Socjologia kultury – nauka zajmująca się badaniem związków pomiędzy życiem społecznym, a
kulturą, ich wzajemnymi relacjami, zróżnicowaniem oraz zmianami, które są
wynikiem tych relacji. Zajmuje się badaniem jednostek ludzkich pod kątem tego jak one są uwarunkowane przez kulturę (np. sposób ubierania).
Zakres badań nad socjologią kultury:
Teoretyczna refleksja nad kulturą
Społeczna geneza nabywania kultury
Komunikacyjne aspekty kultury symbolicznej
Związek kultury z osobowością
Bycie w kulturze
Zróżnicowanie społeczne, a zróżnicowanie kulturowe
Ocena i porównanie kultur (relatywizm kulturowy, a etnocentryzm)
Dynamika kultury (religijność, moralność)
Przejawy kultury oraz ich specyfika
Dyscypliny pokrewne:
Historia, filozofia, antropologia kultury, kulturoznawstwo, ekonomia, ekologia
Koncepcje teoretyczne refleksji nad kulturą:
Ewolucjonizm
Marksizm (struktura społeczna a kultura)
Szkoła Frankfurcka
Szkoła Emila Durkheima
Historycyzm
Funkcjonalizm
Strukturalizm (podłoże w językoznawstwie)
Antropologia kognitywna (bada związek kultury z umysłem, pyta w jaki sposób ludzie postrzegają świat)
Studia kulturowe (odnosi się do kwestii władzy, nierówności ludzi)
Postmodernizm (kultura nie jest stała, ale płynna)
KULTURA (wg R. Lintona) – stanowi układ połączonych zachowań i rezultatów zachowań, których
elementy składowe są wspólne dla członków danego społeczeństwa przekazywane w jego obrębie. Człowiek jest twórcą i odtwórcą kultury. Kultura ma charakter zbiorowy, nie jest jednostkowa. Natura nie jest kulturą.
Wzór kultury - jest to względnie trwały system norm i wartości wyznaczających granice zachowań zgodnych z oczekiwaniami danej zbiorowości. Zawsze właściwy konkretnej kulturze i ukształtowany historycznie. Wzory kultury mogą się zmieniać lub zanikać pod wpływem konkurencyjnych wzorów pochodzących z innych kultur.
Cechy kultury:
Uczenie się
Kultura wywodzi się z cech biologicznych, środowiskowych, psychicznych i historycznych
Kultura jest zorganizowana (elementy jej są ze sobą powiązane)
Kultura jest wieloaspektowa (dotyczy wielu wymiarów życia)
Kultura jest dynamiczna i zmienna (np. moda)
Kultura jest instrumentem adaptatywnym człowieka
Kultura masowa – (1941 i 1944) to treści przekazywane za pomocą środków technicznych, które z
jednej strony cechuje centralizowanie procesów sieci z drugiej zaś rozproszenie i
różnorodność odbiorców. Kultura masowa jest produktem wtórnym rewolucji
przemysłowej (XVIII-XIX w.). Upowszechnienie oświaty, upadek kultury ludycznej, urbanizacja, migracje, umasowienie, styl życia.
Kultura popularna – której treści są przekazywane niezależnie od środków technicznych, są łatwe w
odbiorze, charakteryzują się konwencją zrozumiałą dla odbiorcy. Mają wyraźne
elementy rozrywkowe i tym samym przyciągają dużą liczbę odbiorców.
Charakterystyka kultury masowej:
Forma technicznego przekazu
Ogromna liczba odbiorców
Wystandaryzowane treści
Atrakcyjność przekazu
Nieokreślony związek z rzeczywistością
Zmiany w procesie twórczym
Brak kulturowej autonomii
Negatywy:
Jest instrumentem manipulacji politycznej
Jest instrumentem manipulacji ekonomicznej (sztuczne kreowanie potrzeb)
Wytwarzanie biernego stosunku do życia
Zniekształcenie rzeczywistości
Negatywny wpływ na socjalizację dzieci
Pozytywy:
Popularność
Pluralizm
Wypełnianie luki po kulturze ludycznej
Jest odpowiedzią na alienację
Wspiera integracje społeczne
Styl życia – to zakres i formy codziennych zachowań jednostek i grup, oraz specyficzne usytuowanie
Społeczne tzw. manifestujące położenie społeczne jak i charakterystyczne dla tego położenia praktyki społeczne (jest związany z czasem)
Wg Kaczmarczyka jest to względnie niezależne zachowanie, które w mniejszym lub większym stopniu jest wewnętrznie motywowane, które jest wynikiem pewnego wyboru szerszego repertuaru możliwych danych i sytuacji.
Zakres stylów życia:
Poziom i charakterystyka konsumpcji (co kupujemy, jak często, itp.)
Wygląd zewnętrzny (dress code)
Urządzenie mieszkania
Sposób spędzania wolnego czasu
Wzory życia rodzinnego
Charakter kontaktów społecznych (częstotliwość i miejsce spotkań)
Poziom uczestnictwa w kulturze
Higiena i ochrona zdrowia
Style życia: [ sportowy, ekologiczny, alternatywny]
1) sty życia w ograniczonych możliwościach wyboru (przy brak zasobów materialnych),
2) styl unikania wyborów w życiu codziennym,
3) styl poszukiwania drogi życiowej,
4) styl życia nastawiony na cel („nieważne co, ważne żeby”),
5) styl nastawiony na zmianę (niestabilność).
Telewizja – źródło wiedzy o świecie dla każdego, informacje wybiórcze, tworzy informacje.
Kategorie TV:
- zawartość programowa, teksty, treści,
- związek między tekstami a odbiorcami,
- pas transmisji wzorów kulturowych – wytwarza schematy dotyczące wartości i norm, które się pojawiają,
- kwestia ekonomii politycznej (połączenie ekonomii i polityki) i transmisję z nią związane.
Modele dotyczące funkcjonowania TV:
1) manipulacyjny (selekcjonowanie treści, konstruowanie treści, źródło działania na odbiorcę),
2) pluralistyczny (bardzo duża liczba różnych nadawców).
TV INFORMACYJNA [zasada selekcji i prezentacji – co jest istotą newsu]:
- personalizacja (np. ważniejsza jest śmierć jednej konkretnej osoby, niż tysiąca bezimiennych),
- nastawienie na zdarzenia negatywne,
- podział informacji na twarde (tematy poważne: polityka, gospodarka) i miękkie/lekkie (związane z rozrywką),
- symbioza między procesami globalnymi a lokalnymi,
- czas – wartość wiadomości zależy od czasu jaki upłynął od zdarzenia,
- obrazowy charakter telewizji (wiadomość jest wiarygodna, gdy jest pokazana wraz z obrazem),
- prostota – mało obrazów, krótkie treści, zero skomplikowanych słów.
OPERY MYDLANE:
- serial nieposiadający narracyjnego zamknięcia,
- wielość wątków i postaci; koncentracja na relacjach międzyludzkich,
- czas płynie równolegle do czasu rzeczywistego,
- podział na części ma charakter nieciągły i najczęściej gwałtowny,
- nacisk położony jest na dialogi, rozwiązywanie problemów i rozmowy intymne,
- kobiety: pewne siebie, atrakcyjne i władcze lub opiekunki ogniska domowego; mężczyźni są wrażliwi i empatyczni,
- akcja zwykle dzieje się w domu, obiekcie zamkniętym.
Funkcje opery mydlanej:
- rozrywkowo-kompensacyjna (daje poczucie zaangażowania),
- edukacyjna,
- przełamywania tabu.
TALK-SHOW:
- program zorientowany na osobę prowadzącą, triumf gospodarza nad gościem,
- ma być wytwarzany w czasie rzeczywistym,
- spontaniczna rozmowa.
REKLAMA – każdy płatny sposób nieosobistego popierania i prezentowania zakupu towarów, usług i idei.
Kwestie podziału reklam:
- cel oddziaływania reklamy (np. informacyjny),
- nakłaniająca reklama,
- przypominanie,
- źródło indywidualne lub zbiorowe,
- sposób rozplanowania reklamy (charakter ciągły lub okresowy),
- zasięg geograficzny (lokalne, regionalne, ogólnokrajowe, globalne),
- sposób produkcji (wydawnicza, pozawydawnicza),
- oddziaływanie na rodzaj zmysłów (np. w tv – audiowizualne).
Cele reklamy:
-zwiększenie zakupu danej marki,
- zwiększenie popytu na daną kategorię produktów,
- utrzymanie klientów,
- przyciągnięcie konkurencji.
Plusy reklamy: reklamy społeczne, kwestia higieny;
Minusy reklamy: wytwarza zakup zbędnych produktów i idei.
Cechy PRASY:
- regularnie się ukazuje (dziennik, dwutygodnik itp.),
- ma charakter towarowy,
- treści są związane z aktualnymi wydarzeniami,
- ma charakter publiczny,
- względna swoboda treści.
Typy prasy:
- zasięg terytorialny (regionalna, ogólnoświatowa),
- ze względu na cykliczność (miesięcznik itp.),
- ze względu na segment prasy – tematycznie (modowe, samochodowe itp.).
Badanie czytelnictwa: ZKDP (Związek Kontroli Dystrybucji Prasy), PBC (Polskie Badania Czytelnictwa)
SZTUKA - (Tatarkiewicz) odtwarzanie rzeczy, bądź konstruowanie form, bądź wyrażanie przeżyć, jeśli ten konstrukt jest w stanie nas zachwycić, wzruszyć lub wstrząsnąć.
SOCJOLOGIA SZTUKI interesuje się:
- społeczną genezą sztuki (jakie są początki sztuki),
- ewolucją sztuki ( w jaki sposób historia wpływała na ewolucję sztuki),
- gatunkami, rodzajami i formami artystycznymi,
- socjologią komunikacji artystycznej,
- badaniem obecności sztuki w przestrzeni publicznej i prywatnej.
Elementy systemów sztuki:
1) Instytucje. Dzielą się na:
- podsystemy instytucji tworzenia (szkoły, pracownie),
- podsystemy obiegu sztuki (galerie, pisma, pracownie),
- podsystemy odbioru (muzea, kolekcje prywatne),
- podsystemy odbioru o charakterze społecznym (fankluby, audytoria, stowarzyszenia).
2) Działa sztuki.
Partykularne funkcje sztuki:
1) nadawanie wartości społecznych – tworzenie, upowszechnianie, destrukcja; dotyczą piękna, wiedzy, ideologii;
2) modelowanie więzi społecznych – charakter integratywny lub dezintegratywny.
Funkcje sztuki:
- estetyczna,
- hedonistyczna,
- terapeutyczna,
- ekspresyjna (wyrażanie siebie),
- komunikacyjna (porozumiewanie się z innymi poprzez sztukę),
- magiczna (sztuka jako świętość, element sakralny),
- ideologiczna (np. Joseph Goebbels – propaganda goebbelsowska/nazistowska),
- wychowawcza,
- poznawcza (ukazuje obecny, ten co był i jaki może być świat),
- ekonomiczna (dzieła sztuki mają swoją wartość).
ARTYSTA – człowiek zajmujący się działalnością twórczą, o indywidualnym charakterze, wykazujący się zaangażowaniem, talentem czy wyobraźnią.
Role społeczne artysty:
- twórca,
- kapłan (łączy to co jest sacrum z tym co jest profanum – np. chór),
- prorok (podpowiada i przewiduje co będzie),
- mędrzec (chce doszukiwać się prawdy, istoty piękna i harmonii),
- reformator (przez sztukę chce naprawiać świat).
Mity artysty: mit wyjątkowości, mit wolności, mit cierpienia.
Wyznaczniki kariery artystycznej:
- zasięg i obecność sztuki danego artysty,
- społeczna trwałość wytworów artysty – to, co dało się zachować oraz uznanie, prestiż,
- swoboda w podejmowaniu decyzji.
Formy obiegu sztuki:
- mecenat, - polityka państwa, - rynek dóbr (kultury, sztuki), - sponsoring.
Składniki procesu odbioru sztuki:
- przeżycia zmysłowe i estetyczne,
- odczytanie, zbiór treści, kontent,
- interpretacja,
- ocenianie,
- zapamiętywanie,
- przyswojenie wartości.
PUBLICZNOŚĆ – zbiorowość ludzi znajdująca się w jednym miejscu, zebrana wokół uformowanych, określonych treści sztuki czy artysty. Ludzie, którzy nie muszą być zespoleni więzią społeczną.