„Podstawy pedagogiki Księdza Bosko” Reinhold Weinschenk, Wyd. Salezjańskie, Warszawa 2000 (opracowała Wioletta Starczewska, nauczyciel Niepublicznego Gimnazjum im. Jana Pawła II w Rzepczynie)

Pojęcie wychowania nie jest jednoznaczne. Określa bądź proces wychowawczy, bądź rezultat tego procesu. W pierwszym przypadku wychowanie jest rozumiane jako system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych, w drugim przypadku mówimy o wychowaniu jako o zespole już ukształtowanych cech (człowiek „bez wychowania”).

Ksiądz Jan Bosko szuka systemu, dzięki któremu mógłby uzdrowić proces wychowawczy. Jego metoda wychowawcza nazwana jest systemem prewencyjnym. System ten traktuje ucznia podmiotowo, zapewnia mu edukację, uwzględnia jego indywidualność i możliwość rozwijania jego uzdolnień. Ucząc jednocześnie takiego samego traktowania młodzieży swych współpracowników.

W pracy z młodzieżą istotna jest postawa wychowawcy, który winien być wzorem dla młodych ludzi, wspomagać ich rozwój moralny i duchowy. Ksiądz Bosko zachęca do stałej obecności przy wychowanku, tzw. asystencji : „Miej stale oko otwarte i zarazem dalekosiężne”. Aktywna obecność i czuwanie wychowawcy jest dla świętego Jana Bosko praktyczną wykładnią jego systemu. Oczywiście ta ciągła opieka, kierowanie, zapobieganie złu, nie powinna stanowić policyjnego, czy typowo nauczycielskiego nadzoru, ale ojcowską opiekę nad opuszczonymi synami, dopóki nie są zdolni sami sobą pokierować.

W pracy z młodzieżą Ksiądz Bosko wymienił rozum i religię jako podstawowe elementy swego systemu wychowawczego: „Prawdziwa, szczera religia, która określa obowiązki młodzieży oraz rozum, który stosuje prawdy religijne w konkretnym działaniu, w tych dwóch słowach daje się ująć stosowany przeze mnie system, którego tajemnicę tak bardzo chce się zgłębić”. System ten wyklucza kary surowe i nie stosuje nawet kar lżejszych. Czyni on z wychowanka przyjaciela, ukazuje w osobie wychowawcy dobroczyńcę, który go ostrzega, pragnie uczynić dobrym, uchronić od przykrości, kar i zniesławienia. Wychowawca przemawia głosem serca, jest osobą całkowicie oddaną dobru swoich wychowanko, jest dla nich ojcem i musi znaleźć w każdym wychowanku dobro. Sam o sobie ksiądz Bosko mówił: „Przybywam do was bowiem jako ojciec, brat i przyjaciel”.

System prewencyjny Jan Bosko zastosował względem młodzieży trudnej oraz z przeszłością kryminalną. Motywował młodego człowieka do samodzielnej nauki oraz pracy nad sobą poprzez zabawę, ćwiczenia gimnastyczne, przedstawienia teatralne, dobrowolną naukę katechizmu przyuczenie do zawodu (stolarz, piekarz itp.). W jego domach panowała atmosfera miłości, zrozumienia otwartości, radosnego entuzjazmu, serdeczności i ufności. Ksiądz Bosko mówił: „Duch rodzinny rodzi miłość, a miłość budzi zaufanie”. Głównym celem tego systemu było ukształtowanie młodego człowieka na prawego obywatela i dobrego chrześcijanina poprzez radość, pilność w nauce i pobożność (tzn. moralne życie).

Moim zdanie system prewencyjny księdza Jana Bosko opiera się na słowach świętego Pawła: „Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest… wszystko znosi… we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma”. Ksiądz Bosko wielokrotnie mówił, iż wychowanie jest sprawą serca.