodowy fundusz walutowy, czy banków zagranicznych. Powodem powstawania długu publicznego bądź jego powiększania jest dokonywanie wydatków publicznych w wysokościach wyższych niż osiągane w danym czasie dochody publiczne. Najczęstszą przyczyną powstawania długów publicznych jest uchwalanie budżetów z deficytami, budżetu państwa i budżetów samorządowych, ale niekiedy zadłużają się także na dużą skalę niektóre jednostki sektora finansów publicznych. W chwili obecnej jak większą część polskiego długu publicznego stanowi tzw. dług rządowy. Wielokrotnie niższy jest łączny dług samorządowy. Najmniejszą część stanowi dług tzw. ubezpieczeniowy.

Zdarza się, że dług publiczny jest generowany przez świadomą politykę interwencjonizmu państwowego. W okresach załamania gospodarczego, w okresach spadku PKB organy państwowe dokonują zwiększonych wydatków publicznych, aby pobudzić w ten sposób wzrost gospodarczy. Wreszcie inną przyczyną wzrostu długu publicznego jest wpadnięcie w tzw. pułapkę zadłużenia. Istniejący już dług publiczny wymusza szybkie powiększanie istniejącego już długu.

Zaciąganie długu publicznego oznacza życie na rachunek przyszłych pokoleń. Narastające długi publiczne w państwach współczesnych spowodowały podjęcie prób ograniczenie zaciągania długów publicznych. W traktacie z Maastricht wprowadzono do prawa europejskiego dwa limity:

Polska jako pierwsza wprowadziła do Konstytucji limit długu publicznego. Zgodnie z art. 216 ust. 5 Konstytucji z 1997r. państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 PKB. Na straży owego limitu stoją tzw. procedury ostrożnościowe i sanacyjne uregulowane w ustawie o finansach publicznych. Owe procedury polegają na tym, że przy przekraczaniu każdego z trzech tzw. progów Rada Ministrów musi stosować coraz bardziej rygorystyczne ograniczenia.
Pierwszy próg ostrożnościowy dotyczy przypadku, gdy relacja długu do PKB jest większa niż 50%, ale nie większa niż 55%. Wówczas RM uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym deficyt budżetowy odniesiony do dochodów budżetu nie może być wyższy niż w bieżącym roku budżetowym.
Drugi próg ostrożnościowy dotyczy przypadku, gdy dług publiczny odniesiony do PKB jest większy niż 55%, ale mniejszy niż 60%. Wówczas RM w projekcie ustawy budżetowej na rok następny w zasadzie nie przewiduje deficytu budżetowego. Nie przewiduje wzrostu wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej, nie przewiduje wzrostu wydatków w jednostkach pozarządowych, ogranicza waloryzację rent i emerytur tylko do poziomu inflacji. Przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji.
Trzeci próg ostrożnościowy, gdy relacja długu do PKB jest równa lub większa niż 60%. Stosuje się wówczas te same ograniczenia co w przypadku drugiego progu i dodatkowo wydatki budżetów samorządowych mają być zrównoważone.

Zarządzanie długiem publicznym na szczeblu państwa, zarządzanie długiem Skarbu Państwa należy do Ministra Finansów. Posiada on w tym zakresie następujące kompetencje:

Na szczeblu samorządowym do wyłącznej właściwości organu stanowiącego samorządu należy podejmowanie uchwał w następujących sprawach:

  1. w sprawie emitowania obligacji komunalnych, określenia zasad zbywania, nabywania i wykupywania tych obligacji przez organ wykonawczy samorządu.

  2. w sprawie zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów.

  3. w sprawie ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych.

Pozostałe czynności są wykonywane przez organ wykonawczy samorządu.

Instrumenty zaciągania długu publicznego:

Dług publiczny można zaciągnąć poprzez sprzedaż wyemitowanych papierów wartościowych wyrażonych w pieniądzu, poprzez zaciągnięcie kredytów bądź pożyczek. Na szczeblu państwa emitowane są Skarbowe papiery wartościowe. Można wyróżnić trzy rodzaje tych papierów:

Samorządy mogą emitować jedynie obligacje komunalne. Nabywcami tych obligacji są banki, instytucje finansowe np. fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, i osoby fizyczne. Kredyty mogą być zaciągane wyłączne w bankach (krajowych, międzynarodowych, czy zagranicznych). Pożyczki natomiast mogą być udzielane bądź przez banki bądź przez inne podmioty np. przez Skarb Państwa, czy przez państwowe fundusze celowe, czy różne fundacje, także przez osoby fizyczne. Ustawa o finansach publicznych nakłada na jednostki samorządu terytorialnego szereg ograniczeń przy zaciąganiu długu samorządowego.

  1. kredyty, pożyczki, zobowiązania z tytułu obligacji komunalnych mogą być zaciągane tylko do określonej wysokości.

  2. samorządy nie mogą zaciągać zobowiązań, których wartość nominalna do zapłaty nie została ustalona w dniu zawarcia transakcji.

  3. mogą zaciągać tylko takie zobowiązania, których koszty obsługi są ponoszone co najmniej raz do roku.

  4. dyskonto od obligacji komunalnych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej, a kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna.

  5. RIO musi wyrazić opinię o możliwości spłaty kredytu lub pożyczki bądź wykupu obligacji komunalnych. Ta opinia jest przekazywana podmiotowi udzielającemu kredytu lub pożyczki oraz jest podawana do wiadomości podmiotom, do których jest kierowana oferta nabycia obligacji komunalnych.

24.04.2012

Podatek:

Podatki są jedną z najstarszych instytucji finansowych. Pojawiły się wraz z pieniądzem w formacji niewolniczej i szybko wyparły większość danin rzeczowych i osobistych. W epoce feudalizmu zniknęły wraz z cofnięciem się gospodarki towarowo pieniężnej. odrodziły się pod koniec tej formacji. Od tego czasu występują powszechnie. Państwa współczesne są państwami podatkowymi, ich główne wpływy pochodzą właśnie z podatków. Do absolutnych wyjątków należą państwa, w których podatki nie są pobierane, są to bez wyjątku państwa naftowe np. Brunei, Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Nieliczne państwa są zaliczane do oaz podatkowych, rajów podatkowych. Są to z zasady państwa niewielkie, w których stawki podatkowe niektórych podatków, zwłaszcza podatków dochodowych, są znacznie niższe niż w innych państwach. Oazami podatkowymi są np. Monako, Gibraltar, Luksemburg, Liberia, wyspy Bahama, Andora.

W Polsce do roku 1997 definiowaniem podatku zajmowała się doktryna. W teorii prawa finansowego osiągnięto w tamtych latach dość daleko sięgający konsensus w kwestii zdefiniowania podatku. W roku 1997 definicję podatku zawarto w ordynacji podatkowej. Ta legalna definicja podatku została zbudowana na bazie wcześniejszych definicji doktrynalnych. Zgodnie z art. 6 ordynacji podatkowej podatek jest: świadczeniem pieniężnym, a więc zawsze jest wnoszony w pieniądzu. Nie są podatkami świadczenia niepieniężne. Jest świadczeniem wnoszonym na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy, a więc mówiąc inaczej jest świadczeniem na rzecz podmiotu publicznego, podmiotu sprawującego władzę. Podatek zgodnie z tą definicją jest świadczeniem publicznoprawnym, wynika zatem z przepisów prawa publicznego, wynika z imperium, a nie z dominium. Państwo mocą swojego imperium (uprawnień władczych) nakłada podatki jednostronnie, nie wynikają one z umowy, nie są przedmiotem negocjacji, nie są także świadczeniami dobrowolnymi. Podatki zgodnie z art. 6 ordynacji podatkowej są także świadczeniami przymusowymi, oznacza to, że podmiot publiczny może zastosować przymus w celu ich wyegzekwowania. W doktrynie niekiedy podkreśla się, że bardziej właściwe jest określenie podatków jako świadczeń obowiązkowych bo przymusowość podatków nie jest charakterystyczna tylko dla nich, można także stosować przymus w celu wyegzekwowania świadczenia wynikającego z umowy, a obowiązek zapłaty podatku jest obowiązkiem prawnym, wynika z przepisów prawa, nie jest np. obowiązkiem moralnym. Podatki zgodnie z art. 6 ordynacji podatkowej wynikają z ustawy podatkowej. Musi to być zatem ustawa, której przedmiotem są prawa i obowiązki o charakterze podatkowym. Ta cecha podatku koresponduje z art. 217 Konstytucji, z którego wynika m. in. że nakładanie podatków, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Nakładanie podatków ustawami oznacza, że są one świadczeniami o charakterze ogólnym, kategorialnym. Każdy podmiot należący do tej samej kategorii podmiotów określonej ustawą płaci podatek w takiej samej wysokości i na takich samych warunkach. Podatki nie są świadczeniami indywidualnymi, nie mogą być indywidualizowane. Kolejna cecha podatku według art. 6 ordynacji podatkowej to to, iż jest on świadczeniem nieodpłatnym, a więc podmiot płacący podatek nie otrzymuje od podmiotu publicznego żadnego świadczenia wzajemnego. Podatki są mówiąc inaczej świadczeniami nie ekwiwalentnymi w sensie prawnym. Ostatnia cecha podatku to to, że podatek jest świadczeniem bezzwrotnym. Prawidłowo zapłacony ma charakter definitywny nie podlega zwrotowi na rzecz płacącego podatek. Nie ma prawnych podstaw do domagania się, żądania zwrotu.

Elementy konstrukcji podatku:

Poszczególne podatki są budowane w oparciu o pewien schemat. Ów schemat nazywa się elementami konstrukcji podatku. W doktrynie wyróżnia się elementy obligatoryjne podatku i elementy fakultatywne – mogą nastąpić, ale nie muszą. Do obligatoryjnych elementów podatku zaliczamy:

O tym kto jest podatnikiem danego podatku decydują przepisy ustawy podatkowej. Zgodnie z ordynacją ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty.

Druga strona stosunku podatkowego to organ podatkowy, a więc organ państwa lub samorządu terytorialnego, który wymierza i pobiera podatki. Z punktu widzenia podmiotu publicznego, na rzecz którego podatki są płacone wyróżniamy: państwowe organy podatkowe i samorządowe organy podatkowe. Zgodnie z art. 13 ordynacji podatkowej, państwowymi organami podatkowymi są w pierwszej instancji:

Państwowymi organami podatkowymi w drugiej instancji są:

Są organami podatkowymi wyższego stopnia. Samorządowymi organami podatkowymi są w pierwszej instancji:

W drugiej instancji:

Obok tych organów, organem podatkowym w pewnych sprawach jest Minister Finansów. Jest organem pierwszej instancji w sprawach interpretacji przepisów prawa podatkowego, w sprawach trybów nadzwyczajnych wzruszenia decyzji podatkowych.

Organy podatkowe działają zgodnie ze swoją właściwością, właściwością rzeczową i miejscową.

Stosunek łączący podatnika i organ podatkowy jest stosunkiem o charakterze zobowiązaniowy. Wierzyciel podatkowy, a więc podmiot publiczny reprezentowany przez organ podatkowy ma prawo domagać się zapłaty podatku od podatnika, który jest dłużnikiem podatkowym.

W niektórych stosunkach podatkowych obok tych dwóch podmiotów, obok podatnika i organu podatkowego mogą występować jeszcze inne podmioty. Często występują tzw. podmioty pośredniczące. Pośredniczą między podatnikiem, a organem podatkowym w zapłacie podatku. Podmiotami pośredniczącymi są:

Zdarza się często, że przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązki charakterystyczne dla płatnika, a więc nakładają na podatnika obowiązek obliczenia podatku i wpłacenia go na rzecz organu podatkowego. Mówimy wówczas, że mamy do czynienia z samoobliczeniem podatku bądź samowymiarem podatku. Samoobliczenie podatku dominuje obecnie w polskich podatkach.

Obok podmiotów pośredniczących oraz podatnika i organu podatkowego mogą jeszcze występować podmioty ponoszące odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe. Następcy prawni podatnika bądź osoby trzecie ponoszące odpowiedzialność ze cudzy dług podatkowy.

Elementy fakultatywne to:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DYD 7 PRAWO FINANSOWE
Prawo finansowe II
Prawo Finansowe
pyt. 18 - hody zasadnicze i uboczne...;, prawo finansów publicznych
Co to jest budzet panstwa, prawo, Finanse
PRAWO DEWIZOWE.finanse, prawo, Materiały, Prawo finansowe
prfin, Prawo finansowe i podatkowe, Prawo finansowe i podatkowe, Prawo finansowe i podatkowe, Prawo
PDOP, Prawo, Prawo finansowe
Wielka Ściąga, prawo finansów publicznych
Prawo finansowe III, UMCS
Prawo finansowe W I, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, prawo
Podatek od spadków i darowizn - informacje z Min. Fin, Prawo finansowe(19)
PRAWO FINANSOWE 4, Finanse
Prawo Finansowe VI, UMCS
FP 7 i 8, Prawo Finansowe, Wykłady IV rok - projekt, PF - wykłady, wykłady PF - 6 semestr
Finanse publiczne, prawo finansowe ćwiczenia
prawo finansowe
Prawo finansowe zerówka

więcej podobnych podstron