STAROŻYTNOŚĆ:

1.Sofokles Król Edyp – dramat antyczny ( bohater tragiczny, klatwa, ze zabije ocja i będzie ze swoja matka , na koniec wydłubuje sobie oczy )
2.Homer Iliada – epos bohaterski ( o koniu trojańskim , wojna trojanska, pięta Achillesa, Parys nie chciał oddać Heleny , jabłko „dla najpiękniejszej” )
3.Homer Odyseja – epos grecki ( powrót Odyseusza z wojny trojańskiej do Itaki )
5.Sofokles Antygona – dramat, tragedia (chciała pochować brata ale zostawała zamknięta w grobowcu gdzie się zabiła a za nią Hajmon przebił się mieczem, na końcu zabija się też Eurydyka- żona Kreona który wydał rozkaz)

ŚREDNIOWIECZE:

1. Bogurodzica - pieśń
2. Piesn o rolandzie - pieśń
3. Kronika Galla Anonima
4. Żale Matki Boskiej pod krzyżem – wiersz (plankt)
5. Dante Alighieri Boska Komedia (podróż piekło czysciec raj )
6. Legenda o św. Aleksym

7. Dzieje Tristana i Izoldy (autor nieznany)

RENESANS

1. Jan Kochanowski: Pieśni, treny, fraszki
2. Żywot człowieka poczciwego (M.Rej)
3. Szekspir: Makbet – dramat elżbietański (szekspirowski) (przepowiednie wiedzm, makbet zabija Banka i Lady Makduf, jego żona wariuje on widzi duchy, na koniec ginie z rąk Makdufa )

BAROK

1. J.A Morsztyn: Do trupa, Do panny
2. D. Naborowski: Krotkość żywota, Na oczy królewny angielskiej - wiersze
3. M. Sęp-Szarzyński: Sonety
4. Wacław Potocki: transakcja wojny chocimskiej - epos
5. J.CH. Pasek: Pamiętniki
6. Molier: Świętoszek – komedia ( Tartuffe oszukuje wszystkich , ojciec daruje mu swoja corke marianne mimo ze ta kocha Walerego , podkochuje się także w zonie orżena , akcja z dokumentami itp. kończy się jednak ślubem Marianny z Walerym )

OŚWIECENIE:

Ignacy Krasicki: Satyra ‘pijaństwo’; ‘do króla’; bajki; hymn do miłości ojczyzny;
Adam Naruszewicz: oda ‘balon’

ROMANTYZM

1. A. Mickiewicz - Dziady cz. III - dramat romantyczny (Konrad , wielka improwizacja , towarzystwo stolikowe i przy drzwiach ,mesjanizm – polska powinna się poswiecic jak Chrystus na krzyzu , prometeizm – poswiecenie jak Prometeusz, pomoc, poswiecenie dla narodu)
2. A. Mickiewicz- Pan Tadeusz – epopeja narodowa (Jacek Soplica-ksiadz robak –bohater romantyczny – przechodzi metamorfoze (od zakochaniego do patrioty )
3. Ballady i romanse, Sonety krymskie, wiersze
4. J. Słowacki – Kordian – dramat romantyczny (wędrowiec , twory z gara – przywódcy, krytyka mesjanizmu , podrozoje w parku na Mont Blanc na koniec chce zabijac cara aż on zostaje skazany , trafia do szpitala psychiatrycznego gdzie jened uwaza ze jest krzyzem Chrystusa a drugi atlasem, kompozycja otwarta nie wiemy czy zginie czy nie)
5.Wiersze: Testamnet mój, hymn smutno mi boże, grob agamemnona,rozłączenie. C.K. Norwid: Bema pamięci żałobny rapsod, coś ty Atenom zrobił Sokratesie,
6.Z. Krasiński: Nie-boska komedia - dramat romantyczny
7.Goethe: Cierpienia młodego Wertera - powieść epistolarna (lotta, w formie listów,bohater werteryczny-płaczliwy,wrażliwy,popełnia samobójstwo)

POZYTYWIZM

1. Eliza Orzeszkowa-fragmenty Nad Niemnem - powieść realistyczna (mogiły , praca organiczna i u podstaw, Justyna-emancypantka )
2. B. Prus – Lalka - powieść realistyczna (praca u podstaw i organiczna – Wokulski, emancypacja – Helena Stawska, asymilacja Żydów –szlangbaumowie. Romans Izabeli (odrzuca go chce tylko jego pieniędzy ) i Wokulskiego. )
3. H. Sienkiewicz – Potop - powieść historyczna (Kmicic zmienia się w Babinicza zrehabilitowany zakochany w Oleńce )
4. M. Konopnicka – Mendel Gdański – nowela (antysemityzm, mendel wychowuje wnuka Kubusia który jest dyskryminowany w szkole – Żyd)
5. E. Orzeszkowa – Gloria victis – nowela (wiatr i drzewa opowiadają historie mogiły , kompozycja ramowa )
6. B.Prus: Kamizelka – nowela (żona zwężała kamizelkę chorego męża, on myślał ze zdrowieje , oszukiwali się nawzajem , z miłości)
7. Fiodor Dostojewski ‘Zbrodnia i kara’ – powieść ( Raskolnikow zabija lichwiarke i jej siostre po czym zaczyna chorowac do przyznania się namawia go Sonia, zostaje skazany na 8 lat na syberi jedzie z nim Sonia )

MŁODA POLSKA

1. Żeromski: Ludzie bezdomni – powieść (realizm, naturalizm, symbolizm , Tomasz Judym, lekarz chce pomagać, porzuca wygodne życie i Joasie )
2. Wyspiański: Wesele - dramat symboliczny ( wesele w bronowickiej chacie, autor pisze to na podstawie wesela na którym naprawdę kiedyś był . Pojawiają się zjawy i wiele symboli (złoty róg ,chochoł ) Wernyhora przychodzi do gospodarza z rozkazem rozpoczęcia powstania i daje złoty róg który miał nawoływać do powstania ale Jasiek go zgubił, nie udaje się zryw n-w bo wszyscy są piani a jasiek gubi róg a chochoł wszystkich usypia )
3. Reymont: Chłopi – powieść (Maciej Boryna z Jagna – miała wielu kochanków z antkiem w sianie Boryna ich podpalił , kończy wywieziona na gnoju, tradycje Zycie w zgodzie z ziemią, świętami )
4. J. Conrad – Jądro ciemności - powieść
5. Wiersze: KazimierzPrzerwa Tetmajer: Koniec wieku XIX, Na Anioł Pański, Melodia mgieł nocnych, Jan Kasprowicz: Z chałupy, hymn:dies irae, krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach.Leopold Staff: Kowal, Przedśpiew. Leśmian Bolesław

XXsto LECIE MIĘDZYWOJENNE

1. Witold Gombrowicz: Ferdydurke - powieść awangardowa
2. S.Żeromski: Przedwiośnie - powieść polityczna (Cezary baryka-rozpieszczony, ogarnia się dopiero po śmierci matki (zerwany pierścionek ) , 3 propozycje naprawy RP, kończy się marszem na Belweder gdzie Cezary maszeruje osobno – niezdecydowanie )
3. Z.Nałkowska: Granica - powieść psychologiczna (schemat bolebozanski –zdrada zony ,Zycie byle jak. Zenon mial romans z Justyna nawet gdy zaręczył się z Elzbieta , przekraczanie granic : moralnej-zdrada,aborcja,oblanie kwasem Zenona przez justyne )
4. Wiersze: Julian Tuwim (skamandryci) do krytyków, życie, wiosna, sitowie...
Bolesław Leśmian: Dusiołek, Piła, w malinowym hruśniaku, Urszula Kochanowska; Czesław Miłosz; Leopold Staff;

LITERATURA WSPÓŁCZESNA

1. Gustaw Herling Grudziński: Inny Świat – literatura dokumentalna
2. Hanna Krall – Zdażyc przed Panem Bogiem - reportaż
3. Albert Camus – Dżuma – powieść parabola – pretekst do głębszych przemyśleń ( to zło to wojna to kataklizm i kara , jak II wojna ludzie zamknięci jak w gettcie , szczury zaczynaja i kończą )
4. Sławomir Mrożek – Tango – dramat absurdu ( Artur chce żyć pożądnie a jego rodzice chca być nowoczesni, nie maja jakichkolwiek zasad , matka ma kochanka ojciec jest niepoważny , babcia nagle umiera i wdzien jego slubu z Alą. Na koniec okazuje się ze Ala też spała z Edkiem , Artur chcąc go zabić sam zostaje zabity. Akcja kończy się tańcem tanga ( najgłupsi będę zadzic i prowadzic )Edka z Eugeniuszem w marynarce Artura. Konflikt pokoleń, groteska(absurd))
5. Poeci współcześni : Baczyński, Miłosz, Szymborska, Herbert, Różewicz, Miron Białoszewski, Stanisław Barańczak.

ROMANTYZM:

Nazwa pochodzi jeszcze z czasów starożytnych. Odnosi się do terminu jakim określano język rzymski , a mianowicie "Lingua romana". Od drugiego członu tej nazwy pochodzi określenie "romans". Nazwę tę przyporządkowano utworom, których tematyka zajmowała się uczuciem i miłosnymi perypetiami oraz tekstom ukazującym historie dzielnych rycerzy.

Romantyzm obejmuję czasy od XVIII do XIX wieku, kiedy to przypada okres "Wiosny Ludów".

Daty wyznaczające początek i koniec romantyzmu w Europie i Polsce:
Europa:

Początek: 1789r. - Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej
Koniec: 1848 r. - Wiosna Ludów

Polska:

Początek: 1822 r. - wydanie przez Mickiewicza zbiorku poetyckiego pt. "Ballady i romanse", który stanowił manifest i propozycje nowej literatury.
Koniec: 1864 r. - upadek powstania styczniowego, zamykającego serię powstań narodowych.

Charakterystyka

Ogólne następstwo epoki można określić jako przeplatanie się wiary w rozum i wiary w uczucie. Romantyzm był niewątpliwie wiekiem wiary w siłę uczucia. Uwagę twórców przykuwały ludowe wierzenia, legendy o tajemniczych stworach, zatopionych miastach, legendarnych kochankach. Jednocześnie był to czas gwałtownych przemian społecznych i przemysłowych. Romantyzm kojarzy się przede wszystkim ze wspaniałą poezją, z wzniosłymi ideałami, porywami serca, które nierzadko kończyły się śmiercią zawiedzionego kochanka. Jednak nie zmienia to faktu, ze był to także wiek wynalazków i przemysłowego rozwoju. To właśnie w wieku XIX powstają pierwsze lokomotywy. W 1866 linia telegraficzna połączy obie półkule. Potem powstał telefon. W 1818 roku rodzi się fotografia.

Charakterystyczne cechy i zjawiska, związane z romantyzmem i dziełami romantyzmu:

przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum; sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu, protest wobec klasycyzmu i harmonii,
protest przeciwko feudalnemu kształtowi państwa
Indywidualizm - czyli doktryna filozoficzna, zgodnie z którą istotne znaczenie przyznawano tylko jednostkom.
Historyzm - przede wszystkim renesans zainteresowania gotycyzmem i neogotykiem) "mroki średniowiecza" stanowiły reakcję na oświeceniowy racjonalizm i umiłowanie ładu
Orientalizm (zainteresowanie odległymi krainami np. Dalekiego Wschodu)
Ludowość (częste są nawiązania do legend, podań, starodawnych mitów i baśni)
Mistycyzm - czyli wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim
Mesjanizm - czyli wiara w pojawienie się mesjasza, który zbawi świat
Bajronizm - czyli bunt przeciwko przyjętym wzorcom kulturowo społecznym - bohater to buntownik.

Świat, zdaniem romantyków dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe).

MŁODA POLSKA:

Określenia epoki: "Młoda Polska", "neoromantyzm", "modernizm".

Młoda Polska trwała od końca XIX do początku XX wieku, daty graniczne wyznaczające jego początek i koniec to:
Początek:

1890 r. - debiuty poetów nowego pokolenia, m.in. Andrzeja Niemojewskiego
1891 r. - wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Koniec:

1918 r. - odzyskanie niepodległości przez Polskę

Charakterystyka

Nazwa pochodzi od cyklu artykułów Artura Górskiego zatytułowanego "Młoda Polska", który uznany został za cykl programowy. Określenie to obejmuje literaturę, sztukę, teatr, a także styl życia charakterystyczny dla środowiska artystów. Nazwa została utworzona na wzór nazw funkcjonujących w innych krajach, np. Młoda Belgia, Młoda Francja, Młoda Skandynawia.

Określenie Młoda Polska mimo najszerszego znaczenia nie było jedynym stosowanym dla określenia tej epoki. Wielu twórców opowiadało się za innymi nazwami (określeniami), starając się udowodnić słuszność takich określeń.