Giddens - Rozdziały 3,6,7,8,10,11,14,16

Socjologia i społeczeństwo

Krótka historia i długie dzieje

Socjologii myśli społecznej

1. Władze potoczne

2. Sztuka

3. Filozofia społeczna

- poszukiwanie regularności , prawidłowości formułowania ogólnych praw rządzących życiem społecznym

- przyjęcie nowej, naukowej perspektywy : metoda naukowa

nieobciążone wartościowaniem eksperymentalne , budowa swoistego aparatu empiryczne, opisywanie i analiza faktów społecznych pojęciowego, konstruowanie

twierdzeń w zależnościach

między zjawiskami

Podstawowe pytania socjologii jako nauki

- Jak jest?

- Dlaczego tak jest?

- Jak będzie?

- Jak ulepszyć życie?

Socjologia jest dziedziną refleksji o ważnych implikacjach praktycznych. Może przyczyniać się do wzrostu społecznego krytycyzmu i praktycznych reform społecznych poprzez:

- lepsze zrozumienie określonego zestawu okoliczności społecznych, co daje większą szansę na kontrolowanie tych okoliczności

- powiększanie wrażliwości kulturowej, co umożliwia oparcie działań o charakterze politycznym na uświadomieniu sobie istnienia różnych (często rozbieżnych ) wartości kulturowych

- badanie zamierzonych i niezamierzonych konsekwencji przyjęcia określonych programów politycznych

- funkcję „oświatową „ czy „oświeceniową” – oferując grupom i jednostkom coraz więcej możliwości , zmian warunków życia.

Cztery główne modele intelektualne w socjologii

• Ewolucjonizm

• Model konfliktowy

• Strukturalny funkcjonalizm

• Interakcjonizm symboliczny

Ewolucjonizm w socjologii przyjmuje oparte na przekonaniu o istnieniu praw rozwoju (postępu) historycznego podstawowe założenie : wszystkie społeczeństwa przechodzą przez fazy czy stadia wzrastającej złożoności.

Jednym z wariantów ewolucjonizmu był darwinizm społeczny Herberta Spencera. Marks i Durkheim także byli ewolucjonistami , przynajmniej częściowo.

Model konfliktowy

Przekonanie , że społeczeństwo znajduje się zwykle w stanie konfliktu oraz że podstawowym warunkiem życia jest współzawodnictwo (konkurencja, walka) w dążeniu do władzy i wyższej pozycji społecznej.

Od lat 70-tych XX wieku dominującą perspektywą w socjologii światowej pozostawał strukturalny funkcjonalizm, opierający się na wizji społeczeństwa jako organizmu składającego się z wzajemnie od siebie uzależnionych elementów, który wyparł był z tej dominującej pozycji perspektywę ewolucjonistyczną.

Główna teoria funkcjonalna w socjologii, określana niekiedy jako teoria równowagi społecznej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego socjologa Talcotta Parsonsa.

Rekwizyty funkcjonalne:

Warunki, jakie musi spełniać grupa dla podtrzymania życia społecznego. Wyróżnia się rekwizyty funkcjonalne związane

• Ze środowiskiem zewnętrznym

• Z biospołeczną naturą człowieka

• Z życiem zbiorowym

Rekwizyty funkcjonalne związane ze środowiskiem zewnętrznym:

• Pożywienie, dach nad głową, ubranie

• Opieka nad najmłodszymi członkami grupy

• Ochrona przed wrogami

Rekwizyty funkcjonalne związane z biospołeczną naturą człowieka (zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, duchowych, kulturowych )

• Przestrzeń aktywności ekspresyjnej

• Reguły dotyczące zróżnicowania płci i wieku oraz ważnych wydarzeń (m.in. narodziny, osiągnięcie dojrzałości, śmierć)

• Struktury , wzory odnoszące się do Religi, sztuki, rekreacji

Rekwizyty funkcjonalne związane z życiem zbiorowym (uwzględnianie potrzeb grupy na równi z potrzebami własnymi)

• Reguły i uporządkowane procedury decydowania o miejscu w strukturze społecznej

• Kontrolowanie użycia siły

• Zarządzanie wymiana dóbr

• Itp.

„Wynalazek społecznej organizacji był dla rozwoju ludzkości ważniejszy nawet od wynalezienia narzędzi.”

Rola społeczna

Oczekiwane zachowanie jednostki zajmującej określoną pozycję społeczną.

Idea roli społecznej odwołuje się do teatru i ról odgrywanych przez aktorów na scenie. W każdym społeczeństwie jednostki odgrywają wiele różnych ról społecznych, odpowiednio do zróżnicowanych kontekstów ich aktywności.

Pozycja społeczna

Społeczna tożsamość danej jednostki w określonej grupie lub w społeczeństwie . Może mieć charakter bardzo ogólny (tak jak pozycje społeczne związane są przez społeczne interakcje na poziomie symbolicznym)

Socjologia

Nauka o ludziach działających w polu wzajemnych relacji ( w „przestrzeni międzyludzkiej ”) , którzy nadają temu polu nieustanną dynamikę funkcjonowania i stawania się ( podtrzymują „życie społeczne” ) , a utrwalone często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy strukturalne i kulturowe kolejnych działań następnym pokoleniom.

Socjologiczna wyobraźnia

Zdolność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie , z warunkami strukturalnymi , kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe , które w efekcie kształtują świat społeczny całej jego złożoności i różnorodności.

Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną . występowała i występuje we wszystkich społecznościach ludzkich , w różnych kulturach, od najdawniejszych czasów.

Chociaż przybierała różne formy, zawsze realizowała funkcje prokreacji o socjalizacji.

We wszelkich definicjach rodziny podkreśla się jej dwie podstawowe funkcje – zapewnienie ciągłości biologicznej społeczeństwa oraz przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

Właściwości rodziny jako mikrostruktury społecznej

1. Umożliwia trwałe obcowanie płciowe w oparciu o społecznie uznane wzory

2. Tworzy instytucjonalną formę małżeństwa

3. Określa w oparciu o pewien system nomenklatury – stosunki pokrewieństwa i dziedzictwa

4. Pełni funkcje jednostki gospodarującej , zapewniającej swym członkom utrzymania i opiekę

5. Zaspokaja potrzeby materialne i przygotowuje swych członków do samodzielnego życia

6. Jest grupą mieszkającą wspólnie , tworzącą jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować dwa, trzy pokolenia.

Rodzina bywa traktowana jako podstawowa grupa społeczna. Charles H. Cooley określił ją jako grupę pierwotną , mającą fundamentalne znaczenie w procesie socjalizacji.

Stosunki w rodzinie mają charakter bezpośredni , face to face z przewagą współpracy nad współzawodnictwem , są zabarwione emocjonalnie.

Podstawą więzi społecznej w rodzinie są stosunki między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi.

Grupę osób tworzących rodzinę wyróżniają cechy:

• Wspólne mieszkanie

• Wspólne nazwisko

• Wspólna własność

• Ciągłość biologiczna

• Wspólna kultura duchowa

Będąc podstawową instytucją społeczną rodzina pełni wiele niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa funkcji.

Funkcje to cele , do których zmierza życie i działalność rodziny oraz zadania , jakie realizuje rodzina zaspokajając potrzeby swych członków.

Zakres i liczba tych funkcji zmienia się zależnie od poziomu rozwoju społecznego, poziomu industrializacji i urbanizacji oraz przemian kulturowych.

Historycznie rzecz biorąc ewolucja rodziny polega na ograniczaniu jej instytucjonalnego charakteru. Zmianom tym towarzyszy proces emancypacji rodziny od społeczeństwa.

W przeszłości rodzina była małym państwem. Realizując podstawowe funkcje społeczne musiała rządzić się sformalizowanymi wzorami zachowań . określały one dokładnie wzajemne interakcje poszczególnych członków rodziny , pozycję męża i żony, dzieci oraz innych krewnych.

Ograniczanie niektórych funkcji rodziny przyczyniło się do zmian w jej strukturze wewnętrznej , do odformalizowania, do nadania stosunkom rodzinnym charakteru osobowego związku emocjonalnego. Ten kierunek przemian wyraża teza o ewolucji rodziny od instytucji do związku towarzyskiego.

Instytucjonalne i osobowe funkcje rodziny jako grupy społecznej.

Funkcje instytucjonalne

1. Prokreacyjna lub biologiczna , podtrzymująca ciągłość społeczeństwa

2. Ekonomiczna , polegająca na dostarczaniu dóbr materialnych rodzinie

3. Opiekuńcza , zabezpieczanie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb – opieka nad małymi dziećmi , ludźmi starymi, chorymi, inwalidami

4. Socjalizacyjna – wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne i przekazywanie im wartości kulturowych

5. Stratyfikacyjna – sytuowanie członków rodziny w strukturze społecznej , w określonych klasach i warstwach społecznych

6. Integracyjna – społeczna kontrola zachowań poszczególnych członków rodziny.

Poprzez funkcje instytucjonalne rodzina powiązana jest z innymi grupami i instytucjami społecznymi.

Realizując te funkcje na różne sposoby rodzina wpływa na oblicze społeczeństwa .

Społeczeństwo – likwidując lub ograniczając poszczególne funkcje – oddziałuje na model rodziny.

Funkcje osobowe

1. Małżeńska – zaspokajanie potrzeb życia intymnego małżonków

2. Rodzicielska – zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodziców i dzieci

3. Braterska – zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodzeństwa

Dwie perspektywy w badaniach rodziny

W ujęciu filogenetycznym (odnoszącym się do szeregu kolejnych form rodziny obrazujących przebieg procesu jej ewolucji) jest ona traktowana jako gatunkowa forma życia społecznego na pewnym etapie dziejów ludzkich , np. rodzina szlachecka , rodzina mieszczańska, chłopska czy wielkomiejska.

W ujęciu ontogenetycznym (dotyczącym rozwój rodziny jako takiej od stadium początkowego do osiągnięcia stabilizacji, ewentualnie do rozpadu) analizuje się kolejne fazy życia rodzinnego – narzeczeństwo , małżeństwo, okres wychowywania małych dzieci, okres tzw. „pustego gniazda”. Dotyczy to pojedynczej rodziny , jej funkcji i życia wewnątrz – rodzinnego oraz jego uwarunkowań.