FUNKCJE DYPLOMATYCZNE (EWOLUCJA, RODZAJE)

I. FUNKCE DYPLOMATYCZNE I ICH ISTOTA

1. Pojęcie „funkcji dyplomatycznych„

Całokształt urzędowej działalności misji dyplomatycznej, związanej z utrzymaniem stosunków

dyplomatycznych i realizacją oficjalnych stosunków między podmiotami prawa międzynarodowego.

2. Zakres funkcji dyplomatycznych

 Czynniki określające zakres funkcji wykonywanych przez poszczególne misje dyplomatyczne:

 stan stosunków między państwami, ich specyfika

 inne jak: struktura gospodarcza, uzależnienie od rozwoju stosunków handlowych, żeglugi morskiej, imigracji, itp.

 Postanowienia Konwencji Wiedeńskiej

 ograniczenie się do wskazania w sposób ogólny najważniejszych funkcji

 określa pozytywne aspekty działalności dyplomatycznej

 mocne zaakcentowanie, iż funkcje dyplomatyczne muszą być wykonywane „w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe” i „legalnymi sposobami

II. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE FUNKCJE, METODY I ŚRODKI DZIALANIA DYPLOMACJI

1. Osiągnięcia, zwłaszcza w dziedzinie techniki komunikacyjnej i łączności

2. Potrojenie się po drugiej wojnie światowej liczby suwerennych państw świata

3. Postępująca demokratyzacja stosunków międzynarodowych

4. Wykształcenie się nowych form, metod i środków dyplomacji

III. NAJWAŻNIEJSZE FUNKCJE DYPLOMATYCZNE

1. Funkcja reprezentacyjna

Jej celem jest m.in. stwarzanie sprzyjającego klimatu dla rozwoju stosunków dwustronnych, w szczególności dzięki kontaktom bezpośrednim szefa misji i jego współpracowników z miejscowymi kołami rządowymi i innymi wpływowymi osobistościami oraz z korpusem dyplomatycznym.

Przedstawiciel dyplomatyczny i misja dyplomatyczna, na czele której stoi, nie reprezentują w państwie przyjmującym tylko głowy państwa lub rządu, jak to się zwykło uważać w przeszłości — lecz państwo wysyłające jako całość.

2. Opieka dyplomatyczna

Ochrona w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe, przy czym ochrona rozciąga się zarówno na osoby fizyczne, jak i prawne, a ma miejsce głównie w przypadku naruszenia zobowiązań międzynarodowych

lub tzw. minimalnego standardu, z jakiego na podstawie prawa międzynarodowego powinni korzystać cudzoziemcy na terytorium obcego państwa.

3. Funkcja negocjacyjna

Oznacza nie tylko bezpośredni udział szefa misji dyplomatycznej w procesie przygotowań i w samych rokowaniach, mających na celu zawarcie różnego rodzaju umów między państwem przyjmującym a państwem wysyłającym (państwowych, międzyrządowych, resortowych itp.), lecz również prowadzeniu z władzami państwa przyjmującego rokowań i dialogu na co dzień w różnych kwestiach z zakresu stosunków bilateralnych, a niekiedy także wychodzących poza ten zakres.

4. Funkcja informacyjna

Działalność dyplomaty mająca na celu zaznajamianie się z założeniami polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej państwa przyjmującego, a szczególnie z wszelkimi aspektami stosunków bilateralnych między obu krajami.

Funkcja ta nie ma, oczywiście, nic wspólnego z tym wszystkim, co potocznie nazywa się „szpiegostwem”. Dyplomata ma bowiem całą gamę możliwości otrzymania wiarygodnych informacji drogami legalnymi, jak poprzez kontakty oficjalne z przedstawicielami władz państwa przyjmującego, lekturę prasy i publikacji, rozmowy w korpusie dyplomatycznym itp.

5. Funkcja promocyjna

Popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym, a państwem przyjmującym” oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych.

Jej zakres i dynamika zależą od specyfiki zainteresowania głównie państwa wysyłającego.

Do podstawowych zadań współczesnej dyplomacji należy rozwijanie stosunków gospodarczych.

6. Funkcja konsularna

Przyznanie misjom dyplomatycznym prawa do pełnienia funkcji konsularnych umożliwiło wzajemne uzupełnianie się działalności dyplomatycznej i konsularnej w państwie przyjmującym.

Opieka dyplomatyczna nad obywatelami rozszerza i wzmacnia, klasyczną niejako funkcję konsularną ochrony interesów państwa wysyłającego i jego obywateli.

7. Reprezentowanie interesów państwa trzeciego

 w przypadku zerwania stosunków dyplomatycznych

 z powodów ekonomicznych

 między niektórymi państwami związanymi specjalnymi stosunkami

KORPUS DYPLOMATYCZNY, RANGI CZŁONKÓW MISJI DYPLOMATYCZNYCH

I. KORPUS DYPLOMATYCZNY

1. Istota określenia „korpus dyplomatyczny”

Korpus dyplomatyczny – ‹s.› CD (fr. corps diplomatique), ogół dyplomatów zagranicznych akredytowanych przy rządzie danego kraju.

2. Znaczenia terminu „korpus dyplomatyczny”

3. Dziekan korpusu dyplomatycznego

 sposób wyboru

 podstawowe obowiązki

II. KLASY SZEFÓW MISJI DYPLOMATYCZNYCH

1. Zasady stosowane do czasu wprowadzenia Regulaminu Wiedeńskiego z 1815 r

2. Regulamin wiedeński oraz postanowienia Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych (1961 r.)

 Ambasador i nuncjusz (pronuncjusz)

 Poseł, minister i internuncjusz

 Charge d'affaires (en pied, ad interim)

3. Określanie klasy szefów misji dyplomatycznych

III. RANGI CZŁONKÓW PERSONELU MISJI DYPLOMATYCZNEJ

1. Rangi szefów misji dyplomatycznych

2. Rangi członków misji dyplomatycznych (praktyka polska – ustawa z 2001 r.):

 Ambasador tytularny,

 Radca - minister,

 I radca,

 radca (konsul generalny),

 I sekretarz (konsul),

 II sekretarz (wicekonsul),

 III sekretarz (agent konsularny),

 attache (attache konsularny),

 sekretarz archiwista (sekretarz konsularny).

IV. ZASADY PIERWSZEŃSTWA (PRECEDENCJI)

1. Zasady pierwszeństwa (precedencji) między szefami misji dyplomatycznych

2. Zasada równości między szefami misji

3. Zasady pierwszeństwa członków personelu misji dyplomatycznej

V. PRECEDENCJA NAJWYŻSZYCH STANOWISK W RP

 Prezydent.

 Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu.

 Prezes Rady Ministrów.

 Wicemarszałkowie Sejmu, Wicemarszałkowie Senatu.

 Wiceprezesi Rady Ministrów.

 Ministrowie — członkowie Prezydium Rządu, Ministrowie — członkowie R M.

 Prezes Trybunału Konstytucyjnego.

 Przewodniczący Trybunału Stanu — Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

 Prezes Najwyższego Sądu Administracyjnego.

 Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

 Rzecznik Praw Obywatelskich.

V. PRECEDENCJA NAJWYZSZYCH STANOWISK W RP

 Prezesi (przewodniczący) urzędów, komitetów i komisji sprawujących funkcje naczelnych organów administracji państwowej.

 Przewodniczący Komisji Sejmowych, Przewodniczący Komisji Senackich.

 Posłowie na Sejm, Senatorowie.

 Sekretarze Stanu.

 Szef Kancelarii Prezydenta, Szef Kancelarii Sejmu i Senatu.

 Prezes Sądu Najwyższego.

 Podsekretarze Stanu.

 Ambasadorowie RP.

 Wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego.

 Zastępcy prezesów (przewodniczących) urzędów, komitetów i komisji sprawujących funkcje naczelnych lub centralnych organów administracji państwowej.

 Dyrektorzy Generalni.

 Dyrektorzy.

VI. PRECEDENCJA I JEJ ZASTOSOWANIE POZA DYPLOMACJĄ

1. Ministerstwo:

 Minister

 Sekretarz (sekretarze) stanu

 Podsekretarze stanu

 Dyrektor generalny

 Dyrektorzy departamentów, Dyrektorzy biur itd.

2. Uczelnia:

 Rektor

 Prorektorzy

 Dziekani wydziałów

 Prodziekani wydziałów, Dyrektorzy instytutów wydziałowych itd.

3. Firma:

 Właściciel

 Dyrektor (prezes) naczelny

 Wicedyrektorzy (wiceprezesi)

 Dyrektorzy biur (działów), Kierownicy itd.

CEREMONIAŁY, MIANOWANIE I ODWOŁYWANIE CZŁONKÓW PERSONELU DYPLOMATYCZNEGO

I. Ceremoniały

1. Zadania ceremoniałów

 U podstaw ceremoniałów będących zespołem form kurtuazyjnych leży dążenie do okazania szacunku osobie reprezentującej obce państwo.

 Ceremoniały wiążą się z oficjalnymi kontaktami czołowych osobistości różnych państw (powitań, pożegnań, składania wieńców itd.).

 Charakter ceremoniałów opiera się na obyczajach danego kraju i obyczajach międzynarodowych. Zależy on przede wszystkim od funkcji piastowanej przez przedstawiciela obcego państwa oraz od stanu stosunków między obydwoma państwami

2. Ceremoniał powitania głowy obcego państwa (wybitnie uroczysty charakter):

 Powitanie na lotnisku (szef Kancelarii Prezydenta RP, podsekretarz stanu w MSZ, ambasador rezydujący w kraju gościa, szef Protokołu Dyplomatycznego i inni wyżsi urzędnicy)

 Oficjalne powitanie przez prezydenta RP (Gospodarz - prezydent RP oraz osobistości zajmujące najwyższe stanowiska w państwie: marszałek Sejmu, marszałek Senatu, prezes Rady Ministrów, minister spraw zagranicznych, wyżsi urzędnicy tego resortu i Kancelarii Prezydenta, generałowie, prezydent Warszawy, korpus dyplomatyczny. Ceremonia odbywa się z udziałem

kompanii reprezentacyjnej WP i orkiestry).

3. Ceremoniał przedstawiania szefów misji dyplomatycznych głowie obcego państwa

W czasie oficjalnej wizyty głowy obcego państwa przedstawia się szefów misji. Ceremoniał przedstawiania odbywa się według jednego z następujących wariantów:

 Szefowie misji przybywają na dworzec lub lotnisko

 Szefowie misji przybywają do rezydencji głowy obcego państwa

 Do rezydencji głowy państwa i jego małżonki przybywają szefowie misji z małżonkami

 Z okazji oficjalnej wizyty głowy państwa i jego małżonki gospodarz z małżonką wydają przyjęcie

4. Ceremoniał złożenia wieńca na Grobie

Nieznanego Żołnierza

 przez prezydenta

 przez ambasadora

 przez chargé d´affaires

II. Mianowanie szefa misji dyplomatycznej

1. Nominacja szefa misji.

Mianowanie szefa misji należy do uprawnień głowy państwa, chociaż może być dokonane dopiero po

uzyskaniu agrément , a więc akceptacji zaproponowanego kandydata przez państwo przyjmujące.

(Art. 4 Konwencji Wiedeńskiej stanowi: „Państwo wysyłające powinno się upewnić, że osoba, którą zamierza się akredytować jako szefa misji w państwie przyjmującym, otrzyma agrément tego państwa”).

2. Wystąpienie o agrément:

 wizyta Szefa misji u dyrektora Protokołu Dyplomatycznego MSZ

 odpowiedź państwa przyjmującego

 ogłoszenie nominacji

 przypadki, gdy ta sama osoba reprezentuje jednocześnie swój kraj w dwóch, a nawet w kilku państwach

 przypadek, gdy państwo przyjmujące nie życzy sobie mieć u siebie przewidzianej osoby

3. Przyjazd szefa misji

4. Wizyta u dyrektora Protokołu Dyplomatycznego

5. Wizyta wstępna u Ministra Spraw Zagranicznych

6. Wręczanie listów uwierzytelniających

7. Nota podpisana do szefów misji dyplomatycznych

III. Mianowanie członków personelu dyplomatycznego misji

1. Stan liczebny misji

 Stan liczebny misji powinien zaspokajać potrzeby kraju wysyłającego i uwzględniać interesy kraju przyjmującego;

 Mianowanie członków personelu dyplomatycznego, administracyjnego i technicznego oraz personelu służby jest aktem jednostronnym i odbywa się według swobodnego uznania kraju wysyłającego;

 Ostateczny głos w tej sprawie należy do państwa przyjmującego, które może nie zgodzić się na nadmierne rozbudowanie misji oraz - opierając się na art. 11 Konwencji Wiedeńskiej - odmówić przyjęcia niektórych grup pracowników.

2. Powinności o charakterze protokolarnym związane z podjęciem obowiązków służbowych:

 Nota Szefa Misji do MSZ i korpusu dyplomatycznego;

 przedstawienie się za pomocą biletów wizytowych;

 złożenie wizyt przedstawicielom władz kraju goszczącego(parlamentu, ministerstwa spraw zagranicznych, ministerstwa odpowiedzialnego za współpracę gospodarczą z zagranicą, miasta

stołecznego, itp.);

 złożenie wizyt członkom korpusu dyplomatycznego.

IV. Odwołanie szefa i członków personelu dyplomatycznego misji

1. Odwołanie i wyjazd szefa misji

 szef misji informuje dyrektora Protokołu Dyplomatycznego o decyzji swoich władz i zarazem

występuje o agrement dla swego następcy;

 audiencja pożegnalną u głowy państwa;

 śniadanie wydawane przez głowę państwa lub ministra spraw zagranicznych;

 nota do ministra spraw zagranicznych, zawiadamiająca

o wyjeździe i wyznaczeniu charge d'affaires;
 nota zawiadamiającą o wyjeździe i wyznaczeniu charge d'affaires do szefów misji dyplomatycznych znajdujących się w kraju przyjmującym;

 pożegnanie odjeżdżającego szefa misji. Zgodnie z obowiązującą praktyką dyplomatyczną nie może

jednocześnie przebywać w kraju przyjmującym dwóch przedstawicieli dyplomatycznych - odwołany i nowo mianowany.

2. Odwołanie i wyjazd członków personelu dyplomatycznego

PRZYWILEJE I IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE

1. Co to jest przywilej i immunitet dyplomatyczny?

„Przywileje i immunitety" to termin zbiorczy, powszechnie stosowany we współczesnym prawie dyplomatycznym na określenie uprzywilejowanego statusu członków misji dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych itd. Tam jednak, gdy chodzi o nie podleganie jurysdykcji władz państwa przyjmującego, dopuszczalne jest używanie tylko określenia „immunitet",

natomiast tam, gdzie chodzi wyłącznie o różne prerogatywy, ulgi i ułatwienia, dopuszczalne jest używanie tylko określenia „przywilej". W wypadku jednak, gdy chodzi o uprzywilejowany status jako całość, a więc zarówno o przywileje, jak i immunitety, wówczas stosuje się określenie łącznie „przywileje i immunitety”. W konwencji wiedeńskiej we wstępie zaznacza się, że celem

„przywilejów i immunitetów nie jest zapewnienie korzyści poszczególnym osobom, lecz zabezpieczenie skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne reprezentujące ich państwa".

Przywilej oznacza prawo robienia lub domagania się czegoś, do czego inni nie są upoważnieni,

a immunitet - prawo nie robienia tego, do czego inni są zobowiązani.

Przywilejem jest: prawo korzystania ze zwolnień celnych, zwolnień od podatków bezpośrednich, prawo posługiwania się szyfrem w korespondencji z własnym rządem, a immunitetem - zapewnienie nietykalności osobistej, rezydencji i mieszkań prywatnych współpracowników misji dyplomatycznych oraz administracyjnych i technicznych, wyłączenie spod jurysdykcji kraju przyjmującego itd.

2. Nietykalność osobista i nietykalność pomieszczeń

Immunitet nietykalności osobistej, będący najważniejszą i najstarszą instytucją, nakłada na państwo przyjmujące pewne obowiązki:

 organy władzy nie mogą ani aresztować, ani zatrzymać przedstawiciela dyplomatycznego,

 mają obowiązek chronienia i niedopuszczenia do naruszenia jego nietykalności osobistej przez osoby prywatne

Nietykalność pomieszczeń dotyczy gmachów biurowych, rezydencji szefa misji i terenów, które one zajmują, oraz prywatnych pomieszczeń pracowników, niezależnie od tego, czy są oni członkami personelu dyplomatycznego, czy też pracownikami administracyjnymi i technicznymi.

3. Immunitet jurysdykcyjny

Immunitet jurysdykcyjny oznacza wyłączenie spod orzecznictwa sądów kraju przyjmującego misję dyplomatyczną, jako organ państwa obcego, i członków personelu dyplomatycznego w sprawach karnych, cywilnych i administracyjnych.

Oznacza to, że przeciwko misji i jej personelowi dyplomatycznemu nie może być wszczęte ani postępowanie karne, ani cywilne, ani również nie mogą być wobec nich zastosowane sankcje karne.

W przypadku dopuszczenia się przez członka personelu dyplomatycznego przestępstwa jest on sądzony przed sądami własnego państwa, natomiast państwo przyjmujące może żądać zadośćuczynienia za wyrządzone szkody lub opuszczenia przezeń kraju.

Immunitet jurysdykcyjny, z którego korzystają członkowie personelu misji, jest przyznany w celu umożliwienia sprawnego funkcjonowania misji dyplomatycznych będących organami

państwa za granicą, a nie w celu zapewniania korzyści osobistych. Stąd też członkowie misji nie mogą sami zrzec się immunitetu, gdyż zrzeczenie się nie byłoby ważne. Takie uprawnienia ma

jedynie państwo wysyłające.

4. Immunitety a incydenty drogowe

Za naruszenie przepisów ruchu drogowego przedstawiciel dyplomatyczny korzystający z immunitetu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności w żadnej formie.

Nie oznacza to wcale, że jest zwolniony od obowiązku przestrzegania przepisów obowiązujących w kraju przyjmującym. Jednocześnie nie może jednak zapominać, że reprezentuje

swój kraj i jako członek korpusu dyplomatycznego nie powinien uchylać się od odpowiedzialności za spowodowanie szkody. Przede wszystkim dąży do ułatwienia władzom ustalenia

prawdy, wysyłając do Protokołu Dyplomatycznego MSZ wyjaśnienie zawierające szczegóły incydentu.

5. Przywileje: swoboda komunikowania się, zwolnienie od podatków i ceł

Misje dyplomatyczne i członkowie personelu dyplomatycznego - w porównaniu z ogółem obywateli - korzystają także z przywilejów.

Przykładowo można tu wymienić:

 zainstalowanie radiostacji,

 posługiwanie się szyfrem w korespondencji z rządem, innymi misjami i konsulatami kraju wysyłającego,

 zwolnienie od opłat i podatków bezpośrednich (z wyjątkiem opłat za różnego rodzaju usługi,

 zwolnienie od opłat celnych za importowane przedmioty w ilościach potrzebnych do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb misji, członków personelu i ich rodzin,

 zwolnienie osobistego bagażu od rewizji.Prof. UEK E. MOLENDOWSKI

6. Przywileje i immunitety a zakres obowiązków służbowych

Zakres przywilejów i immunitetów jest zależny od wykonywanej funkcji:

 w pełni korzystają z nich jedynie pracownicy mający status dyplomatyczny

 członkowie personelu administracyjnego i technicznego -korzystają z nich w ograniczonym zakresie (w pełni - z immunitetu od jurysdykcji karnej, natomiast z immunitetu od jurysdykcji

cywilnej i administracyjnej - tylko w czasie pełnienia obowiązków służbowych)

 członkowie personelu służby - tylko w czasie wykonywania obowiązków służbowych (np. zwolnienia od podatków od wynagrodzeń i obowiązku ubezpieczeń społecznych - jeśli są obywatelami państwa wysyłającego i nie zamieszkują stale w państwie przyjmującym).

7. Legitymacja wydawana przez Protokół Dyplomatyczny MSZ

Kraj przyjmujący, biorąc pod uwagę rodzaj paszportu członka personelu misji, przyznaje właściwe przywileje i immunitety i wydaje poszczególnym grupom personelu misji odpowiednie legitymacje.

Legitymacja wydana przez kraj przyjmujący jest dokumentem tożsamości, z którym członkowie misji nie rozstają się, opuszczając pomieszczenie misji.

8. Przywileje a obowiązki wobec kraju przyjmującego

Korzystając z przywilejów, członkowie misji nie mogą jednak zapominać, że mają też obowiązki w stosunku do kraju przyjmującego.

Art. 41 ust. 1 Konwencji Wiedeńskiej stanowi:

„Bez uszczerbku dla ich przywilejów i immunitetów obowiązkiem wszystkich osób korzystających z tych przywilejów i immunitetów jest szanowanie ustaw i innych przepisów państwa przyjmującego.

Mają one również obowiązek nie mieszać się do spraw wewnętrznych tego państwa."

DELEGACJE I WIZYTY ZAGRANICZNE

I. ZNACZENIE WIZYT W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. Podstawowy instrument prowadzenia polityki zagranicznej:

• Prowadzenie rozmów lub rokowań

• Zawieranie umów

• Promocja własnego kraju

2. Okazja do osobistych kontaktów i poznania odwiedzanego kraju

3. Wyraz znaczenia i szacunku dla państwa odwiedzanego

II. RODZAJE WIZYT

1. Wizyty na szczeblu państwowym:

– Wizyta oficjalna

– Wizyta nieoficjalna

– Wizyta robocza

– Wizyta prywatna

– Wizyta incognito

2. Wizyty i delegacje na szczeblu niepaństwowym

III. WIZYTA NA SZCZEBLU PAŃSTWOWYM - ZASADY OGÓLNE

1. Zapraszają:

– Głowa państwa (prezydent, monarcha), premier rządu, minister spraw zagranicznych i inni

członkowie rządu — swojego odpowiednika. Władze kraju przyjmującego w pełnym zakresie

angażują się w zorganizowanie całej wizyty.

– Organizacje międzynarodowe, pozarządowe, wyższe uczelnie, instytuty naukowe, firmy itp. —

odpowiednich (równorzędnych) przedstawicieli.

Zakres uczestnictwa państwa jest ograniczony.

2. Terminy, skład delegacji i jej liczba – ustalane tzw. kanałami dyplomatycznymi.

3. Czas trwania – zgodnie z miejscowymi zwyczajami z zachowaniem zasady równowagi 6

III. WIZYTA NA SZCZEBLU PAŃSTWOWYM - WIZYTY OFICJALNE

1. Najważniejsze cechy charakterystyczne:

• Trwają one kilka dni i mają bogatą oprawą protokolarną.

• Najczęściej prowadzone rozmowy kończą się podpisaniem dokumentów oceniających stan wzajemnych stosunków i określających perspektywy ich dalszego rozwoju lub ustosunkowujących się do aktualnych problemów międzynarodowych.

• Niekiedy są też podpisywane umowy dotyczące współpracy gospodarczej, handlowej, kulturalnej i konsularnej.

• Są organizowane wg precyzyjnie opracowanego programu.Prof. UEK E. MOLENDOWSKI

2. Najważniejsze elementy programu:

• Ceremoniał powitania i pożegnania

• Przedstawianie: szefów misji dyplomatycznych akredytowanych w państwie przyjmującym — w przypadku głowy państwa, dziekana korpusu dyplomatycznego — w przypadku premiera rządu

• Złożenie wieńca na Grobie Nieznanego Żołnierza lub podobnym pomniku-symbolu

• Rozmowy (podstawowa część programu)

• Przyjęcie na cześć delegacji lub dostojnego gościa wydane przez osobę zapraszającą

• Przyjęcie rewanżowe wydane przez gości

• Udział gości w spektaklu teatralnym lub operowym, zwiedzanie stolicy lub wybranego regionu kraju

• Wystąpienie przed kamerami telewizyjnymi lub udział w konferencji prasowej

III. WIZYTA NA SZCZEBLU PAŃSTWOWYM - WIZYTY ROBOCZE

Najważniejsze cechy charakterystyczne:

1. Ściśle ustalony cel, na przykład:

– Wymiana poglądów na określone tematy,

– Udział w przedstawieniu premierowym w operze, stanowiącym pretekst do spotkania politycznego,

– Otwarcie wystawy, udział w spotkaniu,

– Podpisanie, porozumienia, umowy itp.

2. Ograniczenie elementów protokolarnych do niezbędnego minimum, bez względu na to, kogo to dotyczy.

3. Trwają krótko, najczęściej jeden dzień.

4. Goście są podejmowani przez szefa delegacji kraju przyjmującego „roboczym" śniadaniem albo przyjęciem bufetowym

III. WIZYTA NA SZCZEBLU PAŃSTWOWYM - WIZYTY PRYWATNE

Najważniejsze cechy charakterystyczne:

1. Cel jest najczęściej rzeczywiście prywatny (na przykład udział premiera w premierowym spektaklu operowym, pobyt w rezydencji nad morzem. (Odpoczynkowi mogą towarzyszyć niejako przy okazji rozmowy nieformalne na konkretne tematy, interesujące obie strony).

2. Nie ma ceremonialnego powitania ani pożegnania

3. Trwają raczej krotko (1-2 dni)

4. Przyjęcia mają charakter prywatny.

IV. WIZYTY I DELEGACJE NA SZCZEBLU NIEPAŃSTWOWYM

1. Zasady ogólne:

• nie mają takiej oprawy protokolarnej, jakie towarzyszą organizowanym na szczeblu państwa

• odbywają się na zaproszenie: przedsiębiorstw, władz samorządowych, instytucji naukowych i kulturalnych, organizacji społecznych, sportowych, młodzieżowych, różnych fundacji, stowarzyszeń

• ich celem jest najczęściej przeprowadzenie rozmów dwu lub wielostronnych na tematy interesujące ich uczestników, zawarcie porozumienia lub umowy handlowej, lub zapoznanie się z

wybranymi problemami gospodarczymi, kulturalnymi, naukowo-technicznymi czy społecznymi

2. Obowiązki gospodarzy:

• przygotowanie programu wizyty

• zarezerwowanie miejsc w hotelach

• zapewnienie środków transportu

• przygotowanie sali konferencyjnej

• uzgodnienie wizyty z innymi instytucjami lub osobami

• sporządzenie projektu porozumienia lub umowy

3. Program wizyty – elementy, które należy brać pod uwagę:

• Cel główny

• Datę i godzinę przyjazdu i odjazdu (precyzyjnie, wg czasu miejscowego)

• Miejsce powitania i pożegnania

• Środki transportu

• Liczbę członków delegacji, łącznie z listą ich pierwszeństwa

• Zainteresowania gości

• Posiłki, gdzie i kiedy

• Rodzaj przyjęcia oficjalnego, gdzie i kiedy

• Przynajmniej jeden wieczór do wyłącznej dyspozycji gości

• Czas wolny na załatwienie spraw osobistych

IV. PRZYGOTOWANIE DO WYJAZDU ZA GRANICĘ

1. Uwagi ogólne

• Dokładne poznanie celów podróży i wybór środków, które umożliwiają ich zrealizowanie

• Zapoznanie się z:

– Literaturą i dostępnymi informacjami o polityce zagranicznej danego państwa, jego sytuacji gospodarczej oraz wewnętrznej, a także kierunkach handlu zagranicznego, możliwościach eksportowych i importowych

– Historią i geografią

– Kulturą kraju, jego zwyczajami i osobliwościami

• Nauczenie się przynajmniej kilkunastu najbardziej potrzebnych słów, niezbędnych w codziennym

porozumiewaniu

• Odpowiednie spakowanie walizki (walizek)

2. Zachowanie się za granicą

Powinno opierać się na przestrzeganiu norm prawnych, moralnych i obyczajowych, obowiązujących w danym kraju, ponieważ jest się ocenianym przez pryzmat przynależności narodowej i państwowej.

Stąd należy:

• Być zawsze punktualnym

• W rozmowie z gospodarzami podkreślać dobre spostrzeżenia, unikającnegatywnych opinii

• Nie wypowiadać własnych, negatywnych opinii, nawet nie potakiwać,jeśli gospodarze krytykują swoje wewnętrzne stosunki

• W wypowiedziach, rozmowach, ocenach zachować ostrożność i wstrzemięźliwość, wykazując raczej życzliwość

• W rozmowie towarzyskiej polemizować taktownie, przemilczając drażliwe tematy i stosować zasadę, że „gospodarz ma zawsze rację"

• W dyskusji pozwolić wypowiedzieć się innym

• Pozytywnie wypowiadać się o własnym kraju, instytucji, delegacji, pozostawiając prowokacyjne pytania bez odpowiedzi.

NEGOCJACJE

I. PRZYGOTOWANIE SALI KONFERENCYJNEJ

1. Przygotowanie sali – świadectwo profesjonalizmu gospodarzy

Na stole mogą znajdować się:

• Sukienne nakrycie stołu, jeśli blat nie jest zbyt elegancki

• Kartoniki z imionami, nazwiskami i stanowiskami uczestników rozmów

• Kwiaty, ale niezbyt wysokie

• Papier do sporządzania notatek i przyrządy do pisania

• Woda mineralna, soki owocowe, szklanki i otwieracze do Butelek

2. Rozsadzenie delegacji:

• delegacje powinny zająć miejsca naprzeciwko siebie, po obu dłuższych bokach stołu, przy czym delegacja gości zajmie miejsca honorowe

• przewodniczący delegacji siedzą naprzeciw siebie, przy dłuższych bokach stołu

• członkowie delegacji są rozsadzeni zgodnie z pierwszeństwem, jakie zajmują w swojej firmie, według zasady prawa strona — lewa strona i tak na przemian

Goście

J. E. J. Clay, minister, szef delegacji

1. J. E. Mr. .D. Greg, ambasador

2. Mr. G. Smith, dyr. Departamentu

3. Mr. W. Carey, nacz. Wydziału

4. Mrs. S. Troll, gł. Specjalistka

Gospodarze

J. E. R. Król, minister, szef delegacji

I. H. E. Mr. A. Janik, ambasador

II. Mr. J. Wilk, dyr. Departamentu

III. Mr. K. Sowa, nacz. wydziału

IV. Mrs. Z. Kulik, gł. specjalistka

V. Mr. B. Bryk, specjalista

VI. Mr. J. Boruń, specjalista

Przykładowa lista, na podstawie której rozsadzono członków delegacji gości i gospodarzy

Rozsadzenie delegacji przy stole konferencyjnym

II. ZASADY PROWADZENIA ROZMÓW OFICJALNYCH

1. Rozpoczęcie negocjacji:

• Po zajęciu miejsc - gospodarz (przewodniczący delegacji):

– Pierwszy zabiera głos,

– Wita przewodniczącego i członków delegacji gości,

– Przedstawia członków swojej delegacji, wymieniając ich imiona, nazwiska oraz tytuły służbowe, z zachowaniem ich pierwszeństwa

• Z kolei przewodniczący delegacji gości wita gospodarzy i przedstawia swoich współpracowników według powyższej procedury

• W dalszej kolejności ponownie zabiera głos przewodniczący delegacji gospodarzy, który prosi o ewentualne poprawki lub sam zgłasza propozycje dotyczące porządku obrad i innych problemów mających charakter proceduralny

2. Przebieg negocjacji:

• Rozmowy plenarne prowadzą tylko przewodniczący delegacji

• Członkowie delegacji zabierają głos jedynie wówczas, gdy są o to imiennie poproszeni przez swojego szefa

• Jeśli nie uzgodniono wspólnego języka i delegacje posługują się językami ojczystymi, które są obce dla uczestników, należy korzystać z pomocy tłumacza (każda strona ma swojego)

• Tłumacz powinien siedzieć po lewej stronie przewodniczącego swojej delegacji i jego miejsce jest liczone protokolarnie zarówno podczas rozmów, jak i przy stole na przyjęciu

• Podaje się tylko napoje chłodzące (woda mineralna i soki).

• Nie wolno palić tytoniu, więc nie stawia się popielniczek.

• Bardzo dużym nietaktem jest używanie telefonów komórkowych

3. Przerwy w obradach:

Jeśli rozmowy trwają dłużej, co jakiś czas robi się przerwy i przygotowuje, najlepiej w sąsiednim pomieszczeniu, bufet z małymi przekąskami i napojami również ciepłymi.

• Stół powinien być przykryty białym lub kolorowym obrusem lubserwetą

• Na nim kładzie się filiżanki, szklanki, talerzyki, noże, widelce, łyżeczki i serwetki

• Na stole ustawia się półmiski z zimnymi i ciepłymi przekąskami lubtylko z małymi kanapkami oraz soki i wodę mineralną

• Uczestnicy rozmów obsługują się sami

• Prowadzone rozmowy powinny mieć charakter towarzyski

• Nie należy rozmawiać o problemach dyskutowanych przy stole konferencyjnym, ponieważ będzie to źle świadczyć o etykiecie zarówno gości, jak i gospodarzy

• Na zakończenie podaje się kawę lub herbatę.

• Podczas negocjacji partnerzy powinni siedzieć naprzeciwko siebie

• Należy zadbać o jak najlepsze pierwsze wrażenie, jakie powinno się wywrzeć na rozmówcy

• Możliwie dokładna znajomość partnerów ułatwia prowadzenie negocjacji

• Gdy w pertraktacjach powstaje impas, nie należy dalej ich kontynuować, lepiej jest zrobić przerwę

• Negocjacje powinny przebiegać w swobodnej i przyjaznej atmosferze

• Jeśli trzeba podjąć nagłą decyzję, to lepiej jest podjąć negatywną

• Zbyt rygorystyczne, nieprzejednane przeciąganie na swoją stronę bardziej korzystnych warunków prowadzi do zadrażnienia stosunków, zaostrzenia rozmów lub ich zerwania

• Należy przestrzegać zasady stopniowania trudności

• Uprzejmość nie może oznaczać ustępliwości. Obowiązują tu wzajemne korzyści i dotrzymywanie zobowiązań

• Każdy powinien pamiętać o słynnej maksymie: „Nie mów wszystkiego, co wiesz, ale zawsze wiedz, co mówisz".

III. PODPISYWANIE POROZUMIEŃ

Podpisywanie porozumień czy umów handlowych powinno mieć charakter uroczysty i odbywać się w pomieszczeniu, które nie było wykorzystywane w czasie rozmów.

• Podpisywanie umowy powinno się odbyć przy specjalnie do tego przygotowanym stole

• Przy stole umieszcza się dwa jednakowe fotele lub krzesła

• Na stole umieszcza się dwa jednakowe przyrządy do pisania, oraz identycznej wielkości proporczyki

• Proporczyk o barwach kraju gościa powinien znajdować się po prawej stronie proporczyka gospodarza (tj. po lewej stronie stołu, jeśli patrzymy nań z przodu). Gość podpisujący umowę powinien zawsze siedzieć po prawej stronie gospodarza

• Składanie podpisów odbywa się jednocześnie. Najpierw podpisuje się swój egzemplarz a potem partnera

III. PODPISYWANIE POROZUMIEŃ

• Po podpisaniu obu jednobrzmiących porozumień, przedstawiciele umawiających się stron najpierw wymieniają egzemplarze zawartej umowy i potem dopiero podają sobie ręce, przy czym egzemplarz umowy podaje się prawą ręką, a odbiera lewą

• Po złożeniu podpisów:

– Wygłasza się krótkie przemówienia (toasty). Pierwszy zabiera głos gospodarz, a następnie gość podpisujący umowę

– Na tacach wnoszone są kieliszki napełnione szampanem lub innym winem musującym, lub białym winem wytrawnym

– Jako pierwsi kieliszki biorą gość i gospodarz, osoby podpisujące umowę, osoby towarzyszące gościowi, a na końcu uczestnicy uroczystości

– Jeśli podpisanie umowy odbywa się w obecności czołowych osobistości państwa, to kieliszki napełnione winem podaje się jednocześnie tym osobistościom i osobom, które podpisały umowę.

– Do kieliszków nie dolewa się wina i nie podaje się migdałów, orzeszków, paluszków itp.

PRZYJĘCIA - FORMA PRACY DYPLOMATYCZNEJ

Rola przyjęć w działalności dyplomatycznej

• Przyjęcia charakteryzują się następującymi właściwościami:

– zastawa stołowa jest bogatsza i liczniejsza;

– menu, czyli jakość i kolejność dań, jest obfitsze i staranniej przygotowane; napoje są odpowiednio dobrane;

– ubiór gospodarzy i gości jest uroczysty, co przyczynia się do podniesienia nastroju;

– rozmowa ma charakter swobodny, różniący się od rozmowy prowadzonej w urzędzie, na zebraniu dyskusyjnym itp.

• Funkcje przyjęć w działalności dyplomatycznej

– nawiązanie i pogłębienie kontaktów z przedstawicielami władz i różnych instytucji kraju przyjmującego, z dyplomatami,

– uzyskanie od nich opinii o aktualnych sprawach politycznych, ekonomicznych, kulturalnych,

– przedyskutowanie problemów z osobami reprezentującymi odmienne poglądy,

– zjednanie przyjaciół.

• Uczestnictwo członków personelu dyplomatycznego w przyjęciach jest przede wszystkim pracą, wykonywaniem obowiązków służbowych, wymaga zatem aktywnej postawy.

• Podczas przyjęć dyplomata stara się poznać osoby go interesujące, przeprowadzić rozmowę na aktualne tematy, odświeżyć znajomość, umówić się na spotkanie.

• Dłuższe przebywanie wyłącznie we własnym gronie lub w gronie osób zaprzyjaźnionych uniemożliwia wykorzystanie sposobności, jaką stwarza udział w różnych formach przyjęć.

Formy przyjęć

• Wymienić tu należy: śniadania, obiady, obiady bufetowe, koktajle, lampki wina, przyjęcia bufetowe, aperitify, kawy, herbatki.

• Wspomniane formy przyjęć można podzielić na dwie grupy:

– odbywające się na siedząco (śniadania, obiady, obiady bufetowe, kawy, herbatki)

– odbywające się na stojąco (koktajle, przyjęcia bufeto­we, lampki wina i aperitify).

• Przyjęcia mogą mieć charakter oficjalny i prywatny.

• Przyjęcia odbywają się w różnych porach dnia:

– Lampki wina rozpoczynają się między godz. 12 a 13,

– śniadania między 12.30 a 14.

– Koktajle odbywają się między godz. 16 a 20 i trwają dwie godziny.

– Kawy i herbatki rozpoczynają się od 16 i kończą o 18.30.

– Obiady, obiady bufetowe, przy­jęcia bufetowe zaczynają się z zasady o godz. 20,

– koncerty o 20.30.Prof. UEK E. MOLENDOWSKI

• Przystępując do organizacji przyjęcia, gospodarz stanie wobec problemów, które wymagają dokładnego przemyślenia i następnie konsekwentnego realizowania. Oto niektóre z nich:

– z jakiej okazji przyjęcie będzie wydane lub na czyją cześć;

– dobór odpowiedniej formy przyjęcia (śniadanie, obiad, obiad bufetowy, koktajl); kto zaprasza i kto będzie zaproszony;

– gdzie ono się odbędzie, wielkość pomieszczenia, liczba gości, o której go­dzinie;

– dobór menu i napojów uwzględniający wierzenia religijne gości, przebyte choroby i inne; obsługa; podział obowiązków wśród współpracowników.

Zaproszenia

• Karty zaproszeniowe można podzielić na dwie grupy:

– Do pierwszej grupy zalicza się karty specjalne, przygotowane w związku z urządzeniem jakiegoś jednorazowego, liczniejszego przyjęcia, na przykład z okazji święta narodowego. W tych

kartach wszystkie informacje są wydrukowane, jedynie dwa wiersze przeznaczone na wpisanie nazwiska osoby zaproszonej pozostają nie zapisane

– Do drugiej grupy należą karty wykorzystywane podczas urządzania rozmaitych form przyjęć. Są one częściowo zadrukowane i zawierają tylko takie informacje, jak: kto

zaprasza, zwrot „prosi" lub „ma zaszczyt prosić", ewentualnie adres. Natomiast wszystkie informacje dotyczące urządzanego przyjęcia są dopisywane. U samej góry, nad nazwiskiem osoby

zapraszającej lub w tekście, pisze się, na czyją cześć lub z jakiej okazji przyjęcie jest urządzane.

Witanie gości

• Stosowane są dwa sposoby witania gości:

– Pierwszy polega na tym, że gości wita szef misji z małżonką, jeżeli w przyjęciu uczestniczą również kobiety. W czasie przyjęć urządzanych tylko dla mężczyzn gości wita szef misji w towarzystwie jednego ze współpracowników.

– Przy drugim sposobie witania uczestniczą, oprócz szefa misji i jego małżonki, starsi członkowie personelu dyplomatycznego: radca, attache wojskowy, radca handlowy -

z małżonkami.

Śniadanie. Obiad

• Przygotowanie stołu - wymaga dużej dokładności i poczucia estetyki

• Ułożenie menu, Kolejność dań

• Rozsadzanie gości

Nakrycie dla jednej osoby

1 - nóż do dania zasadniczego, 1a - widelec do dania zasadniczego, 2 - łyżka do zupy,

3 - widelec i nóż przekąskowy, 4 - widelec do tortu, 5 - łyżeczka do kawioru,

6 - talerzyk do pieczywa, A - angielka do wody sodowej, B - kieliszek do wina białego,

C - kieliszek do wina czerwonego

Nakrycie do śniadania dla czterech osób

1 - filiżanka (z napojem) na podstawce (lub spodku), 2 - maselniczka, 3 - cukierniczka,

4 - solniczka, 5 - talerzyk z miodem, 6 - musztarda, 7 - śmietanka, 8 - marmolada, 9 - tacka

z pieczywem, 10 - dzbanek do kawy, 11 - wędliny, 12 - talerzyki śniadaniowe z serwetkami.

Rozsadzanie gości

• Przystępując do rozsadzenia gości, ustalamy przede wszystkim miejsce honorowe

– Znajduje się ono zawsze naprzeciwko głównych drzwi wejściowych do jadalni lub innej sali, w której śniadanie lub obiad się odbywa.

– Jeśli jednak drzwi wejściowe są z boku, miejsce honorowe będzie naprzeciwko okien wychodzących na zewnątrz.

– Główny gość będzie więc siedzieć zwrócony twarzą w kierunku okien.

Gość honorowy siedzi naprzeciwko gospodarza

Gospodarze siedzą naprzeciwko siebie, pośrodku dłuższych boków.

Przykład rozsadzania gości na spotkaniu towarzyskim.

Gospodarze siedzą przy przeciwległych końcach stołu.

Przykład rozsadzania gości na spotkaniu towarzyskim.

Śniadanie. Obiad

• Punktualne przybycie - podstawowy obowiązek gości

• Zwyczaje obowiązujące przy stole

• Rozmowa przy stole

• Podawanie do stołu

• Toasty

• Zakończenie posiłku

• Kawa, rozmowa przy kawie

• Pożegnanie

Zupę w filiżance jemy łyżką.

Resztę dopijamy, podnosząc filiżankę za prawe uszko.

Sposób jedzenia świadczy o naszej kulturze

Krojąc mięso, widelec trzymamy wygięciem do góry, ale gdy przenosimy odkrojony kawałek do ust - widelec odwracamy tak, by jego wygięcie było u dołu. (Przenoszenie jedzenia, trzymając widelec wygięciem do góry, nie jest wygodne ani ładne).

Takie posługiwanie się widelcem i nożem jest godne uwagi i zyskuje coraz więcej zwolenników

Jeżeli np. bierzemy do ręki kieliszek. to sztućce kładziemy na talerz, krzyżując w ten sposób, aby

nóż leżał zwrócony ostrzem w lewą stronę, a widelec nad nożem.

Po zakończeniu jedzenia sztućce kładziemy równolegle, trzonkami skierowanymi w prawą

stronę tak, aby tworzyły z krawędzią stołu kąt 45% („na godzinę piątą".) W ten sposób ułożone

sztućce „mówią", że już spożyliśmy podaną potrawę i można zabrać talerz

Tak nie kładziemy sztućców. Ściekający sos

może zaplamić obrus!!!

Wszystkie dania, z wyjątkiem dań podzielonych na porcje i zupy, podaje się z lewej strony gościa

Zupę podajemy z prawej strony

Kawę można pić stojąc, trzymając filiżankę w prawym ręku, a spodek - w lewym.

Wino nalewamy trzymając butelkę w prawym ręku, nie dotykając szyjką butelki do kieliszka

Savoir vivre

Hierarchia miejsc w samochodzie podczas jazd służbowych

O - miejsce kierowcyProf. UEK E. MOLENDOWSKI

Hierarchia miejsc w samochodzie prywatnym

O - miejsce gospodarza-kierowcy

12i 13

PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNY w UNII EUROPEJSKIEJ i NATO

I. Specyficzne cechy PD stosowanego w organizacjach międzynarodowych

 Swego rodzaju tygiel, w którym mieszają się najróżnorodniejsze praktyki wywodzące się z tradycji i zwyczajów poszczególnych państw

 Daleko idące uproszczenie (wielość spotkań i wizyt powoduje ograniczanie ceremonialnej ich

oprawy)

II. Istota protokołu we Wspólnotach Europejskich

 Jest to forma, według której Państwa regulują swoje stosunki wzajemne.

 W szczególności dotyczy to wizyt oficjalnych oraz sposobu traktowania swoich oficjalnych przedstawicieli, przede wszystkim w zakresie przywilejów i immunitetów.

III. Prawo (bierne i czynne) legacji

 Artykuł 17 Traktatu Rzymskiego, dotyczący Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów

 Otwarcie misji obcego kraju oraz na agrement dla szefa misji przy Wspólnotach wymaga podwójnej zgody Komisji Europejskiej i Rady Europejskiej

 Prawo czynnej legacji traktaty przyznały samej Komisji (stąd też mówi się o Delegacjach Komisji w

krajach trzecich, a nie o delegacjach Wspólnot).

IV. Misje dyplomatyczne państw przy Wspólnotach

 Swoje misje dyplomatyczne przy Wspólnotach ma około 170 państw

 Stałe przedstawicielstwa 15 krajów członkowskich,

 Jedynie ok. 30 jest akredytowanych wyłącznie przy Wspólnotach, inne natomiast łączą swoją akredytacje i są jednocześnie misjami przy Wspólnotach oraz ambasadami w królestwie Belgii

 Polskie kontakty ze Wspólnotami Europejskimi, zapoczątkowane na przełomie dekady lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, podejmowane były za pośrednictwem ambasady RP w Brukseli. W 1991 roku utworzono przedstawicielstwo RP przy UE w Brukseli, kierowane przez

ambasadora nad­zwyczajnego i pełnomocnego.

V. Przedstawicielstwa dyplomatyczne Komisji za granicą

Obecnie Komisja ma:

 126 misji za granicą, które obejmują zasięgiem swoich kompetencji ponad 170 krajów,

 Pięć delegacji akredytowanych jest przy innych organizacjach międzynarodowych, takich jak: ONZ w Nowym Jorku, ONZ i WTO w Genewie, ONZ i OBWE w Wiedniu, FAO w Rzymie oraz OECD i UNESCO w Paryżu.

VI. Agrément i wręczenie listów uwierzytelniających

 Prośba o agrément

 Rola Komisjo oraz Komisarza odpowiedzialnego za sprawy zagraniczne

 Procedura gwarantującą każdemu państwu członkowskiemu możliwość wypowiedzenia się w

sprawie kandydata

 Obowiązki nowego szefa misji po przyjeździe do Brukseli

 Ceremoniał wręczania listów uwierzytelniających

VII. Precedencja w Unii Europejskiej

Precedencja w Unii Europejskiej powstawała w miarę kształtowania się traktatów regulujących działania Wspólnot Europejskich i musiała uwzględniać zarówno zasady pierwszeństwa między państwami członkowskimi, a także między państwami stowarzyszonymi oraz między różnymi instytucjami unijnymi (wspólnotowymi), jak i miedzy nimi, a krajami członkowskimi, stowarzyszonymi i innymi.

 Precedencja państw (Traktat Paryski i Traktat Rzymski)

 Rotacja półrocznej prezydencji Rady Europejskiej

 Porządek precedencyjny istnieje także pomiędzy krajami kandydującymi

 Porządek precedencyjny pomiędzy instytucjami europejskimi

 Precedencja w ramach Komisji Europejskiej

VIII. Symbole Unii Europejskiej

 Flaga europejska

 Hymn europejski

 Dzień Europy

IX. Wizyty oficjalne szefów państw i rządów

 Konieczność uproszczenia protokołu wizyt

 Powitanie przybywających z wizytą oficjalną gości zagranicznych

 Liczba osób towarzyszących głównym rozmówcom

 Skład delegacji towarzyszącej szefowi państwa lub rządu

 Wizyty oficjalne szefów państw członkowskich UE

 Wizyty ministrów spraw zagranicznych

X. NATO

 Akredytacja szefa stałego przedstawicielstwa danego kraju w NATO

 Nominacja pozostałych członków personelu dyplomatycznego przedstawicielstwa

 Polskie stałe przedstawicielstwo przy NATO

 Organizacja spotkań i posiedzeń międzynarodowych służby administracyjno-logistycznej NATO

 Obsługa delegacji przybywających na posiedzenia NATO

Dyplomacja gospodarcza w Polsce w świetle doświadczeń krajów Unii Europejskiej

I. Dyplomacja – pojęcie i główne elementy

1. Pojęcie dyplomacji

 Dyplomacja definiowana jest jako instrument polityki prowadzonej przez państwo służący rozwiązywaniu problemów pojawiających się w stosunkach z innymi państwami. (B. Grzeloński, Dyplomacja Polska w XX wieku, SGH Warszawa 2007).

 Działalność państwa dotycząca jego oficjalnych stosunków z innymi państwami, a zmierza do realizacji celów, jakie stawiają sobie kierownicze organy władzy państwowej, a za jej pośrednictwem - klasy i grupy społeczne, których interesy i poglądy są dla tych organów miarodajne. (S.E. Nahlik, Narodziny nowożytnej dyplomacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1971).

Cele te odzwierciedlają się w zagranicznej polityce państwa, a dyplomacja jest orężem tej polityki. Postępująca demokratyzacja stosunków międzynarodowych doprowadziła jednak do sytuacji, w której dyplomacja dotyczy zarządzania relacjami między państwami, a także między państwami i innymi aktorami. (R.P. Barston, Modern Diplomacy, Longmans, London 2006).

2. Elementy dyplomacji:

 Uznawany międzynarodowo system zasad (Konwencja Wiedeńska z 1961 r.), definiujący, kto jest legalnym uczestnikiem, jakie są prawa i obowiązki uczestników;

 Międzynarodowo podzielane wartości i tożsamość uwieczniona przez podobne metody rekrutacji i procedury socjalizacyjne w ministerstwach spraw zagranicznych;

 Wspólny profesjonalny język;

 Ogólnie podzielane normy i zasady (wzajemne uznawanie agentów dyplomatycznych, immunitet);

 Międzynarodowo uznawane metody pracy i standardowe procedury operacyjne.

II. Gospodarcze podłoże

nowoczesnej dyplomacji

1. Gruntowne zmiany, jakie zaszły w ostatnich dziesięcioleciach, przetworzyły cały zakres problemów, z jakimi dyplomacja do niedawna miała do czynienia. Podłożem dyplomacji stała się gospodarka światowa, a postępowanie w stosunkach międzynarodowych zawisło od interesów gospodarczych.

2. Za moment, w którym sprawy gospodarcze stały się przedmiotem zabiegów dyplomatycznych uważany jest rok 1453. Centrum rozwoju dyplomacji przeniosło się wówczas do Wenecji, Florencji, Mediolanu, a pierwszoplanowym celem działania dyplomatów było zawieranie umów gospodarczych.

3. Punktem przełomowym był okres 1890-1900: USA pierwszy raz angażują się w sprawy poza kontynentem (dostęp handlowy do rynku chińskiego). Od tej pory większość konfliktów i traktatów miała podłoże gospodarcze (konflikt marokański 1904-1905, wojna rosyjsko-japońska 1904-1905).

4. Druga połowa XX wieku: to rozwój globalnych związków gospodarczo-politycznych (likwidacja systemu kolonialnego, powstanie nowych suwerennych państw).

5. Proces ekonomizacji polityki zagranicznej i dyplomacji:

• Ogromna większość spraw, którymi zajmuje się obecnie dyplomacja światowa dotyczy stosunków i interesów gospodarczych

• Decyzje o nawiązaniu stosunków gospodarczych z zagranicą w większym stopniu zależą od przedsiębiorstw, korporacji, organizacji (nie od organów władzy).

• Rola państwa nie słabnie, ale ulega przewartościowaniu.

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

1.Państwowość w dobie globalizacji:

• Umniejszenie roli państwa w tworzeniu dobrobytu - posiadanie terytorium przestało być podstawą dobrobytu

• Globalizacja i rozwój ponadnarodowych procesów gospodarczych

• Apaństwowość rynku finansowego

• Rozwój technologii informacyjnej (informacja niematerialnym źródłem bogactwa)

• Ewolucja państwa: od modelu opiekuńczego do modelu konkurencyjnego

• Państwo nie jest już absolutnym źródłem władzy.

2. Podmioty regionalne

• Wzrost znaczenia i autonomii władz regionalnych

• Organizowanie się regionów w grupy wpływu ponad granicami państw, by stać się nowymi uczestnikami gry dyplomatycznej

• Otwarcie własnych ministerstw spraw zagranicznych przez niektóre amerykańskie stany, które mogą utrzymywać kontakty z innymi krajami, często z pominięciem Waszyngtonu.

3. Gracze ponadnarodowi nowymi uczestnikami dyplomacji:

• Wśród nich największą rolę odgrywa UE jako autonomiczny podmiot globalnej dyplomacji w ramach I filaru (polityka handlowa, makroekonomiczna, ochrona środowiska)

• Dysponując korpusem dyplomatycznym, UE uzyskała odrębny międzynarodowy status prawny

4. Aktorzy ponadpaństwowi :

• Firmy i organizacje pozarządowe

• Dyplomacja na styku państwo-firma

• Dyplomacja między przedsiębiorstwami

• Uczestnictwo organizacji pozarządowych w dyplomacji nie jest równomierne

• Duża rola NGO w sprawach dot. ochrony środowiska i pokoju (tam gdzie państwa chcą uniknąć oficjalnej interwencji).

5. Zwiększona autonomia organizacji międzynarodowych:

• Dążenie ONZ do osiągnięcia autonomii dyplomatycznej (Boutros Ghali, Kofi Annan)

• Bliska współpraca ONZ z organizacjami międzynarodowymi i prywatnymi przedsiębiorstwami

• Tworzenie związków partnerskich w obszarach, z których wycofało się państwo.

6. Dyplomacja międzynarodowych organizacji pozarządowych i transnarodowych korporacji:

• Międzynarodowe organizacje pozarządowe i transnarodowe korporacje występujące współcześnie obok państw w roli

równorzędnych aktorów międzynarodowej sceny gospodarczej reprezentują odmienne, często rozbieżne interesy

• Wykształciły one różne środki i narzędzia dyplomatyczne do osiągnięcia założonych przez siebie celów gospodarczych.

IV. Dyplomacja gospodarcza – istota, narzędzia i formy

1. Definicja dyplomacji gospodarczej

Dyplomację gospodarczą należy definiować, jako realizację przez przedstawicieli państwa - profesjonalnych dyplomatów gospodarczych - działań zmierzających do podniesienia pozycji międzynarodowej państwa poprzez szeroko rozumianą promocję:

• interesów gospodarczych kraju jako całości oraz

• partykularnych interesów poszczególnych jego podmiotów(E. Molendowski, W. Polan).

Dyplomacja gospodarcza

 Korzysta z nieformalnych negocjacji i kooperacji, tzw. miękki typ regulacji (np. kodeksy dobrych praktyk) oraz z kreowania i wdrażania obligatoryjnych reguł i reżimów prawnych.

 D.G. to aktywny składnik zintegrowanej działalności dyplomatycznej, w której zacierają się linie podziału między sferami funkcjonalnymi (np. sferą konsularną, kultury i handlu)

 Dyplomata gospodarczy musi być po trosze ekonomistą, handlowcem, prawnikiem, analitykiem, negocjatorem oraz politykiem.

2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy

Bezpieczeństwo i dobrobyt to dwa podstawowe cele polityki zagranicznej większości państw

 Szczególne miejsce zajmują w dyplomacji Stanów Zjednoczonych

 Stosunki polityczne wykazują tendencję do błyskawicznych zwrotów, relacje biznesowe wydają się stabilniejsze

 „Kiedy dobra i usługi przekraczają granice, nie czynią tego armie”.

2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowyDyplomacja gospodarcza jest jednym z podstawowych narzędzi, pozwalających na budowanie silnej pozycji państwa w świecie, gdyż angażuje we wspólne działania służby zagraniczne administracjipaństwowej oraz środowisko biznesu.

Przykład USA:

• Od ponad 50 lat, niezależnie od politycznych i gospodarczych cykli, amerykańska polityka i dyplomacja dążą do intensyfikacji międzynarodowego handlu i wzrostu poziomu inwestycji.

• Globalny rozwój gospodarczy zależy od sukcesu działań podejmowanych w tym zakresie.

• Motorem napędowym wzrostu jest handel.

3. Główne narzędzia dyplomacji gospodarczej

 aktywność w międzynarodowych i regionalnych organizacjach gospodarczych,

 negocjacje i podpisywanie porozumień i umów handlowych, itp.

 poszukiwanie partnerów zagranicznych dla firm krajowych,

 promocja narodowych eksporterów

 przyciąganie zagranicznych inwestycji

4. Formy dyplomacji gospodarczej

 dyplomacja ekonomiczna(economic diplomacy)

 dyplomacja handlowa(commercial diplomacy)

5. Dyplomacja ekonomiczna

Dyplomacja prowadzona przez MSZ i inne resorty odpowiedzialne za międzynarodową politykę ekonomiczną. Związana z realizacją takich założeń polityki ekonomicznej, jak np. działalność przedstawicielstw i delegacji państwowych przy międzynarodowych organizacjach, np. WTO, OECD, UE.

Dyplomaci ekonomiczni:

• monitorują politykę ekonomiczną w innych krajach

• składają raporty na temat polityki ekonomicznej krajów urzędowania

• doradzają w zakresie kształtowania polityki gospodarczej swojego rządu.

6. Dyplomacja handlowa

Działalność misji dyplomatycznych i innych wyspecjalizowanych agend rządowych, wspierająca krajowy sektor biznesu i finansów w ich dążeniu do sukcesu rynkowego oraz wzrostu krajowego dochodu narodowego i lepszej pozycji konkurencyjnej kraju (G. R. Berridge, A. James, A Dictionary of Diplomacy, Palgrave Publ., Hampshire, UK, 2001).

Dyplomacja handlowa to także:

• promocja handlu

• wspieranie napływu BIZ

• informowanie o możliwościach eksportowych i inwestycjach za granicą

• organizowanie misji handlowych oraz imprez targowo-wystawienniczych.

Główne cele dyplomatów ekonomicznych:

 wywieranie wpływu na międzynarodową politykę ekonomiczną poprzez koordynację działalności ministerstw,

 kształtowanie negocjacji,

 manipulowanie współudziałem pozapaństwowych podmiotów sceny międzynarodowej w realizacji obranej przez siebie strategii.

7. Dyplomacja ekonomiczna a handlowa

IV. Dyplomacja gospodarcza– istota, narzędzia i formy

Główne zadania dyplomatów handlowych:

 „otwieranie” zagranicznych rynków dla krajowych przedsiębiorstw

 współudział w realizacji rządowych programów rozwoju gospodarczego

 promocja i informowanie o możliwościach rozwoju współpracy gospodarczego

 wspieranie napływu BIZ

 interwencje na szczeblu administracji rządowej w interesie krajowych firm i instytucji

V. Organizacja dyplomacji gospodarczej

1. Czynniki determinujące organizację dyplomacji gospodarczej

Współcześnie każde państwo opracowuje własny system organizacji dyplomacji gospodarczej, w tym zakres kompetencji poszczególnych instytucji.

 Kształt tego systemu zależy przede wszystkim od:

• ustroju politycznego,

• ogólnych założeń polityki zagranicznej,

• poziomu rozwoju gospodarczego.

 Instytucje uczestniczące w dyplomacji gospodarczej:

• władze i urzędy państwowe;

• służby zagraniczne (pion dyplomatyczno – polityczny, pion ekonomiczno – handlowy, pion konsularny);

• organizacje samorządu gospodarczego.

Struktury organizacyjne służby dyplomatyczno - konsularnej i gospodarczej są zróżnicowane w poszczególnych krajach. Obecnie w służbie zagranicznej państw występują:

 odrębne placówki dyplomatyczno – konsularne i odrębne placówki handlowe (np. Wielkiej Brytanii),

 placówki, w których występują dwa piony: dyplomatyczno – konsularny i ekonomiczno – handlowy (np. w Japonii).Wybór formy organizacyjnej zależy od charakteru i stopnia rozwoju stosunków, danego kraju z państwem przyjmującym.

2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi państwami

Globalizacja wywiera silny wpływ na organizacyjny i koncepcyjny model urzędu ds. zagranicznych:

 Szczególnie widoczne w krajach Unii Europejskiej.

 Podejmowanie decyzji w Europie ma duże następstwa wewnętrzne

 Wzrost roli głów państwa na scenie dyplomatycznej

 Premierzy obejmują rolę koordynatorów decyzji podejmowanych przez międzynarodowe gremia

 W UE maleje rola Rady ds. Ogólnych, złożonej z szefów MSZ a rośnie znaczenie Rady Europejskiej (głowy państw i szefowie rządów).Prof. UEK E. Molendowski 26

 Pozostałe ministerstwa rozwijają własne oficjalne kontakty międzynarodowe

 Wpływ MSZ maleje o tyle o ile wzrasta autonomia innych ministerstw branżowych

 Restrykcje budżetowe i cięcia kadrowe w MSZ

 Zarzuty braku efektywności MSZ i ograniczeń wynikających z instytucjonalnej organizacji działań

 Szersze wykorzystanie personelu lokalnego (np. do prowadzenia spraw administracyjnych)

W odpowiedzi na utratę wpływów MSZ:

 poprawiają koordynację, aby nie oddawać międzynarodowych dossier innym ministerstwom.

 pragną utrzymać funkcję koordynatora w sprawach europejskich

 kładą nacisk na sprawność zarządzania

 deklarują przykładanie dużej uwagi do funkcji konsularnej.

Możliwość reorganizacji MSZ w przyszłości (zastąpienie MSZ mniejszym, koordynacyjnym biurem spraw zagranicznych, pozwalając na rozwój fachowych kompetencji w ramach ministerstw sektorowych, o działalności nieograniczonej przez sformalizowane procedury). Prof. UEK E. Molendowski 28

3. Podstawowe funkcje pionów ekonomiczno –handlowych ambasad

 reprezentowanie interesów państwa wysyłającego w kraju urzędowania w zakresie współpracy gospodarczej i wymiany handlowej,

 badanie sytuacji ekonomicznej kraju pobytu i składanie sprawozdań z tego zakresu kompetentnym organom swojego kraju,

 współdziałanie w przygotowaniu umów i porozumień o współpracy gospodarczej i naukowo – technicznej,

 propagowanie interesów gospodarczych własnego kraju,

 wystawianie i wizowanie dokumentów,

 opiniowanie transakcji handlowych.

VI. Polski model dyplomacji gospodarczej

1. Dyplomacja gospodarcza przed 1990 r.

• Zmiany w modelu gospodarczym po wojnie dotyczyły wykształcenia się specyficznych organów i instytucji powołanych do obsługi handlu zagranicznego

• Nowy organ – biura radcy handlowego

• Byli to najbliżsi współpracownicy ambasadorów i posłów, którzy przygotowywali warunki ramowe dla powiązań traktatowych i politycznych oraz organizowali rynki zbytu dla wytworów rodzimych producentów

• Przejęły zadania związane z obrotem gospodarczym wykonywany dawniej przez urząd konsularny.Prof. UEK E. Molendowski 30

2. Reforma Biur Radców handlowych w 1999 r.

 zmiana zasad i organizacji placówek ekonomiczno-handlowych za granicą

 przekształcenie biur radców handlowych w wydziały ekonomiczno - handlowe działające w ramach przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych

 Pod nadzorem Ministra Gospodarki działało 81 wydziałów ekonomiczno-handlowych

 MSZ podlegało 14 wydziałów (Bogota, Caracas, Panama, Lima, Santiago, Hawana, Montevideo, Meksyk, Ułan-Bator, Phenian, Wellington, Islamabad, Karaczi i Ho Chi Minh).Prof. UEK E. Molendowski 31

3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych*

 ochrona interesów gospodarczych RP za granicą

 programowanie współpracy gospodarczej z państwem przyjmującym

 inicjowanie i udział w negocjowaniu umów i porozumień gospodarczych

 monitorowanie stanu realizacji przez państwo przyjmujące zobowiązań wynikających z umów dwustronnych i wielostronnych oraz jego współpracy z regionalnymi ugrupowaniami gospodarczymi

 analizowanie polityki gospodarczej państwa przyjmującego, stanu i perspektyw jego gospodarki oraz zmiana koniunktury gospodarczej, głównie pod względem ich wpływu na współpracę gospodarczą z Polską

* Zarządzenie nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Gospodarki z dnia 3 sierpnia 1999 r.

 działanie na rzecz zapewnienia dostępu polskich towarów, usług i kapitału do rynku państwa przyjmującego

 analizowanie regulacji prawnych państwa przyjmującego dotyczących problematyki gospodarczej, handlowej i finansowej, w tym prawa celnego, dewizowego, podatkowego, inwestycji zagranicznych, udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej oraz informacji z zakresu ingerencji państwa w poszczególne sektory gospodarki

 promocja polskiej gospodarki, polskich towarów i firm

 pomoc i wspieranie polskich eksporterów w państwie przyjmującym , w tym zapewnienie informacji rynkowej i handlowej

 pozyskiwanie inwestycji zagranicznych.

Działania merytoryczne WEH ująć można w 4 bloki:

działalność promocyjna

obsługa merytoryczno-organizacyjna kontaktów i wizyt

działalność traktatowa

praca analityczno-informacyjna.

VI. Polski model dyplomacji gospodarczej

Podział Wydziału Ekonomiczno Handlowego

(1.05.2006 r.)

Wydział Ekonomiczny

Polityka gospodarcza

Kontakty międzyrządowe

Wydział Promocji

Handlu i Inwestycji

Wspieranie eksporterów i inwestycji

Współpraca z firmami

4. Zadania dyplomacji ekonomicznej (w około 90 krajach)

 identyfikacja, analiza i czasami współkształtowanie zagranicznych czynników wpływających na podstawowe interesy ekonomiczne kraju

 bezpieczeństwo energetyczne kraju

 kształtowanie licznych polityk unijnych (od polityki handlowej, kwestie podatkowe, rolnictwo, ochrona środowiska edukacja)

 podpatrywanie za granicą rozwiązań systemowych

 Misją dyplomacji ekonomicznej ma być dbanie o interes narodowy i potrzeby Polski, a partnerami mają być instytucje państwowe innych krajów

VI. Polski model dyplomacji gospodarczej

5. Zadania WPHiI (w około 40 krajach)

 bezpośrednia obsługa firm polskich i zagranicznych (obejmuje udzielanie informacji, doradztwo i pośrednictwo w kontaktach)

 organizacja i współudział w seminariach i targach

 usuwanie barier i ułatwianie polskim towarom dostępu do rynków zagranicznych

 podejmowanie interwencji na rzecz polskich eksporterów na szczeblu lokalnym, w urzędach celnych itp.

 sygnalizowanie zagrożeń wynikających z nieuczciwej konkurencji na rynku i w eksporcie do Polski i przeciwdziałanie im

 udzielanie polskim eksporterom specjalistycznych informacji na temat warunków handlu w kraju urzędowania, informacji celnej

 tworzenie i udostępnianie polskim eksporterom baz danych na temat potencjalnych partnerów handlowych

 analiza możliwości lokowania towarów w wybranych sektorach

 upowszechnianie ofert firm polskich i kojarzenie podmiotów gospodarczych

 organizacja giełd kooperacyjnych dla polskich i zagranicznych przedsiębiorstw.

5. Powołanie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych – jej główne zadania:

 promocja polskiej gospodarki za granicą

 rozwój sprzedaży na jednolitym roku europejskim i eksportu

 wspieranie inwestycji zagranicznych w Polsce i polskich inwestycji za granicą

 udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorcom ze środków krajowych oraz funduszy UE na projekty zwiększające międzynarodową konkurencyjność przedsiębiorstw, na inwestycje innowacyjne i tworzenie nowych miejsc pracy Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej Gospodarki Instytucja ta miała podlegać merytorycznie Ministrowi Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek za granicą. Ma zająć miejsce PAIiIZ, lecz do tej pory nie została utworzona.

6. Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej Gospodarki:

 Instytucja ta miała podlegać merytorycznie Ministrowi Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek za granicą

 Ma zająć miejsce PAIiIZ (do tej pory nie została utworzona)

 Do głównych zadań placówek tej agencji będzie należało m. in.:

• przekazywanie informacji o sposobach, możliwościach i barierach w prowadzeniu działalności gospodarczej na rynku kraju urzędowania

• ocena sytuacji gospodarczej pod względem możliwości zwiększania obecności polskich przedsiębiorstw na danym rynku

• analizowanie konkurencyjności polskich towarów i usług oraz opinii miejscowych odbiorców i konsumentów o polskich towarach

• umożliwianie kontaktów między partnerami handlowymi

• informowanie o możliwościach udzielenia wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć promocyjnych na rynku danego kraju.

1. Austria

Biuro Radcy Handlowego Ambasady Austrii

- Koordynacja merytoryczna, finansowa i kadrowa –Austriacka Federalna Izba Gospodarcza

- Pracownicy posiadają status dyplomatyczny

2. Belgia

• Zagraniczna polityka ekonomiczna należy do kompetencji organizacji regionalnych: Export Vlaanderen we Flandrii, Awex w Walonii i Departamentu Handlu Zagranicznego Regionu Brukseli

• Placówki te wybierają i wysyłają przedstawicieli handlowych na stanowiska attaché handlowych w belgijskich ambasadach

• W Warszawie istnieją 3 belgijskie placówki, są to: Biuro Ekonomiczne, Handlowe i Inwestora Zagranicznego Regionu Brukseli-Stolicy przy Ambasadzie Królestwa Belgii w Warszawie, Przedstawicielstwo Ekonomiczne i Handlowe Regionu Walonii (Awex) oraz Biuro Poznańskie: Export Vlaanderen.

3. Dania

• Do końca 1999 roku w ambasadach funkcjonowały wydziały ekonomiczno-handlowe i biura handlowe

• W grudnia 1999 roku utworzono Radę ds. Eksportu, podległą bezpośrednio podsekretarzowi stanu w MSZ. Rada ma swój wydzielony budżet oraz 400 przyznanych etatów (100 w kraju i 300 za granicą)

• Decyzje o obsadzie kadrowej placówek ekonomicznohandlowych podejmuje w całości MSZ, a na stanowiska radców handlowych powoływani są zawodowi dyplomaci.

4. Francja

• Placówki ekonomiczne podlegają Dyrekcji Stosunków Ekonomicznych z Zagranicą w Ministerstwie Gospodarki, Finansów i Przemysłu

• W przypadku krajów ważnych dla interesów gospodarczych Francji, placówką kieruje minister-radca ds. ekonomicznych i handlowych

• Wydziały funkcjonują w strukturze ambasad, pracownicy mają status dyplomatyczny i formalnie podlegają tylko ambasadorom.

• Główne zadania placówek to: dyplomacja gospodarcza, promocja eksportu i inwestycji oraz analityka ekonomicznaProf. UEK E. Molendowski 44

5. Holandia

 Zasady współpracy między Ministerstwami: Spraw Zagranicznych oraz Gospodarki w zakresie zagranicznej polityki gospodarczej i promocji gospodarczej reguluje porozumienie z 2002 roku

 Pracownicy służby cywilnej MG i MSZ zatrudniani są wymiennie w obu ministerstwach i na placówkach

 Pracownicy departamentów ekonomicznych ambasad mają statut dyplomatyczny, kadrowo i finansowo podlegają MSZ, a merytorycznie - MG i jego wyspecjalizowanym agencjom:

- EVD (Agencja Informacyjna Handlu Zagranicznego)

- CBIN (Agencja Inwestycji zagranicznych)

6. Irlandia

• Cele i zadania zagranicznych służb ekonomicznych tego kraju skupiają się na dynamizacji eksportu. Cechują się wysokim stopniem współdziałania i wymiany informacji między poszczególnymi instytucjami

• Ambasady: pełnią funkcję wspierającą, działania o charakterze public relations, prezentacje związane z gospodarką Irlandii, udzielanie odpowiedzi na zapytania firm irlandzkich dotyczące możliwości eksportu na dany rynek

• MSZ: działalność agencji BERD (Departament ds. Bilateralnych Stosunków Gospodarczych)

• Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Rozwoju: działalność agencji FORFAS, która jest organem doradczym ds. polityki handlowej, nauki, technologii i innowacji, działalność agencji IDA (Agencja Rozwoju Przemysłowego) odpowiedzialnej za ściąganie nowych inwestorów zagranicznych, działalność EI (Enterprise Ireland – Irlandzka Rada Handlu i Technologii) pomagającej firmom irlandzkim w zakresie rozwoju i zwiększania eksportu.

7. Niemcy

• Niemieckie biura handlowe funkcjonują w strukturze ambasad, podlegają MSZ, ale promocją eksportu zajmują się izby handlowe

• W Polsce niemiecki system wspierania stosunków gospodarczych opiera się na 3 filarach:

 Niemiecka Agencja Handlu Zagranicznego

 Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa (DPIHK)

 Przedstawicielstwa dyplomatyczne (czyli ambasada oraz konsulaty generalne Niemiec we Wrocławiu, Gdańsku i Krakowie)Prof. UEK E. Molendowski 47

7. Portugalia

• Zadania służb ekonomiczno-handlowych realizowane są przez ICEP- Agencję Rządową ds. Inwestycji, Handlu i Turystyki

• ICEP jest autonomiczny administracyjnie i finansowo, dysponuje własnym majątkiem, działa pod nadzorem ministra gospodarki, który mianuje kierowników na wniosek zarządu ICEP

• Radcy i attaché są akredytowani przy portugalskich misjach dyplomatycznych lub konsularnych wspólnym zarządzeniem szefów resortów gospodarki i spraw zagranicznych

• W praktyce przedstawicielstwa ICEP działają niezależnie i tylko formalnie podlegają MSZProf.

8. Wielka Brytania

• Za promocję i wspieranie brytyjskiego eksportu odpowiedzialne są: Ministerstwo Handlu i Przemysłu (DTI) oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych (FCO), które w 1999 roku powołały wspólną organizację British Trade International (BTI)

• Obecnie funkcje BTI realizuje UK Trade Investments (UKTI), która odpowiada nie tylko za promocję, ale też za to, aby zagraniczne środowisko biznesu lokowało inwestycje w Wielkiej Brytanii

• UKTI działa poprzez sieć 2300 pracowników i doradców zatrudnionych także w brytyjskich placówkach dyplomatycznych za granicą.

9. Węgry

• W 1997 roku zintegrowano biura radców handlowych z systemem placówek dyplomatyczno-konsularnych. Oznaczało to, że nadzór nad nimi sprawowało MSZ. Powstało też 48 biur handlowych odpowiedzialnych za promocję i obsługę przedsiębiorstw. Biura te zostały włączone do Węgierskiej Agencji Rozwoju Inwestycji i Handlu (ITDH), podlegającej Ministerstwu Gospodarki.

• Powodowało to brak koordynacji działań w obu sferach stosunków gospodarczych z zagranicą i dlatego w 2004 roku powrócono do starego modelu sprzed 1997 roku, przez co dyplomacja gospodarcza znalazła się ponownie w wyłącznej kompetencji Ministerstwa Gospodarki.

10. Czechy

 W 1998 roku MSZ oraz Ministerstwo Przemysłu i Handlu zawarły porozumienie w sprawie zabezpieczenia zagranicznej polityki handlowej, handlu zagranicznego i wspierania eksportu.

 Od tamtej pory zadania te pełnią wydziały ekonomicznohandlowe ambasad, jednak nadzór nad ich pracownikami pełni tylko Ministerstwo Przemysłu i Handlu.

VII. Modele dyplomacji gospodarczej w wybranych krajach UE

11.Podporządkowanie placówek ekonomicznych

 Model, w którym wydziały ekonomiczno-handlowe podlegają ministrowi gospodarki. Znajdują się w strukturze ambasad, a ich pracownicy mają status dyplomatyczny. Głównym zadaniem jest promocja eksportu i inwestycji (np.:Francja, Hiszpania, Holandia, Węgry)

 Model, który wyodrębnia wydziały handlowe zajmujące się promocją eksportu i będące pod nadzorem resortów gospodarczych (np.: Finlandia, Portugalia, Irlandia, Wielka Brytania)

 Model, w którym biura handlowe znajdują się w strukturze ambasad i mają statut dyplomatyczny, ale są podporządkowane innym organizacjom (np. w Austrii – koordynuje je Austriacka Izba Gospodarcza, a w Belgii – organizacje regionalne)

 Model, gdzie promocja eksportu odbywa się poza strukturami ambasad (np. Włochy – za pośrednictwem Krajowego Instytutu Handlu Zagranicznego)

 Model, w którym wydziały ekonomiczne znajdują się w strukturze ambasad i podlegają MSZ pod względem merytorycznym, kadrowym i budżetowym (np. Niemcy, Dania, Szwecja)

VII. Modele dyplomacji gospodarczej w wybranych krajach UE

• Nie istnieją jednolite rozwiązania, a przyjęte modele uwzględniają zarówno całkowite podporządkowanie MSZ, jak i resortom ds. gospodarczych

• Jedynie w 2 spośród wyżej wymienianych krajów (Dania, Niemcy) dyplomacja gospodarcza opiera się na modelu instytucjonalnego podporządkowania resortowi spraw zagranicznych

• Najczęściej powtarzającym się schematem jest model mieszany

• W ok. 80% przypadków promocję eksportu i inwestycji za granicą nadzorują resorty gospodarcze, a prowadzą ją placówki podporządkowane tym resortom i znajdujące się w strukturze ambasad.

1. Pojęcia „dyplomacja gospodarcza” i „ekonomizacja polityki zagranicznej” pojawiły się w Polsce niedawno. Jak pokazuje powyższa analiza, wiążą się one nierozerwalnie z faktem ewolucji, nie tylko znaczenia ale również praktyki, form i narzędzi dyplomacji i polityki zagranicznej;

2. Tradycyjne, klasyczne podejście do dyplomacji, stawiające jej dziedzinę jako wyłączną domenę MSZ wydaje się być już nieaktualne. W procesie globalizacji i demokratyzacji współczesnych stosunków międzynarodowych wyłonili się alternatywni aktorzy działalności dyplomatycznej, tak wewnątrz jak i w zewnętrznym otoczeniu państwa, którzy działają zwykle niezależnie od zakresu kompetencyjnego MSZ;

3. Jak pokazuje praktyka, dyplomaci - członkowie służby zagranicznej MSZ, to już nie jedyni aktorzy nowoczesnej dyplomacji. Oprócz pracowników innych instytucji i działów administracji rządowej oraz organizacji samorządu gospodarczego, coraz większą rolę na arenie działalności nowoczesnej dyplomacji gospodarczej odgrywają także profesjonalni negocjatorzy i menedżerowie transnarodowych korporacji i międzynarodowych organizacji pozarządowych;

4. Wyodrębnienie się dyplomacji gospodarczej stanowi rezultat postępującej ewolucji hierarchii celów polityki zagranicznej nowoczesnych państw, z czysto politycznych (jak maksymalizacja siły, potęgi czy obszaru wpływu) do celów promocji kulturalnej, turystycznej i, co najbardziej widoczne w ostatnich latach, promocji gospodarczej. Coraz więcej państw, postrzega własną potęgę w kategoriach ekonomicznych: dochodu narodowego, wolumenu wymiany handlowej, czy bilansu płatniczego;

5. Praktyka Amerykanów, Niemców, Francuzów i innych potwierdza, że rola klasycznej dyplomacji w obecnych realiach maleje, staje się w dużej mierze nawet anachronizmem. Rośnie zaś rola problematyki gospodarczej w wizytach, rozmowach, kontaktach na różnych, w tym na najwyższych, szczeblach. Sprawy stosunków gospodarczych, handlu i współpracy inwestycyjnej, polityki finansowo-bankowej, polityki wielkich firm, koncernów międzynarodowych organizacji i ugrupowań gospodarczych -to już stały element rozmów i dyskusji dyplomatów i polityków.

5. Ewolucja modelu polskiej dyplomacji gospodarczej pozwala zauważyć, że nikt w Polsce nie podważa potrzeby, a nawet konieczności ekonomizacji służb dyplomatycznych. Wręcz przeciwnie, reformy przeprowadzone na przełomie XX i XXI wieku, m.in. utworzenie wydziałów ekonomiczno – handlowych oraz konstruktywna debata na temat nowego modelu dyplomacji gospodarczej pozwalają sądzić, iż Polska nie pozostaje wobec tego problemu bierna;

6. Zmiany wprowadzone w 2006 r. w Polsce, potwierdzają jednak obawy, iż nie skorzystano tu z doświadczeń innych krajów, wyciągając odpowiednie wnioski przy budowie własnej, instytucjonalno–prawnej bazy dyplomacji gospodarczej.