Pokaż że rozumiesz po co kandydatom na nauczycieli studiowanie podstaw pedagogiki.
Teoria pedagogiczna ma wpływ na praktyczne działanie nauczycieli. Jest niezbędna do:
*organizowania i realizacji zajęć dydaktycznych w fazach przygotowania się do zajęć, przeprowadzenia tych zajęć oraz ich oceny,
*do prawidłowego rozpoznawania, interpretowania i przewidywania sytuacji dydaktycznych w klasie szkolnej oraz do korzystnego modyfikowania tych sytuacji,
*do wprowadzenia innowacji.
W szczególności może być użyteczna do:
*opisu, diagnozowania i prawidłowego nazywania procesów i zjawisk pedagogicznych występujących w działalności dydaktyczno-wychowawczej,
*wyjaśniania i rozumienia zjawisk i procesów pedagogicznych,
*poznawania uczniów,
*efektywnego prowadzenia działalności dyd-wych
*pokonywania trudności dyd-wych
*analizy własnej pracy, wprowadzania do niej zmian, innowacji - ulepszania pracy pedagogicznej
Nauczyciele mogą współtworzyć teorie gdy posiadają określone umiejętności metodologiczne
Nauka-badanie,proces zdobywania wiedzy,uporządkowany zasób wiedzy ludzkiej o rzeczywistości przyrodniczej,społecznej i kulturowej(o zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości)o sposobach badania i przekształcenia otaczającego świata-ujęty w system należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez.
Różne ujęcia definicji nauki wg. Kamińskiego: *funkcjonalne-nauka to zorganizowany proces poznawczy prowadzący dokonstruowania teorii w sensie przedmiotowym:uprawiać naukę tzn. obserwować,dokonywać pomiarów,definiować,wnioskować.*przedmiotowe-to zespół teorii określonej dziedziny rzeczywistości i spełniających warunki metodologiczne,co do precyzowania pojęć,uzasadniania twierdzeń*podmiotowe-aktywność psychofizyczna człowieka/postawa człowieka pozwalająca mu zrozumieć siebie i świat,ludzie tworzący naukę:odkrywcy,badacze,wynalazcy,”ludzie wielkiej nauki”*historyczno-psychologiczne- psychologiczne:dziedzina kultury obejmująca:działalność poznawczą uczonych,wytwory tej działalności,narzędzia i środki oraz instytucje społeczne powołane do prowadzenia tej działalności, a także urządzenia do prowadzenia badań
Reguły sterowania nauką:
*wewnętrzne
-tworzone przez ludzi nauki,zajmujących się profesjonalnie w danym okresie historycznym(nepotywizm,scjentyzm)
-zawierają normy mówiące o tym jakie działania badawcze i jakie wytwory poznawcze są uznane za naukowy autonomiczny model nauki.
*zewnętrzne
-oczekiwania(żądania,roszczenia,życzenia)wobez nauki określone przez pozanaukowe układy społeczne(np. militarne,polityczne,ekonomiczne)-heteronomiczny model rozwoju nauki
Funkcje nauki:
- opisowa jak odp. Na pytanie ?jak jest?
- wyjaśniająca ?dlaczego?
- prognostyczna ?jak będzie?
- utylitarną ?gdy z badań wynika jakie podejmować działania?
- poznawcza i psychologiczna, a więc wyjaśnienie w jaki sposób zachodzą zmiany w psychice ludzi w trakcie poznawania danej rzeczywistości.
Modele budowania i funkcjonowania nauki:
a) autonomiczny:
*budowany przez logistów wg racjonalności logiczno-metodologicznej(wewnętrzne reguły sterowania nauką)
*czynniki zewnętrzne mogą stanowić tylko „kontekst odkrycia”,decysują o doborze problemów o ich zakresie,ale nie wpływają na sposób ich powiązania i osiągane wyniki badań naukowych
b)heteronomiczny:
*uznawany za historyków
*czynniki zewnętrzne o charakterze psychologicznym czy społeczno-historycznym wywierają wielki wpływ na naukę zarówno w kontekście odkrycia jak i uzasadniania naukowego
*zasady metodologiczne(normy i dyrektywy),zależą od takich sfer życia jak: gospodarka,technika obrotności,utrój społeczny,polityczny,kultura,stan świadomości
c)paradygmatyczny:
*teorie i myslenie teoretyczne-nowe teorie mogą pełnić w rozwoju nauki taką samą rolę jak nowe fakty empiryczne w modely nauki opartym na racjonalności empirycznej lub racjonalności technicznej
Epistologia-nauka o wiedzy
Metodologia-nauka o metodach
Ontologia-nauka o bycie
Na paradygmat składają się :
-najogólniejsze twierdzenia ontologiczne,epistemologiczne,metodologiczne przyjęte przez naukę w określonej fazie rozwoju
-pdst kategorie pojęciowe i ich definicje
-problemy badawcze możliwe do sformuowania
-typowe i uznane metody techniki gromadzenia i przetwarzania danych empirycznych
-twierdzenie teorii w ramach których są opisywane i wyjaśniane wyniki badań empirycznych
Właściwości nauki:
*kumulatywność-(nagromadzenie wiedzy)-musimy umieć porządkować wiedzę,selekcjonować,wybrać,krytykować
-sterowność-dążenie, że dzięki poznaniu naukowemu możemy zmienić rzeczywistość
Formy poznawczego „oswajania” świata”
*wiedza potoczna –najpowszechniejsze fundamentalne życiowo-związane z poznaniem zmysłowym i codziennym działaniem człowieka:wiedza skuteczna,bezkrytyczna,często błędna i niespójna,przyswojona bez racjonalnego uzasadnienia wszys,emocjonalna,powstaje doraźnie i bezplanowo.zaczyna się od przedwiedzy, przedzałożenia; nie może być ignorowana. poznanie:
w naukach szczegółowych – strategia indukcyjna, eksperymentu, empiryczne, reguły zewnętrzne i wewnętrzne,wiedza systematyczna i uporządkowana,wiedza specjalistyczna, celem jest odkrywanie prawdy.
techniczne,–(najstarsze)cel,ułatwienie ludziom zycia,funkcjonowania (np. przedmioty,wynalazki) eksperymentalność, precyzja, poznanie bazuje na wiedzy potocznej i naukowej
poznanie filozoficzne –wiedza dogłębna i praktyczna(praxis) dająca zrozumienie sensu świata i życia i pozwalająca na przyjmowanie najwłaściwszej postawy(cechuje się refleksyjnością,pytajnością,docieklizmem istoty jakiegoś procesu)
co wynika z rozpatrywania różnych form oswajania świata?
Potrzeba humanizacji wiedzy przez pedagoga
Eksponowanie filozofii, wprowadzenie w kulturę nauki
Zmiana stosunku do form oswajania świata
Rehabilitacja wszystkich form oswajania świata
Zrozumienie, ze nauka nie daje wiedzy pewnej
Uznanie za ważny czynnik mądrości np. pedagogikę, kulturę i wszelkie sztuki (nie tylko naukę), religię, socjologię i psychologię
Zrozumienie, że szczególnym przedmiotem zainteresowań nauk humanistyczno - społecznych staje się ludzka świadomość
Istota paradygmatu pozytywistycznego:
-jedyna drogą uzyskania wartościowej wiedzy jest poznanie naukowe
-punktem wyjścia jest poznanie zmysłowe dostarczające poznaniu naukowemu danych sprawdzalnych,zorganizowanych i pozwalających ustalić fakty i zależności przyczynowe-racjonalność empiryczna(zmysłowa)
-nauka tworzy wiedzę najgłębszą, w porównaniu do innych form ludzkiego poznania
-wiedza naukowa jest pewna i prawdziwa,przez to zyskuje także walor akcjologiczny-staje się dobra
-wiedza jest pewna bo posługuje się naukowymi metodami jej gromadzenia
-wiara a rozum jako racjonalnego,twórczego poznania świata
-poznanie naukowe jest obiektywne
-nauka zajmuje się badaniem nagich faktów
-wytwarzanie wiedzy instrumentalnej
paradygmat (gr. parádeigma – przykład, wzór); termin używany od XVIII w., spopularyzowany przez Th.S. Kuhna; utożsamia się go z modelem uprawiania badań, bądź z wzorcem postępowania badawczego czy z modelem teoretycznym nauki. zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych – przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.
Istota paradygmatu humanistycznego:
-obszarem zainteresowań jest człowiek i świat jego wartości
-aby poznać świat ludzi należy bazować na innych niż ilościowe podejście do człowieka-podejście jakościowe
-celem poznania jest zrozumienie człowieka-ujawnienie sensów,znaczeń,interpretacji
-jest wiele dróg rozumienia,nauka nie jest jedynym źródłem wiedzy
-cechami rzeczywistości jest słabośc i zmienność
-wytwarzanie wiedzy hermeneutyczno-moralnej
Nowa wizja rzeczywistości:
*Fritjof Capra-urodzony 1939 roku Wiedniu,fizyk interesuje się filozofią i historią nauki
*funkcjonowanie nauki zależy od funkcjonowania cywilizacji
*cywilizacja w duzym stopniu zależy od nauki(ona ukształtuje cywilizację)
*nurt „nowej świadomości”/nowego paradygmatu-wykrzywianie,objawianie i opis możliwie całościowy
*dąży do sformuowania podstawowych prawidłowości rzadzących myślą ludzką,życiem przyrody i udowodnienie istnienia ich jedności-metareflekcja
*żyjemy na pograniczu epok(w punkcie zwrotnym)wyczerpują się wzory funkcjonowania cywilizacji zachodniej
Proponuje nowy wzorzec nauki:
*dopuszcza ona i postuluje poszerzenie źródeł poznania
*obok poznania intelektualnego istotne jest także poznanie przez wgląd(intuicję,wyobraźnię)
*ujmuje naturę człowieka dynamicznie
*fetyszyzacja tzn. „twardych technologii”
*konsumpcja
*drapieżne wręcz wykorzystanie zasobów naturalnych
*ogarnięcie „obsesją wzrostu” tracimy z oczu człowieka
*kryzys percepcji-zbyt kurczowe trzymanie się pojęć,kategorii językowych charakterystycznych dla pozytywizmu
*słabo uwzględniamy perspektywę ekologiczną
*potrzeba mądrości i twórczego namysłu:zasoby naturalne oszczędzać-ludzkie zasoby rozwijać
*wychowanie do ekologicznego harmonijnego sposobu zycia
*trzeb zadbać o ekologiczne i duchowe postawy ekologii
*istotna jest idea poszukiwania sensu zycia,jego duchowego wymiaru
Humanizm – prąd umysłowy epoki odrodzenia nwiązujacy do tradycji antycznych,zwłaszcza rzymskich
Współczesne rozumienie humanizmu:
-postawa ideowa i wartości w imieniu których człowiek wystepuje.
-trwałe powszechne dobro ludzkiego świata wzniesione ponad zmienność i organiczność czasów,chociaż zakorzenionych w ich konfliktach i nadziejach
-próba odpowiedzi na pytanie o sens ludzkiego życia,określenia zadań ludzkiego działania w tym świecie w którym żyją
-wiara ludzkiej odpowiedzialności za czyny podjęte lub zaniechane w stosunkach międzyludzkich
Kierunki badań i refleksji w sferze humanizmu:
-naukowo poznawczy- odnosi się do historii humanizmu epoki renesansu,jego źródeł ewolucji
-wyraża charakterystyczny dla naszych czasów kryzys ideowy,który bardzo jaskrawo i dramatycznie objawił się w wieku XVII i XVIII,pod czas wojen religijnych i rewolucji społ.
Spór o człowieka w różnych okresach humanizmu:
a)człowiek starożytny (Grecja i Rzym)
*ideał sophos-człowiek mądry,mędrzec,mądry to taki który chce się uczyć
*sofistów interesuje natura ludzka-życie zgodne z naturą jest zarazem życiem zgodnym z rozumem.cnota człowiek opiera się na rozumie i tylko rozum może uczynić go wewnętrznie wolnym i szczęśliwym
*grecy rozwijają idee wychowania i samowychowania – paideia(stan w którym osiągnięta została pełnia człowieczeństwa)
*Rzym-Cyceron-idea humanista, oznaczająca to co sprawia że człowiek jest człowiekiem;kultura helleńska – (kosmopolityczna,jak na tamte czasy)akcentuje harmonię i piękno człowieka
b)człowiek średniowiecza
*ewangeliczny człowiek chrześcijański podejmujący refleksje nad sobą
*sapientiae christiane-obowiązki katolika wobec kościoła-mądrość,roztropność,asceza,zwrot ku bogu
*scholastyczne zamknięcie myślenia w paradygmacie:posypywania głowy popiołem,by zasłużyć na życie wieczne
c)człowiek odrodzenia
*”człowiek renesansu”-swoją kreatywność rozwija w wielu różnych dziedzinach otaczając pełnie człowieczeństwa
*podkreśla wartość istoty ludzkiej i indywidualną wolność
*to twórca samego siebie-kowal samego siebie
d)człowiek oświecenia
*szczęście rozum mądrość i głęboka wrażliwość- to wg Kartezjusza,Rousseau,Locke’a, Hume – przesłanki prawdziwego człowieka
*człowiek rozumny-racjonalny(we Francji człowiek encyklopedysta np. Voltaire, Diderot, w Polsce Kołłątaj,Staszic)środkiem zaspokojnie ludzkich potrzeb jest wiedza
*lęk(proroczy!)-by człowiek na mocy swego rozumu nie zechciał panować nad człowiekiem
e)człowiek XIXwieku
*istnieje wiele postaci humanizmu-ta intelektualna wielorodność staje się wartością tego czasu
*pragmatyści-człowiek kieruje się korzyścią
*”nadczłowiek” Nitche-władza nad człowiekiem ,przywłaszczanie sobie mienia i pieniądza
*równolegle do tego rozwija się filozofia he gur-prawdziwym bytem człowiek staje się jego czyn
*człowiek staje się tym bardziej, im bardziej wchodzi w interakcje ze światem
*filozofia głosi konieczność powrotu do człowieka-przełom antypozytywistyczny
*człowiek po przez swoją aktywność(jak nauka i technika) i postawę wobec ludzi i świata humanizuje ten świat
*istnieje jednak groźba alienacji,uprzedmiotowienie,utraty wiary w człowieka
f)człowiek XXwieku
*wyobcowanie się człowieka z tego co ludzkie i zaprzeczenie jego godności
*podważanie jego jedności,integralności człowieka-człowiek sam dla siebie wrogiem
*życie powodowane doraźnymi
*trud twórczej pracy,przeciwdziałania złu
Koncepcja 3 światów Karla Poppera:
Świat I – przedmiotów fizykalnych i organizmów żywych
Świat II świat świadomości-świadomych przeżyć emocjonalnych
Świat III świat wytworów umysłu ludzkiego
*Czym jest świat humanistyczny
-nauka-szczególnie filozofia,wytwór ludzkiego umysłu
-sztuka-pokazywanie pewnych problemów,emocji
-technika-gdy służy człowiekowi
-praca-służy samorealizacji człowieka
-relacje międzyludzkie:formalne i nieformalne-ktoś kogo można zastąpić,np. pojawia się nowy szef.
Zadania edukacji humanistycznej
*przygotowanie ludzi do budowy rzeczywistości humanistycznej,
*uczyć wspólnego działania prowadzącego:
-ku światu bez wojen i zbrodni
-ku nowemu porzadkowi społeczno gospodarczemu
-ku światowemu dialogowi w duchu tolerancji
-ku ochronie i naprawie środowiska
-ku wewnętrznemu odrodzeniu ludzi zgubionych we współczesnym chaosie
-uczyć żyć godnie
-uczyć współpracy-synergia
-uczyć kierować siebie samego i własne życie
-uczyć rozwiązywania konfliktów,np. miedzy orientacją ku karierze a materialnym sukcesom
-kształtować poczucie tożsamości narodowej i postawę patriotyczną
krytyczna analiza właściwości (cech) pedagogiki
naukowość – trudna cecha, bo wszyscy boją się ją krytykować; paradygmaty naukowości już do obecnej rzeczywistości nie pasują; wytyczanie drogi od paradygmatu pozytywistycznego do paradygmatu humanistycznego;
teleologiczność – celowość; spojrzenie z dwóch perspektyw:
- walka z teleologicznością zewnętrzną, ideologiczną, aprioryczną, gdy cele ustalane są poza wychowawcą i wychowankiem, pozbawianiem procesów pedagogicznych niezależności;
- cele niezewnętrzne, wyprowadzane ze źródeł: natura człowieka, szeroki kontekst społeczny, „los” człowieka (wiara, mistyka, religia)
efektywność – dwa spojrzenia:
- żadnej efektywności ideologicznej, zewnętrznej, sztucznej, wymuszonej, jednorodnej dla wszystkich; charakterystycznej dla teorii organizacji; efekt produktu ustalonego z góry
- efektywność na miarę człowieka; spojrzenie pozytywne; efekty liczące się z każdym;
ideologiczność – powiązana z efektywnością; dwa spojrzenia:
- „Centrum” ideologiczne kształtuje osobowość człowieka według głosów jakiejś „większości”
- ideał – służba człowiekowi – ideologia pedagogiki (przygotowanie nie do zawodu, lecz do misji)
metodyczność – dwa obrazy:
- negatywny – metodyczność aprioryczna; założeniowa, algorytmiczna; wzorce zewnętrzne (bardzo często narzucone)
- metodyczność alternatywna, angażująca jednostkę do rozwiązań niekonwencjonalnych; dająca wolność, będąca efektem niepowtarzalnego wnętrza człowieka, twórcza, zrodzona z głębokiego rozumienia fenomenu pedagogicznych zjawisk i procesów
ahistoryczność (nic wspólnego z historią) – nieuwzględnianie, nieliczenie się z innymi źródłami mądrości poza sobą, jednostronność; syndrom pedagogizmu (PRL) – wąskie myślenie pedagogiki, że jest w stanie rozwiązać wszystkie problemy; aby jej zapobiec należy sięgnąć do religii, filozofii, socjologii, psychologii, wiedzy potocznej;
„trzeba wracać do domu” – Kwieciński
Kontrowersje wokół pedagogiki przełomu wieków i tysiącleci – Folkierska
kłopot pedagogiki z samą sobą (człowiek sam dla siebie jest największą barierą); nie umie odpowiedzieć na pytanie: jakiego typu jest nauką?
filozoficzność pedagogiki – pedagogika była zbiorem wszystkiego, była życzeniowo – powinnościowa, instrumentalna; a musi być refleksją, jak interes praktyczny (zastanawianie się człowieka nad sensem bycia, gdy jest wolny); zwrot w kierunku korzeni filozoficznych, rozważania nad sensem bycia;
rola pedagogiki w społeczeństwie – nauki pedagogiczne a społeczeństwo obywatelskie; przy czym w Polsce praktycznie go nie ma – jest w powijakach; zagadnienie: moralność a styczność (stan świadomości, gdy wola jednostkowa stapia się z wolą ogólną – wspólną; interes jednostki łączy się w interesie wspólnym)
tożsamość pedagogiki i pedagogii – tożsamość podmiotowa
racjonalność (najbardziej znana jest adaptacyjna):
- racjonalność emancypacyjna
- racjonalność hermeneutyczna
stres, napięcia, lęki - w państwie demokratycznym, by był rozwój, musi istnieć pewna doza napięcia – Folkierska; mechanizmy negocjacji, renegocjacji, konfliktu
ksenofobia
Relacja pomiędzy natura a kulturą:
Natura i kultura to dwa odrębne światy. Pierwszy badany przez nauki przyrodnicze jest niezależny od podmiotu badającego. Drugi badany przez nauki jest wytworem człowieka, z tego powodu badanie zjawisk kulturowych prowadzi do odmiennych rezultatów poznania, mających swe źródło w świadomości i interesach podmiotu poznającego.
Nauki przyrodnicze nie znajdują się poza kręgiem świata humanistycznego. Wręcz przeciwnie! Wielokrotnie nauka o gwiazdach stawała się nauką o poznającym człowieku. Wielu fizyków, matematyków, lekarzy było i jest humanistami, np. Antoni Kępiński. Badania humanistyczne mogą mieć antyhumanistyczny charakter, badania przyrodnicze mogą mieć charakter humanistyczny. Cała nauka jest wielkim ludzkim przedsięwzięciem!
Kultura nauk społecznych stara się znosić przeciwieństwo kultura – natura i dąży do ogólnego paradygmatu nauki, do wizji świata obejmującego naturę i kulturę człowieka. Człowiek pozostaje w centrum uwagi i nauk przyrodniczych i humanistycznych.
Pozytywizm - kierunek myśli w filozofii zainicjowany przez A. Comte`a w połowie XIX wieku
i kontynuowany do czasów współczesnych. Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości, odrzuca metafizykę, nieuprawnioną spekulację, wiedzę mistyczną.
Pozytywizm cechuje nadmierny: scjentyzm, technokratyczność, adaptacyjność, behawioryzm, zewnętrzność, instrumentalizm, sterowność
Scjentyzm (od łac. scientia - wiedza) - poglądy filozoficzne; postawa myślowa i światopoglądowa; podejście metodologiczne - prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze. Rozwinął się w drugiej połowie XIX w. z empiryzmu i pozytywizmu. Za jego twórcę uważa się A. Comte`a. Według tego poglądu nauki przyrodnicze, są jedyną drogą do uzyskania rzetelnej wiedzy o rzeczywistości. Wszystkie problemy, których nie da się zbadać empirycznie są nierozstrzygalne lub całkowicie nonsensowne i wynikają z niejasności językowych. IDEA SCJENTYZMU JAKO POSTAWY MYŚLOWEJ WYRAŻA SIĘ W HAŚLE: "NAUKA ZAMIAST RELIGII".
Pedagogizm nurt myślenia i działania, który u swych podstaw przyjmuje tezę, że wychowanie zmienia świat, że ostateczny kształt świata, stosunków społecznych, stosunków w rodzinie, życia osobniczego zależy od tego, jak wychowany jest człowiek.
pajdocentryzm kierunek w pedagogice przyznający dziecku centralne miejsce w procesie wychowawczym, sprowadzający wychowanie do opieki nad naturalnym, samorzutnym jego rozwojem, oparty na przekonaniu o decydującej roli dla rozwoju człowieka jego zadatków wrodzonych.
indukcja [łac. inductio ‘wprowadzenie’], log. metoda formułowania twierdzeń (np. praw naukowych) na podstawie przesłanek dotyczących faktów jednostkowych; stanowi często teoretyczną podstawę metod badawczych w naukach empirycznych.
dedukcja naturalna, log. metoda budowania systemu dedukcyjnego polegająca na tym, że w procesie dowodzenia twierdzeń używa się wyłącznie reguł — inaczej niż w przypadku systemu aksjomatycznego, w którym stosuje się zarówno reguły, jak i aksjomaty.
Pedagogika a filozofia
W obrębie zadań wychowawczych ped. współczesna współdziała z wieloma innymi dyscyplinami naukowymi, które w swoim zakresie uwzględniają badawczo problematykę wychowawczą lub też stają się dla ped. naukami pomocniczymi. Przydatność filozofii polega na nadawaniu jej światopoglądowego i ideowego sensu, co zostało nazwane „zamierzonym i świadomym działaniem wychowawczym”. Pod względem metodologicznym oraz w dziedzinie założeń światopoglądowych i wskazań ideowych ped. nawiązuje bezpośrednio do filozofii, znajdując w niej ogólną orientację w całościowym ujmowaniu człowieka i podstawowe wskaźniki dla wzorca kształtowanej w nim osobowości.
Wg Kunowskiego „Podstawy pedagogiki współczesnej”. w metodologicznym poznaniu pedagogii jako nauki podstawowym narzędziem jest terminologia oraz określenie naukowego charakteru pedagogiki. Stosowane są dwa podstawowe terminy:
pedagogia
pedagogika
Obydwa pochodzą od greckiego wyrazu paidagogos - niewolnik w Grecji Starożytnej odpowiedzialny za odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych (prowadzący chłopca). Z czasem paidagogos z opiekuna na boisku przemienił się w nauczyciela-wychowawcę, zajmował się także wykształceniem umysłowym chłopca i prowadzeniem duchowo-moralnym. Całość zabiegów wokół chłopca zaczęto nazywać pajdagogija. Stąd pedagogia, oznacza dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych. Pedagogia może być twórczym działaniem na dzieci i młodzież albo naśladowaniem wzorów postępowania. W pierwszym przypadku praktyczne wychowanie graniczy ze sztuką, a nawet staje się „sztuką sztuk”. W drugim przypadku jest techniką postępowania, techniką pedagogiczną.
Pedagogika oznacza teoretyczną wiedzę i naukę o wychowaniu. W rozumieniu grec. oznaczała refleksję nad działaniem w danym wypadku wychowawczym. W pedagogice jako nauce zachodzi ścisły związek między teorią i praktyką. Teoria rozwiązuje problemy dostarczane przez praktykę. Refleksja może być bardziej teoretyczna, gdy rozważa całość zjawisk wychowawczych związanych z rozwojem człowieka. Refleksja może być bardziej praktyczna, gdy dotyczy treści działania wychowawczego i jego metod i środków. Pedagogika to nauka, której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogii (sztuki i techniki wychowawcze). Pedagogika współczesna zatrzymuje swą historyczną nazwę; etymologicznie odnosi się do wychowania dzieci. Obok należy wymienić hebagogikę - jako dział o wych. młodzieży, andragogikę - oświata i wychowanie dorosłych; gerontagogikę - pedagogika starszego wieku. Pedagogika obecnie bardzo się rozrosła, obejmuje wszechstronny rozwój człowieka, jego życie od dzieciństwa po starość. Kunowski proponuje termin pedagologia jako nauka o całkowitym rozwoju człowieka. W dziedzictwie po kulturze greckiej pozostały inne terminy pochodne pedagog - człowiek zawodowo zajmujący się sprawami wychowania
paideia - całość czynności i skutków wych.
W jęz. polskim przed wojną „pedagog” miał znaczenie raczej ironiczne w stosunku do zwykłego nauczyciela, lub znaczenie honorowe dla podkreślenia studentów pedagogiki na uniwersytetach. Na serio „pedagog” nazwa ta odnosiła się do twórców wielkich systemów pedagogicznych. Dopiero po II wojnie światowej „pedagog” oznacza każdego praktyka nauczyciela-wychowawcę.
Po co pedagogice i pedagogom dziś potrzebna jest głęboka refleksja nad filozofią, nad filozoficznym sposobem „bycia”?
żeby pokonać tradycyjne rozumowanie słów „pedagogika” i „pedagogia”
paidagogos
paid – agos
prowadzenie – chłopca
(nie ciągnij!!!) (człowieka)
żeby zmienić język („przepuścili”, „przeciągnęli”) na filozoficzny
aby uświadomić ogromną złożoność, zmienność i konfliktowość dwóch światów pedagogicznych (nie-harmonijność); jak człowiek jest zróżnicowany, odmienny
żeby zrozumieć, że człowieka nie ma w świecie, on się STAJE wchodząc w interakcje ze światem;
aby podnieść poziom własnej kultury
żeby zrozumieć fenomen humanizmu
aby odideologizować, określić jedność człowieka
aby nauczyć zadawania pytań o sensy
aby pedagogowie zajmowali się filozofią
aby rozwinąć duchowość
dynamizmy, siły wychowania
warstwicowa teoria wychowania – Kunowski
cztery dynamizmy wychowania:
BIOS – siły biologiczne
ETHOS – kultura, tradycja, korzenie; ma być rzeczą wielką, budowaniem
AGOS – siła argumentów; prowadzenie mądrością, sercem
LOGOS – los, mistyka, wiara
cechy wychowania jako zjawiska społecznego
społeczne funkcje – cecha złożona
komunikacyjna: wartości i znaczeń
adaptacyjna – najgorsza; ogrodnik; naginanie; przystosowywanie
rekonstrukcyjna – czynienie pozytywnej zmiany
Schulz – myślenie o sensie zmiany, a nie czynienie zmiany;
sensy:
- uświadomienie sensu zmiany
- wytyczenie kierunku zmiany
- czynienie zmiany
globalna – funkcja strażnicza; rozkładanie akcentów
klasowość – nie w sensie ideologicznym
Kwieciński – dziesięciościan edukacji (kolektywizacja)
silna klasa średnia – ciągłość wychowania (filogenetyczna, historyczna); ciągłe uczestnictwo człowieka w wychowaniu (instytucjonalnym, samo-);
wielowymiarowość wychowania człowieka (indywidualna, instytucjonalna, społeczna)
jedność – w jedności różnorodność, bogactwo
interakcyjność:
makro – układ zależności między sytuacją zewnętrzną a wewnętrzną (świat -osobowość)
mikro – układ wychowawca <-> wychowanek
indukcyjność
makro – baza ekonomiczna wpływa na budowę
mikro – wpływ świata zewnętrznego na wewnętrzny
Społeczeństwo pierwotne
-dzieci przyjmują formy zachowania dorosłych przez naśladownictwo i uczestnictwo w codziennych czynnościach
-wśród społeczeństw na wyższym stadium rozwoju rozpowszechniła się tzw. Inicjacja – wtajemniczenie(przez starszyznę rodową)młodych mężczyzn w plemienne tradycje
Wychowanie spartańskie:
*dotyczyło tylko ludzi wolnych
*twórcą był prawodawca Sparty-Likurg
*rozwinęło się w społeczeństwie o ustroju niewolniczym
*wychowanie pozostawało w rękach państwa
*surowe,rygorystyczne,wojskowe
*nastawione było na doskonalenie kondycji fizycznej i umiejętności wojskowych młodzieży
*państwo „segregowało” nowonarodzone dzieci uśmiercając słabe i chore, atylko silnych i zdrowych chłopców poddawano wychowaniu
*istotą wychowania spartańskiego było tzw. Wychowanie dla państwa,idealna była jednostka mocna,zahartowana,gotowa na wszelkei trudy
*o wychowanie umysłowe nie dbano,ograniczono je do umiejętności pisania i czytania,piesni wojennych i wykonywania podstawowych rachunków
Wychowanie ateńskie:
*kładziono Duzy nacisk na wszechstronny rozwój indywidualności, talentów i aspiracji dziecka
*wychowanie intelektualne i moralne
*wychowanie fizyczne i psychiczne
*wychowanie muzyczne
*pieczę nad wychowaniem małego ateńczyka sprawował pedagog
*ateński ideał wychowania – paideia
*dzielność mądrość sprawność do wyuczenia
*dobrze wychowanego obywatela powinien cechować harmonijny rowój wszelkich zdolnośći i cnót:umiar,męstwo
*praca rzemieślnicza zrzucana była na niewolników
Kultura szkolan hellenizmu:
*epokę hellenistyczną cechują rozwój kultury,szkół teologicznych,humanistyki,matematyki itd.
*Sokrates stworzył i prowadził szkołę sztuki oratorskiej
*szkolnictwo a w nim też wychowanie obywatelskie,przybiera charakter publiczny,wychowanie fizyczne i sportowe odchodzi na bok.
*wychowanie antyczne jest”przymuszające”-pedagog miał władzę przed uczniami
*wg Arystotelesa „w wychowaniu przykrość musi się przeplatać z przyjemnością”
*wychowanie indywidualizujące,polegające na doskonaleniu charakterów dzieci,jest warunkiem szczęścia i zbiorowości ludzkich
Wychowanie w Starożytnym Rzymie
Wychwanie w rodzinie
*wychowanie było ambicją rodziny
*ideałem wychowawczym był człowiek stały,dzielny,pobożny,opanowany godny,roztropny,sprawiedliwy(Katon Starszy-wzór obywatela,męża)
*uważano że napływ kultury greckiej na rzymian prowadzi do skazy moralnej(wychowanie moralno obywatelskie należało do rodziny)
*grecka paideia rozdzieliła się na educatio(wychowanie ścisłe) i doctrina (nauczanie)
Upadek wychowania ateńskiego
*kryzys kultury antycznej był następstwem rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa
*pojawiło się wychowanie chrześcijańskie,gdzie w modlitwie i miłosierdziu człowiek naśladował Jezusa
*wychowywać miał kościół i rodzina chrześcijańska, co unicestwia szkolnictwo
*obok ascetyzmu,ogólne wykształcenie cenił jeden z ojców kościoła Św.Hieronim
Wychowanie w Średniowieczu:
*dominowało wychowanie kościoła,który ukształtował chrześcijańską kulturę umysłową
*najważniejszy cel-nauczanie ludzi pokory,posłuszeństwa Bogu oraz przestrzegania nauki i cnót chrześcijańskich
*szkolnictwo również podporządkowane było naukom kościelnym
-szkoły klasztorne(przystosowane do stanu duchowego)
-szkoły trywialne(gramatyka retoryka,czynności koncepcyjne)
-szkoły katedralne(arytmetyka,astronomia,geometria,muzyczna)
*W końcowych stuleciach średniowiecza rozwinęła się scholastyka-filozofia i metoda argumentacji gł przedstawicielem jest Św Tomasz z Akwinu
Uniwersytety
*spory o dominację władzy kościelnej nad świecką owocują powstaniem pierwszych uniwersytetów z inicjatywy świeckich cechów nauczających
-cechy studentów (Bolonia,Padwa)
-cechy profesorów (Paryż, Oxford)
*w uniwersytetach średniowiecznych istniały wydziały filozoficzne oraz trzy wydziały prawne,medyczny oraz teologiczny
Wychowanie w „domu obcym”
*wychowanie rycerskie
*cel: nabycie odwagi i siły fizycznej,umiejętności wojskowych
*dotyczyło szlachetnie urodzonych chłopców
*odbywało się na dworach książęcych
*trzy etapy: paź giermek,rycerz
*rycerz poddawał się kodeksowi i żył wg dewizy rycerskiej:walczył,służył panu
Wychowanie mieszczańskie:
*cel:wychowanie do pracy zarobkowej
*odbywało się głównie poprzez wychowanie cechowe, w domu mistrze cechowego po przez 3 etapy
-terminator,czeladnik,majster
-codzienne życie z rodziną mistrza cechowego wtajemniczało chłopców w obyczaje i wymogi cechów
-kultura mieszczańska toczyła się na wysokim poziomie(przepych kościołów,katedr,rękodzieła,budownictwo miejskie)
Wychowanie-Renesans
*Erazm z Rotterdamu-przedstawiciel humanizmu
*Zadania:poznanie nauk wyzwolonych,niezależność myslenia,zaszczepianie form grzeczności (kultury bycia)-częściowe odrodzenie greckiego człowieka wolnego i harmonijnie rozwiniętego duchowo
*wyrażał myśl małego kręgu ludzi,głównie zamożnych
Wychowanie-Oświecenie
Jan Amos Komeński:
*wychowywać należy zgodnie z naturą
*wychowanie powinno budzić i rozwijać naturalną ciekawość świata
*uszeregował ustrój intuicji wychowawczych w siedmiu szkołach:
1.szkoła narodzin
2.szkoła macierzyństwa
3.szkoła chłopięctwa
4.wieku dojrzewania
5.wieku młodzieńczego
6.wieku męskiego
7.szczęśliwej starości
Oświecenie
*racjonalizm – najważniejszy kierunek w tej epoce,który głosił, że tylko rozum może poznać to co jest pewne i prawdziwe
*przeniesienie przywilejów ze stanowiska kościoła na rzecz władzy państwowej-zaczęła wytyczać kierunki wychowania i szkolnictwa
*encyklopedyści-ruch najbardziej światłych umysłów epoki
John Locke:
*”dżentelmen”-zna literaturę ojczystą i języki nowożytne,racjonalista ,wyznaje autonomiczną,naturalną etykę honoru i obowiązku, nie znosi ortodoksji teologicznej ani tyranii politycznej
*wychowanie zmierza do nauczania zachowania się w salonie oraz umiejętności w sprawach wojskowych i w sprawie publicznej kraju
Jan Jakub Rousseau:
*autor powieści pedagogicznej „Emil”
*akcentuje rozwój indywidualności wychowania
*ludzie z natury są sobie równi
*wychowanie pojmuje się nie w kategoriach społeczno obywatelskich lecz w ogólnoludzkich
Przełom XVIII i XIXwieku:
*wprowadzono egzamin maturalny jako świadectwo dojrzałości
*zaczęto dopuszczać dziewczęta do wychowania w placówkach
*kształtowanie się edukacji publicznej
*powstają szkoły ludowe i specjalne
Powstanie Komisji Edukacji Narodowej 1773:
*wychowanie świeckie
*równość wszystkich stanów w dostępie do oświaty
*próby tworzenia świeckiego stanu nauczycielskiego
*troska o wychowanie dziewcząt i dzieci wszystkich stanów
Wychowanie XIX wieku
*Wielka Rewolucja Francuska i Amerykańska Deklaracja Niepodległości a w ich następstwie liberalizm przyznał jednostce ludzkiej prawa człowieka,niezależne od pochodzenia
Przełom XIX i XX wieku:
*eksplozje oświatowe na każdym szczeblu kształcenia i szkolnictwa
*kryzysy emancypacyjne
*oświata upowszechnia się i demokratyzuje
*powstają wielkie systemy wychowawcze i doktryny pedagogiczne
Funkcjologia pojęcia wychowanie:
*pierwotnie wychowanie – żywienie,utrzymywanie kogoś
*Starożytna Grecja – rozszerzenie zakresu wychowania (paideia)
*XIX wiek –nadanie wychowaniu znaczenia od łac. Educade – wyciąganie,wydobywanie,wprowadzenie ku górze.
Różne ujęcia wychowania(St. Kunowski)definicje o charakterze:
*prakselogocznym – działania wychowawców
*ewolucyjnym - rozwój dziecka
*sytuacyjnym - warunki bodźce wychowania
*adaptacyjnym – wytworu i skutki wychowania
Trzy ideologie wychowania:
*progresywna-założenia Dewey’a. rozwój to cel wychowania
*transmisja kultury – przekazanie teraźniejszym pokoleniom zasobów wiedzy i wartości zebranych w przeszłości
*romantyczna – podkreśla to co jednostkowe osobiste - wolność dziecka.To co pochodzi o samego dziecka jest najważniejszym aspektem rozwoju.
J. Rutkowiak – wychowanie jako zadanie
*aktywność której głównym kryterium definicyjnym jest intencjonalność
-operuje pojęciami przyczyn skutków celów i środków z orientacja na skuteczność zmian
*najważniejszy jest projekt działań,które zmierzałyby do realizacji określonych założeń
*operuje językiem,koncetruje się tu na rezultacie,wyniku efekcie najczęściej
*język powinności-jaki powinien być wychowanek i jak wychowawca i jak wychowawca powinien go takim uczynić
*nastawienie teleologiczne-celem jest osiągnięcie pożądanych zmian w zachowaniu
Wychowanie a rozwój
*Wiliam Harvey (1578-1657)-dominował znaczny postęp w rozwoju embriowości
*był autorem maksymy „omne vivum ex ovo”(wszystko co zywe pochodzi od jaja)
*”rozwijać się” to przejść od stanu mniej doskonałego do bardziej doskonałego
Biolodzy używają terminu „rozwój”,mówią o:
-filogenezie- o rozwoju człowieka z innych form zwierzęcych do jego dzisiejszej postaci
-ontogenezie – o osobniczym rozwoju człowieka od zapłodnionej komórki jajowej do osiągnięcia postaci dojrzałej
Głowne tezy Deweya:
*pierwszym warunkiem rozwoju jest zdolność rozwoju-niedojrzałość(oznacza ona istnienie talentów,uzdolnień)
*rozwój jest wynikiem dwu procesów dojrzewania i uczenia się
-celem rozwoju jest „samorealizacja”czyli dążenie do robienia tego, do czego ktoś się najlepiej nadaje
-należy inaczej spojrzeć na dzieciństwo
Istota dzieciństwa wg Dewey’a:
*nie porównywać się do dorosłości
*niedojrzałość oznacza pozytywną siłę albo zdolność
*gdzie jest życie tam są zawsze działania
*rozwój nie jest czymś skończonym
Wychowanie jako rozwój
*uwzględnia instynktowne,wrodzone zdolności młodych istot
*rozwija inicjatywy w kierunku radzenia sobie z nowymi sytuacjami
*przeciwstawia się tresurze,zapewnieniu automatycznej biegłości postrzegania osobowego
*przeciwstawia się przyjmowaniu środowiska dorosłych jako wzoru dla rozwoju dziecka
Cele wychowania w szkole:
*zabezpieczenie ciągłości wychowania przez ukształtowanie uzdolnień,podtrzymywanie skłonności do uczenia się i stwarzanie takich warunków
*wychowanie szkolen to nie jest rozwijanie porządanych cech,wlewanie wiedzy w myślową i moralną próżnię,która czeka na wypiekanie
*życie oznacza rozwój-nie ma próżni w życiu,są tylko różne stadia rozwoju
*wychowanie to stwarzanie warunków rozwoju niezależnie od wieku
*wychowawca dostrzegając zdolności ma „kierować ku dalszemu rozwojowi”
*nadmierne zwracanie uwagi na zjawiska zewnętrzne,może doprowadzić do ich utrwalenia, a przez to zatrzymać rozwój
Rodzaje wiedzy tworzone w naukach społecznych:
*wiedz instrumentalna/techniczna-zastosowanie,manipulacja,kontrola
*wiedza praktyczna – rozumienie,odrzucanie sensów,znaczeń
*emancypacyjna- autorefleksja,wyzwolenie z „fałszywej świadomości”
Pokonanie domującego paradygmatu pedagogiki instrumentalnej wymaga:
*przechodzenia od racjonalności instrumentalnej do komunikacyjnej
*rezygnacji z uczestnictwa w „kolonizacji świata” i życia człowieka
*rehabilitacji teoretyczności i historyczności pedagogiki
-uznanie że wiedza może być czynnikiem emancypacji,ale także narzędziem przemocy
*zrozumienia że obok wiedzy naukowej istnieją inne różne ważne formy poznawczego oswajania świata.
*zrozumienia że zbyt często mamy do czynienia z pedagogiką zredukowaną do „produkowania” człowieka określonej jakości,do wiedzy instrumentalnej służącej do realizacji ideologicznych interesów określonych grup społecznych (np. partii organizacji),nie znajduje racji bytu w demokratycznej rzeczywistości. W ładzie demokratycznym ważne są racjonalne wolne i odpowiedzialne wybory w tworzeniu rzeczywistości społecznej i swej własnej.
*wymaga uruchomienia pokładów tzw. Wiedzy osobistej mieszczącej się w szerszym uniwersum naukowym