Elektronika w datach
^{... czyli historia i rozwój elektroniki}

Rozwój elektroniki rozpoczął się z w drugiej połowie XIX wieku. Związany jest on z odkryciem szeregu zjawisk wykorzystywanych w przyrządach elektronicznych. Wynalezienie najprostszej lampy elektronowej - diody, a następnie lampy elektronowej z siatką sterującą - triody (pozwalającej na wzmacnianie słabych sygnałów elektronicznych oraz generację nietłumionych drgań elektrycznych) dało początek elektronice próżniowej.

Począwszy od lat dwudziestych bieżącego stulecia obserwuje się szybki wzrost zastosowania nowo wynalezionych elementów. Wiąże się on z telekomunikacją a głównie z powstaniem i rozwojem radiofonii, a następnie telewizji, radionawigacji, radiolokacji itp. Niektóre z urządzeń elektronicznych, np. prostowniki rtęciowe, w latach dwudziestych i trzydziestych bieżącego stulecia zaczyna się powszechnie stosować w elektroenergetyce. Początkowo były one używane w trakcji elektrycznej prądu stałego, gdzie wykazują szereg zalet w porównaniu z maszynami wirującymi, a następnie w przemyśle metalurgicznym i chemicznym (produkcja aluminium, miedzi, magnezu, wodoru, chloru itd.). Zdobycze elektroniki wykorzystuje się też w badaniach naukowych i w aparaturze kontrolno - pomiarowej oraz w diagnostyce i terapii lekarskiej (aparat rentgenowski).

Lata 1939-45 charakteryzują się istotnym rozwojem elektroniki w związku z potrzebami wojennymi. Szczególnie intensywnie rozwija się elektronika mikrofalowa, związana z urządzeniami pracującymi przy częstotliwościach w zakresie powyżej kilkuset megaherców. Lampy mikrofalowe wykorzystuje się m.in. w urządzeniach radarowych. Duży postęp obserwuje się w radiotechnice, telemechanice, telesterowaniu (zdalnym przekazywaniu sygnałów sterujących) i telemetrii (zdalnym przekazywaniu sygnałów pomiarowych). Postęp ten byłby niemożliwy bez wykorzystania osiągnięć elektroniki. Bodźcem był m.in. rozwój lotnictwa i techniki rakietowej (pociski samosterujące: niemieckie V-1 i V-2, a później amerykańskie JB-2). Prowadzi się również intensywne prace nad miniaturyzacją i poprawą niezawodności urządzeń elektronicznych.

Zastosowanie bowiem konwencjonalnych elementów elektronowych, np. w technice lotniczej, wprowadzało szereg niedogodności (duże wymiary i masa, duży pobór mocy, duży koszt wytwarzania, mała niezawodność). Należy bowiem zwrócić także uwagę, że w początkowym okresie rozwoju elektroniki liczba elementów elektronowych stosowana w poszczególnych urządzeniach wzrastała w przybliżeniu o rząd wielkości co dziesięć lat, czyli znacznie „wzrastało” zelektronizowanie poszczególnych urządzeń. Przykładowo, w 1920 r. wzmacniacz telefoniczny zawierał około dziesięciu elementów elektronowych, podobne urządzenie zapewniające łączność radiową zawierało w 1930 r. około dwustu elementów, w tym dwadzieścia lamp. Aparatura elektroniczna samolotu bombowego typu B-17 z 1942 r. zawierała około dwustu tysięcy elementów elektronowych, a podobna aparatura samolotu B-47 z 1952 r. zawierała ich dziesięć razy więcej. Wyposażenie elektroniczne współczesnych samolotów składa się z setek tysięcy elementów. Konstruuje się więc lampy i elementy miniaturowe, później subminiaturowe, pozwalające na większe „upakowanie”, oraz elementy o zwiększonej trwałości.

Po drugiej wojnie światowej zakres zastosowań elektroniki znacznie się rozszerza, w związku z rozwojem telewizji i elektroniki przemysłowej (zajmującej się zastosowaniem urządzeń elektronicznych w zakładach przemysłowych) oraz powstawaniem nowych dziedzin techniki, ściśle z nią związanych, np. informatyki.

Ważniejsze wynalazki i osiągnięcia z dziedziny elektroniki

Rok	Odkrycie, wynalazek lub pierwsze zastosowanie	Twórca	Kraj
1859	Promienie katodowe	J. Plucker	Niemcy
1883	Emisja termoelektronowa	T.A. Edison	St. Zjedn.
1887	Emisja fotoelektronowa	H. Hertz	Niemcy
1892	Fotodioda (pierwsza lampa elektronowa)	J. Elster, H.Geitel	Niemcy
1896	Pierwsza transmisja radiowa	A. Popow	Rosja
1897	Pierwsza praktyczna aparatura radiowa	G. Marconi	Włochy
1897	Prototyp lampy elektronopromieniowej - tzw. lampa Brauna	K.F. Braun	Niemcy
1901	Radiowy detektor kryształkowy	K.F. Braun	Niemcy
1904	Dioda - najprostsza lampa elektronowa z żarzoną katodą	J.A. Fleming	St. Zjedn.
1906	Trioda - pierwsza lampa wzmacniająca z siatką sterującą	L. de Forest	St. Zjedn.
1920	Pierwsza rozgłośnia radiowa	-	St. Zjedn. (Pittsburgh)
1926	Telewizja	J.L. Baird	Wlk. Brytania
1933	Mikroskop elektronowy	E. Ruska, M. Knoll	Niemcy
1935	Pierwszy system radarowy	R. Watson Watt	Wlk. Brytania
1939	Telewizja barwna	J.L. Baird	Wlk. Brytania
1946	Elektroniczna maszyna cyfrowa (komputer)*	J.P. Eckert, H. Mauchly	St. Zjedn.
1948	Tranzystor ostrzowy	J. Bardeen, W. Brattain	St. Zjedn.
1949	Tranzystor warstwowy	W. Shockley	St. Zjedn.
1954	Uruchomienie masowej produkcji tranzystorów krzemowych	-	St. Zjedn.
1958	Opracowanie pierwszych układów scalonych	-	St. Zjedn.
1960	Laser	T.H. Maiman	St. Zjedn.
1961	Uruchomienie seryjnej produkcji cyfrowych układów scalonych	-	St. Zjedn.
1962	Opracowanie tranzystorów MOS	-	St. Zjedn.
1965	Uruchomienie seryjnej produkcji liniowych układów scalonych	-	St. Zjedn.
1971	Opracowanie pierwszego mikroprocesora	-	St. Zjedn.
1978	Uruchomienie produkcji 16-bitowego mikrokomputera jednoukładowego	-	St. Zjedn.

* Pierwsza elektroniczna maszyna cyfrowa (powszechnie stosuje się nazwę z angielskiego komputer) ENIAC była przeznaczona do rozwiązywania równań różniczkowych stosowanych w balistyce. Zawiera ponad osiemnascie tysięcy lamp, setki tysięcy rezystorów, kondensatorów itp., a do jej zasilania była potrzebna moc aż 150 kW. Wykonywała do pięciu tysięcy operacji na sekundę.

Lit.: A. Chwaleba, B. Moeschke, G. Płoszaj: Elektronika. WSiP, Warszawa 1994.