30. X.2011r WSPÓŁCZESNE PROBLEMY PSYCHOLOGII.

T: Podejście systemowe do rodzin

RODZINA JAKO SYSTEM
* system rodzinny jest złożony z pojedynczych członków rodziny np. matka, ojciec, dzieci pozostających w interakcji podczas wspólnego życia
* stanowi odrębną całość która jest częścią innego szerszego systemu (np. całego pokrewieństwa)
* w systemie rodzinnym istnieją składające się na system- podsystemy np. podsystem małżeński, podsystem dzieci

Nie możemy analizować problemu dzieci, bez analizowania całego systemu.

DYNAMIKA PODSYSTEMÓW
*podział na podsystemy jest dynamiczny a nie statyczny i zależy m.in. od fazy życia rodzinnego. Np. w fazie rodziny z bardzo małym dzieckiem istnieje podsystem matka- dziecko, ale przetrwanie tego podsystemu do okresu np. dorastania byłoby dysfunkcjonalne.

GRANICE W SYSTEMIE
*system rodzinny ma granice zewnętrzne i wewnętrzne
*granice wewnętrzne – to granice pomiędzy członkami rodziny lub poszczególnymi podsystemami. Wyznaczają one stopień przepływu informacji.
*granice zewnętrzne- odgradzają rodzinę od innych szerszych systemów, umożliwiają komunikację pomiędzy rodziną a innymi systemami społecznymi
* stopień otwarcia systemu na wymianę informacji z otoczeniem jest zależny od granic systemu tzn. od ich „przepuszczalności”

Granice filtrują jakie informacje przedostają się do innych osób na temat swojej rodziny. Musi być pewna granica np. małżonkowie kontrolują ile informacji o ich małżeństwie przechodzi na zewnątrz i do kogo. Granice pozwalają na to by niektóre informacje zostały zachowane.

HOMEOSTAZA (stałość) W SYSTEMIE
*rodzina zachowuje się zgodnie ze strategią homeostazy- równowagi i stałości tj. stara się zachować równowagę i stałość we wzajemnych relacjach
*bierze udział w zachowaniu równowagi zarówno wprost jak i nie wprost
*homeostazę rodzinną obserwować można poprzez powtarzające się, dające się przewidzieć wzorce zachowań wszystkich członków rodziny.

ZACHWIANIE HOMEOSTAZY
*kiedy równowadze rodzinnej zagraża destabilizacja, wszyscy członkowie rodziny zgodnie podejmują działania, aby ją utrzymać
*kiedy jeden z członków rodziny sygnalizuje chęć zmiany relacji z innymi członkami rodziny, ten ostatni będzie starał się do tego nie dopuścić

UTRZYMANIE HOMEOSTAZY A ROZWÓJ
*zmiany jednego elementu systemu pociągają za sobą zmiany w innych elementach, mimo że system dąży do stałości- homeostazy, zmiany systemu rodzinnego są nieuniknione i wynikają m.in. z rozwoju rodziny w czasie, co nazywamy cyklem życia rodziny

ZMIANY W SYSTEMIE
*przykładem takiej zmiany może być np. etap życia rodziny, w którym dorosłe dzieci odchodzą i zakładają własne rodziny. Rodzice przystosowują się do powstałej pustki poprzez zmianę relacji pomiędzy sobą oraz podjęcie nowych aktywności

MODEL LINEARNY (liniowy)
*model linearny (przyczynowo-skutkowy)
*w wyjaśnianiu funkcjonowania rodzin zakłada się, że: dane zachowania lub sytuacja jest skutkiem zadziałania jakiegoś czynnika
*np. traktowanie depresyjności męża, jako przyczyny złej sytuacji w rodzinie, ponieważ depresja nie pozwala mu chodzić do pracy, a to pogarsza sytuację finansową rodziny.

PRZYCZYNA- SKUTEK
*stosowanie modelu linearnego powoduje koncentrację na przyczynach zachowań, objawów, zaburzeń tj. ukierunkowanie na przeszłość

MODEL CYRKULARNY
*model cyrkularny (przyczynowość kolista) zakłada, że wszelkie zachowania między ludźmi mogą być traktowane jako „pętle sprężenia zwrotnego”.
*oznacza to, że zachowanie każdej z osób wchodzących w interakcje, oddziałuje na zachowanie partnera interakcji, a równocześnie jest modyfikowane przez reakcje tegoż partnera

model przyczynowości cyrkularnej jest skoncentrowany bardziej na opisie wewnątrz rodzinnych mechanizmów podtrzymania określonego zachowania u danej osoby niż na opisie jego przyczyn.

PRZYCZYNOWOŚĆ KOLISTA
* np. żona podejmuje aktywność zawodową, mąż wycofuje się i staję się smutny, wpada w depresję. Żona tym bardziej „ucieka” w pracę zawodową, co z kolei nasila depresyjność męża

STRUKTURALNY MODEL RODZINY (WG MINUCHINA)
*struktura rodziny jest to sieć wzajemnych oczekiwań, warunkująca sposób, w jaki członkowie rodziny wchodzą ze sobą w interakcje. Powtarzające się interakcje utrwalają stałe schematy (wzorce) wzajemnych zachowań

DWA SYSTEMY PODTRZYMUJĄCE DANY UKŁAD REGUŁ RODZINNYCH
*system uniwersalnych zasad dotyczących tego jak rodzina ma być zorganizowana, np. ustalenie hierarchii rodzinne (różne pozycje członków rodziny w zależności od stopnia posiadanego autorytetu)
*system utrzymujący stałość rodzinnych reguł
*stałość tę gwarantują tzw. Zwyczaje rodzinne- podtrzymywane z pokolenia na pokolenie bez świadomej decyzji członków rodziny.

FUNKCJE SYSTEMÓW PODTRZYMUJĄCYCH UKŁAD RODZINNY
*systemy te zabezpieczają tożsamość rodziny
*w każdej rodzinie istnieje potrzeba utrzymania jak najdłużej ustalonych reguł. Rodzina na duże zmiany reaguje oporem.
*utożsamianie się z rodziną zawiera dwa elementy
1. Poczucie przynależności; „ja rodzinne”
2. Poczucie odrębności: „ja własne”
Powinna istnieć równowaga między nimi

TYPY GRANIC
*granicę można opisać jako Kontinuum: od granic rozmytych (zatartych) poprzez granice prawidłowe (elastyczne) do granic sztywnych, nieprzenikliwych na informacje

1. - - - - - - - granica rozmyta
2. - - - - - - - - - - - - granica prawidłowa
3. ----------------------------- granica sztywna

Ad. 1 granica rozmyta
bardzo szybko przepływają informacje, swobodnie przechodzą przez podsystemy, wszyscy wszystko wiedzą, dzieci, sąsiedzi itp.

Ad. 2 granica prawidłowa
są granice, niektóre informacje przechodzą, niektóre nie. Niektóre sprawy rodziców, nie są sprawami dzieci (seksualność, konflikty). Dzieci dowiadują się przy okazji

Ad. 3 granica sztywna
Informacje zupełnie nie są wypuszczane. Rodzice niewiele wiedzą o dzieciach, nie znają trudności, znajomych itp. Dziecko nic nie wie o rodzicach. Obie strony słabo się znają, słabe więzi.

TYPY RODZIN ZE WZGLĘDU NA GRANICE
1. Rodziny splątane (uwikłane)
2. Rodziny funkcjonalne – o jasnych i czystych granicach
3. Rodziny „nie związane” (niezaangażowane)

Ad. 1 rodziny splątane
łatwo generują dysfunkcjonalność dzieci. Rodzina z granicami rozmytymi. Prawie nie ma granic, swobodny przepływ informacji. Następuje pomieszanie ról – dziecko staje się osobą wspierającą rodzica. Panuje zamieszanie dotyczące odpowiedzialności. Niejasne role w podsystemie. Dziecko ma poczucie odpowiedzialności za rodziców. Dominuje „ja rodzinne” kosztem „ja własnego”. Zlewanie się wszystkich członków rodziny. Ważne jest co potrzebuje moja rodzina, moje cele i potrzeby to sprawa drugorzędna. Więzi są bardzo silne.

*prototypem podsystemu o takich granicach jest podsystem „matka- niemowlę”
*rodziny te mają problemy z adaptacją do zmian, do nowych sytuacji. Stres jednej osoby jest niejako „podchwycony” przez innych i natychmiast staje się problemem całej rodziny. Nie ma bowiem dostatecznych granic, które powstrzymywałyby jego rozprzestrzenianie się.
*każda trudność nasila nieproporcjonalnie napięcie wewnątrz rodziny i utrudnia przedwcześnie nadmiernie intensywne relacje.

Ad. 3 rodziny nie związane
*są to rodziny w których istnieją nadmiernie sztywne granice, które utrudniają porozumiewanie się członkom poszczególnych podsystemów
*często poczucie lojalności wobec rodziny może być upośledzone
*rodziny te, nie są zdolne dać oparcia, zainteresowania i pomocy – jedynie w sytuacji ekstremalnie trudnej i zagrażającej
*brakuje reakcji rodziny nawet wtedy kiedy problem jest poważny