EUROPA

* Początek: koniec XVIII w.

* Koniec: 1848r. - Wiosna Ludów

POLSKA

* Początek: 1822r. - wydanie przez Mickiewicza „Ballad i romansów”

* Koniec: 1864r.

Opracowanie ,,Dziady cz. III”

W 1831 roku wybuchło powstanie listopadowe, które miało na celu uwolnienie narodu polskiego spod zaborów i zapewnienie mu istnienia niepodległego państwa. W tym czasie Adam Mickiewicz przebywał poza granicami ziem polskich. Mimo że po rozpoczęciu powstania zmierzał w kierunku Polski z zamiarem wzięcia udziału w narodowym zrywie, nie zdążył na czas.

Dziady, cz. III, powstałe w 1832 roku w Dreźnie (stąd nazywane też Dziadami drezdeńskimi) uważane są za utwór ekspiacyjny. Oznacza to, że zawierają przeprosiny i wyjaśnienie, dlaczego Mickiewicz nie wziął udziału w powstaniu listopadowym.

Bohaterowie

Konrad	jeden z głównych bohaterów Dziadów, cz. III Adama Mickiewicza. Pojawia się w prawie wszystkich fragmentach utworu, a wyłącznie jemu poświęcona została scena II, Improwizacja. Jest on tą samą postacią, co Gustaw z Dziadów, cz. IV. Stanowi wzorcowy przykład bohatera romantycznego, który przechodzi wewnętrzną metamorfozę Bohater romantyczny: samotny, rozdarty wewnętrznie, tajemniczy, patriota, rozmawia z Bogiem, popełnia próbę samobójczą, niepokorny
Ksiądz Piotr	jeden z głównych bohaterów występujących w Dziadach, cz. III Adama Mickiewicza. Jest zakonnikiem należącym do zakonu bernardynów. Występuje w kilku fragmentach utworu, a w całości poświęcona została mu scena V, której akcja dzieje się w jego celi. Bardzo dużą część tej sceny zajmuje Widzenie księdza Piotra. W nim zakonnik doznaje Boskiej łaski – ma proroczą wizję przyszłości świata i Polski, która zawiera w sobie ideologię mesjanistyczną.
Senator Nowosilcow	postać występująca w Dziadach, cz. III Adama Mickiewicza. Dotycząca go scena VIII utworu zatytułowana jest Pan Senator. W całości odnosi się do niego też scena VI. Przebywa w Wilnie z ramienia cara. Wydawane przez niego rozkazy powodują więzienie Polaków, katowanie ich i zsyłki na Syberię. Uosabia historyczną postać senatora Nowosilcowa.

_________________________________________________________________________________

Opracowanie ,,Konrad Wallenrod”

Konrad Wallenrod ukazał się w Petersburgu w roku 1828. Mickiewicz od 1824 roku przebywał na zesłaniu w Rosji, gdzie przeżył powstanie dekabrystów, które wstrząsnęło nim i poruszyło jego wyobraźnię. W związku z tymi wydarzeniami napisał poemat, który miał dać odpowiedzi na wiele pytań, ale głównie na te, jak skutecznie można walczyć z tyranią i jaką postawę w takiej sytuacji ma przyjąć jednostka świadoma toczących się wydarzeń. W utworze podjął też próbę odpowiedzi na trapiące go zagadnienia moralne, a mianowicie: gdzie znajduje się granica etyczna, której nie można przekroczyć nawet w imię najwyższych wartości patriotycznych.

Podstawowe informacje o bohaterze

Konrad Wallenrod jako mały chłopiec został porwany z rodzinnej Litwy przez Krzyżaków do Zakonu. Jego wychowaniem zajął się mistrz krzyżacki, Szymon Winrych. Chłopca wychowywano w kulturze niemieckiej. Udałby się ten proces, gdyby nie stary wajdelota Halban, Litwin wzięty do niewoli, służący Krzyżakom za tłumacza. Opowiadał on chłopcu o pięknie Litwy, uczył go języka litewskiego. Powiedział też Walterowi Alfowi, bo tak nazwali go Krzyżacy, o jego prawdziwym pochodzeniu. Chłopiec chciał zemścić się na Krzyżakach. W czasie jednej z bitew pozwolił się wziąć do niewoli, dostał się na dwór księcia litewskiego, Kiejstuta. Opowiedział swoją historię. Zakochał się ze wzajemnością w córce Kiejstuta, Aldonie, i młodzi pobrali się. Wkrótce jednak Walter Alf opuścił młodą żonę, bo najważniejsze były dla niego obowiązki wobec ojczyzny. Alf wyruszył jako giermek sławnego rycerza Konrada Wallenroda na wojnę do Palestyny. Tam, w tajemniczych okolicznościach, Konrad zginął, a Walter Alf, przybrawszy jego imię i nazwisko, wrócił do Zakonu owiany sławą i legendą. Wkrótce został wybrany Wielkim Mistrzem i wreszcie mógł realizować swój plan zemsty na wrogu.

_________________________________________________________________________________

Bohaterowie ,,Pan Tadeusz”

Gerwazy Rębajło	postać epopei Adama Mickiewicza Pan Tadeusz. Szlachcic jest wiernym sługą Horeszki. Na dworze swego pana pełnił funkcję klucznika. Ze względu na rodzaj wykonywanej pracy, nawet po śmierci Stolnika, bohater nazywa siebie Klucznikiem. Inne jego przydomki to: Mopanku („od przysłowia, które powtarzał bez ustanku”), Szczerbiec (bo „całą łysinę miał w szczerbach”). Gerwazego nazywano także Półkozicem (od zdobień na ubraniu). Nic nie wiemy na temat jego herbu. Chociaż nie znamy dokładnego wieku bohatera, to czytamy, że jest on starcem (por. Ks. II, w. 155).
Ksiądz Robak	Nazywa się Jacek Soplica. Jest starszym bratem Sędziego i ojcem Tadeusza. Pochodzi ze średniej szlachty. Mając licznych krewnych, miał duży wpływ na wybory do sejmu. Z tego też powodu nazywano go „Wojewodą”. Cieszył się popularnością wśród szlachty. Kochał się ze wzajemnością w córce Stolnika, Ewie Horeszko. Kiedy zdał sobie sprawę, że, zgodnie z wolą ojca, zostanie ona poślubiona innemu mężczyźnie, postanowił ożenić się z kobietą, do której nie czuł miłości. Korzystając z ataku moskiewskich żołnierzy na zamek, zabił Stolnika. Wyjechał za granicę, gdzie przywdział habit mnicha. Służył w wojsku. Prowadził działalność konspiracyjną. Poznajemy go jako bernardyna, który pełni funkcję emisariusza.
Tadeusz	Tytułowy bohater epopei Adama Mickiewicza jest synem Jacka Soplicy. Matka Tadeusza zmarła, gdy był jeszcze małym dzieckiem. Mężczyzna, na polecenie ojca, od najmłodszych lat pobierał nauki w Wilnie. Ponieważ nie ma świadomości, że jego tata żyje i ma wpływ na jego losy, sądzi, że opiekę prawną sprawuje nad nim Sędzia. To właśnie wujek miał być jego jedyną, najbliższą rodziną. Mężczyzna otrzymał imię Kościuszki, ponieważ urodził się w czasie wojny. Gdy go poznajemy, ma niespełna dwadzieścia lat.
Telimena	jest opiekunką Zosi. Na podstawie jej wypowiedzi, można wysnuć wniosek, że jest krewną swej podopiecznej
Sędzia	jest starym kawalerem. Na podstawie jego wypowiedzi, wiemy, że kształcił się w jezuickiej szkole. Bohater wspomina również swoją służbę na dworze Wojewody. Będąc dworzaninem przez dziesięć lat, nauczył się uczciwości i grzeczności. W młodości podróżował. Opowiada, że trzydzieści lat temu, bardzo kochał córkę swego przyjaciela. Jego luba odwzajemniała to uczucie, dlatego młodzi zaręczyli się. Niestety Marta zmarła. Sędzia nigdy nie związał się z inną kobietą. Bohater ma starszego brata, Jacka Soplicę. Opiekuje się jego synem Tadeuszem, którego bardzo kocha.
Zosia	Dziadkiem był Stolnik Horeszko, który został zastrzelony przez Jacka Soplicę. Matką – Ewa z domu Horeszko, która, wraz ze swoim mężem Wojewodą, została zesłana na Sybir, gdzie młodo zmarła. Pozostawioną w kraju sierotą zaopiekowała się jej ciotka, Telimena (nie mamy dokładnych informacji dotyczących bliskości ich powiązań rodzinnych, jednak słowa wypowiedziane przez dojrzałą kobietę:

_________________________________________________________________________________

Opracowanie ,,Kordian”

Kiedy wybuchło powstanie listopadowe, Juliusz Słowacki był w Warszawie. W marcu 1831 roku wyjechał z misją dyplomatyczną do Londynu. Po upadku powstania nie mógł już wrócić do kraju, ponieważ zasłynął jako autor wierszy rewolucyjnych. Wyjechał do Paryża. Na emigracji czuł się źle, zwłaszcza że rywalizował z Mickiewiczem o miano największego poety. Wielokrotnie przez niego ośmieszany schronił się w Genewie. W listach Słowackiego do matki czytamy, że rozpoczął pisanie Kordiana w 1833 roku. Był wtedy w pensjonacie pani Pattey w Les Pâquis pod Genewą. Trudno określić, jak przebiegały prace nad dramatem, ale wiadomo, że ukazał się on w 1834 roku w Paryżu. Słowacki wydał dzieło anonimowo być może dlatego, że najbardziej widoczna jest w nim polemika z Mickiewiczem. Kordian najprawdopodobniej miał stanowić pierwszą część trylogii. Mówi o tym podtytuł utworu. Jednak nigdy pozostałe części nie powstały. Dziś wiadomo, że trzecia część została napisana, ale autor spalił rękopis. Należy jednak podkreślić, że Kordian jest dziełem dojrzałym i powstałym w najlepszym okresie twórczości Słowackiego.

Przyczyny upadku powstania listopadowego:

• upadku zrywu narodowowyzwoleńczego

• podziały społeczne,

• niechęć starych konserwatystów do włączenia w walkę najniższych warstw społeczeństwa

Charakterystyka Kordiana

Kordian jest tytułowym bohaterem dramatu Juliusza Słowackiego. Czytelnik poznaje go dwukrotnie, w dwóch różnych etapach w życiu. Najpierw ma on piętnaście lat i cierpi na „chorobę wieku”, później ma już ponad dwadzieścia lat, dojrzewa emocjonalnie i politycznie, staje się głosicielem wielkiej idei. Pochodzi prawdopodobnie ze szlachty, nic nie wiemy o jego rodzicach czy innych członkach rodziny. Najbliższym przyjacielem i powiernikiem Kordiana jest stary sługa Grzegorz.

Typ liryki

Wiersz Słowackiego jest przykładem liryki bezpośredniego wyznania, bowiem „ja” liryczne wprost wyraża stan swoich uczuć (1 os. lp. „Smuto mi”). Ponadto zwraca się bezpośrednio do „ty” lirycznego, którym jest Bóg, zatem, ze względu na sposób wypowiedzi, możemy wskazać na kolejny typ liryki, tj. zwrotu do adresata (in. inwokacyjna).

 

Podmiot liryczny

Podmiot liryczny został wykreowany na tułacza, który ma świadomość, że jego okręt nie płynie do kraju. Czuje się osamotniony. Jego alienacja wynika z chęci zachowania pozorów akceptacji swojej sytuacji Dla obcych ludzi mam twarz jednakową.

Pod „płaszczem” obojętności kryje się człowiek, który tęskni do ojczyzny. To właśnie uczucia podmiotu, jego gorycz i żal, stają się głównym tematem utworu i prowadzą do refleksji na temat kondycji człowieka i znikomości jego życia.

 _________________________________________________________________________________

Geneza utworu

Zemsta została napisana w latach 1832-1833, a źródłem do powstania utworu stał się autentyczny proces właścicieli zamku w Odrzykoniu, w pierwszej połowie XVII wieku: Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Na akta sprawy natrafił Aleksander Fredro, stając się w roku 1828 właścicielem połowy starego zamku odrzykońskiego, który otrzymała w posagu jego małżonka Zofia, z domu Skarbek.

Bohaterowie

Cześnik	Mikołaj Raptusiewicz to jeden z głównych bohaterów Zemsty, pełni funkcję cześnika powiatowego. Tytuł ten pochodzi od ważnego w dawnej Polsce urzędu (istniał tytuł cześnika koronnego i litewskiego). Jest podstarzałym kawalerem i sprawuje opiekę nad swoją synowicą, Klarą. Cześnik jest w nieustannym konflikcie ze swoim sąsiadem, Rejentem Milczkiem. Spór dotyczy muru granicznego, który chciał naprawić Milczek.
Klara	jest wychowanicą Cześnika Raptusiewicza. Niewiele więcej wiemy o niej. Na przykład nie dowiadujemy się, co się stało z jej rodzicami i dlaczego wychowuje ją Cześnik. Wiemy, że jest zakochana w synu Rejenta, odwiecznym wrogu stryja. Spotyka się potajemnie z Wacławem – planują wspólną przyszłość.
Papkin	jest szlachcicem, który pochodził prawdopodobnie z bogatej rodziny, ale ponieważ jest utracjuszem, roztrwonił swój majątek i żyje z łaski różnych chlebodawców. Bohater żyje w trochę nierealnym świecie, na który patrzy przez pryzmat przeczytanych książek. W Zemście służy za posłańca, raz Rejentowi, raz Cześnikowi. Nie odgrywa jakiejś znaczącej roli, oprócz tego, że wnosi dużą dozę humoru i śmiechu.
Rejent	Rejent Milczek pełnił urząd rejenta, co w dzisiejszej terminologii prawniczej odpowiada stanowisku notariusza. Była to godność o wiele niższa od godności cześnika, bo zajmowała wśród hierarchii urzędów dopiero 23 miejsce (urząd cześnika był na 9 miejscu). Rejent ma syna Wacława. Jest sąsiadem Cześnika, z którym nie żył nigdy w zgodzie, ale do gwałtownego konfliktu dochodzi, gdy Rejent chce naprawić mur graniczący zamki obu bohaterów.
Podstolina	Wiemy, że pochowała trzech mężów i planuje po raz czwarty wyjść za mąż. Tytuł „podstoliny” pozostał jej po trzecim mężu, Czepiersińskim. Podstoli był to urzędnik dworski, którego zadaniem było usługiwanie królowi przy stole. Podobnie, jak urząd cześnika, z czasem stał się on tylko „tytularnym”. Podstolina mieszka wraz z Klarą w domu Cześnika.
Wacław	jest synem Rejenta Milczka. Kształcił się w Warszawie, gdzie więcej balował niż się uczył, a wiemy o tym fakcie z jego rozmowy z Podstoliną. Poznał Klarę, wychowanicę i krewną Cześnika, w której zakochał się bez pamięci, a która odwzajemniała jego uczucia. Wacław czyni różne starania, by cel swój osiągnąć i ożenić się z Klarą, co paradoksalnie dzięki waśniom pomiędzy ich rodzinami, udaje mu się.

 

Norbit ,,Fortepian Szopena”

Typ liryki

Wiersz jest przykładem liryki inwokacyjnej, w której oprócz konkretnego „ja” lirycznego mamy także „ty” liryczne”. Podmiot liryczny kilkakrotnie zwraca się do Szopena: „Byłem u Ciebie” i „Fryderyku”. Wiersz jest również monologiem lirycznym.

Podmiot liryczny i jego kreacja

Podmiot liryczny możemy w zasadzie utożsamiać z głosem samego poety, ponieważ przyczyną napisania wiersza były dwa wydarzenia: spotkanie Norwida i Szopena w 1849 roku, tuż przed śmiercią kompozytora, i wyrzucenie fortepianu w 1863 roku. We wrześniu fortepian Szopena, należący zresztą do jego siostry, został wyrzucony z okna warszawskiego pałacu Zamoyskich.

Sensy utworu

Obraz Fryderyka Szopena i jego muzyki – mamy tu bardzo wyraźnie do czynienia z hiperbolizacją zarówno obrazu samego genialnego, ale umierającego już kompozytora, jak i jego muzyki.

Refleksja dotycząca sztuki – tę zawiera strofa siódma. Sztuka składa się z ducha (czyli duszy, natchnienia, serca artysty) i litery (czyli formy wypowiedzi artystycznej), a wypływa z miłości. Istnieje rozdźwięk między sztuką a światem realnym, ponieważ cechą świata jest brak.

Budowa utworu

Wiersz nieregularny – jak podaje Słownik terminów literackich, wiersz nieregularny to taki, który odbiega od znanych systemów wersyfikacyjnych (wierszy sylabicznych, sylabotonicznych, tonicznych), modyfikując je. Wiersz nieregularny zachowuje jedynie tzw. wymóg rytmicznej odpowiedniości (czyli posiada wersy), ale nie realizuje wzorca rytmicznego, który wprowadzałby porządek w tekście (np.: równa ilość sylab).

Prometeizm - pogląd filozoficzno-etyczny nawiązujący do mitu postaci -> Prometeusza: głosił moralny ideał postępowania, którego celem powinno być dobro grupy społecznej, narodu czy też ludzkości, gotowość do walki o prawa ogółu, wolność

Miłość romantyczna to uczucie tragiczne. W wielu lekturach romantycznych oglądamy ją wciąż taką samą: zakochany, młody, wrażliwy romantyk wyznaje swój afekt wybrance. Ona jest mu przychylna. Poza uczuciem łączą ich podobne poglądy i zainteresowania, podobne spojrzenie na świat i poezję. Wszystko, zatem byłoby dobrze, gdyby nie nieubłagana ręka opatrzności. Najczęściej konwenanse świata, wola rodziców, nikły stan majątkowy romantyka stają na przeszkodzie szczęściu.

Winkelriedyzm to koncepcja narodowo-wyzwoleńcza opozycyjna w stosunku do Mickiewiczowskiego mesjanizmu.

Mesjanizm narodowy - to wiara w to , że Polska jest narodem wybranym , że zabory - to jej męczeństwo , które odkupi winy innych krajów , że emigranci polscy to apostołowie wolności , za którą cierpi ich ojczyzna

Wallenrodyzm - model postawy bohatera literackiego, mający swój początek w utworze Adama Mickiewicza pt. Konrad Wallenrod (1828). Pojęcie to odnosi się do człowieka, który, aby osiągnąć szlachetny cel (np. osiągnięcie niepodległości), posługuje się sposobami ocenianymi jako nieetyczne, moralnie naganne

Irracjonalizm - Artysta dociera do Boga poprzez sztukę opierającą się na intuicji i uczuciu.\

Mistycyzm - Wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim.

Bohaterowie tragiczni są to postacie postawione w trudnej sytuacji, której nie można rozwiązać i dlatego najczęściej spotyka ich katastrofa. Najważniejszy jest ów nierozwiązywalny konflikt. Dzieje się tak, gdyż bohater jest postawiony w obliczu wyborów pewnych dróg postępowania, z których jedna jest drugiej przeciwna i każda niesie ze sobą nieszczęście.

Cechy romantyczne

- istnienie dwóch światów (irracjonalny i racjonalny)

- mistycyzm

- świat mistyczny i rzeczywisty przenikają się nawzajem

- ukazane są ludzkie uczucia na tle przyrody (echo sentymentalizmu) (miłość ojcowska, strach, przerażenie, podekscytowanie, ból)

- operowanie nastrojem; tworzenie nastroju grozy i tajemniczości; natura kształtuje nastrój

- ludowość (elementy fantastyczne są przekazywane wśród ludu)

Zarzuty do Polaków ,,Grób Agammona”:

1. Zarzuty wobec przywódców powstania: starość, niedołężność, nadmierna ostrożność, nieumiejętność wykorzystania ważnych momentów strategicznych, nieudolność, niechęć do aktywnego działania, zdrada (Krukowiecki).
2. Zarzuty wobec młodych powstańców: oddanie przywództwa nieudolnym dowódcom; naiwność i głupota polityczna; sam zapał i chęć poświęcenia dla ojczyzny to zbyt mało, by zwyciężyć.
3. Główną przyczyną upadku był brak udziału całego narodu wynikający z ogromnych dysproporcji społecznych. Dopóki szlachta będzie wyzyskiwać i gnębić chłopów, dopóty niemożliwe będzie zjednoczenie narodu i przeprowadzenie zwycięskiej walki narodowo-wyzwoleńczej.
4. Przyczyną upadku Polski i zaborów była w głównej mierze sarmacka megalomania, prywata i niechęć do rezygnacji z przywilejów stanowych.