WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA

• konstytucja

• prawo karne

• prawo cywilne

• prawo administracyjne

KONSTYTUCJA

z dn. 2.04.1997 r (Dz. U. 97.78.483 z dn. 16.07.1997 r.)

• z łac. „ sposób urządzenia się”

• pojawiła się wraz z rewolucją w Europie

Konstytucja z dn. 3.05.1791 r. – powstała w skutek obrad Sejmu Wielkiego

• status jednostki

• tryb tworzenia władzy

• przestrzeganie władzy ponad wszystko

1. Walor organizacyjny – charakter historiograficzny

- zapisanie czegoś i zagwarantowanie zupełne

1. Walor gwarancyjny – występowanie granic, których nie wolno przekraczać

W pierwszych konstytucjach św. – prawa człowieka nie występowały.

PODZIAŁ KONSTYTUCJI:

1. konstytucje pisane i niepisane

2. k. Sztywne i elastyczne

3. k. Jednolite i złożone

ad.1.

K. niepisana – oparta na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i

precedensach sądowych (np. Wielka Brytania, również dawniej Izrael)

K. pisana – jest zjawiskiem typowym i rozprzestrzenionym (np. broszury)

Ad.2.

K. sztywna – jest zjawiskiem typowym

Akt prawa o szczególnym umocowaniu, który posiada moc wyższą od ustaw zwykłych. Przejawia się tym, że ma szczególny tryb zmiany (referendum konstytucyjne).

K. elastyczna – to taka którą zmienia się w trybie ustawy zwykłej. Należy do rzadkości.

Ad. 3.

K. jednolita – to taki akt prawa, który ujmuje wszystkie sprawy w 1 akcie.

k. złożona – składa się z kilku wycinków regulujących materie funkcjonowania państwa np. wzory.

W Polsce występowała k. złożona w latach 1992 – 1997 pod rządami Małej Konstytucji.

TRZY CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KONSTYTUCJI:

1. akt prawa pisanego o najwyższej mocy w systemie prawnym danego państwa

2. akt prawa określający podstawy ustroju państwa regulujący ustrój naczelnych organów Państwa, ich kompetencje i wzajemne relacje

3. akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze czyli trudniejszej od zwykłych ustaw.

ZASADY USTROJU W RZECZYPOSPOLITEJ

Zasady noszą nazwę TOŻSAMOŚĆ KONSTYTUCYJNA PAŃSTWA

Zasady które określają suwerena państwa (rozdział. 1,2,12)

1. zasada suwerenności narodu

2. zasada niepodległości i suwerenności państwa

3. demokratycznego państwa prawego

4. zasada społeczeństwa obywatelskiego

5. zasada podziału władzy

6. zasada społecznej gospodarki rynkowej

7. zasada przerodzonej godności człowieka

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWEGO:

• ma miejsce ustabilizowane we współczesnym konstytucjonalizmie.

• Pojawia się w niemieckiej kulturze prawej w II poł. XIX wieku. Wpływ na kształtowanie się tej zasady w praktyce ma dopiero konstytucja RFN w 1949 roku w tzw. ustawie zasadniczej.

• Nie nosi nazwy konstytucja – jest to ustawa zasadnicza

• Państwo prawa jest rozpatrywane w kilku aspektach:

1. posiada podział prawny

2. sądy i sędziowie są niezawiśli

3. posiada podział władzy ustawodawczej.

ZASADA OCHRONY ZAUFANIA OBYWATELA W PAŃSTWIE:

• wywodzi się z niemieckiej koncepcji z okresu międzywojennego

• nakazuje aby organ administracji publicznej traktował obywateli z zachowaniem pewnych minimalnych reguł uczciwości (bez luk prawnych i pułapek aby nie mogły być źródłem obietnic).

ZASADY ZAUFANIA ... WOBEC OBYWATELI rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny i

wydał tezy (15.09.1998r)

1. zakaz działania prawa wstecz

2. nakaz zachowania okresu dostosowawczego przy wprowadzeniu nowych regulacji prawnych (wakacjolegis) – 14 dni od daty ogłoszenia

3. ochrona praw nabytych

• prawa nabyte słusznie, wszystkie inne które nie podlegają tej zasadzie.

• Możliwość odstępstwa w obszar ingerencyjny praw nabytych – ustawa o zamrożeniu podwyżek , - zamrożenie waloryzacji rent i emerytur.

1. zasada określoności prawa – nakazuje na organy tworzące to prawo aby było ono jasne i czytelne dla adresatów.

2. Zasada proporcjonalności – nosi również określenie zasady zakazu nadmiernej ingerencji (nakazuje na wszelkiego rodzaju instytucje państwowe stosowanie takich środków aby były skuteczne)

3. Zasada sprawiedliwości społecznej – urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej

• trybunał nakazał administracji publicznej aby działania i decyzje nie były sprzeczne z tą decyzją

• cechy charakterystyczne: stanowienie prawa musi mieć charakter ustawodawczy – działa w ramach i granicach prawa.

Konstytucja z 1997 roku – w sposób jasny i klarowny

W art. 30 – 37 omówione są podstawowe prawa i wolności jednostki. Sięgają do konstytucji francuskiej.

ZASADY KLASYCZNE:

• godność (jest stosowana we wszystkich aktach)

• wolność

• równość

GODNOŚĆ:

• Cycelo jako pierwszy poruszył tę zasadę

• Leon 13 (LELUM NOVARUM) – nauka kościoła

• E. Kanta – współcześnie

• Deklaracja ONZ – pakty człowieka

• Europejska Karta Człowieka

• orzecznictwo europejskiego trybunału praw człowieka

WOLNOŚĆ:

• pojawia się w k. Francuskiej w 1789 roku.

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

• Art. 31 ust. 1 i 2 w polskiej konstytucji.

RÓWNOŚĆ:

• art. 32

W praktyce prawnej wyróżniamy 3 podstawowe zasady równości:

• w sytuacji prawnej obywatela

• w możliwościach wpływania na proces sprawowania władzy

• w sytuacji ekonomicznej i możliwościach jej poprawienia.

W art. 32 – zasada ma takie elementy jak:

• równość wobec prawa

• równość traktowania przez władze publiczne

• zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

ADRESATEM w świetle konstytucji są władze publiczne (rządowe i samorządowe0 oraz wszelkie instytucje o rządowym lub samorządowym charakterze.

Władze publiczne realizują ochronę praw jednostki:

• w obszarze ustawodawczym jest stanowienie ustaw zgodnie z prawem,

• obowiązkiem władzy wykonawczej i samorządów lokalowych jest realizacja tych praw,

• obowiązkiem władzy sądowniczej jest ochrona i egzekwowanie prawa.

Konstytucje z 1997 roku wyróżniają takie hasła jak:

1. wolność i prawa osobiste (38 –56)

2. wolność i prawa polityczne (57 – 63)

3. wolność i prawa ekonomiczne, socjalne

4. wolność i prawa kulturalne (64 – 76)

5. obowiązki jednostki wobec państwa (82 – 88)

ŚRODEK OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI

• podstawowym środkiem jest droga sądowa

• art. 45 – 78 (art. 45 – przyznaje obywatelom prawo do sądu; art.78 – zakazuje zamykania drogi sądowej)

SKARGA KONSTYTUCYJNA

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

PARLAMENT: STRUKTURA , SKŁAD, ORGANIZACJA

Parlament:

Istnienie parlamentu rozumiane jest jako naczelny organ państwowy wybrany w sposób demokratyczny. Parlament sprawuje 3 najważniejsze cechy w państwie:

1. ustawodawcza (władza)

2. kontrolna w aspekcie rządu i administracji rządowej i samorządowej (adm. publiczna)

3. kreacyjna.

Parlament funkcjonuje w formach jednoizbowych (cała władza w 1 izbie) i dwuizbowych (izba refleksji – debata w izbie drugiej nad ustawą zatwierdzoną w izbie pierwszej)

W parlamencie dwuizbowym, konkretnym funkcjom przysługują konkretna izba.

ISTOTA PARLAMENTU

Parlament jest organem reprezentacji narodu.

Charakter organu przedstawicielskiego.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:

• tryb wyborów bezpośrednich (powoływany jest) i winien on odzwierciedlać maksymalnie szerokie spektrum polityczne danego kraju. Zależy to od ordynacji wyborczej i systemu liczenia głosów.

Parlamentarzyści pochodzą z wyborów bezpośrednich.

ZASADA JEDNOLITOŚCI SKŁADU:

oznacza, iż skład personalny 1 izby jest wybierany według tych samych standardów dla wszystkich parlamentarzystów.

Cechą charakterystyczną parlamentu jest zasada podziału władz, wyklucza ona skoncertowanie w parlamencie podejmowania wszystkich decyzji i zadań państwa (§10 ust.1)

Funkcja ustawodawcza – nadrzędna funkcja parlamentu.

Parlament ma bezpośredni związek z władzą wykonawczą (rozpatrujemy to w 3 aspektach):

1. uczestnictwo w powoływaniu rządu

2. może pociągać rząd lub ministrów do odpowiedzialności parlamentarnej

3. parlament może pociągać do odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta (jeśli będą spełnione przesłanki).

Władza wykonawcza może wobec parlamentu:

• rządowe prawo inicjatywy ustawodawczej

• prezydenckie prawo veta wobec ustawy

• uznanie projektu ustawy i prawa nad nią za pilne

Związek parlamentu z władzą sądowniczą polega na uchwaleniu ustaw które wiążą sędziów przy wykonywaniu funkcji orzeczniczych.

Parlament ma również wpływ na powoływanie sędziów trybunału konstytucyjnego i trybunału stanu. Władza sądownicza poprzez trybunał konstytucyjny może uznać uchwalane przez parlament ustawy za sprzeczne z konstytucją.

Zasady autonomii parlamentu:

Parlament 1-izbowy – autonomia parlamentu

Parlament 2-izbowy – autonomia izb parlamentu.

Zasady autonomii partii rozpatrujemy w 2 aspektach:

• formalny

• materialny.

FORMALNY: dotyczy to zasady autonomii regulaminowej (każda izba ma własny regulamin – zarówno sejm jak i senat)

MATERIALNY: rozpatruje się go w 4 kategoriach:

1. autonomia personalna oznacza wyłączność ustalenia składu organów izby,

2. autonomia budżetowo-finansowa – czyli wyłączność ust. Budżetu i decydowania o nim

3. terytorialna – odrębność siedziby parlamentu i wyłączność zarządzania swoim terenem

4. autonomia jurysdykcyjna – autonomia młoda (14.04.1999 r – wyrok Trybunału Konstytucyjnego – dotyczy ona wyłączności decyzji w sprawach immunitetowych i dyscyplinarnych).

Prawo parlamentarne w Polsce oparte jest na źródłach pisanych.

USTAWY:

• ordynacja wyborcza do sejmu i senatu

• ustawa o wykonaniu mandatu posła i senatora

• ustawa o sejmowej komisji śledczej (styczeń 99)

• ustawa o wykonaniu inicjatywy skarbowej

• ustawa o trybunale stanu (26.03.82r)

Cechy charakterystyczne polskiego parlamentu:

• brak zasady równouprawnienia izby (art. 95 – władza ust. Jest powierzona wspólnie sejm i senat)

• izba ułomna, izba refleksji, zróżnicowanie kompetencji.

Koncepcja roli senatu nie uległa zmianie.

• art. 205 prezes NIK,

• art. 209 – Rzecznik Praw Obywatelskich)

• art. 214 – 2 członków KRRiTV

• art. 227 – 3 członków Rady Polityki Pieniężnej

Senat nie uczestniczy w powoływaniu rządu.

STATUS PRAWNY POSŁÓW I SENATORÓW:

• status członków parlamentu przez konstytucję jest wyznaczony na płaszczyźnie mandatu parlamentarnego. Pojęcie to współcześnie rozpatrywane jest w 3 aspektach.

1. wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielane przez wyborców,

2. całokształt praw i obowiązków parlamentarzystów,

3. określenie funkcji członka parlamentu (art. 105 ust. 2).

Mandat trwa przez całą kadencję .

Wyjątkowo może stracić mandat jeśli np. (utracił prawo wybieralności art. 104):

• nie złożył ślubowania

• zrzekł się mandatu

• zmarł

• jeżeli parlamentarzysta objął jedno ze stanowisk (art. 103)

• został uznany winnym złożenia zeznania lustracyjnego

• jeżeli trybunał orzekł, że poseł podjął działalność gospodarczą (art. 107)

Parlamentarzysta dla właściwego wykonania legitymuje się gwarancją niezależności, nietykalności, oraz nałożony jest na niego obowiązek niepołączalności.

• zasada nietykalności – nie można aresztować, zatrzymać

• zasada niepołączalności – jest rozpatrywana w 2 aspektach:

• formalnym (art.103)

• materialnym (art. 107)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ POSŁÓW I SENATORÓW:

Ulega w świetle immunitetu poważnemu ograniczeniu na płaszczyźnie prawo – karnej w zakresie nie objętym immunitetem ponoszą tak samo odpowiedzialność jak i wszyscy obywatele.

Parlamentarzyści w październiku 1997 roku powołali komisję etyki (oświadczenia majątkowe, rejestr korzyści, sprawy nie zgodne z mandatem oraz skargi).

Funkcja parlamentu – zakres konspektu parlamentu (art.10 ust.1).

Tradycyjna gloryfikacja opiera się: (art.95)

• funkcji ustawodawczej

• funkcji kontrolnej.

Funkcja ustawodawcza jest funkcją najważniejszą (siven karon).

Parlamentarna przesłanka organu ustawodawczego.

Tylko parlament może wprowadzić ustawy (art. 234 – wyjątek stan wojenny - prezydent).

Kompetencje prawodawcze innych organów państwowych muszą mieć charakter podporządkowany, czyli np. ministrowie wydają rozporządzenie ale muszą być zgodne z ustawą.

W ramach funkcji ustawodawczej wyróżnia się funkcję ustrojodawczą – stanowienie norm konstytucyjnych (art. 235 ust. 6 – referendum).

Funkcja kontrolna – stanowi klasyczne ........... zadania parlamentu. Odnosi się przede wszystkim do rządu i całego systemu podporządkowanej mu administracji.

Dwie płaszczyzny f. Kontrolnej:

1. parlament posiada niepodważalny wpływ na kształtowanie się Rady Ministrów i może również spowodować dymisję całej Rady Ministrów lub poszczególnych jej członków.

2. Istotą współczesnego parlamentaryzmu jest istnienie opozycji co w praktyce oznacza, że opozycja ma prawo wglądu w działaniu rządu i całej administracji.

F. kontrolna – ulegają ograniczeniu w tzw. stanach nadzwyczajnych.

Tylko sejm może wydać postanowienie o stanie wojennym i tylko on decyduje o zawarciu pokoju. (art. 116).

Funkcja kreacyjna – polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa.

Podstawowa rola należy do sejmu, kompetencje senatu są bardzo ograniczone.

F. kreacyjna – przejawia się w innych organach Konstytucji państwa:

• art. 127 ust. 1 - przysługuje prezydentowi w przypadku orędzia do narodu,

• art. 154, 155, 158 – wiąże się z procesem powoływania RM (współpraca sejmu i prezydenta)

• przysługuje w przypadku powoływania i odwoływania innych członków

art. 161 – przebiega bez udziału sejmu

art. 159 – wotum nieufności

• art. 194 – wybór przez sejm członków trybunału konst.

• Art. 199 – wybór przez sejm członków tryb. Stanu

• Art. 205 – wybór przez sejm za zgodą senatu prezesa NIK-u

• Art. 209 – wybór przez sejm za zgodą senatu Rzecznika Praw Obywatelskich

• Art. 214 – członków KRR i TV

• Art. 227 – wybór prezesa NBP

• Art. 227 ust. 5 – sejm i senat powołują 1/3 Rady Polityki Pieniężnej

• Art. 187 – powołanie członków Krajowej Rady Sądowniczej (sejm 4 senat 2)

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE USTAWY:

1. akt parlamentu

2. posiada charakter normatywny

3. zajmuje najważniejsze miejsce w systemie źródeł prawa krajowego

4. legitymuje się nieograniczonym zakresem przedmiotowym (obowiązuje wszystkich)

5. dochodzi do skutku w szczególnej procedurze, określonej mianem trybu ustawodawczego.

Funkcja ustawodawcza parlamentu.

Przechodzenie ustawy przez Parlament, tryb ustawodawczy

Cechy charakterystyczne ustawy wg konstytucji

1. Inicjatywa ustawodawcza (art. 118)

2. Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm (art.119,120) i ewentualne jej uchwalenie.

3. Rozpatrzenie ustawy przez Senat (art.121) i ewentualne jej uchwalenie. Senat może do ustawy wnieść poprawki lub ją odrzucić).

4. Rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu uwzględnienie ich lub odrzucenie (art. 121 ust.3)

5. Podpisanie ustawy przez Prezydenta:

1. Prezydent może ustawę podpisać, zawetować lub skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego,

2. weto Prezydenta, może odrzucić Sejm.

3. w przypadku zatwierdzenia ogłoszenie ustawy w Dz.Ust. (art.122 ust.2)

Ad.1. (art.118) podmioty inicjatywy ustawodawczej:

• Rząd RM

• posłowie (klub 15-osobowy)

• senatorowie

• Prezydent

• inicjatywa ludowa.

Tryb inicjatywy ludowej (art.118 ust. 2) projekty mogą być wnoszone przez grupę nie mniejszą niż 100.000 obywateli. Dz.U. 24.06.99r. – przewiduje stworzenie komitetu inicjatywy ludowej (min.15 osób) i musi zebrać co najmniej 1000 podpisów.

Wady inicjatywy ludowej:

• nie może złożyć projektu dotyczącego ustawy budżetowej i projektu o zmianie Konstytucji (art.118 ust.3).

Projekt ustawy musi posiadać 7 charakterystycznych cech:

1. potrzeba i cel wydania ustawy,

2. stan rzeczy w dziedzinie, która ma być normowana,

3. różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

4. przewidywane skutki gospodarki, finansów i prawne,

5. założenia podstawowych aktów wykonawczych (rozporządzenia do ustawy)

6. wskazanie źródeł finansowania,

7. oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem UE lub oświadczenie o stopniach i powodach niezgodności z prawem UE.

Projekt ustawy trafia pod obrady Sejmu (składany jest do Marszałka Sejmu tzw. „laska marszałka”.

Marszałek Sejmu może zwrócić projekt ustawy wnioskodawcy, jeżeli nie spełnia ww. cech.

W przypadku sporu między wnioskodawcą a Marszałkiem Sejmu – decyzję podejmuje Prezydium Sejmu.

Ad.2. Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm – 3 czytania (art.119 ust. 1)

Czytanie projektu ustawy przedzielone jest zawsze pracami komisji sejmowych, podkomisji i komisji ustawodawczej.

Pierwsze czytanie obejmuje 3 obszary:

• uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

• pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy

• debatę nad ogólnymi zasadami projektu.

Po pierwszym czytaniu Sejm podejmuje uchwałę o skierowaniu projektu do Komisji (prace w komisjach Sejmu lub podkomisjach, badanie np. zgodności ust. ze standardem Kodeksu Pracy) lub odrzucenia go w całości. Następnie projekt trafia do komisji ustawodawczej. Projekt po pracach komisji ustawodawczej wraca do Sejmu na drugie czytanie (wnioski zgłasza się w trakcie prac komisji).

Wycofanie projektu musi nastąpić nie później, niż do zakończenie drugiego czytania.

Drugie czytanie

• Sejm podejmuje decyzję, czy skierować ponownie do komisji, czy podjąć ustawę.

Trzecie czytanie

Do uchwalenia projektu ustawy wystarczy zwykła większość głosów w obecności co najmniej ustawowej polowy posłów. W momencie uchwalania w świetle prawnym, projekt staje się uchwałą i wszelkie prawa legislacyjne prowadzone są nad ustawą.

W trybie art. 127 Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Senatowi.

(Art. 90 bardzo ważne)

zgoda Senatu na przyjęcie tekstu uchwalonego przez Sejm. W innym przypadku Sejm może odrzucić propozycję Senatu i narzucić mu swoja wolę.

Prace Senatu – ścisłe rygory czasowe 30 dni

(art. 223 i 123 ustawy budżetowe, ustawy pilne)

Senat może przyjąć ustawę bez poprawek, odrzucić ustawę, lub wprowadzić poprawki do ustawy. Uchwała jest podejmowana zwykłą większością głosów w obecności co najmniej polowy posłów.

Sejm może rozpatrzyć stanowisko Senatu wtedy, kiedy nie ma poprawek lub minęło 30 dni (czas na wniesienie poprawek przez Senat).

Sejm może poprawki Senatu przyjąć, odrzucić lub skierować do pracy komisji. Przy odrzuceniu poprawek musi być „za 3/5 obecności połowy”.

Ustawa trafia do podpisu do Prezydenta – tradycyjna rola głowy państwa.

Prezydent musi podpisać ustawę w terminie 21 dni, a ustawy pilne (art.224) w terminie 7 dni.

Prezydent musi podpisać każdą ustawę w całości, za wyjątkiem określonym w art. 122 ust. 4. Prezydent może zastosować weto selektywne.

Weto Prezydenta odrzucenie ustawy.

Prezydent może zakwestionować przed Trybunałem Konstytucyjnym wszystkie ustawy, ale musi zastosować: albo weto, albo Trybunał Konstytucyjny.

Prezydent może skierować do Trybunału Konstytucyjnego każdą ustawę.

Prezydent może się wycofać z wniosku przed ogłoszeniem werdyktu Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawę ogłasza się w Dz.Ustaw (art.122 ust. 2) – ostatnie czynności proceduralne należą do Prezydenta.

W świetle art. 123 - ustawy pilne.

Inny charakter ustaw wniesionych przez radę Ministrów – pilny charakter.

Premier zgłasza Marszałkowi, że RM uznała, iż projekt ustawy jest pilny.

RM nie może wnieść ustawy jako pilnej w nw. przypadkach:

• ustawa podatkowa,

• ustawa o prawie wyborczym,

• ustawa regulująca ustrój i właściwości władz publicznych

• kodeksy

(art. 235) Do szczególnych procedur ustawodawczych zaliczamy: - zmiana Konstytucji (art.90) procedury uchwalania ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikowanie umowy międzynarodowej, organów władzy, przekazuje organizacjom międzynarodowym kompetencje organów.....

Szczególne procedury kontrolne Parlamentu.

1. Tworzenie Komisji Śledczych

2. Procedury interpelacyjne

3. Kontrolę wykonania budżetu państwa

Interpelacje w sprawach o zasadniczym charakterze (art.115) są składane na piśmie i poprzez Marszałka Sejmu, przekazywane członkom rządu, który jest adresatem.

odpowiedź musi zostać udzielona w ciągu 21 dni na piśmie, a Sejm jest informowany o jej treści.

Zapytania są składane ma piśmie, a odpowiedź udzielona w terminie 21 dni, w przeciwieństwie do interpelacji interpelant w przypadku zapytania nie może spowodować debaty Sejmowej.

Pytania w sprawach bieżących są zadawane ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu, a odpowiedź uzyskiwana jest natychmiast. Zamiar zgłoszenia zapytania powinien być zgłoszony na 12 godzin przed.

Wykonanie ustawy budżetowej - coroczna szczegółowa kontrola (w Sejmie art. 226 ust. 1.) nakłada na RM obowiązek przedłożenia Sejmowi w terminie 5 dni sprawozdania wraz z informacją zadłużenia państwa oraz sprawozdanie rządu (razem 2 dokumenty):

• NIK – analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

• opinia w przedmiocie absolutorium dla RM (art.204 ust.1).

Na podstawie 2-ch dokumentów i w oparciu o opinie absolutorium Sejm podejmuje uchwałę

(art.226 ust. 2)

WLADZA WYKONAWCZA:

1. Prezydent

2. Rada Ministrów

Prezydent w trybie art. 10 ust.2 Konstytucji jest wymieniany jako jedno z podstawowych ogniw władzy.

Zasady i kompetencja prezydenta w świetle konstytucji:

1. pozycja prezydenta oparta jest na zasadzie dualizmu (art.146 ust.2)

2. prezydent pełni funkcję arbitra, w praktyce konstytucyjnej oznacza, że czuwa nad konstytucjonalizmem państwa

3. szczególna moc prawa prezydenta (jako jedyny jest wybrany przez naród)

4. urząd prezydenta ma charakter kadencyjny i ograniczony w czasie (127 ust.2)

5. zasada odpowiedzialności i kreowania prawa (kontrasygnata, preolatywa, skierowania ustawy do trybunału konstytucyjnego, weto wobec ustawy)

6. zasada nieopołączalności art.132.

USTROJOWA POZYCJA PREZYDENTA:

Art. 126 – możemy ustalić iż prezydent i jego konstytucja związana jest najbardziej z ochroną państwa: suwerenność, integralność terytorialna, bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne.

STATUS PRAWNY PREZYDENTA (art. 132) – polega on na ustawie z VIII 1992 r – ustawa antykorupcyjna. Prezydentowi przysługuje szczególna ochrona prawna (art. 145). Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed trybunałem stanu. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej, politycznej – tylko konstytucyjną.

Polska konstytucja w relacjach między prezydentem a resztą ministrów oparła się na zasadzie francuskiej kohabilitacji.

KONTRASYGNATA I PREROGATYWA:

Instytucja kontrasygnaty jest jednym z podstawowych segmentów charakteryzujących parlamentarny system rządów.

Pełni 2 funkcje ustrojowe:

1. jeżeli udzielona jest przez premiera wobec aktu prezydenckiego to uzależnia możliwość działania głowy państwa od uzgodnienia aktu z rządem

2. rolą kontrasygnaty jest przyjęcie przez premiera lub odpowiedniego ministra politycznej odpowiedzialności za ten akt przed prezydentem.

Konstytucja która zwalnia głowę państwa od odpowiedzialności to prerogatywa.

Prezydent wydaje 3 rodzaje aktów urzędowych:

1. akty normatywne (rozporządzenia art. 142)

2. akty prawne rodzące skutki po stronie adresatów (np. wprowadzenie stanu wyjątkowego)

3. akty urzędowe, które nie rodzą skutków prawnych po stronie adresatów, a wykonywane są tylko w ramach wykonywania urzędów.

PREROGATYWY art. 144 ust.2 wprowadza zasadę zgodnie z którą uzyskanie kontrasygnaty jest warunkiem ważności aktów prezydenta.

Atr.144 ust. 3 – akty urzędowe prezydenta, które mogą być wydawane bez kontrasygnaty (33 punkty).

4 GRUPY TEMATYCZNE TYCH AKTÓW:

1. stosunki prezydenta z parlamentem (punkty 1-8)

2. sprawy związane z powoływaniem i odpowiedzialnością rządu i ministrów (11-15)

3. tradycyjne uprawnienia głowy państwa (16-19)

4. powoływanie innych organów państwowych (20 –27)

Kontrasygnaty – udziela premier (144 ust.2)

• jest tożsamą z wzięciem odpowiedzialności za ten akt, jeśli podpisał kontrasygnatę

UPRAWNIENIA PREZYDENTA WOBEC PARLAMETU:

1. uprawnienia organizacyjne

2. uprawnienia inicjatywne

3. uprawnienia hamujące

ad.1.

• to zarządzenie wyborów, zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu,

• terminy wyznaczone ściśle przez konstytucję.

ad.2.

• zarządzanie referendum (wymagana zgoda senatu)

• inicjatywa ustawodawcza

ad.3.

• weto ustawodawcze , kwestionowanie ustaw przed trybunałem konstytucyjnym,

• rozwiązanie sejmu.

STOSUNKI PREZYDENTA Z RZĄDEM:

Konstytucja kształtuje je w 2 płaszczyznach:

1. skład personalny rady ministrów

2. działalność rządu już istniejącego.

Ad1.

Prezydentowi przysługują bardzo poważne kompetencje w procesie powoływania rady ministrów.

Są sklasyfikowane w następujących segmentach

• przyjmowanie dymisji RM (art. 162 ust. 2)

• desygnowanie premiera i powoływanie nowego rządu

• skracanie kadencji sejmu w skutek niepowodzenia 3 kolejnych procedur w powoływaniu rządu (art.154, 155)

ad.2.

art. 161 – prezydent powołuje i odwołuje członka RM na wniosek premiera

art. 141 ust. 1 – zwołanie tzw. rady gabinetowej tj. posiedzenie rządu pod przewodnictwem prezydenta (nie legitymuje się tzw. racją władczą)

art. 140 – prezydent może wystąpić z orędziem – na posiedzeniu sejmu i senatu lub zgromadzenia narodowego.

Marszałek musi włączyć punkt orędzia do posiedzenia. Nad orędziem się nie debatuje – temat wyczerpany.

STOSUNKI PREZYDENTA Z WŁADZĄ SĄDOWNICZĄ:

• mają charakter specyficzny i przede wszystkim uwzględniają niezależność władzy sądowniczej. Odstępstwem jest art. 139 (prawo łaski)

• powołuje i odwołuje sędziów (za wyjątkiem trybunału – musi działać na wniosek rady sądownictwa).

Prezydent powołuje i odwołuje prezesa i wiceprezesa trybunału konstytucyjnego (art. 194 ust.2).

• art. 183 ust.3 – I prezesa Sądu Najwyższego

• art. 185 – prezesa naczelnego sądu administracyjnego.

RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA

RM jest drugim obok prezydenta segmentem władzy wykonawczej (nosi nazwę egzekutywy).

Cechy charakterystyczne pozycji ustrojowej wł.:

1. 2 segment władzy wykonawczej

2. RM i jej poszczególni członkowie ponoszą za swoja działalność odpowiedzialność parlamentarną, polityczną oraz konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

3. RM jest organem kolegialnym, większość członków RM to jednoosobowe organy konstytucyjne w własnym zakresie kompetencji (ministrowie)

4. RM skupia w swojej kompetencji najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące bieżącego prowadzenia polityki państwa (art. 146 ust. 2)

5. RM sprawuje kierownictwo całego systemu administracji rządowej (art. 146 ust. 3)

• z mocy art. 171 – RM sprawuje nadzór nad działalności samorządu terytorialnego,

• z mocy tego artykułu sprawuj nadzór w terenie nad wojewodami.

POWOŁYWANIE I ODWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW:

RM w świetle konstytucji jest powoływana przez prezydenta a prezydent zawsze musi liczyć się ze stanowiskiem większości sejmowych. Dymisja RM to oświadczenie prezesa dokonane w imieniu rządu ale przysługujące tylko jemu, stwierdzające wolę zakończenia urzędowania (może to zrobić o każdej porze).

Prezes RM ma obowiązek złożenia dymisji w następujących przypadkach:

1. art. 162 ust. 1 – ukonstytuowanie się nowego sejmu po wyborach (dymisja jest składana na I posiedzeniu izby).

2. art. 162 ust. 2 – nieuchwalenie przez sejm wotum zaufania dl RM (art. 160 – czy występować z wnioskiem).

3. art. 162 ust. 2 pkt 2 - wyrażenie RM wotum nieufności przez sejm (konstruktywne składanie nowej ofert)

4. art. 162 ust. 2 pkt 3 – rezygnacja przez prezesa RM (nie wymaga zgody gabinetu- nie musi konsultować się z gabinetem)

5. śmierć prezesa RM rodzi taki sam skutek prawny jak złożenie rezygnacji czy dymisja.

Przyjęcie dymisji przez prezydenta otwiera nowy etap:

1. etap prezydencki

2. etap parlamentarny

3. etap prezydencki

Etap 1 – tzw. podstawowy składa się z 3 części:

• desygnowanie premiera

• powołanie RM

• uzyskanie sejmowego wotum zaufania

Desygnowanie premiera nie powoduje żadnych skutków prawnych.

W terminie 14 dni od daty przyjęcia dymisji poprzedniego rządu winno nastąpić powołanie rządu.

Następne 14 dni od powołania rządu premier ma na przedstawienie sejmowi zarysu działania nowej RM (ekspoze premiera)

Ekspoze jest obarczone wnioskiem o wotum zaufania – art. 154 ust. 2.

Po wystąpieniu prezesa RM odbywa się debata, później głosowanie – art. 154 ust. 2 – głosowanie w obecności co najmniej połowy ilości posłów – bezwzględna większość głosów – głosy wstrzymane są liczone jako głosy przeciw.

Etap 2 – inwestytura parlamentarna. Rząd parlamentarny tworzy się w trybie art. 154 ust. 1, oraz 154 ust. 3.

Postępowanie sejmowe obowiązuje 2 stadia:

1. wybór premiera – kandydatów zgłaszają grupy posłów, składające się z co najmniej 46 posłów; głosowanie jest przeprowadzone alfabetycznie lub wg zgłoszeń.

2. wystąpienie z ekspoze i wotum zaufania (sejm nie ma możliwości tzw. wotum zaufania – sejm głosuje za lub przeciw. Głosowanie – bezwzględna większość głosów przy obecności co najmniej połowy parlamentarzystów. Jeżeli rząd uzyskał wotum zaufania, marszałek sejmu przekazuje prezydentowi a prezydent przyjmuje – art. 154 ust. 3.

3. gdy nie uda się powołać prezesa RM, inicjatywa wraca do prezydenta a ten w ciągu 14 dni powołuje prezesa RM i pozostałych członków – na jego wniosek i odbiera od nich przysięgę.

Sprawa wraca do sejmu. Głosowanie odbywa się w innym trybie – art. 155 ust. 1 – uchwała sejmu musi zostać podjęta większością głosów w obecności co najmniej połowy parlamentarzystów.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ RZĄDU – rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed sejmem – określoną odpowiedzialnością solidarną (całej RM) .

Istnieje również tzw. odpowiedzialność indywidualna – wniosek o wyrażenie konkretnemu członkowi rządu – wotum nieufności – musi się pod nim podpisać 69 posłów. Jeżeli jest większość głosów w obecności co najmniej ½ - prezydent musi go odwołać.

(Drugi wniosek można złożyć po upływie 3 miesięcy - jeśli jednak wniosek podpisze 115 osób można go złożyć już następnego dnia).

KODEKS KARNY

Francuska Deklaracja praw człowieka: „prawo nie działa wstecz”.

Wyjątkiem są zbrodnie przeciwko ludzkości np. procesy faszystów, przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu dot. funkcjonariuszy publicznych PRL-u – nie ulegają one przedawnieniu.

W prawie działa zasada „na korzyść obwinionego” – np. jeżeli przestępstwo zostało popełnione w przeszłości, a obecnie obowiązuje inne prawo, to do obwinionego stosuje się to prawo, które jest dla niego korzystniejsze.

Oskarżony nie musi udowadniać swojej niewinności to sąd musi udowodnić winę oskarżonemu.

Obwiązywanie prawa karnego w czasie i przestrzeni

Kodeks Karny obwiązuje na całym terenie Polski w tym także cudzoziemców i w przestrzeni tzn. w samolocie polskich linii lub na statku polskiej bandery.

KK nie obowiązuje m.in. ambasadorów, dyplomatów posiadających immunitet dyplomatyczny, osób posiadających mandat poselski.

Polski KK stosuje się zagranicą w dwóch przypadkach:

• przestępstwo skierowanej jest przeciw interesom państwa polskiego, osób prawnych lub fizycznych,

• gdy zagrożone jest karą pozbawienia wolności powyżej 2-ch lat.

Ustawa z dnia 23.04.1964r. Kodeks Cywilny Dz.U. z dnia 18 maja 1964r. (cz. I).

Przestępstwo to: taki czyn, który jest zabroniony w pewny szczególny sposób kwalifikowany pod groźbą kary.

4 cechy dla każdego przestępstwa

• podmiot przestępstwa (sprawca)

• przedmiot przestępstwa (dobro przeciwko któremu przestępstwo zostało skierowane)

• strona podmiotowa przestępstwa (subiektywne okoliczności sprawy np. psychika sprawcy)

• strona przedmiotowa przestępstwa(sposób popełnienia czynów i okoliczności faktycznych)

1. 
   7 rodzajów przestępstw

1. Przestępstwo ze względu na wysokość kary dzielimy na zbrodnie i występki.

• zbrodnią – określamy czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie mniej niż 3 lata i więcej.

• występek – to czyn, za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca 1 miesiąc lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych wynagrodzenia.

1. Przestępstwo z uwagi na skutek dzieli się na przestępstwo formalne i przestępstwo materialne.

• przestępstwo formalne – charakteryzuje się tym, że do jego popełnienia dochodzi przez samodziałanie sprawcy.

• przestępstwo materialne – charakteryzuje się tym, że działanie sprawcy zaskutkowało czynem przestępczym.

1. Przestępstwa popełnione ze względu na rodzaj winy sprawcy dzielimy na przestępstwa umyślne i nieumyślne.

• umyślne – elementem bezpośrednim jest bezpośredni zamiar sprawcy.

• nieumyślne – jest to przestępstwo popełnione z winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa.

1. Przestępstwa popełnione ze względu na sposób zachowania się sprawcy dzielimy na:

• przestępstwa popełnione przez działanie – aktywne zachowanie się sprawcy.

• przestępstwa popełnione przez zaniechanie – niedopełnienie obowiązków

1. Przestępstwa dzielimy na zasadnicze, kwalifikowane, uprzywilejowane.

• zasadnicze – to grupa przestępstw podobnych do siebie (np. kradzież).

• kwalifikowane – to przestępstwa posiadające cechy dodatkowe, które powodują, że jest ono społecznie bardzo niebezpieczne od zasadniczego (np. rozbój w stosunku do kradzieży).

• uprzywilejowane – jest to czy odwrotny niż przestępstwo kwalifikowane.

1. Przestępstwa ze względu na rodzaj ścigania:

• ścigane z urzędu (zagrożenie dla ogółu)

• ścigane z oskarżenia prywatnego.

1. Przestępstwa ze względu na rodzaj dóbr chronionych.

• polityczne – to takie, które są skierowane przeciwko podstawowym zasadom ustrojowym państwa, a sprawca działa z pobudek politycznych.

• pospolite – wszystkie pozostałe.

Formy popełnienia przestępstwa

W Kodeksie Karnym odróżniamy 5 form popełnienia przestępstwa:

1. sprawstwo

2. przygotowanie

3. podżeganie

4. pomocnictwo

5. usiłowanie

1. WINA

Wina jest to jeden z niezbędnych elementów przestępstwa.

1. Prawo karne wyróżnia dwa rodzaje win w zależności od stopnia świadomości i natężenia jest to wina umyślna i nieumyślna.

1. wina umyślna – ma postać:

• zamiaru bezpośredniego (zachodzi wtedy gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony)

• zamiaru ewentualnego (zachodzi wtedy, gdy przestępca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego świadomie)

1. wina nieumyślna występuje w postaci:

• lekkomyślności (sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz przypuszcza, że uda się tego uniknąć – nieświadomość.

• niedbalstwa, gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego prawem.

1. KARY I ŚRODKI KARNE

Kara jest to środek przymusu państwa, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa.

Istotą kary jest sprowadzenie na sprawcę określonej dolegliwości.

1. KK wyróżnia trzy rodzaje kar: ograniczenia wolności, pozbawienia wolności, grzywna.

1. kara ograniczenia wolności – polega na pozbawieniu skazanego, niektórych praw oraz na obciążeniu go dodatkowymi obowiązkami (np. zakaz opuszczania miejsca stałego pobytu, kontrolowana praca na cele społeczne, potrącenie wynagrodzenia od 10% do 25% na rzecz skarbu państwa lub inny cel społeczny),

2. kara pozbawienia wolności – trwa co najmniej 1 miesiąc i nie więcej niż 15 lat, wymierz się ją w pełnych latach i pełnych miesiącach. KK przewiduje odrębne kary zasadnicze kwalifikowane pozbawienia wolności.

• kara 25 lat pozbawienia wolności

• kara dożywotniego pozbawienia wolności

Cechą charakterystyczną kary pozbawienia wolności jest to, że wykonuje się ją w zakładach karnych.

1. KK dzieli zakłady karne na cztery rodzaje;

1. zakład karny dla młodocianych

2. zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy

3. zakład karny dla recydywistów

4. zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Nadzór nad legalnością i prawidłowością przebiegu kary sprawuje sędzia penitencjarny.

Kara grzywny – kara pieniężna wymierzana w stawkach dziennych określa liczbę stawek i ich wysokość.

Cechą charakterystyczną kary grzywny jest to, że może zostać orzeczona równocześnie z karą ograniczenia lub pozbawienia wolności.

1. ŚRODKI KARNE

Kodeks Karny wyróżnia osiem rodzajów środków karnych.

1. Pozbawienie praw publicznych.

2. Zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania określonych zawodów, lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

3. Zakaz prowadzenia pojazdów.

4. Przepadek przedmiotów.

5. Obowiązek naprawienia szkody.

6. Nawiązka – świadczenia finansowe – stanowiąca 10-ciokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia. lub nawiązka 20-stokrotności w przypadku przestępstwa przeciwko środowisku (wyjątek).

7. Świadczenie pieniężne.

8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.

1. NADZWCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY I NADZWYCZAJNE ZAOSTRZENIE KARY.

1. Nadzwyczajne złagodzenie kary – sąd może wymierzyć karę o połowę niższą niż jej najniższy wymiar.

2. Nadzwyczajne zaostrzenie kary – sąd może zastosować podwyższenie kary do 50% od kary najwyższej.

3. Środki poddające sprawcę próbie to warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie.

1. warunkowe umorzenie postępowania karnego jest stosowane w nw. przypadkach:

• wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,

• okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości,

• sprawca nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie,

• właściwości sprawcy i warunki osobiste pozwolą przypuszczać, że w przyszłości będzie przestrzegał prawa i nie dopuści się przestępstwa,

• za przestępstwo grozi kara nie przekraczająca 3 lat, a w przypadku pojednania z pokryciem i naprawą szkody, kara nie przekracza 5 lat. Okres próbny przy warunkowym umorzeniu przestępstwa wynosi od roku do 2-ch lat.

1. warunkowe zawieszenie wykonania kary sąd orzeka w następujących przypadkach:

• w przypadku ograniczenia wolności,

• w przypadku pozbawienia wolności na okres nie dłuższy niż 2 lata.

1. warunkowe przedterminowe zwolnienie następuje wtedy, gdy sąd dojdzie do wniosku, że sprawca będzie w przyszłości przestrzegał prawa.

• przedterminowe zwolnienie może nastąpić po odbyciu przez skazanego co najmniej polowy kary, ale nie wcześniej niż po odbyciu 6 miesięcy.

• możliwość przedterminowego zwolnienia dla recydywistów po odbyciu 2/3 kary,

• wielokrotni recydywiści – po odbyciu ¾ kary

• skazanie na 25 lat pozbawienia wolności mogą ubiegać się o zwolnienie warunkowe po odbyciu 15 lat kary.

• skazanie na dozywocie po 25 latach odbycia kary.

PRAWO CYWILNE

Prawo cywilne charakteryzuje się 2-ma cechami:

1. prawna równorzędność stron – oznacza, że w stosunki prawnym żadna ze stron nie ma uprawnień władczych,

2. przepisy prawa cywilnego regulują stosunki o charakterze majątkowym.

Podział prawa cywilnego:

1. Część ogólna

2. Część rzeczowa

3. Prawo zobowiązaniowe

4. Prawo spadkowe

ad.1. Część ogólna obejmuje regulację zagadnień wspólnych dla pozostałych działów prawa.

ad.2. Część rzeczowa obejmuje Ks.II KC. Prawo rzeczowe reguluje formy korzystania z rzeczy. Cechą charakterystyczną prawa rzeczowego jest tzw. podmiotowość bezwzględna prawa. Oznacza szeroko rozbudowane prawo własności. Rozbudowaną formą prawa jest również ograniczone prawo rzeczowe.

ad.3. Prawo zobowiązaniowe normuje zobowiązania, które powstają na linii wierzyciel - dłużnik.

Stosunki na linii wierzyciel – dłużnik, charakteryzują się tym, że prawo podmiotowo-zobowiązaniowe winno być skuteczne wobec dłużnika, a działać na korzyść wierzyciela.

ad.4. Prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków na inne podmioty prawa.

Prawo rodzinne i opiekuńcze – jest to prawo odrębne – Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (przewag elementów osobistych nad ekonomicznymi).

Kodeks cywilny nie obejmuje wszystkich dziedzin prawa cywilnego.

Wyższość ustawodawstwa szczegółowego nad Kodeksem cywilnym.

Prawo cywilne posiada 3 klauzule generalne

1. klauzula primo – oznacza zasady współżycia społecznego, zasady lojalnego i uczciwego postępowania (art 56 kodeks rodzinny i cywilny)

2. klauzula sekundo – społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa

3. klauzula niegodziwości celu świadczenia (art. 412 Kc – sąd może orzec świadczenie na rzecz skarbu państwa, jeżeli owo świadczenie zostało pozyskane w skutek dokonania czynu zabronionego.

Stosunek cywilno prawny

Stosunki cywilno prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste.

4 charakterystyczne cechy charakteryzujące stosunek cywilno- prawny: podmiot stosunku, przedmiot stosunku, uprawnienia wynikające ze stosunku, obowiązki wynikające ze stosunku.

1. W prawie cywilnym podmiot stosunku cywilno-prawnego określany stronami stosunku są osoby cywilne i cywilno-prawne. (cecha charakterystyczna: zdolność prawna).

Prawa niezbywalne:

• prawo dożywocia

• służebność osobista

• prawo pierwokupu

• użytkowanie

(cecha charakterystyczna: brak możliwości odstąpienia prawa niezbywalnego).

Prawo podmiotowe – jest pojęciem nadrzędnym w stosunki do uprawnienia, jest zaliczane do konstrukcji o kluczowym znaczeniu w prawie cywilnym (art. 790 KC – zastaw za zobowiązania)

Prawo podmiotowe dzielimy: prawo podmiotowe bezwzględne i prawo podmiotowe względne

• prawo podmiotowe bezwzględne – jest prawem własności (art. 140 KC prawo do spadku, prawo na dobro).

• prawo podmiotowe względne – przysługuje tylko względem oznaczonej lub wskazanej osoby. Do prawa względnego zaliczamy wierzytelności – wierzyciel może domagać się świadczenia tylko od dłużnika.

Podmioty prawa cywilnego (zgodnie z klauzulą prawa rzymskiego – 2 rodzaje):

1. osoby fizyczne – człowiek – podmiot prawa cywilnego.

cecha: posiadanie zdolności prawnej (występuje, jako strona polski KC przewiduje, że zdolność prawną osiąga się w wieku 18 lat, 11 miesięcy i 29 dni.

odstępstwo – 3 możliwości w KC

1. ograniczona zdolność do czynności prawnych w skutek wieku.

2. ograniczona zdolność do czynności prawnych w skutek orzeczenia sądu.

3. brak zdolności prawnej.

W sytuacjach szczególnych sąd może obniżyć zdolność wiekową:

• zgoda sądu na zawarcie małżeństwa

• ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby, które ukończyły 13 lat (do 18) lub osoby częściowo ubezwłasnowolnione.

Czynność prawna wymaga do swej zdolności przedstawiciela ustawowego (prawni opiekunowie, rodzicie, kurator itp.)

Wyłączeniem za zgodą przedstawiciela ustawowego jest brak możliwości sporządzania testamentu.

Osoby, które nie mają zdolności do czynności prawnych – przed 13 rokiem życia i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione (art. 14 KC – odstępstwo od tych norm – zawieranie drobnych umów w życiu codziennym np. zakupy – maksymalna stawka dzienna do 2000 zł)

Cecha charakterystyczna osoby pozbawionej czynności prawnej jest ubezwłasnowolnienie, które może orzec sąd.

• ubezwłasnowolnienie całkowite (str. 13 KC – w skutek choroby psychiatrycznej, narkomanii, alkoholizmu itp.)

• ubezwłasnowolnienie częściowe –orzeczone w czasie, orzeczone w rodzaju wykonywanych czynności.

1. osoby prawne – określają wyodrębnioną jednostkę organizacyjną, która występuje jako samodzielny podmiot prawno-cywilny.

4 cechy osoby prawnej:

• element ludzki (załoga w p-stwie, członkowie spółdzielni itp.)

• element wyjątkowy (posiadanie własnego majątku, wyodrębnionego z majątku członków – osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania majątkiem własnym, a nie członków)

• element organizacyjny – istnienie określonej struktury (prezes, zarząd itp.)

• cel działalności określony jest z reguły w statucie: działalność gospodarcza, działalność „non profit” - zysk „0”.

Ze względu na sposób zrzeszenia się osoby prawne dzielimy na:

• osoby prawne – instytucje – tworzone przez państwo w drodze aktu władczego np. państwowe uczelnie wyższe

• osoby prawne – zrzeszenia – w drodze porozumień członków założycieli (spółka kapitałowa, spółdzielnia, partia polityczna itp.)

Rodzaje osób prawnych wg KC

1. Skarb państwa

2. Spółki kapitałowe

3. Przedsiębiorstwa państwowe

4. Banki

5. Państwowe jednostki organizacyjne

6. Spółdzielnie

7. Fundusze

8. Stowarzyszenia

9. Inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze.

Czynności prawne i ich ważność.

Czynność prawna to czynność osoby fizycznej, lub czynność osoby prawnej. Przesłanką czynności prawnej jest zamiar zniesienia ustanowienia lub zmiany poprzez złożenie oświadczenia woli. Nieodzownym elementem czynności prawnej jest oświadczenie woli.

Czynności prawne dzielimy:

1. czynność prawna jednostkowa

2. czynność prawna dwustronna

3. czynność prawna rozporządzająca

4. czynność prawna zobowiązująca

5. czynność prawna odpłatna

6. czynność prawna nieodpłatna

ad.1. czynność prawna jednostkowa – to taka czynność, gdy do jej skutku wiążącego dochodzi poprzez oświadczenie woli jednej strony (testament)

ad.2. czynność prawna dwustronna – zachodzi wtedy, gdy do jej wykonania wymagane jest oświadczenie woli dwóch lub więcej stron (sprzedaż samochodu dwóch właścicieli np. małżeństwo)

ad.3. czynność prawna rozporządzająca – powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę.

ad.4. czynność prawna zobowiązująca – zawiera zobowiązanie strony do dokonywania w przyszłości odpowiedniego świadczenia.

ad. 5. czynność prawna odpłatna – dotyczy przysporzenia majątku na korzyść osoby dokonującej daną czynność (użyczenie, dzierżawa)

ad. 6. czynność prawna nieodpłatna – brak przysporzenia majątku ww. czynności.

Przesłanki ważności czynności prawnych

• posiadanie zdolności prawnej,

• czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego,

• dokonanie czynności prawnej winno nastąpić w przewidzianej formie pod rygorem nieważności (akt notarialny: kupno-sprzedaż, wynajem itp.)

• czynność prawna powinna być wolna od wad.

4 wady czynności prawnej

• brak świadomości lub swobody

• pozorność

• błąd (błąd istotny, lub wywołany podstępem przez drugą stronę)

• groźba

Cecha charakterystyczna KC

przedstawicielstwo ustawowe (rodzice wobec dzieci)

pełnomocnictwo (zlecenie adwokatowi sprawy – mocodawca)

• określone w czasie

• lub rzeczowe

I. Normy proceduralne prawa administracyjnego. KODEKS PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. Ustrojowe prawo administracyjne – reguluje stosunek wewnątrz organów administracji publicznej.

2. Materialne prawo administracyjne – ustala kompetencje organów administracji państwowej.

3. Proceduralne prawo administracyjne – reguluje tryb i zasady stosowania norm materialnych prawa.

II. Zasady ogólne postępowania administracyjnego.

1. Zasada praworządności (art. 6,7)

2. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego (art. 7)

3. Zasada prawdy obiektywnej (art. 7)

4. Zasada pogłębiania zaufania obywateli wobec organów państwa (art. 8)

5. Zasada informowania stron oraz innych uczestników postępowania (art. 9)

6. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10)

7. Zasada przekonywania (art. 9)

8. Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 i 35)

9. Zasada ugodowego załatwienia sprawy administracyjnej (art. 13)

10. Zasada piśmienności (art. 14 i od 67-72)

11. Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15)

12. Zasada poza instancyjnej weryfikacji decyzji ostatecznej (art. 16 § 1)

13. Zasada sądowej weryfikacji decyzji ostatecznej (art. 16 § 2)

III. Podmioty i ich uczestnicy postępowania administracyjnego

3 kategorie uczestników postępowania administracyjnego

1. Uczestnicy obligatoryjni (organ prowadzący postępowanie i strona)

2. Uczestnicy fakultatywni – są to uczestnicy na prawach strony, którzy mogą, ale nie muszą brać udział w postępowaniu np. rzecznik praw obywatelskich lub prokurator. (art. 31,188)

3. Inni uczestnicy postępowania (świadkowie, biegli, kurator, organy społeczne itp.)

IV. Organy prowadzące postępowanie administracyjne

1. Organy administracji rządowej

2. Organy samorządu terytorialnego

3. Organy samorządu zawodowego

4. Organy państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych

5. Organy organizacji społecznych

5. 4 formy kompetencji szczególnych organów

1. Właściwość rzeczowa – to zobowiązanie organizacji administracji publicznej do prowadzenia i rozstrzygania w formie decyzji rozstrzyganych spraw.

2. Właściwość miejscowa – oznacza granice podziału terytorialnego, na obszarze którym organ wykonuje ustawowe kompetencje.

3. Właściwość instancyjna – pozwala na określenie, który z teoretycznie właściwych rzeczowo i miejscowo organów jest zobowiązany do załatwienia sprawy pierwszej instancji.

4. Właściwość funkcjonalna – to upoważnienie organów do podejmowania różnorodnych czynności procesowych związanych z postępowaniem prowadzonym przez inny organ administracji państwowej.

5. Strony ogólnego postępowania administracyjnego – to każda osoba fizyczna lub prawna czyli interes prawny lub obowiązek, który został objęty postępowaniem administracyjnym.

Ogólne postępowanie administracyjne przed organami pierwszej instancji

Faza wszczęcia postępowania administracyjnego obejmuje 4 czynniki.

1. czynności .................. art. 61 § 1 i 2 – czyli wniesienie żądań strony lub podjęcie przez organ postępowania z urzędu.

2. wstępna merytoryczna ocena żądania strony (art. 63,64)

3. ocena własnej zdolności do prowadzenia postępowania i rozstrzygania sprawy (art. 65,66,233).

4. zawiadomienie osób będących stronami o wszczęciu postępowania na wniosek lub z urzędu (art. 61 § 4)

Data wszczęcia postępowania

• Za datę wszczęcia postępowania przez stronę, uważa się datę doręczenia wniosku.

• Data wszczęcia postępowania liczy się od daty podjęcia pierwszej czynności urzędowej, jaka urząd wykonał.

Załatwienie sprawy

• doręczanie (art. 39,49)

• wezwanie (art. 50-56)

• terminy (art. 57-60)

Załatwianie sprawy bez zbędnej zwłoki (art. 12,35 § 1 i 2)

Postępowanie wyjaśniające – dotyczy ustanowienia rzeczywistego stanu sprawy będącej w procesie administracyjnym.

Postępowanie wyjaśniające może przyjąć formę rozprawy administracyjnej (art. 89), który mówi, w jakich przypadkach to postępowanie jest obowiązkiem organu.

Czynności przygotowawcze (art.90, 92)

Procedura doręczania – nie później niż 7 dni przed rozprawą.

Kierowanie rozprawą (art. 93,96) – kieruje wyznaczony pracownik organu administracji publicznej, a jeżeli postępowanie toczy się przed organem kolegialnym – kieruje wyznaczony członek organu kolegialnego.

Postępowanie dowodowe (art.75,88)

• stadium formalne czyli analiza dokumentów (postępowanie w charakterze materiału dowodowego – dowód w sprawie)

• zeznania świadków opinie biegłych (świadkowie nie mogą być .......... zobowiązani do tajemnicy służbowej i państwowej, duchowni co do faktów tajemnicy spowiedzi)

Przed przesłuchaniem świadek powinien być poinformowany przez organ administracji publicznej:

• o odmowie zeznania

• o odpowiedziach na pytania

• o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania

Do biegłych lub innych świadków również stosuje się niektóre elementy, jak wobec świadków.

Zawieszenie postępowania (art.97,103) – może nastąpić z urzędu lub na wniosek organu administracji publicznej, może zawiesić postępowanie na wniosek pod warunkiem, że złoży to strona, która wszczęła to postępowanie, a inni uczestnicy nie wnoszą sprzeciwu.

Zawieszenie postępowania z urzędu:

• w razie śmierci stron lub jednej ze stron

• w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony

• w razie utraty przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych

• w razie gdy .......... wydanie decyzji lub rozstrzygnięcia.

Umorzenie postępowania administracyjnego (art. 61 § 2, 105) – następuje gdy dane postępowanie okazało się bezprzedmiotowe.

Umorzenie może nastąpić na wniosek strony wnioskującej.

Postanowienia (art.123-126) – w drodze każdego postępowania musi być wydane postanowienie.

Cechy charakterystyczne postanowienia: (pieczątka, data, oznaczenie strony lub stron, podstawa prawna, rozstrzygnięcie, pouczenie o trybie odwołania, podpis z imieniem i nazwiskiem oraz stanowiskiem służbowym.

Jeżeli, któraś w wymienionych wyżej norm nie została spełniona to takie postanowienie jest nieważne i w chwili zaskarżenia traci moc.

Zakończenie postępowania administracyjnego (art. 104,106-113)

Organ administracji publicznej załatwia sprawy w drodze decyzji administracyjnej.

Decyzja administracyjna może rozstrzygać sprawę w całości lub w części.

Cechą charakterystyczną decyzji administracyjnej jest uzasadnienie.

Od uzasadnienia organ może odstąpić tylko wtedy, jeżeli nasze żądania zostały spisane w całości.

W decyzji może być wydany rygor natychmiastowej wykonalności. Natychmiastowy rygor wykonalności nie zamyka drogi odwoławczej.

Ugoda – ma taką samą moc prawną, ja decyzja.

Urząd administracji publicznej ingeruje w treść umowy, gdy mogą być naruszone przepisy lu interes społeczny.

Ugodzie nie przysługują roszczenia i tryb odwoławczy.

02.07.2004 r

PROCEDURA ODWOŁAWCZA PRZED ORGANAMI II INSTANCJI

Odwołanie służy tylko do jednej instancji (art. 127 – 140).

Władnym do rozpatrzenia jest art., szczebla wyższego lub stopnia wyższego.

Cechą charakterystyczną jest również to, iż odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia – wystarczy sformułowanie „wnoszę o odwołanie, gdyż jest sprzeczne z ...”.

Odwołanie (z reguły) służy nam 14 dni.

Cechą charakterystyczną każdej decyzji administracyjnej wydanej w I instancji nie ulega wykonaniu przed terminem upływu wykonania (II wyjątki to: art. 108 – został wydany rygor jeżeli decyzja adm. podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy).

Organ odwoławczy ma następujące możliwości prawne:

1. utrzymuje w mocy zastrzeżone decyzją

2. uchyla zastrzeżoną decyzję w całości lub części

3. umarza postępowanie odwoławcze

4. uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia

Organ odwoławczy nie wydaje w II instancji decyzji na niekorzyść strony odwołującej się.

Może wydać decyzję niekorzystną ale tylko w przypadku gdy:

1. naruszyła rażąco prawo

2. narusza interes społeczny w rażący sposób.

Cechą charakterystyczną postępowania w II instancji jest również zażalenie (141 – 142 kpa).

Zażalenie można wnieść w terminie 7 dni od daty wręczenia lub od daty ogłoszenia postanowienia ustnie.

Cechą charakterystyczną postanowienia w odróżnieniu od decyzji jest to, że złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia.

Wznowienia postępowania (145-153) administracyjnego następuje w 2 przypadkach:

1. z urzędu

2. na wniosek.

Postępowanie wznawia się:

1. dowody na podstawie, których ustalono okoliczności faktyczne okazały się fałszywe

2. decyzja została wydana w wyniku przestępstwa

3. decyzja została wydana przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu w myśl art. 24, 25, 27. (UZUPEŁNIĆ).

4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy ważne okoliczności

6. decyzja została wydana bez ................. wymaganego prawem stanowiska innego organu.

7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 par. 2)

8. decyzja została wydana w oparciu o orzeczenie sądu, które następnie zostało uchylone lub zmienione.

9. Trybunał konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego i konstytucji lub umowy międzynarodowej.

Wniosek o wznowienie postępowania wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Stwierdzenie nieważności decyzji – art. 156 – 160.

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która została wydana:

1. z naruszeniem przepisów o właściwości

2. decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

3. decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

4. decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie

5. decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter stały

6. nieważność decyzji następuje w przypadku, gdy jej wykonanie stanowi czyn zagrożony karą

7. decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

UCHYLENIE LUB ZMIANA DECYZJI OSTATECZNYCH (art. 154, 155, 161, 163)

Decyzja ostateczna na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa może być w każdym czasie uchylona przez organ wyższego szczebla w 2 przypadkach:

1. jeżeli przemawia za tym interes społeczny

2. jeżeli przemawia za tym słuszny interes strony.

Decyzja ostateczna na mocy której strona nabyła prawo może być uchylona za zgodą strony lub przez organ wyższej instancji w 3 przypadkach:

1. wydanie decyzji zostało wydane z naruszeniem prawa

2. decyzja wydana z rażącym naruszeniem interesu jednej ze stron

3. przemawia za tym interes społeczny

Jeżeli strona na skutek wadliwej decyzji poniosła szkodę służy jej roszczenie za poniesioną rzeczywiście szkodę od organu który wydał decyzję.

ROZSTRZYGNIĘCIE SPORÓW O WŁAŚCIWOŚCI MIĘDZY ORGANAMI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ A SĄDAMI

Spory rozstrzyga kolegium kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym.

Kolegium kompetencyjne składa się z tzw. członków stałych i członków ruchomych.

Skład stały tworzą przedstawiciele Sądu Najwyższego w liczbie 3 osób.

Drugim elementem członka stałego jest przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości.

Członek ruchomy to przedstawiciel właściwego ministra ze względu na rodzaj sprawy.

Pierwszy prezes Sądu Najwyższego każdorazowo po wniesieniu sprawy wyznacza sędziów kolegium kompetencyjnego oraz jego przewodniczącego.

Z wnioskiem do kolegium kompetencyjnego może występować:

1. zainteresowany organ adm. publicznej lub sąd kiedy uważają się za właściwi do rozpatrzenia sprawy (spór pozytywny)

2. zarówno sąd jak i organ adm. publicznej uznają się za niewłaściwe do rozpatrzenia sprawy (spór negatywny)

3. minister sprawiedliwości

4. prokurator generalny.

Wniosek kieruje się do pierwszego prezesa Sądu Najwyższego. O wpłynięciu wniosku prezes zawiadamia ministra właściwego do rozpatrzenia sporów oraz prokuratora generalnego.

Postanowienie kolegium kompetencyjnego nie podlega zaskarżeniu. Decyzja jest wykonalna z chwilą ogłoszenia.

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI

8 zasad postępowania egzekucyjnego – administracyjnego:

1. zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych tzn. że organ adm. publicznej może zastosować środki egzekucyjne i równocześnie wnieść wniosek o postępowanie karne

2. zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w uchwale

3. zasada celowości – stosuje się mając na celu doprowadzenie do wykonania obowiązku

4. zasada stosowania środka najmniej uciążliwego dla zobowiązanego taki który zobliguje zobowiązanego do wykonania)

5. zasada zagrożenia – postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia ostatecznego upomnienia

6. zasada poszanowania minimum egzystencji poszkodowanego

7. zasada niezbędności – czyli środka egzekucyjnego nie stosuje się wtedy, gdy zobowiązanie zostało już wykonane lub stało się niewykonalne

8. zasada następstwa prawnego – postępowanie egzekucyjne jest kontynuowane w przypadku do następcy prawnego zobowiązanego.

PRZEDMIOTY, PODMIOTY, TYTUŁY WYKONAWCZE

Przedmiotem postępowania administracyjnego są przedmioty o charakterze pieniężnym i niepieniężnym.

Egzekucji adm. podlegają następujące obowiązki: podatki, opłaty i inne należności należące z ordynacji podatkowej w tym grzywny i kary.

Wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów (np. wspólnoty mieszkaniowe), należności pieniężne, należności przekazane do egzekucji adm. na podstawie umów ratyfikowanych przez Polskę, obowiązki o charakterze niepieniężnym, obowiązki wynikające z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (obowiązki stałe – wypłata świadczeń za pracę; obowiązki uprzywilejowane: rękawice, zupka).

TYTUŁ WYKONAWCZY powinien zawierać:

1. oznaczenie wierzyciela

2. wskazanie imienia i nazwiska osoby zobowiązanej (nazwy własnej w przypadku osoby prawnej)

3. określenie wysokości egzekwowanej należności pieniężnej

4. wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji

5. datę wystawienia tytułu, podpis z imienia i nazwiska służbowego, odcisk pieczęci urzędowej

6. pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia o zmianie miejsca pobytu

7. jeżeli egzekwowana należność korzysta z prawa pierwszeństwa to podać podstawę prawną

8. klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji

9. wskazanie środka egzekucyjnego

10. pouczenie zobowiązanego o prawie zgłoszenia w ciągu 7 dni zarzutów przeciwegzekucyjnych

11. ewentualne wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej