Papieska ocena współczesności
Encykliki społeczne Piusa XI zawierają elementy krytyczne dotyczące współczesnych rozwiązań doktrynalno-ustrojowych.
Krytyka Leona XIII, dotyczyła liberalizmu i socjalizmu.
Uwagi Piusa XI w tych kwestach pełne były zresztą odwołań do Rerum ovarium, czasy pontyfikatu jego to okres głębokiego kryzysu państwa liberalnego, które niewiele już ma wspólnego z teorią klasyczną.
Leon XIII i Pius XI jaki i jego następca nie negowali zasad gospodarczych państwa liberalnego. Własność nadawana była w nauczaniu społecznym Kościoła za prawo naturalne.
Liberalny kapitalizm nie jest „z natury złym” i „sam z siebie nie zasługuje na potępienie”.
Negatywna strona gospodarki liberalnej to, podobnie w nauczaniu Leona XIII, fakt że dochodzi do wyraźnego choć nie zawsze zamierzonego przez pracodawców, zburzenie robotników, zepchnięcia ich „w stan wiecznej nędzy i na samą krawędź najmniejszej stopy życiowej” .
głoszeniu materializmu, laickiego modelu państwa a w końcu indywidualizmu który zasadniczo przeciwstawia się postulowemu modelowi państwa organicznego i głoszonej przez Kościół potrzebie istnienia w życiu społecznym ideału wspólnoty i poszukiwania autorytetu.
Zagraża społeczeństwom liberalnym bowiem „błąd indywidualizmu zdusił i prawie zniszczył owo bujne niegdyś i szeroko przy pomocy różnych stowarzyszeń rozbudowane życie społeczne, że w końcu prawie same jednostki zostały i państwo zresztą z niemała dla samego państwa szkodą”. Błędne zdaniem Piusa XI SA generalnie system ustrojowe propagujące równość, oparte na rezymie demokratycznym. Nie uszła również uwadze papieża tendencja do przekształcania się państwa liberalnego w aparat represywny, chroniący patologiczne, „imperialistyczne” elementy życia gospodarczego i społecznego co zdaniem Piusa XI „obniża majestat państwa”.
Najistotniejszy zarzut pod adresem liberalizmu dotyczył nie inspirowanej przez niego aktualnej praktyki ustrojowej, lecz historycznych konsekwencji.(PiusXI)
Dostrzega niebezpieczeństwa tkwiące w socjalizmie, który określił jako „mniej radykalny” a który w opisie odpowiadał współczesnym ruchom socjaldemokratycznym.(PiusXI)
Antysocjalistyczną postawę zachowywał także przez cały okres swego pontyfikatu Pius XII, narażając się na zarzuty nie współmiernego potępienia socjalizmu w porównaniu z oskarżeniami jakie formułował pod adresem faszyzmu.
Stosunek papiestwa do faszyzmu : podstawowe zarzuty dotyczyły inspiracji ze strony doktryn liberalnych i socjalistycznych, chodziło o laicyzację państwa, propagację wartości materialnych, traktowanie jednostki głównie jako wytwórcy dóbr jako element procesu produkcji i przekraczanie przez państwo zakresu uprawnień coraz bardziej znaczące ingerowanie w sfery życia rodzinnego.
Głosząc zasadę, że „Nigdy nie jest pożyteczne co równocześnie nie jest moralnie dobre”, uznał papież za pozytywne uczucia patriotyzmu.